Bo kele banani?

BAMBANGI YA YEHOWA kezola nde nge zaba bo mbotembote. Mbala yankaka, nge mekutanaka ti bo bonso bamfinangani mpi banduku ya kisalu to na bisika yankaka. Mbala yankaka, nge memonaka bo na balabala ntangu bo vandaka kupesa bazulunalu na bo na bantu yina vandaka kuluta na nzila. To mbala yankaka nge mesolulaka dezia fyoti ti bo na nzo na nge.

Ya kyeleka, Bambangi ya Yehowa kesepelaka ti nge mpi bo kezolaka nde nge vanda mbote na luzingu. Bo kezola kuvanda banduku na nge mpi bo kezola kutubila nge mambu mingi yina metala bo mosi, balukwikilu na bo, organizasio na bo, mpi inki bo keyindulaka sambu na bantu mpi inza ya beto yonso kezingaka. Sambu na kuzabisa nge mambu yai, bo mebongisila nge kamukanda yai.

Na makambu mingi, Bambangi ya Yehowa kele bonso bantu yonso. Bo kekutanaka ti bampasi yina bantu yonso kekutanaka na yo, mu mbandu, mpasi ya mbongo, na nitu, mpi na mawi. Bo kesalaka bafoti na bantangu yankaka, sambu bo kele ve bantu ya kukuka, ya kupemama, to ya lenda sala mbi ve. Kansi, mambu yina mebwilaka bo dezia to yina ya bo kemonaka na luzingu kepesaka bo mayele mpi bo kekudipesaka na kulonguka Biblia sambu na kusoba bisika yina bo kemona mfunu na kusoba. Bo mekudipesaka na Nzambi sambu na kusala luzolo na yandi, mpi bo kesalaka ngolo na kumonisa na luzingu na bo nde bo mekudipesaka. Na bisalu na bo yonso bo kesosaka lutwadisu ya Ndinga ya Nzambi mpi ya mpeve santu na yandi.

Sambu na bo, yo kele mfunu mingi nde malongi na bo kukatuka na kati ya Biblia, kansi na mabanza ya bantu ve to na balukwikilu ya mabundu. Bo kewaka bonso ntumwa Polo ntangu yandi tubaka mambu yai na ngolo ya mpeve ya Nzambi: “Ata bantu yonso kuvanda bantu ya luvunu, kansi Nzambi fweti vanda muntu ya kieleka.” (Roma 3:​4, Bible na Kitubaa) Na yina metala malongi ya bo bantu kelongaka nde yo kele kyeleka ya mekatuka na Biblia, Bambangi kendimaka na ntima mosi na kusala mutindu bantu ya Berea vandaka kusala ntangu bo vandaka kuwidikila malongi yina ntumwa Polo vandaka kulonga: “Bo ndimaka nsangu ya Nzambi na luzolo yonso. Konso kilumbu bo vandaka kuzikisa mbote-mbote na Mukanda ya Nzambi sambu na kutala kana mambu yina . . . vandaka kwenda kiteso mosi.” (Bisalu 17:11) Bambangi ya Yehowa kendimaka nde bo fwete meka malongi yonso ya mabundu sambu na kutala kana yo kewakana ti Masonuku ya kupemama. Bo kesalaka mutindu yina sambu na malongi yonso, yo vanda yina ya bo mosi melonga to ya muntu yankaka. Bo kelomba nge, mpi bo kesyamisa nge, na kusala dyambu yai ntangu nge kesolula ti bo.

Mambu yai yonso kesonga nde Bambangi ya Yehowa kekwikilaka nde Biblia kele Ndinga ya Nzambi. Bo kendimaka nde tumikanda 66 yina kele na kati na yo kele ya kupemama mpi mambu ya ntangu ya ntama yina yo ketubaka kele ya kyeleka. Kitini ya Biblia yina bantu kebingaka nde Kuwakana ya Mpa, bo bo kebingaka yo nde Masonuku ya Kigreki ya Bukristu, mpi Kuwakana ya Nkulu bo kebingaka yo Masonuku ya Kiebreo. Bo kendimaka bitini yai yonso zole, Masonuku ya Kigreki mpi ya Kiebreo, ye bo kendimaka yo kaka mutindu bo mesonikaka yo, katula kaka bisika yina bangogo to bandambu yina kesonga pwelele nde yo kele bingana to bo metuba yo na kifwani. Bo kebakisaka nde bambikudulu mingi ya Biblia melunganaka, yankaka kele na kulungana sesepi yai, ye mpi nde yankaka dyaka talungana.

ZINA NA BO

Bambangi ya Yehowa? Ee, yai kele mutindu bo mosi kekudibingaka. Yo kele zina mosi ya kele na ntendula, sambu yo kemonisa nde bo ketaka kimbangi ya ketadila Yehowa, bikalulu na yandi ya bunzambi, mpi balukanu na yandi. Bangogo yai: “Nzambi,” “Mfumu,” mpi “Ngangi” kele batitre bonso “Prezida,” “Ntotila,” mpi “Zenerale.” Bo lenda sadila yo na bantu mingi ya mutindu na mutindu. Kansi “Yehowa” kele zina ya yandi mosi mpi yo kele kaka ya Nzambi nkwa-ngolo yonso mpi Ngangi ya luyalanganu. Mambu yai kele na Bankunga 83:​18, na mbalula ya Biblia ya King James, yina ketuba nde: “Sambu bantu kuzaba nde nge, yina zina na nge mpamba kele YEHOWA, nge kele ya kuluta kuzanguka na zulu ya ntoto ya mvimba.”

