Mutindu Yezu tindaka bo, Piere ti Yoane me kuma na Yeruzalemi sambu na kuyidika nkinsi ya Paki. Na nima, Yezu ti bantumwa ya nkaka kumi me yantika kukwenda na Yeruzalemi. Beto kele na nima ya midi mpi ntangu ke dinda malembe-malembe na westi mpi Yezu ti balongoki na yandi ke kulumuka na Ngumba ya Banti ya Olive. Yai kele kilumbu ya nsuka yina Yezu me lutisa awa; yandi ta kwisa diaka awa na nima ya lufutumuku na yandi.

Yezu ti balongoki na yandi me kuma na Yeruzalemi mpi me kwenda na nzo yina bo ta dia Paki. Bo me kwenda na suku ya nene yina kele na zulu. Kuna, bo me kuta bima yonso ya kuyidika dezia sambu na nkinsi ya Paki. Yezu vandaka kibeni kuvingila dibaku yai sambu yandi me tuba nde: “Mono vandaka ti nzala ya ngolo ya kudia Paki yai ti beno na ntwala nde mono mona mpasi.”—Luka 22:15.

Bamvula mingi na ntwala, bantu kumaka ti kikalulu ya kulutisa makopa mingi ya vinu na bantu yina kele na nkinsi ya Paki. Yo yina, ntangu Yezu me baka dikopa mosi ya vinu, yandi me pesa Nzambi matondo mpi me tuba nde: “Beno baka yo, mpi beno lutisa yo na mosi-mosi na kati na beno, sambu mono ke tubila beno nde, yantika ntangu yai, mono ta nwa diaka ve vinu tii kuna Kimfumu ya Nzambi ta kwisa.” (Luka 22:17, 18) Yo ke monana pwelele nde lufwa na yandi me kuma pene-pene.

Ntangu bo ke dia Paki, diambu mosi ya kuyituka me salama. Yezu me telama, me katula bilele na yandi ya zulu mpi yandi me baka esume. Yandi me tula masa na dilonga yina kele na lweka na yandi. Mbala mingi muntu yina me yamba banzenza vandaka kuzikisa kana nsadi na yandi me yobisa makulu ya banzenza yina. (Luka 7:44) Kansi na dibaku yai, munkwa-nzo kele ve sambu na kuyamba banzenza, yo yina Yezu me sala kisalu yango. Konso ntumwa mpi lendaka kusala kisalu yai, kansi bo me sala yo ve. Keti yo kele sambu bo me manisa ntete ve kutulana ntembe? Yo vanda mpidina to ve, bo me wa nsoni mutindu Yezu me yobisa bo makulu.

Ntangu Yezu me kuma na Piere, Piere me tuba nde: “Nge ta yobisa ve makulu na mono ata fioti.” Kansi, Yezu me songa yandi nde: “Kana mono yobisa nge ve, nge kele ve na dikabu ti mono.” Ebuna, Piere me zabisa Yezu nde: “Mfumu, kuyobisa kaka ve makulu na mono, kansi yobisa mpi maboko na mono ti ntu na mono.” Yo fwete vanda nde Piere me yituka kibeni ntangu Yezu me tuba nde: “Muntu yina me yobila kele kaka ti mfunu nde bo yobisa yandi makulu, kansi yandi kele bunkete nitu ya mvimba. Beno kele bunkete, kansi beno yonso ve.”—Yoane 13:8-10.

Yezu me yobisa makulu ya bantumwa yonso 12, yo vanda mpi makulu ya Yudasi Iskariote. Ntangu Yezu me lwata bilele na yandi ya zulu, yandi me yekama diaka na mesa mpi me yula bantumwa nde: “Keti beno me bakisa mambu ya mono me sala beno? Beno ke bingaka mono, ‘Longi’ mpi ‘Mfumu,’ mpi beno ke tubaka mbote, sambu mono kele mutindu yina. Yo yina, kana mono, ata mono kele Mfumu mpi Longi, mono me yobisa makulu na beno, beno mpi beno fwete yobisana makulu. Mono me pesa beno mbandu, sambu beno sala mutindu mono me sala beno. Ya kieleka kibeni, mono ke tubila beno nde, mpika me luta ve mfumu na yandi, mpi muntu yina bo me tinda me luta ve muntu yina tindaka yandi. Kana beno me zaba mambu yai, beno ta vanda na kiese kana beno ke sala yo.”—Yoane 13:12-17.

