Sala nde Kuyela na Nge Kumonana
“Yindulula mambu yai; kudipesa ya mvimba na yo, sambu kuyela na nge kumonana na meso ya bantu yonso.”—1 TIM. 4:15, NW.
1, 2. Inki beto kezaba na yina metala bumwana ya Timoteo mpi nsoba yina kusalamaka ntangu yandi vandaka ti bamvula kiteso ya 20?
NTANGU Timoteo kuvandaka leke, yandi zingaka na Galatia, provense ya Roma, yina kele ntangu yai Turquie. Na bamvula yina kulandaka na nima ya lufwa ya Yezu, mabundu mingi ya Bukristu kusalamaka kuna. Na nsungi mosi buna, leke Timoteo, mama na yandi, mpi nkaka na yandi ya nkento kukumaka Bakristu mpi yantikaka kusala ti kikesa na dibundu mosi na kati ya mabundu yina. (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Timoteo kusepelaka mpenza ti luzingu na yandi bonso leke ya Mukristu na kisika ya mutindu yina ya yandi yikanaka na yo. Kansi, na mbala mosi mambu yantikaka kusoba.
2 Yo yantikaka ntangu ntumwa Polo kwendaka kutala provense yina na mbala ya zole. Na ntangu yina, yo lenda vanda nde Timoteo zolaka kulungisa bamvula 20 to katukaka kulutisa bamvula 20. Na nsungi ya viziti ya Polo, ziku na Listre, yandi tulaka dikebi na mutindu ‘bampangi ya mabundu vandaka kutuba mambu ya mbote sambu na’ Timoteo. (Bis. 16:2) Yo fwete vanda nde kuyela ya leke Timoteo kulutaka bamvula na yandi. Yo yina, na nsi ya lutwadisu ya mpeve santu, Polo ti kimvuka ya bankuluntu ya dibundu yina kutulaka Timoteo maboko mpi kutulaka yandi na lweka sambu na kisalu mosi ya sipesiali na dibundu.—1 Tim. 4:14; 2 Tim. 1:6.
3. Inki dibaku ya kuswaswana ya kisalu Timoteo kubakaka?
3 Timoteo kubakaka emvitasio mosi ya kuswaswana—emvitasio ya kukuma nduku ya nzyetelo ya ntumwa Polo. (Bis. 16:3) Yo fwete vanda nde Timoteo kuyitukaka mpi kuwaka kyese mingi! Na bamvula yina zolaka kulanda, Timoteo zolaka kusala nzyetelo ti Polo mpi bantangu yankaka ti bantu yankaka, sambu na kulungisa mikumba ya kuswaswana yina bantumwa mpi bambuta zolaka kupesa yandi. Polo ti Timoteo kusalaka kisalu ya kutambula yina kusadisaka mingi na kutunga kimpeve ya bampangi. (Tanga Bisalu 16:4, 5.) Yo yina, Timoteo kuzabanaka mbote na Bakristu mingi sambu na kuyela na yandi ya kimpeve. Na nima ya kusala ti Timoteo bamvula kiteso ya kumi, ntumwa Polo kusonikilaka Bakristu ya Filipi nde: “Kaka [Timoteo] mpamba muntu ke na ngindu bonso ya mono, kaka yandi muntu ke yindulaka beno na ntima ya kieleka. . . . Beno mosi beno zaba nde Timoteo ke na bikalulu ya mbote, yandi ke salaka mpi mbote ti mono sambu na nsangu ya mbote, mutindu mwana ke salaka ti tata na yandi.”—Filp. 2:20-22.
4. (a) Inki mukumba ya mfunu bo pesaka Timoteo? (b) Inki bangyufula beto lenda kudiyula na yina metala bangogo ya Polo yina kele na 1 Timoteo 4:15?
