Bareferanse ya Mukanda ya Lukutakanu Luzingu mpi Kisalu
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
6-12 NOVEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YOBI 13-14
“Kana Muntu Kufwa, Keti Yandi Lenda Zinga Diaka?”
w99-F 15/10 3 § 1-3
Bantu Ke Salaka Yonso Sambu na Kuzinga Mvula na Mvula
ATA bubu yai, bantu mingi ke ndimaka nde luzingu ke vandaka nkufi mutindu bo sonikaka yo bamvula kiteso ya 3500 me luta. Banda ntama, bantu ke sepelaka ve mutindu bo ke zingaka ntangu fioti, disongidila mutindu bo ke nunaka mpi ke fwaka. Yo yina, bantu ke sadilaka bametode mingi sambu yo sadisa bo na kuzinga mvula na mvula.
Na bilumbu ya Yobi, bantu ya Ezipte vandaka kudia bambuma yina ke vandaka na nitu ya kibakala ya bambisi sambu bo vandaka kuyindula nde yo ta sadisa bo na kuvutuka baleke. Na Moyen Âge, kikuma mosi yina vandaka kupusa bantu na kusala alchimie (siansi mosi yina bo vandaka kulonguka sambu na kukumisa bibende ya nkaka wolo) vandaka sambu na kubasisa nkisi mosi (élixir) yina lendaka kusadisa bo na kuzinga mingi. Bantu mingi yina vandaka kusala siansi yina, vandaka kundima nde wolo yina bo me sala na maboko lenda sadisa bo na kuzinga mvula na mvula mpi nde kana bo dia madia na malonga ya wolo, yo ta sadisa bo na kuzinga mingi. Na ntangu ya ntama, bashinwa yina vandaka kusambila na dibundu ya taoïsme vandaka kuyindula nde bo lenda zinga mvula na mvula kana bo ke yindulula mingi, bo ke landa kusala bangalasisi ya kupema mpi bo ke dia mbote sambu na kusoba mutindu nitu ke salaka sambu bo zinga mvula na mvula.
Juan Ponce de León, muntu mosi ya Espagne yina vandaka kusala ba voyage mingi, vandaka kusosa kibeni nto ya kileke. Doktere mosi yina zingaka na mvu nkama ya 18, sonikaka na mukanda na yandi mosi Hermippus Redivivus nde bo fwete tula baleke ya bankento yina kele bamwense na shambre mosi ya fioti na nsungi ya mvula mpi bo tula mupepe yina ke basika na nitu na bo na babokale mpi bo sadila yo sambu na kuzinga mvula na mvula. Bametode yina yonso simbaka ve.
Keti Nti Yina Bo Me Zenga Lenda Mena Diaka?
ATA nti ya olive kele ti balutangu mpi matiti mingi, yo ta monana fioti kana beto fwanisa yo ti nti ya sedre ya Libani. Kansi, nti ya olive lenda landa kuzinga ata mambu ya nkaka ya lugangu ke yangisa yo. Bantu ya nkaka ke tubaka nde yo lenda zinga tii na kiteso ya bamvula 1 000. Bansimbulu ya nti ya olive ke vandaka nda mpi yo ke sadisaka nti yai na kumena diaka ata bo me zenga yo. Kana bansimbulu na yo me bikala na ntoto, nsuka-nsuka yo ta mena diaka.
Yobi vandaka kundima nde ata yandi me fwa, yandi ta zinga diaka. (Yobi 14:13-15) Yandi tubilaka nti mosi, ziku nti ya olive, sambu na kumonisa kivuvu yina yandi vandaka na yo nde Nzambi kele ti ngolo ya kufutumuna yandi. Yandi tubaka nde: “Nti kana bo me zenga yo, bo lenda tula ntima nde yo ta mena diaka.” Kana nsungi ya musipu me mana, mvula yina ke nokaka ke sadisaka nti ya olive yina vandaka ya kuyuma na ‘kubasisa diaka matiti’ yina ke yelaka diaka, nsuka-nsuka yo ke basisaka balutangu yina ke yelaka bonso nti ya mpa.—Yobi 14:7-9.
“Nge Ta Vanda ti Mpusa ya Ngolo”
Bangogo ya Yobi ke pesa beto dilongi na yina me tala zola ya Yehowa: Yandi ke tulaka dikebi ya mingi na bantu yina, bonso Yobi, ke kudibikaka na maboko na yandi, mpi ke pesaka yandi nzila ya kuyidika bo mpi kukumisa bo bantu yina yandi ke zolaka. (Yezaya 64:8) Yehowa ke bakaka na mbalu mingi bansambidi na yandi ya kwikama. Sambu na bantu ya kwikama yina me fwaka, yandi ke vandaka na “mpusa ya ngolo” ya kufutumuna bo. Muntu mosi ya mayele tubaka nde Ngogo ya Kiebreo ya bo me balula kele “mosi ya bangogo ya mfunu mpenza sambu na kumonisa mpusa ya ngolo ya kulungisa lukanu.” Ee, Yehowa ke yibukaka kaka ve bansambidi na yandi, kansi yandi ke vandaka mpi na mpusa ya ngolo ya kuvutula bo na luzingu.
Bimvwama ya Kimpeve
it-1-F 412
Putulu ya Tiya
Putulu vandaka kutendula mpi kima mosi yina vandaka ya kukonda mfunu mpi yina vandaka ve na valere. Mu mbandu, Abrahami tubaka na ntwala ya Yehowa nde: “Mono kele putulu mpi mfututu.” (Kuy. 18:27; Tala mpi Yez. 44:20; Yobi 30:19.) Yobi tubaka nde mambu yina banduku na yandi ya mbi vandaka kutuba vandaka bonso “bingana ya putulu ya tiya.”—Yobi 13:12.
