Baka Lukanu ya Kulonga Mbote-Mbote
“Yandi tindaka beto na kwenda kulonga [mpi na kuta kimbangi mbote-mbote, NW].”—BIS. 10:42.
1. Ntangu yandi tubaka na ntwala ya Korneye, Piere kutubilaka nki kisalu?
MFUMU ya basoda ya Italia kuvukisaka bampangi ti banduku na yandi sambu na dyambu yina kukumaka nsoba ya nene na bangwisana ya Nzambi ti bantu. Zina ya muntu yai ya vandaka kutina Nzambi boma kele Korneye. Ntumwa Piere kuzabisaka kibuka yina yonso nde bo tindaka bantumwa “na kwenda kulonga [mpi kuta kimbangi mbote-mbote, NW]” na yina metala Yezu. Kimbangi ya Piere kubukaka bambuma mingi. Bantu ya makanda yina kubakaka ve luyotisu kubakaka mpeve ya Nzambi mpi mbotika, ebuna bo kumaka ti kivuvu ya kuvanda bantotila ti Yezu na zulu. Kimbangi ya mbote-mbote yina Piere kutaka kubutaka mbuma ya mbote mpenza!—Bis. 10:22, 34-48.
2. Inki mutindu ntuma ya kulonga kusukaka ve kaka na bantumwa 12?
2 Dyambu yai kusalamaka na mvu 36 T.B. Kiteso ya bamvula zole na ntwala, mbeni mosi ya ngolo ya Bukristu kukutanaka ti dyambu mosi yina kusobaka luzingu na yandi. Saule ya bwala Tarse vandaka kukwenda na Damasi ntangu Yezu kumonanaka na yandi mpi kutubaka nde: “Kwenda kukota na bwala, ebuna bo ta songa nge mambu yina ya nge fweti sala.” Yezu kundimisaka longoki Ananiasi nde Saule zolaka kulonga ‘bantu yina kele Bayuda ve, bantotila na bo ti bantu ya Israele.’ (Tanga Bisalu 9:3-6, 13-20.) Ntangu yandi kutanaka ti Saule, Ananiasi kutubaka nde: “Nzambi ya bankaka na beto me solaka nge . . . sambu nge fweti vanda muntu yina” talonga bantu yonso sambu na yandi. (Bis. 22:12-16) Inki mutindu Saule, yina kuzabanaka na nima na zina ya Polo, kutadilaka kisalu ya kuta kimbangi?
Yandi Longaka Mbote-Mbote
3. (a) Beto tatula dikebi na nki disolo? (b) Bankuluntu ya Efezo kusalaka nki nima ya kubaka nsangu ya Polo, mpi nki mbandu ya mbote bo mebikaka?
3 Yo tapesa kyese na kulonguka na mudindu mambu yonso ya Polo kusalaka na nima, kansi ntangu yai bika beto tula dikebi na diskure yina yandi salaka na mvu 56 T.B., yina kele na kapu ya 20 ya mukanda ya Bisalu. Polo kusalaka diskure yai penepene ya nsuka ya nzyetelo na yandi ya tatu ya kimisionere. Yandi kumaka na Mileti, dibungu mosi na Nzadi-Mungwa ya Égée, mpi yandi tindilaka bankuluntu ya dibundu ya Efezo nsangu sambu bo kwisa kutala yandi. Efezo kuvandaka na kitamina ya bakilometre 50, kansi nzyetelo yango kuvandaka nda sambu banzila kuvandaka nyoka-nyoka. Nge lenda yindula kyese yina bankuluntu kuvandaka na yo ntangu bo zwaka nsangu ya Polo. (Fwanisa ti Bingana 10:28.) Ata mpidina, yo vandaka kulomba nde bo baka bangidika sambu na kukwenda na Mileti. Keti yo lombaka nde bankaka na kati na bo kubaka konzie to kukanga bamagazini na bo? Bakristu mingi bubu yai kesalaka mutindu yai sambu bo konda ve ata kitini mosi ya lukutakanu na beto ya distrike ya konso mvula.