4 Na ntangu yina Polo kusonikilaka Bakristu ya Filipi, yandi pesaka Timoteo mukumba mosi ya mfunu—ya kupona bankuluntu ti bansadi ya kisalu. (1 Tim. 3:1; 5:22) Yo kele pwelele nde Timoteo kukumaka nkengi mosi ya Mukristu ya kutudila ntima. Kansi, kaka na mukanda yina, Polo kusyamisaka Timoteo na kusala nde ‘kuyela na yandi kumonana na meso ya bantu yonso.’ (1 Tim. 4:15, NW) Keti Timoteo kusalaka ve dezia nde kuyela na yandi kumonana na kiteso mosi ya kuluta nene? Ebuna, inki Polo zolaka kutuba na bangogo yai, mpi nki mutindu beto lenda baka mambote na ndongisila na yandi?
Monisa Bikalulu ya Kimpeve
5, 6. Inki mutindu bunkete ya kimpeve ya dibundu ya Efezo kuvandaka na kigonsa, mpi nki mutindu Timoteo lendaka kumanisa kigonsa yina?
5 Bika beto tadila baverse ya kele na ntwala mpi na nima ya 1 Timoteo 4:15. (Tanga 1 Timoteo 4:11-16.) Na ntwala ya kusonika bangogo yai, Polo kwendaka na Masedonia kansi yandi lombaka Timoteo na kubikala na Efezo. Sambu na nki? Sambu bantu yankaka na mbanza yina vandaka kukotisa malongi ya luvunu sambu na kupusa bantu na kukabwana na dibundu. Yo lombaka nde Timoteo kutanina bunkete ya kimpeve ya dibundu. Inki mutindu yandi zolaka kusala yo? Na kupesaka mbandu ya mbote yina bantu yankaka zolaka kulanda.
6 Polo kusonikilaka Timoteo nde: “Kuma mbandu sambu na bantu ya kwikama, na kutuba, na bikalulu, na zola, na lukwikilu, na bunkete ya bikalulu.” Yandi yikaka nde: “Yindulula mambu yai; kudipesa ya mvimba na yo, sambu kuyela na nge kumonana na meso ya bantu yonso.” (1 Tim. 4:12, 15, NW) Kuyela yai vandaka kutadila bikalulu ya kimpeve ya Timoteo, kansi yo vandaka kutadila ve kuvanda ti konso kiyeka yina. Yai kele mutindu ya kuyela yina konso Mukristu fwete sala ngolo na kumonisa.
7. Inki bantu yonso na dibundu fwete sala?
7 Bonso na bilumbu ya Timoteo, bubu yai mikumba kele mingi na kati ya dibundu. Bankaka kesalaka bonso bankuluntu to bansadi ya kisalu. Bankaka kesalaka kisalu ya kimupasudi-nzila. Bankaka dyaka kesalaka kisalu ya kutambula, kesalaka na Betele, to kesalaka kisalu ya kimisionere. Bankuluntu kelongaka na balukutakanu ya kuswaswana, mu mbandu na balukutakanu ya nene mpi ya distrike. Kansi, Bakristu yonso—babakala, bankento, mpi baleke—lenda sala nde kuyela na bo ya kimpeve kumonana. (Mat. 5:16) Nkutu, mutindu mbandu ya Timoteo kemonisa yo, ata Bakristu yina kele ti kiyeka ya sipesiali fwete sala yonso sambu bikalulu na bo ya kimpeve kumonana na bantu yonso.
Kuma Mbandu na Kutuba
8. Inki bupusi kutuba na beto kevandaka na yo na lusambu na beto?
8 Dyambu mosi yina yo lombaka nde Timoteo kupesa mbandu vandaka na kutuba na yandi. Inki beto lenda sala sambu kuyela na beto kumonana na dyambu yai? Kutuba na beto kemonisaka bankaka mutindu ya muntu yina beto kele. Yo yina Yezu kutubaka nde: “Muntu ke tubaka mambu yina me fulukaka na ntima na yandi.” (Mat. 12:34) Yakobo, mpangi ya Yezu ya mama mosi, kubakisaka mpi bupusi yina kutuba na beto lenda vanda na yo na lusambu na beto. Yandi sonikaka nde: “Kana muntu banza, na yandi ikele nsambidi ya Nzambi, ye ikele kuyala ludimi ya yandi ve, kansi ikele kukusa ntima ya yandi, nsambilu ya Nzambi ya muntu yai ikele mpamba.”—Yak. 1:26, Luwawanu Yampa.
