Mayele ya Nzambi Kemonanaka na Bima Yina Yandi Mesalaka
“Nzambi [muntu] me pesaka beto mayele ya kuluta bambisi ti bandeke.”—YOBI 35:11.
BANDEKE kele ti bingangu ya kuyituka. Bantu yina kesalaka ba avio kesepelaka na kumona mutindu bandeke kepumbukaka na zulu. Bandeke yankaka kesalaka mafunda ya bakilometre na zulu ya nzadi-mungwa yina kele ve ata ti kidimbu mosi ya lenda twadisa bo mpi kekumaka na kisika ya bo kekwenda kukonda kuvila nzila.
Kingangu yankaka ya kuyituka ya bandeke—yina kemonisa dyaka mayele ya Ngangi na bo—kele mayele na bo ya kusolula na nsadisa ya makelele mpi bankunga. Beto tadila mwa bambandu.
Kusolula ya Bandeke
Mitindu yankaka ya bandeke keyantikaka kusolula na ntwala nkutu nde bo basika na maki. Mu mbandu, caille ya nkento kelosaka maki nana; dyaki mosi konso kilumbu. Kana maki yonso keyelaka na vitesi ya kiteso mosi, yo zolaka kupasuka mosi-mosi na nsungi ya bilumbu nana. Mama ya ndeke zolaka kuvanda ti kisalu ya mpasi ya kusungimina bana yina mebutuka dezia na ntangu yandi keladimina maki yina mepasuka ntete ve. Kansi, kimvuka ya bana nana ya ba caille kebasikaka na mpusu ya maki na bo na nsungi ya bangunga sambanu. Inki mutindu yo kesalamaka? Bantu ya mayele ketubaka nde kikuma ya ntete-ntete kele nde bana ya ba caille yina mebutuka ntete ve kesolulaka ti bankaka na ntangu bo kele na kati ya maki mpi yo kesalaka nde bana kubasika na mbala mosi na maki.
Kana bandeke meyela, mbala mingi kele bandeke ya babakala kevandaka ti kikalulu ya kuyimba. Mbala mingi, yo kesalaka mutindu yina na nsungi ya kuvukisa nitu sambu na kutula kidimbu na teritware na yandi to kubenda nkwelani. Bandeke kevandaka ti bankama ya bimvuka. Na kutuba ya kifwani, konso kimvuka ya bandeke kele ti ndinga na bo, mpi yo kesadisaka bankento na kuzaba babakala ya kimvuka na bo.
Bandeke keyimbaka mbala mingi na suka-suka mpi na kudinda ya ntangu, mpi bo kevandaka ti bikuma ya mbote ya kusala mutindu yina. Mupepe ti makelele kevandaka mingi ve na bantangu yina. Bantu ya kesalaka bansosa kusengumunaka nde bankunga ya bandeke kewakanaka kuluta mbote kiteso ya mbala 20 na suka-suka mpi na nkokila kuluta ntangu bo keyimbaka yo na kati-kati ya kilumbu.
Ata bandeke ya babakala bantu kevandaka ti kikalulu ya kuyimba, bandeke yonso (ya babakala ti ya bankento) ketulaka makelele ya kuswaswana, to kebasisaka mazu ya nkufi, yina kevandaka ti bantendula ya kuswaswana. Mu mbandu, ndeke yai pinson ketulaka makelele uvwa ya kuswaswana. Bo ketulaka makelele mosi buna sambu na kukebisa nde kigonsa mosi mekatuka na zulu, mu mbandu ndeke mosi ya kesosaka kudya bandeke yankaka, kansi bo ketulaka makelele yankaka sambu na kuzabisa nde kigonsa ya mekatuka na ntoto kele na kufinama.
Dikabu Mosi ya Nene
Bingangu ya Nzambi mepesaka bandeke keyitukisaka mpenza. Kansi na yina metala mayele ya kusolula, bantu meluta mpenza bandeke. Yobi 35:11 ketuba nde Nzambi salaka bantu ti ‘mayele kuluta bandeke’ ya zulu. Kaka bantu mpamba kele ti mayele ya kutuba bangindu ti mabanza ya mpasi na nzila ya ndinga yina kebasikaka na mungungu to na nzila ya bidimbu.
Na kuswaswana ti bigangwa yonso yankaka, yo kemonanaka nde bana ya bantu kebutukaka ti mayele ya kulonguka bandinga ya mpasi. Zulunalu mosi (American Scientist) ketuba nde: “Bana ya keyantika kutambula kesalaka ngolo na kulonguka ndinga ata ntangu bibuti na bo kesolulaka ve ti bo mbala mosi; bana yina kevandaka bifwa-makutu kegangaka ndinga na bo mosi ya bidimbu kana na nzo bo kelonga bo ve mutindu ya kutuba na bidimbu.”
Mayele ya kusolula to ya kutuba bangindu mpi mawi na beto na bangogo to na bidimbu kele mpenza dikabu ya kitoko ya mekatukaka na Nzambi. Kansi, dikabu ya kuluta nene yina Nzambi mepesaka bantu kele dibaku ya kusolula ti yandi na nzila ya kisambu. Ya kyeleka Yehowa Nzambi kelomba beto na kusolula ti yandi. Ndinga na yandi, Biblia, ketuba nde: “Beno kumona mpasi ve na ntima sambu na konso mambu yina; kansi konso ntangu ya beno ke samba Nzambi, beno lomba yandi konso mambu yina beno ke na yo mfunu ntangu beno ke lomba yandi yo, beno pesa yandi mersi.”—Filipi 4:6.
Kana yo kelomba nde beto baka badesizio ya mpasi, Yehowa kezolaka nde beto sadila mayele ya mingi kibeni ya yandi mesonikisaka na Biblia. Yandi tasadisa beto mpi na kuzaba mutindu ya kusadila bandongisila ya beto kezwaka na kati ya Biblia. Nsoniki Yakobo ketuba nde: “Kana muntu mosi na kati na beno ke na mayele ve, yandi lomba yo na Nzambi, ebuna Nzambi ta pesa yandi yo; sambu Nzambi ke zolaka kukaba mingi na bantu yonso na ntima ya mbote.”—Yakobo 1:5.
Inki Mutindu Nge Kekudiwaka?
Inki mutindu nge kekudiwaka ntangu nge kewidikilaka nkunga ya kitoko ya ndeke mosi to ntangu nge kewaka mwana-fyoti kelonguka na kutuba bangogo na yandi ya ntete? Keti nge kemonaka mayele ya Nzambi na bima yina yandi mesalaka?
Na nima ya kuyindulula mutindu Nzambi salaka yandi, muyimbi-bankunga Davidi kuzabisaka Nzambi nde: “Mono ke kumisa nge sambu nge salaka mono na mutindu mosi ya kuyituka ti ya boma; mambu yonso ya nge ke salaka kele kaka ya kuyituka, mono zaba yo mbote-mbote.” (Nkunga 139:14) Kana nge longuka na ntonda yonso mayele ya Nzambi yina kemonana pwelele na lugangu, lukwikilu na nge na ngolo na yandi ya kupesa nge lutwadisu ya mbote tayela mpenza.
[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 5]
Mayele ya kusolula kele dikabu ya mekatukaka na Nzambi
[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto ya kele na lutiti 4]
© Dayton Wild/Visuals Unlimited