Yezu me pesa dilongi mosi ya mbote kibeni na diambu yai ya kudikulumusa ya yandi me sala. Balongoki ya Yezu fwete sosa ve kisika ya ntete, bo fwete yindula ve nde bo kele mfunu mingi mpi nde bantu ya nkaka fwete sadila bo. Kansi, bo fwete landa mbandu ya Yezu. Yo ke tendula ve nde bo fwete yobisa makulu ya bantu ya nkaka, kansi bo fwete vanda na luzolo ya kusadila bankaka ti kudikulumusa yonso mpi kukonda kupona-pona.

Beto kele kaka na nkokila mpi ntangu fioti na ntwala, Yezu me katuka kuyobisa bantumwa na yandi makulu sambu na kupesa bo dilongi ya me tala kudikulumusa. Ntangu yai, ziku ntangu bo me manisa kudia Paki, Yezu me vutukila bangogo ya mbikudulu yina Davidi sonikaka nde: “Muntu yina vandaka na ngemba ti mono, yina mono tudilaka ntima, yina vandaka kudia dimpa na mono, yandi me balukila mono.” Na nima, Yezu me tendula nde: “Muntu mosi na kati na beno ta teka mono.”—Nkunga 41:9; Yoane 13:18, 21.

Bantumwa me talana, mpi konso ntumwa me yula Yezu nde: “Mfumu, keti yo kele mono?” Yudasi Iskariote mpi me yula yandi. Piere me songa Yoane yina me vanda na lweka ya Yezu na mesa na kuyula yandi kana yo kele nani. Yo yina, Yoane me yekama na lweka ya Yezu mpi me yula yandi nde: “Mfumu, yo kele nani?”—Matayo 26:22; Yoane 13:25.

Yezu me tuba nde: “Yo kele muntu yina mono ta pesa kitini ya dimpa yina mono ke tula na dilonga.” Yezu me tula dimpa na dilonga na mesa, yandi me pesa yo Yudasi mpi me tuba nde: “Mwana ya muntu ke kwenda, mutindu bo me sonikaka sambu na yandi, kansi mawa sambu na muntu yina ta teka Mwana ya muntu! Yo zolaka kuvanda mbote mingi kana yandi butukaka ve.” (Yoane 13:26; Matayo 26:24) Na nima, Satana me kota na Yudasi. Sambu Yudasi bebaka dezia, ntangu yai yandi me kudipesa sambu na kusala luzolo ya Diabulu, na mutindu yina yandi me kuma “mwana ya lufwa.”—Yoane 6:64, 70; 12:4; 17:12.

Yezu me songa Yudasi nde: “Mambu ya nge ke sala, sala yo nswalu-nswalu.” Bantumwa ya nkaka me yindula nde sambu Yudasi muntu vandaka kusimba kesi ya mbongo, Yezu me songa yandi nde: “‘Sumba bima yina beto kele na yo mfunu sambu na nkinsi’ to nde yandi pesa kima mosi na bansukami.” (Yoane 13:27-30) Kansi, Yudasi me kwenda kuteka Yezu.

Kaka na nkokila yina bo me dia Paki, Yezu me yantikisa nkinsi ya mpa. Yandi me baka dimpa, me pesa matondo, yandi me zenga yo, mpi me pesa yo na bantumwa na yandi sambu bo dia. Yandi me tuba nde: “Yai ke tendula nitu na mono, yina mono fwete pesa sambu na beno. Beno landa kusala yo sambu na kuyibuka mono.” (Luka 22:19) Bantumwa me lutisa kitini yina ya dimpa na kati na bo mpi bo me dia yo.

Na nima, Yezu me baka dikopa ya vinu, me pesa matondo, mpi yandi me pesa yo na bantumwa na yandi. Bo yonso me nwa vinu ya kele na dikopa, yina Yezu me tuba nde: “Dikopa yai ke tendula kuwakana ya mpa na nsadisa ya menga na mono, yina ta tiamuka sambu na beno.”—Luka 22:20.

Mpidina, Yezu me yidika lusungiminu ya lufwa na yandi yina balongoki na yandi ta salaka konso mvula na kilumbu ya Nisani 14. Lusungiminu yai ta yibusaka bo mambu yina Yezu ti tata na yandi salaka sambu na kusadisa bantu ya lukwikilu na kuguluka na ndola ya disumu mpi ya lufwa. Paki vandaka kutendula kimpwanza ya Bayuda, kansi lusungiminu ke tendula kimpwanza ya kieleka sambu na bantu ya lukwikilu.

Yezu me tuba nde menga na yandi “ta tiamuka sambu na kulolula masumu ya bantu mingi.” Na kati ya bantu mingi yina Nzambi ta lolula masumu na bo, beto lenda tanga bantumwa ya Yezu ya kwikama mpi balongoki ya nkaka ya kwikama. Bo bantu ta yala ti yandi na Kimfumu ya tata na yandi.—Matayo 26:28, 29.