9. Na nki mitindu beto fwete pesa mbandu na kutuba na beto?
9 Kutuba na beto lenda monisa bankaka na dibundu kiteso yina beto meyelaka na kimpeve. Yo yina, na kisika ya kusadila kutuba ya kukonda lukumu, kutuba mambu ya mbi, kutuba mambu sambu na kubasisa bifu ya bankaka, to kutuba mambu sambu na kupesa bankaka mpasi, Bakristu ya kuyela kesalaka ngolo na kutunga, kupesa kikesa, kulembika, mpi kusyamisa. (Bing. 12:18; Ef. 4:29; 1 Tim. 6:3-5, 20) Mpusa na beto ya ngolo ya kusolula ti bankaka mambu ya bikalulu ya mbote ya beto kekwikilaka mpi ya kunwanina bikalulu ya kuzanguka ya Nzambi lenda monisa kukangama na beto na Nzambi. (Roma 1:15, 16) Bantu ya ntima ya mbote tamona mpenza mutindu beto kesadila dikabu ya kutuba mpi bo lenda landa mbandu na beto.—Filp. 4:8, 9.
Mbandu na Bikalulu na Beto mpi na Bunkete ya Bikalulu
10. Sambu na nki lukwikilu ya kyeleka kele mfunu na kuyela na beto ya kimpeve?
10 Yo kelombaka kaka ve kuvanda ti kutuba ya ketungaka sambu Mukristu kuvanda mbandu ya mbote. Kana muntu ketuba mambu ya mbote kansi yandi kesala ve mambu ya mbote, yandi takuma muntu ya luvunu. Polo kuzabaka mbote luvunu ya bafarize mpi malanda ya mbi ya luvunu na bo. Mbala mingi, yandi kebisaka Timoteo na yina metala kikalulu ya kukonda masonga mpi ya kudimonisa muntu ya mbote ya mutindu yina. (1 Tim. 1:5; 4:1, 2) Kansi Timoteo kuvandaka ve muntu ya luvunu. Na mukanda na yandi ya zole na Timoteo, Polo kusonikaka nde: “Mono ke yibuka lukwikilu na nge ya kieleka.” (2 Tim. 1:5) Ata mpidina, yo lombaka nde Timoteo kusala na mpila nde masonga na yandi bonso Mukristu kumonana na bankaka. Yo lombaka nde yandi vanda mbandu na bikalulu.
11. Inki Polo kusonikilaka Timoteo na yina metala bimvwama?
11 Na mikanda zole ya yandi sonikilaka Timoteo, Polo kupesaka yandi kikesa na mambu mingi ya metala bikalulu. Mu mbandu, yo lombaka nde Timoteo kubuya kusosa kimvwama. Polo kusonikaka nde: “Sambu kuzola mbongo mingi ke bendaka mambu ya mbi ya mutindu na mutindu. Bantu ya nkaka vandaka na nzala mingi ya mbongo; yo yina nzala yango vidisaka lukwikilu na bo, yo pesaka bo mpasi mingi na ntima.” (1 Tim. 6:10) Zola sambu na bimvwama kele kidimbu ya kemonisaka nde kimpeve ya muntu mekuma kulemba. Kansi, Bakristu yina kezingaka luzingu ya petepete mpi kesepelaka ti bima yina bo kevandaka na yo, disongidila kuvanda ti “madia ti bilele ti nzo ya kulala,” kemonisaka kuyela na kimpeve.—1 Tim. 6:6-8; Filp. 4:11-13.