13-19 NOVEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YOBI 15-17
“Elifazi Zabaka Ve Kupesa Kikesa”
w05-F 15/9 26 § 4-5
Telemina Bangindu ya Mbi
Na bambala yonso tatu yina Elifazi tubaka, yandi monisaka nde Nzambi ke monaka nde bansadi na yandi ke salaka ve mambu ya mbote. Yandi songaka Yobi nde: “Tala! Yandi ke kwikilaka ve na bansadi na yandi, mpi yandi ke sosaka bifu na bawanzio na yandi.” (Yobi 4:18) Na nima, Elifazi tubaka mambu yai sambu na Nzambi: “Yandi ke kwikilaka ve na basantu na yandi, nkutu zulu kele ve bunkete na meso na yandi.” (Yobi 15:15) Yandi yulaka Yobi nde: “Kana nge kele muntu ya lunungu, keti yo me tala Nkwa-Ngolo Yonso?” (Yobi 22:3) Bildadi ndimaka mambu yina sambu yandi tubaka nde: “Ngonda nkutu ke sema ve mpi bambwetete kele ve bunkete na meso [ya Nzambi].”—Yobi 25:5.
Beto fwete keba na bangindu ya mutindu yina. Yo lenda pusa beto na kuyindula nde Nzambi ke lombaka beto na kusala mambu yina beto ta kuka ve kusala. Yo lenda bebisa kinduku na beto ti Yehowa. Diaka, kana beto ke landa bangindu ya mutindu yina, yo ta pusa beto na kusala nki kana bo me pesa beto ndola? Na kisika ya kundima ndola yina na kudikulumusa yonso, ntima na beto lenda ‘wila Yehowa makasi ya ngolo’ mpi beto lenda buya kusala luzolo na yandi. (Bingana 19:3) Yo ta bebisa kibeni kimpeve na beto.
Landa Mbandu ya Yezu ya Kudikulumusa mpi ya Mawete
16 Bangogo na beto ya mawete. Mawa ke pusaka beto na ‘kutubila bayina kele na mpasi na mutindu ya ke lembika.’ (1 Bate. 5:14) Inki beto lenda tuba sambu na kupesa bampangi yina me lemba kikesa? Beto lenda lembika ntima na bo ntangu beto ke tuba bangogo yina ke monisa nde beto ke tudilaka bo dikebi ya masonga. Beto lenda sikisa bo na masonga yonso sambu na kumonisa bo bikalulu na bo ya mbote mpi mambu ya mbote yina bo ke salaka. Beto lenda yibusa bo nde sambu Yehowa me bendaka bo na lweka ya Mwana na yandi, bo kele na mbalu na meso na yandi. (Yoa. 6:44) Beto lenda ndimisa bo nde Yehowa ke tulaka dikebi ya mingi na bansadi na yandi yina “ke na kikesa ve” to ‘bayina me lemba.’ (Nk. 34:19) Bangogo na beto ya mawete lenda pesa bantu yina kele na mpasi kikesa.—Bing. 16:24.
Bimvwama ya Kimpeve
Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Yobi
7:9, 10; 10:21; 16:22—Keti bangogo yai ke monisa nde Yobi vandaka kukwikila ve na lufutumuku? Bangogo yai ke tadila mambu yina zolaka kusalama ntama mingi ve na luzingu ya Yobi. Ebuna, yandi zolaka kutuba inki? Yo lenda vanda nde kana Yobi fwaka, ata muntu mosi ve ya ntangu na yandi zolaka kumona yandi. Sambu na bo, yandi zolaka kuvutuka diaka ve na nzo na yandi mpi bo zolaka kuzaba yandi diaka ve tii na ntangu yina Nzambi me tulaka. Yo lenda vanda mpi nde Yobi zolaka kutuba nde ata muntu mosi ve lenda basika na Sheole na ngolo na yandi mosi. Yobi 14:13-15 ke monisa pwelele nde Yobi vandaka kutula kivuvu na lufutumuku yina ta salama na bilumbu ke kwisa.
20-26 NOVEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YOBI 18-19
“Kuyambula Ve Bampangi na Nge Bakristu”
Malongi ya Beto Ke Baka na Mansanga Yina Yezu Basisaka
9 Pesa bantu yina kele na mawa kikesa. Yezu dilaka ti Marta mpi Maria, yandi widikilaka bo mpi yandi pesaka bo kikesa. Beto lenda sala mpi mutindu mosi sambu na bantu yina kele na mawa. Mpangi Dan kele nkuluntu, yandi ke zingaka na Australie mpi yandi ke tuba nde: “Ntangu nkento na mono fwaka, mono vandaka ti mfunu ya lusadisu. Bampangi mingi ya bankwelani vandaka kuwidikila mono ntangu yonso. Bo bikaka nde mono basisa mawa na mono mpi bo vandaka kudiyangisa ve ntangu mono vandaka kudila. Bo vandaka kusadisa mono mpi na bisalu ya nkaka. Mu mbandu, kuyobisa kamio, kusumba bima mpi kulambila mono ntangu mono vandaka kukuka ve kusala bisalu yina. Mbala mingi bo vandaka kusamba mpi ti mono. Bo monisaka kibeni nde bo vandaka banduku ya kieleka mpi bampangi yina me ‘butukaka sambu na bantangu ya mpasi.’”—Bing. 17:17.