Na nkokila ya nsuka yina Yezu me lutisa ti bantumwa na yandi, yandi me sala diambu mosi ya kudikulumusa: yandi me yobisa bo makulu sambu na kupesa bo dilongi mosi ya mbote. Sambu na nki yo lombaka nde yandi sala mpidina? Sambu na kifu yina bo monisaka. Bo me kudipesaka na Nzambi, kansi bo ke landa kusosa kuzaba nani na kati na bo me luta nene. (Marko 9:33, 34; 10:35-37) Kifu yina me monana diaka na nkokila yai.

Bantumwa ke tula “ntembe ya ngolo bo na bo sambu na kuzaba muntu yina bo vandaka kutadila bonso muntu ya kuluta nene.” (Luka 22:24) Yo fwete vanda nde Yezu me wa kibeni mawa mutindu yandi me mona bantumwa na yandi ke tulana diaka ntembe. Inki yandi me sala?

Na kisika ya kunganina bantumwa sambu na ngindu yina bo kele ti yo mpi kikalulu yina, Yezu me monisa ntima-nda mpi me yindula ti bo mutindu yai: “Bantotila ya makanda ke yalaka bantu na kingolo-ngolo, mpi bo ke bingaka bantu yina kele ti kiyeka na zulu na bo nde Bantu ya Mbote. Ata mpidina, beno fwete vanda ve mutindu yina. . . . Sambu nani me luta nene, muntu yina ke dia to muntu yina ke sadila bankaka?” Yandi me yibusa bo mbandu yina yandi ke pesaka bo ntangu yonso nde: “Kansi mono kele na kati na beno bonso muntu yina ke sadila bankaka.”—Luka 22:25-27.

Ata bantumwa vandaka kusala bifu, bo kangamaka ngolo ti Yezu na mambu ya mpasi yina yandi vandaka kukutana ti yo. Yo yina yandi tubaka nde: “Mono ke sala kuwakana ti beno, mutindu Tata na mono salaka kuwakana ti mono, sambu na Kimfumu.” (Luka 22:29) Babakala yai kele balongoki ya kwikama ya Yezu. Yandi pesaka bo kivuvu nde na nzila ya kuwakana yina yandi me sala ti bo, bo ta vanda na Kimfumu na yandi mpi ta yala ti yandi.

Ata bantumwa me kuma ti kivuvu yai ya kitoko, bo kele kaka ti nitu ya kinsuni mpi bo kele bantu ya kukonda kukuka. Yezu me songa bo nde: “Satana lombaka na kupupula beno yonso bonso ble,” yina ke panzanaka kana bo ke pupula yo. (Luka 22:31) Yandi me zabisa bo mpi nde: “Beno yonso ta bula sakuba sambu na mono na mpimpa yai, sambu bo me sonikaka nde: ‘Mono ta bula ngungudi, mpi mameme ta panzana.’”—Matayo 26:31; Zekaria 13:7.

Kansi, Piere me kuditudila ntima mpi me tuba nde: “Ata bantu yonso ya nkaka kubula sakuba sambu na nge, mono ta bula ve sakuba ata fioti!” (Matayo 26:33) Yezu me songa Piere nde na ntwala nde nsusu kukokula mbala zole na mpimpa yina, Piere ta buya yandi. Ata mpidina, Yezu me songa yandi nde: “Mono me bondila sambu na nge sambu lukwikilu na nge kulemba ve; ebuna nge, ntangu nge ta kwisa kuvutuka, pesa bampangi na nge kikesa.” (Luka 22:32) Kansi, Piere me tuba ti kikesa yonso nde: “Ata yo ke lomba nde mono fwa kumosi ti nge, mono ta buya nge ve ata fioti.” (Matayo 26:35) Bantumwa ya nkaka mpi me tuba mutindu mosi.

Yezu me songa balongoki na yandi nde: “Mono kele ti beno sambu na mwa ntangu diaka. Beno ta sosa mono; mpi mutindu mono tubilaka Bayuda, ‘Beno lenda kwisa ve kisika yina mono ke kwenda,’ mono ke tuba yo mpi ntangu yai na beno.” Na nima, yandi me tuba nde: “Mono ke pesa beno nsiku mosi ya mpa, nde beno zolana beno na beno; mutindu mono zolaka beno, beno mpi beno zolana beno na beno. Na diambu yai, bantu yonso ta zaba nde beno kele balongoki na mono—kana beno ke zolana beno na beno.”—Yoane 13:33-35.