12. Inki mutindu beto lenda sala nde kuyela na beto kumonana na luzingu na beto?
12 Polo kusongaka Timoteo nde yo vandaka mfunu nde bankento yina kele Bakristu ‘kulwata bilele na bo na mutindu mosi ya mbote, ya kukonda lulendo,’ mpi ti mabanza ya mbote. (1 Tim. 2:9) Bankento yina kemonisaka kukonda lulendo mpi mabanza ya mbote ntangu bo keponaka bilele yina bo kelwataka mpi mutindu yina bo keyidikaka nitu, mpi dyaka na mambu yankaka ya luzingu na bo, kepesaka mbandu ya mbote. (1 Tim. 3:11) Munsiku yai ketadila mpi babakala yina kele Bakristu. Polo kulongisilaka bankengi na ‘kulutisa kiteso ve na konso mambu yina; na kudiyala; mpi na kuvanda bantu ya kisakasaka ve.’ (1 Tim. 3:2) Kana beto kemonisa bikalulu yai na bisalu na beto ya konso kilumbu, kuyela na beto tamonana na bantu yonso.
13. Bonso Timoteo, inki mutindu beto lenda vanda bambandu na bunkete ya bikalulu?
13 Yo lombaka nde Timoteo kuvanda mpi mbandu na bunkete ya bikalulu. Ntangu yandi sadilaka bangogo yai, Polo vandaka kutubila kikalulu mosi ya sikisiki: kikalulu ya mansoni. Mingimingi na bangwisana ya Timoteo ti bankento, yo lombaka nde bikalulu na yandi kuvanda ya mbote. Yo lombaka nde yandi tadila ‘bankento yina kele bambuta bonso bamama, bana-bankento bonso bampangi na yandi ya bankento, na kinzambi yonso.’ (1 Tim. 4:12; 5:2) Nzambi kezabaka ata mambu ya mansoni yina lenda monana bonso nde yo kele ya kubumbana mpi ntembe kele ve nde yo tazabana nsukansuka na bantu. Kansi yo kele mpi kyeleka nde bisalu ya mbote ya Mukristu lenda bikala ve ya kubumbana. (1 Tim. 5:24, 25) Bantu yonso na dibundu kele ti dibaku ya kusala nde kuyela na bo kumonana na bikalulu mpi na bunkete ya bikalulu.
Zola mpi Lukwikilu Kele Mfunu
14. Inki mutindu Masonuku kemonisa mfunu ya kuzolana beto na beto?
14 Kikalulu ya kuluta mfunu ya Bukristu ya kyeleka kele zola. Yezu kusongaka balongoki na yandi nde: “Kana beno ke zolana beno na beno, bantu yonso ta zaba nde beno kele balonguki na mono.” (Yoa. 13:35) Inki mutindu beto kemonisaka zola ya mutindu yai? Ndinga ya Nzambi kebondila beto na kusadisana ‘beto na beto na ntima mosi ya kuzolana,’ mpi na kuvanda “mbote; konso muntu fweti wila mpangi na yandi mawa, yandi fweti lolula yandi,” mpi kuvanda ti kikalulu ya kuyamba banzenza. (Ef. 4:2, 32; Baeb. 13:1, 2) Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Beno zolana ngolo bonso bana ya tata mosi ti mama mosi.”—Roma 12:10.
15. Sambu na nki zola kele mfunu sambu na bantu yonso, kansi mingimingi na bankengi?
15 Kana Timoteo kuvandaka makambu ngolo to ntima ya mbi na bangwisana na yandi ti bampangi-Bakristu, yo zolaka kubebisa mambote yina yandi salaka bonso longi mpi nkengi. (Tanga 1 Korinto 13:1-3.) Kansi, zola ya masonga yina Timoteo kumonisaka sambu na bampangi na yandi, kikalulu na yandi ya kuyamba banzenza mpi bisalu ya mbote sambu na bo, kumonisaka mpenza kuyela na yandi na kimpeve. Yo yina, na mukanda yina yandi sonikilaka Timoteo, ntumwa Polo kutangaka zola na kati ya bikalulu yina yo lombaka nde Timoteo kupesa mbandu.