Kana Muntu Yina Beto Ke Zolaka Me Yambula Kusadila Yehowa
16 Landa kusadisa bantu ya dibuta ya muntu yina bo me basisa na dibundu. Bo kele ti mfunu nde nge zola bo mpi nde nge pesa bo kikesa mingi. (Baeb. 10:24, 25) Bantangu ya nkaka, bantu ya dibuta ya muntu yina bo me basisa na dibundu lenda mona nde bampangi ya nkaka ke solula diaka ve ti bo bonso nde bo mpi, bo me basisa bo na dibundu. Beto fwete sala ve nde bo yindula mutindu yina. Beto fwete sikisa baleke yina bibuti na bo me yambula kusadila Yehowa mpi beto fwete pesa bo kikesa. Bo basisaka bakala ya mpangi Maria na dibundu mpi bakala yango yambulaka dibuta na bo. Yandi ke tuba nde: “Bampangi ya nkaka vandaka kukwisa na nzo na mono, bo vandaka kulambila beto madia mpi bo vandaka kusadisa mono na kulonguka Biblia ti bana na mono. Bo vandaka kuwa mpasi yina mono vandaka kuwa mpi bo vandaka kudila ti mono. Bo vandaka kukotila mono ntangu bantu vandaka kutuba mambu ya luvunu sambu na mono. Bo pesaka mono kikesa mingi.”—Bar. 12:13, 15.
w90-F 1/9 22 § 20
Keti Nge Ke Zola Kubaka Mukumba?
20 Kimvuka ya bankuluntu fwete zaba nde kana nsadi ya kisalu mosi to nkuluntu mosi me vidisa mukumba na yandi, yo lenda sala nde yandi kudiyangisa mingi ata yandi yambulaka mukumba yango na luzolo na yandi mosi. Kana bo basisaka yandi ve na dibundu, kansi bankuluntu ke mona nde mpangi yango ke kudiyangisa mingi na mabanza, bo fwete pesa yandi lusadisu ya kimpeve na zola yonso. (1 Batesalonika 5:14) Bo fwete sadisa yandi na kubakisa nde yandi kele mfunu na dibundu. Ata bo pesaka yandi bandongisila, yo ta baka ve ntangu mingi sambu yandi baka diaka mikumba na dibundu kana yandi kele muntu ya kudikulumusa mpi ya ke monisaka ntonda.
Bimvwama ya Kimpeve
Bupusi ya Ndinga ya Mbote
Kansi, ntangu Yobi yandi mosi vandaka na mfunu ya kikesa, Elifazi mpi banduku na yandi tubilaka yandi ve bandinga ya mbote. Bo fundaka yandi nde yandi mosi muntu vandaka na kisina ya bampasi na yandi, ntangu bo tubaka nde yandi salaka disumu na kinsweki. (Yobi 4:8) Sambu na yo, komantere mosi ya Biblia (The Interpreter’s Bible) ke tuba nde: “Yobi vandaka ti mfunu nde bantu kuwila yandi mawa. Kansi, yandi vandaka kuwa kaka bangindu ya kitoko ya mabundu ya me tala Nzambi mpi bangindu ya bantu ya me tala mambu ya mbote mpi ya mbi. Yo vandaka mambu ya “kieleka” mpi ya kitoko.” Mpasi ya Yobi lutaka ngolo na mpila nde ntangu yandi waka ndinga ya Elifazi mpi ya banduku na yandi, yandi tubaka nde: “Beno bika kuyangisa mono na mambu ya beno ke tuba. Sambu na nki beno ke tubila mono bima yina ke pesa mono mpasi na ntima?”—Yobi 19:2.
Beto fwete sala ve nde nduku mosi ya ke kutana ti bampasi kubokuta sambu na mambu ya mbi mpi ya kukonda kuyindula yina beto ke tuba. (tala Kulonga 24:15.) Kingana mosi ya Biblia ke tuba nde: “Lufwa mpi luzingu kele na nsi ya kiyeka ya ludimi; Bantu yina ke zolaka kusadila yo ta dia mbuma na yo.”—Bingana 18:21.
27 NOVEMBRE–3 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YOBI 20-21
“Kuvanda Muntu ya Lunungu Ke Tendula Ve Kuvanda Mvwama”
Keti Nge Kele “Mvwama na Meso ya Nzambi”?
12 Na kutuba na yandi, Yezu ke swaswanisa muntu yina kele mvwama na meso ya Nzambi ti yina ke bumba kimvwama sambu na yandi mosi. Yandi vandaka kutuba nde susi na beto ya ntete-ntete na luzingu fwete vanda ve ya kuzwa kimvwama ya kinsuni to kusepela na bima yina beto kele na yo. Kansi, beto fwete sadila kimvwama na beto sambu na kutomisa bangwisana na beto ti Yehowa mpi kukumisa yo ngolo. Ntembe kele ve nde kusala mpidina ta kumisa beto bamvwama na meso ya Nzambi. Sambu na nki? Sambu yo ta natila beto balusakumunu mingi ya Yehowa. Biblia ke zabisa beto nde: “[Balusakumunu] ya Mfumu Nzambi kaka ke kumisaka muntu mvwama; ngolo ya muntu ke yikaka yandi kima ve.”—Bingana 10:22.
Bimvwama ya Kimpeve
Beto Nunga Satana Ti Bisalu Na Yandi
19 Yo kele mfunu na kuzaba nde Yobi, nsadi ya Nzambi, nwanaka na “bangindu ya mavwanga” ya Satana yina sadilaka Elifaze ti Sofare. (Yobi 4:13-18; 20:2, 3) Yo yina Yobi “kondaka kiese,” yina nataka yandi na “kudiyangisa” na yina me tadila “bampasi” ya vandaka kuyangisa mpeve na yandi. (Yobi 6:2-4; 30:15, 16) Elihu widikilaka Yobi mpima mpi yandi sadisaka yandi na masonga yonso na kuswasukisa nki mutindu Yehowa, na mayele na yandi yonso ya kukonda nsuka, vandaka kumona mambu. Kiteso mosi bubu yai, bankuluntu ya ke bakisaka mambu mbote ke monisaka nde bo ke sadisaka bampangi yina kele na mpasi ntangu bo ke yikaka bo ve ata “mpasi” mosi ya nkaka. Kansi, bonso Elihu, bo ke widikilaka bo na dikebi yonso mpi na nima bo ke lembikaka bo na nzila ya Ndinga ya Nzambi. (Yobi 33:1-3, 7; Yakobo 5:13-15) Mutindu mosi, Mukristu yina ke belaka maladi ya boma, yo vanda ya kieleka to ya mabanza, to yina “ke pesa boma na nzila ya . . . bandosi mpi ya bambonameso,” bonso Yobi, yandi lenda baka nsiamisa na kati ya dibundu na nzila ya Masonuku.—Yobi 7:14; Yakobo 4:7.
