Mono Tulaka Yehowa na Kisika ya Ntete na Ntwala ya Kubaka Balukanu

Mono butukaka na Mayi 19, 1940 na mbanza Amioûn na Liban. Mwa bamvula fioti na nima, dibuta na beto kwendaka na mbanza Tripoli, kisika yina mono yelaka na dibuta ya zola, ya kiese mpi yina vandaka kuzola Yehowa Nzambi. Beto vandaka bana tanu na dibuta na beto; bankento tatu, babakala zole mpi mono vandaka mwana ya nsuka. Sambu na bibuti na mono, kuvanda ti mbongo vandaka ve diambu ya mfunu mingi. Mambu ya mfunu na luzingu na beto vandaka kulonguka Biblia, kukwenda na balukutakanu mpi kusadisa bantu ya nkaka na kuzaba Nzambi.

Beto vandaka mpi ti Bakristu yina bo me tulaka mafuta na dibundu na beto. Mpangi Michel Aboud vandaka na kati ya bampangi yina bo me tulaka mafuta. Yandi vandaka kutwadisa Kulonguka ya Mukanda ya Dibundu. Yandi longukaka kieleka na New York mpi yandi vandaka muntu ya ntete yina longaka kieleka na Liban na luyantiku ya bamvu 1920. Mpangi Anne mpi Gwen Beavor yina kotaka Nzo-Nkanda ya Gileade vandaka kuzitisa yandi mpi kusadisa yandi mingi. Bo kumaka banduku na beto ya ngolo. Bamvula mingi na nima, mono waka kiese mingi ntangu mono kutanaka ti mpangi Anne na États-Unis. Na nima, mono kutanaka diaka ti mpangi Gwen, yina kwelanaka ti mpangi Wilfred Gooch mpi bo vandaka kusala na Betele ya Londres na Angleterre.

MUTINDU KISALU YA KUSAMUNA YANTIKAKA NA LIBAN

Ntangu mono vandaka leke, Bambangi ya Yehowa vandaka ve mingi na Liban. Kansi na kikesa yonso, beto vandaka kulonga bantu mambu ya Biblia. Beto vandaka kusala yo ata bamfumu ya nkaka ya mabundu vandaka kutelemina beto. Mono ke vilaka ve mambu ya nkaka yina salamaka.

Kilumbu mosi, mono vandaka kusamuna ti yaya na mono ya nkento Sana, na nzo mosi. Nganga-nzambi mosi kwisaka kisika yina beto vandaka. Yo fwete vanda nde muntu mosi bingaka yandi. Nganga-nzambi yina yantikaka kufinga yaya. Yandi waka makasi ya ngolo mpi yandi pusaka Sana na bimatilu, Sana bwaka mpi yandi lwalaka. Muntu mosi bingaka bapolisi mpi bo kwisaka. Na mawete yonso, bapolisi sosaka kuzaba kana muntu mosi sadisaka Sana. Bo nataka nganga-nzambi yina na biro ya bapolisi mpi bapolisi bakisaka nde nganga-nzambi yina vandaka ti munduki. Mfumu ya bapolisi yulaka yandi nde: “Nge kele nani kibeni? Nge kele mfumu ya dibundu to mfumu ya babandi?”

Diambu ya nkaka ya mono ke vilaka ve kele ntangu dibundu na beto defaka bisi sambu beto kwenda kulonga nsangu ya mbote na mbanza mosi ya ntama. Beto vandaka kusamuna mbote kansi ntangu nganga-nzambi ya mbanza yina waka mambu yina beto vandaka kusala, yandi bingaka kimvuka ya bantu sambu na kunwanisa beto. Bo yantikaka kuyangisa beto, kulosila beto matadi mpi papa lwalaka. Luse na yandi yonso fulukaka ti menga. Papa ti mama vutukaka na bisi. Na nima beto landaka bo mpi yo salaka beto mpasi kibeni. Mono ta vila ve ata fioti mutindu mama vandaka kukatula papa menga yina. Mama tubaka nde: “Yehowa, pardo lolula bo. Bo ke zaba ve mambu yina bo ke sala.”