4. Inki kuvandaka kikalulu ya Polo ntangu yandi lutisaka mwa bamvula na Efezo?
4 Nge keyindula nde Polo kusalaka nki na Mileti na nsungi ya bilumbu tatu to iya na ntwala nde bankuluntu kukuma? Inki nge zolaka kusala? (Fwanisa ti Bisalu 17:16, 17.) Bangogo yina Polo kuzabisaka bankuluntu ya Efezo kesadisa beto na kuzaba mvutu. Yandi tendulaka kikalulu na yandi ya kulonga na nsungi ya bamvula, yika mpi ntangu yandi vandaka na Efezo na mbala ya ntete. (Tanga Bisalu 20:18-21.) Sambu yandi zabaka nde ata muntu mosi ve tatudila yandi ntembe, yandi tubaka nde: “Beno zaba nki mutindu ya bikalulu ya mono vandaka na yo na kati na beno ntangu yonso, katuka na kilumbu ya ntete ya mono kumaka na provense ya Azia . . . Mono longaka mbote-mbote.” Ya kyeleka, yandi vandaka ti lukanu ya kulungisa kisalu yina Yezu kupesaka yandi. Inki mutindu yandi lungisaka yo na Efezo? Mutindu mosi kuvandaka ya kulonga Bayuda mpi kukwenda na bisika yina yandi zolaka kukuta bantu mingi. Luka ketuba nde ntangu Polo vandaka na Efezo na mvu 52-55 T.B., yandi ‘vandaka kulonga na kikesa’ mpi kundimisa bantu na nzo ya bisambu ya Bayuda. Sambu Bayuda ‘vandaka ntu-ngolo mpi kubuya na kukwikila,’ Polo tulaka dikebi na yandi na bantu yankaka, yandi kwendaka na bisika yankaka na mbanza yango mpi yandi landaka kulonga. Na mutindu yina yandi longaka Bayuda ti Bagreki ya vandaka na mbanza yina ya nene.—Bis. 19:1, 8, 9.[2a]
5, 6. Sambu na nki beto lenda tula ntima nde kisalu ya kulonga nzo na nzo ya Polo kutadilaka bantu yina vandaka ve Bakristu?
5 Na nima, bantu yankaka yina kukumaka Bakristu kulungisaka mambu ya bo kelombaka sambu na kukuma bankuluntu. Bantu yina Polo kutubilaka na Mileti kuvandaka na kati ya Bakristu yina. Polo kuyibusaka bo metode ya yandi vandaka kusadila: “Mono bumbilaka beno ve mambu yina vandaka ya mfunu sambu na beno. Mono vandaka kuzabisa beno ti kulonga beno nsangu ya mbote na meso ya bantu yonso ti na [nzo na nzo, NW].” Bubu yai, bantu yankaka ketubaka nde na verse yai Polo vandaka kutubila kaka kusala viziti ya kingungudi na nzo ya Bakristu. Kansi yo kele ve mpidina. Kutuba nde ‘kulonga na meso ya bantu yonso ti na nzo na nzo’ ketadila ntetentete kulonga bantu yina kele ve Bakristu. Dyambu yai kemonana pwelele na bangogo na yandi yina kelanda. Polo kutubaka nde yandi longaka “Bayuda ti bantu yina kele Bayuda ve nde bo fweti balula ntima na Nzambi, bo fweti tula ntima na Mfumu na beto Yesu.” Yo ke pwelele nde Polo kulongaka bantu yina vandaka ve Bakristu, yina vandaka ti mfunu ya kubalula ntima mpi kukwikila na Yezu.—Bis. 20:20, 21.