4-10 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YOBI 22-24
“Keti Muntu Lenda Vanda Mfunu na Meso ya Nzambi?”
w05-F 15/9 27 § 1-3
Telemina Bangindu ya Mbi
Ngindu ya ke monisa nde Nzambi ke lombaka bantu na kusala mambu yina bo ta kuka ve kusala ke wakana kibeni ti ngindu ya ke monisa nde bantu kele ve mfunu na meso na yandi. Mambu yina Elifazi tubaka vandaka ti bangiufula yai: “Keti muntu lenda vanda mfunu na meso ya Nzambi? Keti konso muntu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu lenda vanda mfunu na meso na yandi?” (Yobi 22:2) Elifazi vandaka kumonisa nde muntu kele ve mfunu na meso ya Nzambi. Bildadi ndimaka yo mpi yandi tubaka nde: “Inki mutindu muntu lenda vanda muntu ya lunungu na ntwala ya Nzambi, to inki mutindu muntu ya me butuka na nkento lenda vanda muntu ya me sala mbi ve?” (Yobi 25:4) Kana yo kele mutindu yina, nki mutindu Yobi lendaka kumona nde yandi vandaka muntu ya lunungu na meso ya Nzambi?
Bantu mingi bubu yai ke vandaka ti bangindu ya mbi sambu na bo mosi. Mutindu bo yelaka, bampasi ya luzingu, mutindu bantu ya nkaka ke mengaka bantu ya mpusu ya nitu ya nkaka to ya ndinga ya nkaka me salaka nde bo vanda ti bangindu ya mutindu yina. Katula yina, Satana ti bademo na yandi ke waka kiese kana bo ke niokula muntu. Bo lenda pusa muntu na kuyindula nde yandi ke salaka ve ata kima mosi ya mbote na meso ya Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso, yo lenda sala nde muntu yango kulemba nitu. Na nima, yandi lenda vila nzila mpi kuyambula kusambila Nzambi.—Baebreo 2:1; 3:12.
Kinunu mpi maladi ke salaka nde beto kuka ve kusala mambu ya nkaka. Mambu yina beto ke sala bubu yai na kisalu ya Yehowa lenda vanda fioti kana beto fwanisa yo ti yina beto vandaka kusala ntangu beto vandaka baleke ti sante ya mbote mpi ngolo. Yo kele kibeni mfunu na kuvila ve nde Satana ti bademo na yandi ke zolaka nde beto yindula nde beto ke salaka ve mambu ya mbote na meso ya Nzambi. Beto fwete telemina bangindu ya mutindu yina.
w95-F 15/2 27 § 6
Dilongi Yina Beto Ke Baka na Mutindu ya Kuyidika Mambu
Banduku tatu ya Yobi pesaka yandi mpasi ntangu bo tubaka bangindu na bo mosi na kisika ya kutubila bangindu ya mayele ya Nzambi. Nkutu, Elifazi tubaka nde ‘Nzambi ke kwikilaka ve na bansadi na yandi’ mpi nde ata Yobi kuvanda muntu ya lunungu to ve, yo me tala ve Yehowa. (Yobi 4:18; 22:2, 3) Mambu yina lembisaka kibeni Yobi nitu mpi yo vandaka mambu ya luvunu kibeni. Yo yina, Yehowa nganinaka Elifazi ti banduku na yandi mutindu bo vwezaka Yehowa. Yandi tubaka nde: “Beno me tuba ve mambu ya kieleka sambu na mono.” (Yobi 42:7) Kansi Elifazi tubaka mambu ya nkaka ya kuluta mbi na nima.
Batoko Yina Ke Sepedisaka Ntima ya Yehowa
10 Mutindu disolo ya Biblia ke monisa yo, Satana tulaka ve ntembe kaka na kwikama ya Yobi kansi na kwikama ya bantu yonso yina ke sambilaka Nzambi, nkutu ti ya nge mpi. Ntangu yandi tubilaka bantu yonso, Satana songaka Yehowa nde: “Muntu [kaka Yobi ve, kansi konso muntu yina] lenda bikisa bima yonso ya yandi ke na yo kansi moyo na yandi ve.” (Yobi 2:4) Keti nge ke mona mukumba na nge na ntembe yai ya nene? Mutindu Bingana 27:11 ke monisa yo, Yehowa ke tuba nde kele ti kima yina nge lenda pesa yandi, kima yango ta sadisa yandi na kupesa mvutu na Satana, muntu yina ke tongaka yandi. Yindula fioti, Mfumu ya Bima Yonso ke lomba nge na kupesa mvutu sambu na ntembe yai ya nene ya ntangu yonso. Yai kele kibeni mukumba mpi dibaku mosi ya nene ya nge kele na yo! Keti nge lenda lungisa mambu yina Yehowa ke na kulomba nge? Yobi salaka yo. (Yobi 2:9, 10) Yezu ti bantu yankaka mingi ya ntama, ti batoko mpi, salaka yo. (Bafilipi 2:8; Kusonga 6:9) Nge mpi lenda sala mutindu mosi. Kansi, kima mosi ya nge fwete zaba kele nde, ata muntu mosi ve lenda bikala na kati-kati kukonda ndambu ya yandi kele na dikambu yai. Na mutindu nge ke tambusa luzingu na nge, nge ta monisa kana nge ke kotila Satana na kutonga na yandi to nge ke sadisa Yehowa na kupesa yandi mvutu. Nge ta pona kupesa maboko na nani?
Yehowa Ke Yindulaka Nge!