Zina Yehowa (to Yawe, mutindu Bible na Kituba ti bantu yankaka ya ketendulaka Biblia kezolaka kubinga yandi) kemonanaka kiteso ya mbala 7 000 na kati ya Masonuku ya Kiebreo yina bo sonikaka ntete. Na ba Biblia mingi bo kemonisaka yo mutindu yai ve, kansi bo keyingisaka yo na bangogo bonso “Nzambi” to “Mfumu.” Kansi, ata na ba Biblia yango, muntu lenda sengumuna kukonda mpasi bisika masonuku ya Kiebreo yina bo sonikaka ntete kusadilaka zina ya Yehowa sambu mbala mingi bangogo ya bo keyingisaka na kisika yina zina na yandi kuvandaka kevandaka na bisono ya nene mutindu yai: NZAMBI, MFUMU. Bambalula mingi ya bilumbu yai kesadilaka zina ya Yehowa to zina ya Yahweh. Yo yina Traduction du monde nouveau mebalulaka Yezaya 42:8 nde, “Mono kele Yehowa. Yina kele zina na mono.”

Disolo ya Biblia kisika Bambangi ya Yehowa kubakaka zina na bo kele na kapu ya 43 ya mukanda ya Yezaya. Na kapu yina, bo kemonisa inza ya mvimba na ntwala ya tribinale mosi yina kesamba na kisika ya bo kesalaka nsaka ebuna bantu ke na kutala mambu ya keluta: Banzambi ya makanda bo mebinga bo na kunata batemwe na bo sambu bo kwisa kupesa banzikisa ya kemonisa nde bo kele banzambi ya kyeleka to na kuwa kitemwe yina tabasika na ndambu ya Yehowa mpi na kundima kyeleka yina tamonika. Na kisika yina, Yehowa kezabisa bantu na yandi mpidyai: “Beno kele bambangi na mono, Yehowa muntu metuba, mpi nsadi na mono ya mono solaka; sambu nge zaba mono mpi nge ndima mono, mpi nge bakisa nde mono Nzambi yango; nde na ntwala na mono, Nzambi yankaka kusalamaka ve, na nima na mono, Nzambi yankaka ta vanda ve. Mono, mono kele Yehowa; ngulusi yankaka kele ve kaka mono.”​—⁠Yezaya 43:​10, 11, American Standard Version.

Yehowa Nzambi vandaka na bambangi na zulu ya ntoto mafunda ya bamvula mingi na ntwala Yezu kubutuka. Ntangu mukanda ya Baebreo kapu 11 metanga mwa bantu yango ya lukwikilu imene, Baebreo 12:1 ketuba nde: “Sambu na beto, bantu yonso yina mingi kele batemwe na beto, beto kele na kati-kati na bo, ebuna bo ke tala mambu ya beto ke sala. Mpidina beto katula mambu yonso yina ke pesa beto kilo, masumu yina ke zola kukangisa beto nzila konso ntangu, ebuna beto baka ntinu, beto kwenda na ntwala, beto landa kaka nzila yina ya beto fweti kwendila.” Yesu kutubaka mutindu yai na ntwala ya Ponce Pilate: “Kisalu ya mono butukilaka ti ya mono kwisilaka awa na nsi-ntoto, yo kele sambu na kutuba kitemwe na mambu yina kele ya kieleka.” Bo kebingaka yandi “temwe [ya kwikama mpi] ya kieleka.” (Yoane 18:37; Kusonga 3:14) Yezu kutubilaka balongoki na yandi nde: “Beno ta baka ngolo ntangu Mpeve [santu] ta kwisa kukulumuka na zulu ya ntu na beno. Ebuna beno ta zabisa nsangu na mono na bwala Yeruzalemi, na ntoto ya Yudea yonso, na ntoto ya Samaria yonso, tii na nsuka ya ntoto.”​—⁠Bisalu 1:⁠8.

Yo yina, bubu yai bantu kiteso ya 6 000 000 yina kesamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Yehowa na lutwadisu ya Yezu Kristu na bansi kuluta 230 kemonaka nde yo mefwana kibeni nde bo kudibinga Bambangi ya Yehowa.

[Noti na nsi ya lutiti]

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 4]

Bo mekudipesaka na Nzambi sambu na kusala luzolo na yandi

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 4]

Bo kekwikilaka nde Biblia kele Ndinga ya Nzambi

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 5]

Zina yina bo ketubila na tribinale

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 5]

Bambangi kiteso ya 6 000 000 na bansi kuluta 230

[Kifwanisu ya kele na lutiti 3]

Bo kesepelaka na nge

[Kifwanisu ya kele na lutiti 4]

Zina ya Nzambi na Kiebreo ya ntama