Kilumbu mosi, beto kwendaka kutala bantu ya dibuta na beto na bwala na beto. Beto kutanaka ti mfumu mosi ya nene ya dibundu, episkopo na nzo ya nkaka na beto ya bakala. Episkopo yina zabaka nde bibuti na mono vandaka Bambangi ya Yehowa. Yandi ponaka mono sambu mono solula ti yandi kansi mono vandaka kaka ti bamvula sambanu. Yandi yulaka mono nde: “Sambu na nki nge me bakaka ve mbotika?” Mono songaka yandi nde mono kele ntete mwana-fioti mpi nde sambu na kubaka mbotika, mono fwete zaba mambu mingi ya Biblia mpi mono fwete vanda ti lukwikilu ya ngolo. Yandi sepelaka ve ti mvutu yina, yo yina yandi songaka nkaka nde mono kele ve luzitu.

Yai kele kaka mwa mambu ya mpasi na kati ya mambu mingi ya mpasi yina mono kutanaka ti yo. Na kutuba masonga, bantu ya Liban ke zolaka bantu mpi bo ke yambaka bantu mbote. Beto vandaka kusolula ti bantu mingi mambu ya Biblia mpi beto vandaka kulonguka Biblia ti bantu mingi.

BETO KWENDAKA NA INSI YA NKAKA

Ntangu mono vandaka na nzo-nkanda, mpangi mosi ya Vénézuéla kwisaka na Liban. Yandi vandaka kusala balukutakanu na dibundu na beto mpi yandi yantikaka kutalana sambu na makwela ti Wafa, yaya na mono ya nkento. Bo kwelanaka mpi bo kwendaka kuzinga na Vénézuéla. Wafa vandaka kusonika mikanda mpi yandi vandaka kupusa papa na kundima nde dibuta ya mvimba kukwenda kuzinga na Vénézuéla. Yandi zolaka nde beto kwenda kuna sambu yandi vandaka kuwa nzala na beto mingi kibeni. Nsuka-nsuka, beto kwendaka na Vénézuéla.

Beto kumaka na Vénézuéla na 1953 mpi beto vandaka na Caracas pene-pene ya nzo ya prezida ya insi. Sambu mono vandaka mwana-fioti, mono vandaka kuwa kiese ntangu mono vandaka kumona prezida ke luta ti shofere na yandi na kamio ya ntalu. Yo vandaka ve pete sambu bibuti na mono kuyikama ti insi ya mpa, ndinga ya mpa, mutindu bantu ke zingaka kuna, madia mpi bansungi ya insi yina. Kansi ntangu bo yantikaka kuyikama ti insi yina, diambu mosi ya mpasi kibeni salamaka.

DIAMBU MOSI YA MPASI SALAMAKA

Papa yantikaka kubela. Yo yitukisaka beto mingi sambu yandi vandaka bakala ya ngolo mpi yandi vandaka na sante ya mbote. Beto yindulaka ve nde papa lendaka kubela. Bo kangaka yandi maladi ya kansere mpi bo salaka yandi operasio. Diambu ya mawa kele nde, yandi fwaka mposo mosi na nima ya operasio.

Yo kele mpasi kibeni na kutendudila beno mpasi yina beto waka ntangu papa fwaka. Mono vandaka kaka ti bamvula 13. Beto yindulaka ve nde papa ta fwa, beto waka mpasi mingi mpi beto yindulaka nde beto ta vanda diaka ve na kiese ata fioti. Yo vandaka mpasi sambu mama kundima lufwa ya bakala na yandi. Kansi beto bakisaka nde beto fwete lemba ve nitu mpi nde Yehowa ta sadisa beto na kukanga ntima na mpasi yina. Ntangu mono lungisaka bamvula 16, mono bakaka diplome na mbanza Caracas mpi mono vandaka kibeni ti mpusa ya ngolo ya kusadisa dibuta na beto.

Na nima, yaya na mono Sana kwelanaka ti mpangi Rubén Araujo, yina kotaka Nzo-Nkanda ya Gileade mpi vutukaka na Vénézuéla. Bo kwendaka na New York. Dibuta na beto bakaka lukanu ya kukotisa mono iniversite. Yo yina mono kwendaka na New York sambu na kukota iniversite kuna mpi mono zinga ti yaya mpi semeki. Yaya ti bakala na yandi sadisaka mono mingi kibeni na kuyela na kimpeve ntangu mono vandaka kuzinga ti bo. Diaka, beto vandaka ti bampangi mingi ya kuyela na kimpeve na dibundu na beto ya Kiespaniole na Brooklyn. Mono kumaka kuzola mingi mpangi Milton Henschel ti mpangi Frederick Franz; bo zole vandaka kusala na Betele ya Brooklyn.