11 Keti kupona yina nge ke salaka ke tadila mpenza Yehowa? Keti bantu mingi me bikalaka ntete ve ya kwikama na yandi sambu yandi pesa mvutu ya kufwana na Satana? Ya kieleka, Diabulu tubaka nde ata muntu mosi ve ke sadilaka Yehowa na zola, diambu ya me monanaka dezia nde yo kele ya luvunu. Kansi, Yehowa ke zola nde nge kwenda na ndambu ya yandi kele na ntembe yai ya me tala kimfumu sambu yandi ke yindulaka nge mingi. Yezu tubaka nde: “Tata na beno yina kele na zulu ke zolaka ve nde ata leki mosi na kati ya baleki yai kuvila.”—Matayo 18:14.
12 Yo kele pwelele nde Yehowa ke tulaka dikebi na nzila ya nge me ponaka. Kima ya kuluta mfunu kele nde, yo ke simbaka mpi ntima na yandi. Biblia ke monisaka pwelele nde Yehowa ke vandaka na mawi ya ngolo yina ke telemaka sambu na mambu ya mbote to ya mbi yina bantu ke salaka. Mu mbandu, ntangu bantu ya Izraele vandaka kukolama mbala na mbala, yo vandaka kupesa Yehowa “mpasi na ntima.” (Nkunga 78:40, 41, NW) Na ntwala ya Mvula ya Ngolo ya bilumbu ya Noa, ntangu “bantu vandaka kusala mambu ya mbi mingi,” Yehowa ‘waka mawa mingi na ntima.’ (Kuyantika 6:5, 6) Yindula ntendula ya mambu yai. Kana nge vandaka ti luzingu mosi ya mbi, nge zolaka kupesa Ngangi na nge mpasi na ntima. Yo ke tendula ve nde Nzambi kele ve na ngolo to nde mawi ke twadisaka yandi. Kansi, yandi ke zolaka nge mpi ke yindulaka mambote na nge. Kansi, ntangu nge ke salaka mambu ya mbote, ntima ya Yehowa ke vandaka na kiese. Yandi ke sepelaka ve kaka sambu yandi fwete pesa mvutu na Satana, kansi yo kele mpi sambu yandi lenda kuma Muntu yina ta pesaka nge matabisi. Mpi yina kele mpenza kima ya yandi ke zola kukuma. (Baebreo 11:6) Yehowa Nzambi kele kibeni Tata na nge ya zola!
Bimvwama ya Kimpeve
w04-F 15/7 21-22
Kuditudila Balukanu ya Kimpeve Sambu na Kukumisa Ngangi na Nge
Beto tala mutindu Yehowa salaka zulu mpi ntoto. Bangogo “nkokila bwaka mpi ntongo tanaka,” ke monisa nde Yehowa kabulaka mbote-mbote bilumbu yina yandi vandaka kusala bima. (Kuyantika 1:5, 8, 13, 19, 23, 31) Na luyantiku ya konso kilumbu, yandi vandaka kuzaba mbote-mbote lukanu na yandi sambu na kilumbu yango. Yo yina, yandi lungisaka lukanu na yandi ya kusala bima yonso. (Kusonga 4:11) Yobi tubaka nde: “Kana [Yehowa] ke zola kusala kima mosi buna, yandi ke salaka yo.” (Yobi 23:13) Yehowa waka kiese mingi ntangu yandi monaka “bima yonso ya yandi salaka” mpi yandi tubaka nde yo “vandaka mbote kibeni.”—Kuyantika 1:31.
Sambu na kulungisa balukanu na beto, beto fwete vanda mpi ti nzala ya ngolo ya kulungisa yo. Inki ta sadisa beto na kukuma ti nzala yina ya ngolo? Ata ntangu ntoto vandaka kisaka-saka mpi mpamba, Yehowa vandaka kumona na ntwala mutindu yo ta vanda kana yandi manisa kusala bima yonso. Yo zolaka kuvanda kisika mosi ya kitoko mingi yina bantu zolaka kupesa yandi lukumu mpi nkembo. Mutindu mosi, beto lenda kuma ti nzala ya kulungisa balukanu na beto kana beto ke yindula mambote yina beto ta baka kana beto lungisa lukanu yango. Yo kuminaka mpangi Tony yina kele ti bamvula 19. Yandi ke vilaka ve mambu yina yandi monaka ntangu yandi kwendaka kutala Betele mosi ya Bambangi ya Yehowa na Westi ya Eropa na mbala ya ntete. Banda kilumbu yina, mpangi Tony vandaka kudiyula nde: ‘Luzingu na mono ta vanda nki mutindu kana mono zinga mpi mono sala na kisika ya mutindu yina?’ Mpangi Tony vandaka kuyindula yo ntangu yonso mpi yandi landaka kusala yonso sambu na kulungisa lukanu na yandi. Na nima ya bamvula mingi, yandi waka kiese mingi ntangu bo bingaka yandi na kusala na Betele.