6 Na ntendula mosi ya mudindu ya Masonuku ya Kigreki ya Bukristu, muntu mosi ya mayele kutubaka mutindu yai sambu na Bisalu 20:20: “Polo kulutisaka bamvula tatu na Efezo. Yandi vandaka kukwenda na konso nzo, to na kiteso mosi buna yandi longaka bantu yonso (verse 26). Yai kele nzikisa ya mekatuka na Masonuku ya kepesa nswa ya kulonga nzo na nzo mpi na balukutakanu ya bantu mingi.” Yo vanda yandi vandaka kukwenda na konso nzo, mutindu muntu yai ya mayele ketuba, to ve, Polo vandaka kuzola ve nde bankuluntu ya Efezo kuvila mutindu yandi longaka mpi bambuma yina yo butaka. Luka kutubaka nde: “Bantu yonso yina vandaka na provense ya Azia, Bayuda ti bayina kele Bayuda ve, bo yonso waka nsangu ya Mfumu Nzambi.” (Bis. 19:10) Kansi, inki mutindu “bantu yonso” ya Azia lendaka kuwa nsangu, mpi dyambu yai lenda monisa nki na yina metala kisalu na beto ya kulonga?
7. Inki mutindu kisalu ya kulonga ya Polo kuvandaka ti bupusi na bantu mingi kuluta bantu yina yandi longaka?
7 Sambu Polo kulongaka na bisika ya bantu yonso mpi na nzo na nzo, bantu mingi kuwaka nsangu na yandi. Keti nge keyindula nde bantu yonso yina kuwaka nsangu yango kubikalaka na Efezo, ata muntu mosi ve kwendaka na kisika yankaka sambu na mumbongo, na kutala bampangi na yandi, to kusosa kisika ya pima ya kuzinga? Ata fyoti ve. Bantu mingi bubu yai mekwendaka na bisika yankaka sambu na bikuma yai; ziku nge mpi mesalaka yo. Dyaka, banda na ntangu yina, bantu ya bisika yankaka kwendaka na Efezo sambu na mambu na bo mosi to sambu na mumbongo. Ntangu bo vandaka kuna, ziku bo kutanaka ti Polo to kuwaka yandi kelonga. Inki lendaka kusalama ntangu bo vutukaka na babwala na bo? Bayina kundimaka kyeleka lendaka kulonga yo. Ziku bankaka kukumaka ve Bakristu, kansi ntembe kele ve nde bo tubilaka mambu yina bo waka ntangu bo vandaka na Efezo. Yo yina, bantu ya dibuta, bamfinangani, to basumbi kuwaka kyeleka, mpi ziku bankaka kundimaka yo. (Fwanisa ti Marko 5:14.) Dyambu yai kemonisa nki na yina metala bupusi yina kisalu na nge ya kulonga mbote-mbote lenda vanda na yo?
8. Mbala yankaka, inki mutindu bantu ya distrike ya mvimba ya Azia kuwaka kyeleka?
8 Na yina metala kisalu na yandi ya ntete na Efezo, Polo kusonikaka nde ‘bo mekangudila yandi kyelo mosi ya nene yina kenataka na kisalu.’ (1 Kor. 16:8, 9, NW) Inki kyelo bo kangudilaka yandi, mpi nki mutindu? Kisalu ya Polo na Efezo kusalaka nde nsangu ya mbote kumwangana. Beto baka mbandu ya Kolosai, Laodisea, mpi Yerapolisi, bambanza tatu yina vandaka na nzila ya makulu katuka na Efezo. Polo kukwendaka ve ata mbala mosi na bambanza yina, kansi nsangu ya mbote kukumaka na bambanza yango. Epafrasi kukatukaka na distrike yina. (Kol. 2:1; 4:12, 13) Keti Epafrasi kulandaka malongi ya Polo na Efezo mpi kukumaka Mukristu? Biblia ketubila yo ve na sikisiki. Kansi na ntangu yandi vandaka kumwanga kyeleka na kisika ya yandi butukaka, mbala yankaka Epafrasi vandaka kusala bonso mumonisi ya Polo. (Kol. 1:7) Ziku yo lenda vanda nde nsangu ya Bukristu kukumaka mpi na bambanza yankaka bonso Filadelfia, Sarde, mpi Tiatire na nsungi yina Polo vandaka kulonga na Efezo.