Na nsuka ya mvula na mono ya ntete na iniversite na New York, mono yantikaka kuyindula mambu yina mono vandaka kusala na luzingu na mono. Mono tangaka mpi yindulaka mingi masolo na Nzozulu ya Nkengi yina vandaka kutubila Bakristu yina bakaka lukanu ya kusala mingi na kisalu ya Yehowa. Mono vandaka kumona kiese yina bapasudi-nzila ti bampangi ya dibuta ya Betele ya dibundu na beto vandaka na yo mpi mono vandaka kuzola kuvanda bonso bo. Kansi, mono bakaka ntete ve mbotika. Mono bakisaka nde yo lombaka nde mono kudipesa ntete na Yehowa. Mono salaka yo mpi na Marsi 30, 1957 mono bakaka mbotika.

MONO BAKAKA BALUKANU YA MFUNU

Na nima ya kubaka mbotika, mono yantikaka kuyindula mutindu ya kukuma mupasudi-nzila. Mono vandaka kuzola kibeni kukuma mupasudi-nzila kansi mono vandaka kuyindula nde mono ta kuka ve. Mono vandaka kudiyula kana mono ta kuka kuvukisa kisalu ya kimupasudi-nzila ti iniversite. Beto tindilanaka mikanda mingi ti mama mpi bantu ya dibuta na beto mpi mono songaka bo lukanu na mono ya kuzenga iniversite sambu mono vutuka na Vénézuéla mpi mono kuma mupasudi-nzila.

Mono vutukaka na Caracas na Yuni 1957. Kansi mono bakisaka nde dibuta na beto vandaka kuzinga na mpasi. Bo vandaka na mfunu nde muntu mosi ya dibuta kusadisa bo. Inki mono salaka sambu na kusadisa bo? Mono zwaka kisalu na banki kansi mono vandaka kuzola kibeni kisalu ya kimupasudi-nzila. Sambu yo vandaka diambu yina pusaka mono na kuvutuka na Vénézuéla. Yo yina mono bakaka lukanu ya kusala kisalu ya kimupasudi-nzila mpi kusala na banki. Banda bamvula mingi, mono vandaka kusala na banki mpi mono vandaka mupasudi-nzila. Mono vandaka kumona nde mono vandaka ve ti mambu mingi ya kusala mpi mono vandaka ve na kiese mingi.

Mono kumaka na kiese mingi ntangu mono kwelaka Sylvia, nkento mosi ya kitoko yina katukaka na Allemagne mpi yandi vandaka kuzola Yehowa mingi. Yandi kwisaka na Vénézuéla ti bibuti na yandi. Na nima, beto butaka bana zole, ya bakala ti ya nkento; Michel (Mike) ti Samira. Mono vandaka mpi ti mukumba ya kusansa mama na mono. Beto kumaka kuzinga ti yandi. Mono zengaka kisalu na mono ya kimupasudi-nzila sambu na kulungisa bampusa ya dibuta na mono kansi mono vandaka kusamuna kaka bonso mupasudi-nzila. Mono ti Sylvia vandaka kusala kisalu ya kimupasudi-nzila nsadisi na bakonzie.

MONO BAKAKA DIAKA LUKANU YA NKAKA YA MFUNU

Bana na beto vandaka kutanga ntangu mono tubaka mambu yina mono me tubila na luyantiku ya disolo yai. Ya kieleka, mono vandaka ti luzingu ya mbote kibeni mpi bantu ya nkaka yina vandaka kusala ti mono na banki vandaka kuzitisa mono. Kansi mono vandaka kuzola nde bantu kuzaba nde mono kele nsadi ya Yehowa. Mono landaka kuyindula mambu yina mono lendaka kusala sambu bantu kumona mono kaka bonso nsadi ya Yehowa. Yo yina, beto solulaka ti nkento na mono mambu ya me tala mbongo yina beto vandaka ti yo. Mono songaka yandi nde kana mono me yambula kusala na banki, bo ta pesa mono mbongo mingi yina bo ke pesaka muntu kana kisalu na yandi me mana. Beto vandaka ve ti bamfuka, yo yina beto bakisaka nde kana mono yambula kusala na banki, beto ta bumba mbongo yina ta sadisa beto bilumbu mingi.