11-17 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YOBI 25-27
“Kuvanda Muntu ya Kwikama Ke Tendula Ve Kuvanda Muntu ya Kukuka”
it-1-F 1194 § 5
Kwikama
Yobi. Ntembe kele ve nde yandi zingaka banda ntangu Yozefi fwaka tii na ntangu ya Moize. Biblia ke tuba nde yandi “vandaka muntu ya mbote mpi ya kwikama; yandi vandaka kuwa Nzambi boma mpi vandaka kutina mambu ya mbi.” (Yobi 1:1) Kwikama ya bantu na Yehowa kele na kati ya ntembe yina Satana tulaka ti Yehowa Nzambi mpi Yehowa monisaka yo pwelele na ngiufula yina yandi yulaka Mbeni na yandi Satana sambu na Yobi na lukutakanu mosi yina yandi salaka ti bawanzio na zulu. Satana tubaka nde Yobi vandaka kusadila Nzambi ti bikuma ya mbi disongidila yandi kudipesaka ve na masonga yonso na Nzambi kansi yandi vandaka kusadila yandi sambu na bima yina Nzambi pesaka yandi. Yandi tulaka ntembe na kwikama ya Yobi. Ata Yehowa pesaka Satana nzila ya kubebisa bima yonso ya Yobi mpi kufwa bana na yandi, Yobi bikalaka kaka ya kwikama. (Yobi 1:6–2:3) Na nima, Satana tubaka nde Yobi vandaka bwimi sambu yandi kangaka ntima na bampasi yina yandi kutanaka ti yo ya kuvidisa bima na yandi mpi bana na yandi sambu mpasi yina vandaka ve na nitu na yandi. (Yobi 2:4, 5) Satana losilaka yandi maladi mosi ya ngolo, nkento na yandi teleminaka yandi, banduku na yandi tubaka mambu ya mbi sambu na yandi, sambu na bansiku ya Nzambi mpi balukanu na yandi (Yobi 2:6-13; 22:1, 5-11), kansi Yobi vutudilaka bo nde yandi ta bikala kaka muntu ya kwikama. Yandi tubaka nde: “Tii kuna mono ta fwa, mono ta yambula ve kwikama na mono! Mono ta tanina lunungu na mono mpi ta yambula yo ve ata fioti; ntima na mono ta bedisa mono ve ntangu yonso ya mono kele na luzingu.” (Yobi 27:5, 6) Mutindu Yobi bikalaka ya kwikama, yo monisaka nde Satana, Mbeni ya Nzambi kele luvunu.
Tanina Kwikama na Nge
3 Bansadi ya Yehowa ke vandaka ya kwikama na yandi sambu bo ke zolaka yandi na ntima ya mvimba mpi ke salaka ntangu yonso mambu yina ke pesaka yandi kiese. Beto tadila mutindu Biblia ke sadilaka ngogo kwikama. Na Biblia, ngogo “kwikama” ke tendula kima ya mvimba, ya kukonda kifu to ya kukuka. Mu mbandu, bantu ya Izraele vandaka kutambikila Yehowa bambisi mpi Nsiku lombaka nde bambisi yango fwete vanda ya kukonda kifu. (Levi 22:21, 22) Nzambi lombaka bansadi na yandi na kutambika ve mbisi yina me konda dikulu, dikutu, disu to ya ke bela. Yehowa zolaka nde mbisi yango kuvanda ya mvimba, ya kukonda kifu to ya kukuka. (Mal. 1:6-9) Beto me bakisa kikuma yina Yehowa ke zolaka nde kima kuvanda ya mvimba to ya kukonda kifu. Ntangu beto ke sumbaka kima, yo vanda dimbuma, mukanda to kisadilu, beto ke zolaka nde ata kima mosi ve kukonda. Beto ke zolaka nde yo vanda ya mvimba, ya kukonda kifu to ya kukuka. Kiteso mosi, Yehowa ke zolaka nde zola mpi kwikama na beto sambu na yandi kuvanda ya mvimba, ya kukonda kifu to ya kukuka.
4 Keti beto fwete vanda bantu ya kukuka sambu na kuvanda ya kwikama? Beto lenda kudiyangisa sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka to nkutu ke salaka bifu mingi. Beto tadila bikuma zole yina ta sadisa beto na kudiyangisa ve. Ya ntete, Yehowa ke tulaka ve dikebi kaka na bifu na beto. Biblia ke tuba nde: “Kana nge vandaka kutala bifu, O Yah, O Yehowa, nani lendaka kutelama?” (Nk. 130:3) Yandi ke zaba nde beto kele bantu ya kukonda kukuka, bantu ya masumu mpi yandi ke lolulaka beto. (Nk. 86:5) Ya zole, Yehowa ke zabaka bandilu na beto, yo yina yandi ke lombaka beto ve mambu yina beto lenda sala ve. (Tanga Nkunga 103:12-14.) Inki mutindu beto lenda vanda ya mvimba, ya kukonda kifu to ya kukuka na meso na yandi?
5 Zola ke sadisaka bansadi ya Yehowa na kuvanda ya kwikama. Kwikama mpi zola na beto sambu na Nzambi fwete vanda ya mvimba, ya kukonda kifu to ya kukuka. Beto ta bikala ya kwikama na bantangu ya mpasi kana zola na beto kele ya mvimba, ya kukonda kifu to ya kukuka. (1 Bans. 28:9; Mat. 22:37) Beto tubila diaka bampangi tatu yina ya luyantiku. Sambu na nki bo bikalaka ya kwikama? Keti leke yina ya nkento vandaka ve kuzola bansaka na nzo-nkanda to leke yina ya bakala zolaka nde bo pesa yandi nsoni na nzo yina to bakala yina zolaka nde kisalu na yandi kufwa? Ve. Bo zabaka nde bansiku ya Yehowa kele ya lunungu mpi bo zolaka kusepedisa yandi. Zola pusaka bo na kutula Yehowa na kisika ya ntete ntangu bo bakaka balukanu. Mambu yina bo salaka monisaka nde bo vandaka ya kwikama.
Bimvwama ya Kimpeve
Beto Ke Salaka Mambu na Kuwakana ti Ndinga ya Nzambi
3 Bima yina Yehowa me gangaka ke monisa pwelele nde yandi kele Nzambi ya ndonga. Yandi “salaka ntoto na mayele. Yandi tedimisaka zulu ngolo na luswasukusu.” (Bingana 3:19) Beto me zaba kaka mambu fioti na bima yina Yehowa me gangaka. Ya kieleka, ‘kaka mwa makelele na yandi ya fioti me wakanaka.’ (Yobi 26:14) Kansi mambu fioti ya beto me zaba sambu na bima yina kele na zulu mpi awa na ntoto ke monisa pwelele nde yandi me yidikaka yo mbote kibeni. (Nkunga 8:3, 4) Mu mbandu, bamilio ya bambwetete ke balukaka na ndonga kibeni. Baplanete ke balukaka na nziunga ya ntangu na ndonga. Baplanete mpi bambwetete ke balukaka na ndonga sambu Yehowa yidikaka mbote-mbote mutindu yo fwete baluka. Kuyindula mutindu Yehowa me ‘salaka zulu ti ntoto na mayele yonso’ ke pusaka beto na kukumisa yandi, na kusambila yandi mpi na kuvanda ya kwikama na yandi.— Nkunga 136:1, 5-9.