9. (a) Inki kuvandaka mpusa ya Polo ya masonga? (b) Inki tavanda mukapu ya mvula 2009?
9 Yo yina, bankuluntu ya Efezo kuvandaka ti bikuma mingi ya kundima mambu yai ya Polo kutubaka: “Mono ke mona nde moyo na mono kele mfunu ve, kansi mono zola kaka kwenda na ntwala sambu na kumanisa kisalu yai ya Mfumu Yesu pesaka mono: kisalu yango kulonga nsangu ya mbote nde Nzambi me wilaka bantu mawa.” Verse yai kele ti bangogo ya kepesa kikesa mpi yo kele mukapu ya mvula sambu na mvu 2009: ‘Longa nsangu ya mbote.’—Bis. 20:24.
Kulonga Mbote-Mbote Bubu Yai
10. Inki mutindu beto mezaba nde beto fwete longa mbote-mbote?
10 Na nima, ntuma ya ‘kukwenda kulonga [mpi ya kuta kimbangi mbote-mbote, NW]’ kumaka kutadila bantu yankaka katula bantumwa. Ntangu Yezu yina kufutumukaka kusolulaka ti balongoki na yandi (mbala yankaka 500 na kati na bo) yina kuvukanaka na Galilea, yandi zabisaka bo nde: “Yo yina, beno kwenda kukumisa bantu yonso balonguki na mono: Beno botika bo na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu, beno longa bo mpi na kulanda mambu yonso ya mono vandaka kusonga beno na kusala.” Ntuma yai ketadila Bakristu yonso ya kyeleka bubu yai, mutindu bangogo yai ya Yezu kemonisa yo: “Beno fweti zaba mbote nde mono ta vandaka ti beno bilumbu yonso tii na nsuka ya ntoto.”—Mat. 28:19, 20.
11. Bambangi ya Yehowa mezabanaka na nki kisalu ya mfunu ya bo kesalaka?
11 Bakristu ya kikesa kelanda na kulemfuka na ntuma yai, bo kesalaka ngolo na ‘kulonga nsangu ya mbote.’ Mutindu ya ntete ya kusala yo kele na nzila ya dyambu yina Polo kuzabisaka bankuluntu ya Efezo, disongidila kusamuna nzo na nzo. Na mukanda mosi ya kubasikaka na mvu 2007 mpi ya vandaka kutubila kisalu ya mbote ya kimisionere, David G. Stewart, Jr., kutubaka nde: “Metode ya Bambangi ya Yehowa ya kulonga konso muntu na kati na bo mutindu ya kuzabisa balukwikilu na bo na bantu yankaka kebutaka bambuma mingi kuluta kutuba kaka na munoko [kusyamisa bantu katuka na estrade]. Sambu na Bambangi ya Yehowa mingi, kuzabisa bankaka balukwikilu na bo kele kisalu ya bo kezolaka mingi.” Inki mbuma yo mebutuka? Na mvu 1999, kaka bantu 2 tii 4 na kati ya nkama ya bantu yina mu yulaka bangyufula na bantu-mbanza ya bansi zole ya Eropa ya Esti kutubaka nde bamisionere ya dibundu ya Basantu ya Bilumbu ya Nsuka (saints des derniers jours) to ba ‘Mormon’ kusolulaka ti bo. Bantu kuluta 70 na kati ya nkama kutubaka nde Bambangi ya Yehowa kusolulaka ti bo bambala mingi.”
12. (a) Sambu na nki beto kekwendaka na banzo ya bantu ya teritware na beto “bambala mingi”? (b) Keti nge lenda ta eksperiansi ya muntu mosi yina mutindu na yandi ya kutadila nsangu na beto kusobaka?