16. Sambu na nki yo lombaka nde Timoteo kumonisa lukwikilu ya ngolo?
16 Ntangu yandi vandaka na Efezo, lukwikilu ya Timoteo kumekamaka. Bantu yankaka vandaka kusyamisa malongi yina vandaka kuwakana ve ti kyeleka ya Bukristu. Bankaka vandaka kumwanga ‘bingana ya luvunu’ to kusosa bangindu yina vandaka kusadisa ve ata fyoti kimpeve ya dibundu. (Tanga 1 Timoteo 1:3, 4.) Polo kutubilaka bantu ya mutindu yina bonso bantu ya ‘kufuluka na lulendo, ya mezaba ata kima mosi ve. Nzala ya mbi ke pusaka bo na kutula ntembe ti na kuswana ti bantu ya nkaka sambu na konso mambu.’ (1 Tim. 6:3, 4) Keti Timoteo lendaka kubaka dibanza ya kusadila bangindu ya mbi yina vandaka kukota na nsi-nsi na dibundu? Ve, sambu ntumwa Polo kulongisilaka Timoteo na ‘kunwana ngolo sambu na kuvanda kaka na lukwikilu’ mpi na “kuwa ve mambu ya mpamba yina ke kwendaka ve nzila mosi na lukwikilu na beto. Kuwa mpi ve bantembe ya bantu yina ke tubaka nde bo ke na mayele, kansi mayele yina kele mayele ya kieleka ve.” (1 Tim. 6:12, 20, 21) Ntembe kele ve nde Timoteo kulandaka ndongisila ya mayele ya Polo.—1 Kor. 10:12.
17. Inki mutindu lukwikilu na beto lenda mekama bubu yai?
17 Polo kuzabisaka Timoteo nde “na bilumbu ya nsuka, bantu ya nkaka ta katula lukwikilu na bo; bo ta lemfuka na bampeve ya luvunu ti na malongi ya bampeve ya mbi.” (1 Tim. 4:1) Bantu yonso na dibundu, ti bayina kele ti mikumba, fwete monisa lukwikilu ya ngolo bonso Timoteo. Kana beto baka lukanu ya ngolo sambu na kubuya apostazi, beto lenda sala na mpila nde kuyela na beto kumonana mpi beto lenda vanda mbandu na lukwikilu.
Sala Ngolo na Mpila nde Kuyela na Nge Kumonana
18, 19. (a) Inki mutindu nge lenda sala nde kuyela na nge kumonana na meso ya bantu yonso? (b) Inki beto tatadila na disolo yina kelanda?
18 Yo kemonana pwelele nde kuyela ya kimpeve ya kyeleka ya Mukristu ketadila ve mutindu yandi kemonanaka na meso ya bantu, makuki na yandi ya kubutukila, to lukumu na yandi. Mpi yo kemonanaka ve ntangu yonso na bamvula ya kisalu yina yandi mesalaka na dibundu. Kansi, kuyela ya kimpeve ya kyeleka kemonanaka na bulemfu na beto na Yehowa na mabanza, na kutuba mpi na bikalulu. (Roma 16:19) Beto fwete zitisa ntuma ya kuzolana beto na beto mpi ya kuvanda ti lukwikilu ya ngolo. Ee, bika beto yindulula bangogo ya Polo na Timoteo mpi beto kudipesa ya mvimba na yo na mpila nde kuyela na beto kumonana na meso ya bantu yonso.
19 Kikalulu yankaka yina kemonanaka na kuyela na beto ya kimpeve kele kyese, yina kele kitini ya mbuma ya mpeve santu ya Nzambi. (Gal. 5:22, 23) Disolo yina kelanda tatubila mutindu beto lenda yedisa mpi kutanina kyese na bantangu ya mpasi.
Inki Mvutu Nge Tapesa?
• Inki mambu kutuba na beto lenda longa bankaka na yina metala beto?
• Inki mutindu kuyela na beto kemonanaka na bikalulu mpi na bunkete na beto ya bikalulu?
• Sambu na nki Bakristu fwete vanda mbandu na zola mpi na lukwikilu?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 11]
Leke Timoteo kumonisaka kuyela ya kulutaka bamvula na yandi
[Bifwanisu ya kele na lutiti 13]
Keti kuyela na nge kemonanaka na meso ya bantu yankaka?