18-24 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YOBI 28-29
“Keti Nge mpi Kele Bonso Yobi?”
Monisa Ntima ya Mbote na Bantu Yina Kele na Mpasi
19 Masolo ya Biblia ya beto me tubila ke monisa mpi nde bo ke monisaka ntima ya mbote na bantu yina ke mona mpasi na diambu yina bo mosi lenda kuka ve kusala. Sambu bana kulanda na kubutuka na dibuta na yandi, Abrahami vandaka na mfunu ya lusadisu ya Betuele. Sambu nitu na yandi kukwenda na Kanana, Yakobi vandaka na mfunu ya lusadisu ya Yozefi. Mpi sambu na kubuta mwana yina ta bikala ti bima ya dikanda na bo, Noemi vandaka na mfunu ya lusadisu ya Ruti. Yo vanda Abrahami, Yakobi, to Noemi, ata muntu mosi ve na kati na bo lendaka kulungisa mambu yina bo vandaka na yo mfunu kukonda lusadisu. Yo kele mutindu mosi bubu yai. Beto fwete monisa ntima ya mbote mingi-mingi na bantu yina kele na mfunu na yo. (Bingana 19:17) Beto fwete landa mbandu ya Yobi, mfumu ya dikanda, yina tulaka dikebi na “bansukami yina vandaka kudila, [yandi] vandaka kusadisa mpi bana-nsiona yina vandaka na muntu ya kusadisa bo ve” mpi “bantu yina vandaka na mpasi mpenza.” Yobi ‘vandaka kusadisa mpi mifwidi ya bankento’ mpi yandi ‘kumaka bonso meso ya muntu ya kufwa-meso, mpi makulu ya muntu ya kufwa-makulu.’—Yobi 29:12-15.
it-2-F 1144 § 10
Bilele
Mbala mingi, bo ke tubilaka mpi bilele na mutindu ya kifwani. Iniforme to lele mosi ke monisaka nde muntu yina me lwata yo kele na organizasio mosi to na kimvuka mosi. Mutindu mosi mpi, Biblia ke tubilaka bilele na mutindu ya kifwani sambu na kumonisa minsiku yina muntu mosi ke landaka mpi mambu yina yandi ke salaka na kuwakana ti yo. Yezu tubilaka yo mpi na mbandu ya lele ya makwela. (Mat. 22:11, 12) Na Kusonga 16:14, 15, Mfumu Yezu Kristu songaka balongoki na yandi na kulala ve na kimpeve sambu bo vidisa ve bilele na bo ya kifwani, disongidila kuvanda bambangi ya kwikama ya Nzambi ya kieleka. Yo lenda natila bo bampasi mingi na “bitumba ya kilumbu ya nene ya Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso.”
w09-F 1/2 15 § 3-4
Mfunu ya Zina
Beto ke ponaka ve zina yina bo ke pesaka beto ntangu beto ke butukaka. Kansi beto mosi ke salaka nde beto zabana na mambu yina beto ke salaka. (Bing. 20:11) Kudiyula nde: ‘Kana Yezu to bantumwa na yandi vandaka ti dibaku ya kupesa mono zina, nki zina bo zolaka kupesa mono? Inki zina me fwana kibeni ti bikalulu na mono?’
Beto fwete yindula mambu yina mbote-mbote. Sambu na nki? Ntotila Salomo yina vandaka mayele sonikaka nde: “Zina ya mbote kele mbote kuluta kimvwama mingi.” (Bingana 22:1) Ya kieleka, kana beto kele ti zina ya mbote to kana bantu kele ti bangindu ya mbote sambu na beto, yo ta natila beto mambote mingi. Kima ya kuluta mfunu kele nde, kana Nzambi kele ti bangindu ya mbote sambu na beto, beto ta baka mambote mvula na mvula. Inki mutindu? Nzambi ke tuba nde yandi ta sonika bazina ya bantu yina ke waka yandi boma na “mukanda ya kuyibuka” mpi yandi ta pesa bo luzingu ya mvula na mvula.—Malaki 3:16; Kusonga 3:5; 20:12-15.
Bimvwama ya Kimpeve
g00-F 8/7 11 § 3
Maseka Kele Mfunu
Keti maseka kele kibeni mfunu? Keti nge ke yindula ntangu muntu mosi sekisaka nge mpi yo pesaka nge kiese? To ntangu muntu mosi sekisaka nge ve mpi nge kudiwaka ve mbote? Ya kieleka, maseka kele kibeni mfunu. Yo ke vandaka mbote sambu na muntu yina ke seka mpi yina yandi ke sekisa. Yobi tubaka sambu na bambeni na yandi nde: “Mono vandaka kutala bo mpi kumweta, bo vandaka kukuka ve kundima yo; nsemo ya luse na mono vandaka kukitisa bo ntima.” (Yobi 29:24) “Nsemo” ya luse ya Yobi lendaka kutendula kiese na yandi.
25-31 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YOBI 30-31
“Inki Sadisaka Yobi na Kubikala Bunkete?”
Katula Meso na Nge na Bima ya Mpamba-Mpamba!