12 Beto lenda tuba mambu ya mutindu mosi sambu na bantu ya teritware na nge. Ntembe kele ve nde nge mepesaka maboko. Ntangu nge “kesolulaka” ti bantu na kisalu ya nzo na nzo, nge mesolulaka ti babakala, bankento, mpi baleke na bakyelo na bo. Ziku bantu yankaka mewidikilaka nge ve ata nge mesolulaka ti bo “bambala mingi.” Ziku bankaka mewidikilaka nge mwa fyoti ntangu nge tangilaka bo verse mosi ya Biblia to kuzabisaka bo dibanza mosi ya Masonuku. Kansi, nge longaka bankaka mbote, mpi bo mendimaka. Beto kekutanaka ti mabaku yai yonso na ntangu beto ‘kelongaka nsangu ya mbote.’ Ntembe kele ve nde mutindu nge mezaba yo, kele ti bambandu mingi ya bantu yina kumonisaka mpusa fyoti ntangu bo solulaka ti bo “bambala mingi,” kansi na nima bo sobaka. Ziku dyambu mosi kukuminaka bo, to kukuminaka muntu mosi ya bo kezolaka, ebuna yo sadisaka mabanza mpi ntima na bo na kundima kyeleka. Ntangu yai bo kele bampangi na beto. Yo yina, ata ntangu yai nge kekutana ve ti bantu mingi ya kendima nsangu kuyambula ve. Beto kevingilaka ve nde bantu yonso kundima kyeleka. Kansi Nzambi kevingilaka nde beto landa na kulonga mbote-mbote na kikesa yonso.
Mbutu Yina Beto Lenda Zaba Ve
13. Inki mutindu kulonga na beto lendaka kubasisa mbutu yina beto lenda zaba ve?
13 Bupusi ya kisalu ya Polo kusukaka ve kaka na bantu yina yandi mosi kusadisaka na kukuma Bakristu, bupusi ya kisalu na beto kesukaka mpi ve kaka na bantu yina ya beto kelongaka. Beto kevandaka ti kikalulu ya kusala mbala na mbala kisalu ya nzo na nzo, mpi beto kesalaka ngolo na kulonga bantu mingi. Beto kezabisaka nsangu ya mbote na bamfinangani, na banduku ya kisalu ti ya nzo-nkanda, mpi na bantu ya dibuta na beto. Keti beto kezabaka mbutu ya kisalu yina yonso? Sambu na bankaka, ziku mbutu ya mbote kemonanaka mbala mosi. Na bambandu yankaka, bankeni ya kyeleka lenda lala sambu na mwa ntangu kansi na nima kubaka misisa na ntoto ya ntima ya muntu mosi mpi kuyela. Ata kana dyambu yai kusalama ve, bantu yina beto kesolula ti bo lenda zabisa bantu yankaka mambu yina beto tubaka, mambu ya beto kekwikilaka, mpi mutindu beto kesalaka mambu. Ya kyeleka, yo lenda vanda nde kukonda kuzaba bo sadisaka bankeni yina na kuzwa ntoto ya mbote kisika yankaka.
14, 15. Kimbangi ya mpangi mosi ya bakala kubasisaka nki mbutu?