Yo vandaka ve pete na kubaka lukanu yina kansi nkento na mono ti mama na mono sadisaka mono mingi. Mono bakaka lukanu ya kuvutukila kisalu ya kimupasudi-nzila ya ntangu yonso. Mono waka kiese mingi. Mono vandaka ya kuyilama na kuyantika kisalu ya kimupasudi-nzila kansi beto bakaka nsangu yina yitukisaka beto yonso.

NSANGU MOSI YINA YITUKISAKA BETO

Kilumbu mosi, munganga songaka beto nde Sylvia kele ti divumu. Yo yitukisaka beto mingi. Beto waka kiese mingi kansi mono yindulaka mpi lukanu na mono ya kukuma mupasudi-nzila. Mono kudiyulaka nde keti mono ta kuka kulanda kusala kisalu ya kimupasudi-nzila? Mbala mosi beto yidikaka mabanza mpi beto yantikaka kuvingila nde mwana na beto kubutuka. Kansi mono landaka kudiyula kana mono ta kuka kusala kisalu ya kimupasudi-nzila.

Na nima ya kutadila balukanu na beto, beto bakaka lukanu nde mono sala kisalu na mono ya kimupasudi-nzila. Mwana na beto Gabriel butukaka na Aprili 1985. Mono vutukilaka kisalu na mono na banki mpi mono kumaka diaka mupasudi-nzila ya ntangu yonso na Yuni 1985. Na nima, mono kumaka mpangi ya komite ya Filiale. Kansi Betele vandaka ve na Caracas, yo lombaka nde mono kwenda bilumbu zole to tatu konso mposo mpi kusala bakilometre 80.

BETO KWENDAKA KISIKA YA NKAKA

Betele vandaka na mbanza La Victoria yo yina beto bakaka lukanu ya kukwenda kuzinga na La Victoria sambu na kuvanda pene-pene ti Betele. Yo vandaka lukanu ya nene sambu na beto. Mono ke zolaka dibuta na mono mingi mpi mono ke monisilaka bo ntonda. Bo sadisaka mono mingi. Yaya na mono ya nkento Baha ndimaka kusadisa mama. Mike kwelaka kansi Samira ti Gabriel vandaka kuzinga ti beto. Ntangu beto kwendaka na La Victoria, bo yambulaka banduku na bo na Caracas. Diaka, yo lombaka nde Sylvia kuyikama ti mbanza yina ya fioti sambu beto vandaka kuzinga na ntu-mbanza. Yo lombaka nde beto yonso kuzinga na kanzo ya fioti. Ya kieleka, yo lombaka nde beto sala mambu mingi sambu na kukatuka na Caracas mpi kukwenda na La Victoria.

Kansi mambu sobaka diaka. Gabriel kwelaka mpi Samira kumaka kuzinga yandi mosi. Bo bingisaka mono ti Sylvia na kusala na Betele na 2007 mpi tii bubu yai, beto kele na Betele. Mike, mwana na beto ya ntete kele nkuluntu mpi yandi ti nkento na yandi Monica kele bapasudi-nzila. Gabriel kele mpi nkuluntu; yandi kele na Italie ti nkento na yandi Ambra. Samira kele mupasudi-nzila mpi yandi ke pesaka maboko na Betele.

MONO KELE NA KIESE MUTINDU MONO BAKAKA BALUKANU YINA

Ya kieleka, mono me bakaka balukanu mingi ya mfunu na luzingu na mono. Mono kele ve na mawa ata fioti sambu na balukanu yango. Mono kele na kiese mutindu mono bakaka balukanu yina. Mono ke sepelaka mingi sambu na mambu yonso yina mono me salaka na kisalu ya Yehowa mpi sambu na mikumba na mono na dibundu ya Yehowa. Banda bamvula mingi, mono me bakisaka nde yo kele mfunu mingi na kuvanda ti kinduku ya mbote ti Yehowa. Yo vanda balukanu yina beto ke baka kele ya fioti to ya nene, Yehowa ke pesaka ngemba yina “me luta mayele yonso ya kubakisa mambu.” (Bafil. 4:6, 7) Mono ti Sylvia ke sepelaka ti kisalu ya santu yina beto ke salaka na Betele mpi beto ke bakisaka nde Yehowa me sakumunaka balukanu yina beto me bakaka sambu beto tulaka yandi ntangu yonso na kisika ya ntete ntangu beto vandaka kubaka balukanu yango.