8 Bakristu ya kieleka ke vandaka mpi ti mpusa ya bima yina meso ke monaka mpi yina nitu ke zolaka. Yo yina, Ndinga ya Nzambi ke siamisa beto na kudiyala na yina me tala bima ya beto ke talaka mpi ke zolaka. (1 Kor. 9:25, 27; tanga 1 Yoane 2:15-17.) Muntu ya mbote Yobi bakisaka kuwakana ya ngolo yina kele na kati ya kutala mpi kuwa mpusa. Yandi tubaka nde: “Mono zengaka nde mono ta talaka ve mwana-nkento na ngindu ya kuladisa yandi.” (Yobi 31:1) Yobi buyaka kaka ve na kusimba nkento ti ngindu ya mansoni, kansi yandi vandaka kubika nkutu ve nde mabanza na yandi kuyindula bangindu ya mutindu yina. Yezu monisaka nde beto fwete vanda ve ti bangindu ya mansoni na mabanza na beto ntangu yandi tubaka nde: “Konso muntu yina ke tala nkento ya ngani ti nzala ya kuladisa yandi, yandi me sala pite ti yandi na ntima na yandi na ntangu yina.”—Mat. 5:28.
w08-F 1/9 11 § 4
Yindula Mambu Yina Ta Salama na “Nsuka”
Na ntwala ya kulanda nzila mosi, disongidila na ntwala ya kusala kima mosi, kudiyula ntete nde: ‘Yo ta nata mono na wapi?’ Kana nge baka ntangu ya kuyindula mambu yina ta kumina nge kana nge sala kima mosi, yo ta sadisa nge na kulanda ve nzila yina lenda natila nge bampasi ya ngolo. Bantu yina ke tulaka ve dikebi na mambu yina lenda kumina bo ke kutanaka ti bampasi mu mbandu, SIDA, maladi yina bantu ke bakaka na nzila ya kuvukisa nitu, mavumu ya kukonda kukana, kubasisa mavumu, kubebisa kinduku na bo ti bantu ya nkaka mpi kansansa ke yangisaka bo. Ntumwa Polo tubilaka na pwelele mambu yina ta kumina bantu yina ke salaka mansoni. Bo “ta baka ve Kimfumu ya Nzambi.”—1 Bakorinto 6:9, 10.
Baleke—Beno Bika nde Ndinga ya Nzambi Kutwadisa Beno
15 Inki ntangu nge ke yindula nde kwikama na nge na Nzambi ta mekama mingi kuluta: Ntangu nge kele ti bantu ya nkaka to ntangu nge kele nge mosi? Ya kieleka, ntangu nge kele na nzo-nkanda to na kisalu, ntembe kele ve nde binwaninu na nge ya kimpeve ke vandaka ngolo. Nge ke bakisaka konso kigonsa ya kimpeve. Yo kele na ntangu yina nge ke bakaka mupepe mpi yina nge ke kangulaka mpenza ve meso, ya nge lenda bwa kukonda mpasi kana kima mosi kunwanisa bansiku na nge ya bikalulu ya mbote.
16 Sambu na nki nge fwete lemfukila Yehowa ata ntangu nge kele nge mosi? Yibuka diambu yai: Nge lenda pesa Yehowa mpasi to kupesa ntima na yandi kiese. (Kuy. 6:5, 6; Bing. 27:11) Mambu ya nge ke salaka ke pesaka Yehowa kiese to mawa sambu yandi ke kudibanzaka sambu na nge. (1 Pie. 5:7) Yandi ke zola nde nge widikila yandi sambu na mambote na nge mosi. (Yez. 48:17, 18) Ntangu bansadi ya nkaka ya Yehowa na Izraele ya ntama vandaka ve kutula dikebi na bandongisila na yandi, yo vandaka kupesa yandi mpasi. (Nk. 78:40, 41) Na ndambu ya nkaka, Yehowa monisaka zola ya ngolo sambu na profete Daniele, sambu wanzio mosi tubaka nde “Nzambi ke zolaka nge.” (Dan. 10:11) Sambu na nki? Daniele taninaka kwikama na Nzambi kaka ve ntangu yandi vandaka na meso ya bantu kansi mpi ntangu yandi vandaka yandi mosi.—Tanga Daniele 6:11.
Bimvwama ya Kimpeve
w05-F 15/11 11 § 3
Widikila na Zola Yonso
Banduku ya Yobi waka badiskure kuluta kumi yina yandi salaka. Kansi Yobi tubaka nde: “A kana muntu lendaka kuwa mono!” (Yobi 31:35) Sambu na nki? Sambu ata bo waka yandi, bo pesaka yandi ve kikesa. Bo vandaka ve kutula dikebi na mambu yina Yobi vandaka kutuba mpi bo sosaka ve kubakisa mutindu yandi vandaka kuwa. Ya kieleka, bo kuditulaka ve na kisika ya Yobi. Kansi ntumwa Piere pesaka ndongisila yai: “Beno yonso, beno vanda ti mabanza ya mutindu mosi, beno monisa kikalulu ya kuditula na kisika ya bankaka, zola ya kimpangi, mawa ya nene, mpi kudikulumusa.” (1 Piere 3:8) Inki mutindu beto lenda kuditula na kisika ya bantu ya nkaka? Kana beto ke monisa nde beto ke tula dikebi na mutindu muntu yango ke wa mpi kana beto ke sosa kubakisa yandi. Kutuba mambu ya ke monisa nde beto ke kuditula na kisika ya muntu ta monisa nde beto ke tudila yandi dikebi. Beto lenda tuba nde “mambu yina nge ke kutana ti yo ke sala nge mpasi kibeni” to “yo lenda vanda mpasi na kubakisa mutindu nge ke wa.” Beto lenda vutukila diaka mambu yina yandi ke tuba na bangogo na beto mosi. Yo ta monisa nde beto bakisaka kibeni mambu yina yandi vandaka kutuba. Kuwa na zola yonso ke tendula kaka ve kutula dikebi na mambu yina muntu ke tuba kansi yo ke tendula mpi kutula dikebi na mutindu yandi ke wa.