14 Beto baka mbandu ya Ryan ti nkento na yandi Mandi, yina kezingaka na Floride, na États-Unis. Na kisika ya yandi kesalaka, Ryan kutaka kimbangi ya dibaku ya mbote na nduku mosi ya kisalu. Bakala yango, yina kuyeleka na dibundu ya Hindu, kusepelaka ti mutindu Ryan kulwataka mpi vandaka kutuba. Ntangu bo vandaka kusolula, Ryan kutubilaka bantu-dyambu bonso lufutumuku mpi nkadilu ya bafwa. Kilumbu mosi na nkokila na Yanuari, bakala yina kuyulaka nkento na yandi Jodi, mambu ya yandi mezaba na yina metala Bambangi ya Yehowa. Nkento na yandi yina vandaka muntu ya Katolika kutubaka nde kima mosi mpamba ya yandi mezaba sambu na Bambangi kuvandaka “kusamuna nzo na nzo.” Yo yina Jodi kusonikaka “Bambangi ya Yehowa” na nsosa ya yandi vandaka kusala na Internet, ebuna yo nataka yandi na site na beto ya Internet www.watchtower.org. Na nsungi ya bangonda kiteso ya tatu, Jodi kutangaka mambu mingi na site yina, yika mpi Biblia ti masolo yankaka ya mfunu.
15 Na nima, Jodi ti Mandi yina kuvandaka minganga kukutanaka. Mandi kuvandaka na kyese ya kupesa bamvutu na bangyufula ya Jodi. Na nima ya mwa ntangu, bo salaka dyambu yina Jodi kubingaka disolo “ya kebanda na Adami tii na Armagedoni.” Jodi kundimaka na kulonguka Biblia na nzo. Ntama mingi ve yandi yantikaka kukwenda na Nzo ya Kimfumu. Na Oktobri, Jodi kukumaka nsamuni ya mebaka ntete ve mbotika, mpi yandi bakaka mbotika na Februari. Yandi sonikaka nde: “Ntangu yai ya mu mezaba kyeleka, luzingu na munu kele ya kyese mingi kibeni.”
16. Eksperiansi ya mpangi mosi ya Floride kemonisa nki na yina metala bikesa na beto na kulonga mbote-mbote?
16 Ryan kuzabaka ve nde kimbangi ya yandi taka na bakala mosi zolaka kusadisa muntu yankaka na kukwisa na kyeleka. Ya kyeleka, na mbandu na yandi, yandi kwisaka kuzaba mbuma yina lukanu na yandi ya ‘kulonga mbote-mbote’ kubutaka. Kansi, yo lenda vanda nde nge longaka na nzo mosi, na kisalu, na nzo-nkanda, to na dibaku ya mbote, na bantu ya nge zaba ve, mpi yo mekumaka mutindu ya kuzabisa bantu yankaka kyeleka. Nkutu kaka mutindu Polo kuzabaka ve mambu yina kulonga na yandi na “provense ya Azia” kusalaka, mbala yankaka nge lenda vanda ve ti mutindu ya kuzaba bambuma yonso ya mbote yina kisalu na nge ya kulonga mbote-mbote tabasisa. (Tanga Bisalu 23:11; 28:23.) Kansi yo kele mfunu mpenza nde nge landa na kusala mutindu yina!
17. Inki kele lukanu na beto na mvu 2009?
17 Na mvu 2009, bika beto yonso kutula dikebi na kisalu na beto ya kulonga nzo na nzo mpi na mitindu yankaka. Kusala mutindu yina tasadisa beto na kumonisa mawi ya mefwanana ti mawi yai ya Polo: “Mono ke mona nde moyo na mono kele mfunu ve, kansi mono zola kaka kwenda na ntwala sambu na kumanisa kisalu yai ya Mfumu Yesu pesaka mono: kisalu yango kulonga nsangu ya mbote nde Nzambi me wilaka bantu mawa.”
Inki Mvutu Nge Tapesa?
• Inki mutindu ntumwa Piere ti Polo mpi bantu yankaka ya mvu-nkama ya ntete kulongaka mbote-mbote?
• Sambu na nki bupusi ya kisalu na beto ya kulonga lenda vanda nene kuluta yina beto mezaba?
• Inki kele mukapu ya mvula sambu na mvu 2009, mpi sambu na nki nge keyindula nde yo mefwana?
[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 27]
Mukapu ya mvula sambu na mvu 2009 tavanda: ‘Longa nsangu ya mbote.’—Bis. 20:24.