Ntangu Piere me wa Yezu ke tuba nde yandi kele ti bo sambu na mwa ntangu diaka, yandi me yula nde: “Mfumu, nge ke kwenda na wapi?” Yezu me tuba nde: “Kisika yina mono ke kwenda nge lenda landa mono ve ntangu yai, kansi nge ta landa na nima.” Piere me yituka mpi me tuba nde: “Mfumu, sambu na nki mono lenda landa nge ve ntangu yai? Mono ta pesa luzingu na mono sambu na nge.”—Yoane 13:36, 37.

Ntangu yai, Yezu me tubila ntangu yina yandi tindaka bantumwa na kukwenda kusamuna na Galilea ya mvimba kukonda saki ya kutula mbongo mpi saki ya kutula madia. (Matayo 10:5, 9, 10) Yandi me yula bo nde: “Keti beno kondaka ata kima mosi?” Bo me tuba nde: “Ve!” Kansi, inki bo fwete sala na bilumbu yina ke kwisa? Yezu me songa bo nde: “Muntu yina kele ti mwa-saki ya kunatila mbongo, yandi baka yo, mutindu mosi sambu na mwa-saki ya kunatila madia, mpi muntu yina kele ve ti mbele ya bitumba, yandi teka lele na yandi ya zulu mpi yandi sumba mbele mosi. Sambu mono ke tubila beno nde mambu yina bo me sonikaka fwete lungana na mono, disongidila, ‘Bo tangaka yandi ti bantu ya ke fwaka nsiku.’ Sambu mambu ke lungana sambu na mono.”—Luka 22:35-37.

Yezu ke tubila ntangu yina bo ta bula yandi minsonso na zulu ya nti na lweka ya bantu ya mbi to ya bantu ya ke fwaka nsiku. Na nima, balongoki na yandi ta kutana ti bampasi ya ngolo. Balongoki me bakisa nde bo kele ya kuyilama, yo yina bo me tuba nde: “Mfumu, beto kele ti bambele zole ya bitumba.” Yandi me songa bo nde: “Yo me fwana.” (Luka 22:38) Mutindu bantumwa kele ti bambele zole ta pesa Yezu dibaku ya kulonga bo dilongi ya nkaka ya mfunu.

Yezu kele kaka na suku ya zulu ti bantumwa na yandi; ntangu bo me manisa kusala Lusungiminu, yandi me pesa bo kikesa nde: “Beno bika ve nde bantima na beno kukuma kisaka-saka. Beno kwikila na Nzambi, beno kwikila mpi na mono.”—Yoane 13:36; 14:1.

Yezu me songa bantumwa na yandi ya kwikama kikuma yina bo fwete kuma ve kisaka-saka sambu yandi ke kwenda; yandi me tuba nde: “Bisika ya kuzinga kele mingi na nzo ya Tata na mono. . . . Kana mono kwenda mpi mono yidikila beno kisika, mono ta kwisa diaka mpi mono ta yamba beno kisika mono kele, sambu beno mpi kuvanda kisika yina mono kele.” Kansi, bantumwa me bakisa ve nde yandi ke tubila kukwenda na zulu. Toma me yula yandi nde: “Mfumu, beto me zaba ve kisika yina nge ke kwenda. Inki mutindu beto lenda zaba nzila?”—Yoane 14:2-5.

Yezu me songa yandi nde: “Mono kele nzila mpi kieleka mpi luzingu.” Sambu muntu kukota na nzo ya Tata na yandi na zulu, muntu yango fwete ndima Yezu ti malongi na yandi mpi kulanda mbandu ya luzingu na yandi. Yezu me tuba nde: “Ata muntu mosi ve ke kwisaka na Tata kana yandi kwisa ve na nzila na mono.”—Yoane 14:6.

Filipo ke widikila Yezu na dikebi yonso mpi me zabisa yandi nde: “Mfumu, songa beto Tata, mpi yo me fwana sambu na beto.” Ziku Filipo ke zola nde yandi mona Nzambi na mbona-meso mutindu Moize, Eliya, mpi Yezaya monaka. Kansi, bantumwa kele ti kima yina me luta bambona-meso yina. Yezu me monisa yo pwelele, mpi me songa Filipo nde: “Filipo, ata mono me vanda ti beno katuka ntama, nge me zaba mono kaka ve? Muntu yina me mona mono me mona mpi Tata.” Yezu ke monisa kibeni bikalulu ya tata na yandi na mutindu ya kukuka; yo yina kana muntu ke zinga ti Yezu mpi ke mona mambu yina yandi ke sala, yo kele bonso nde yandi me mona tata na yandi. Ya kieleka, tata kele nene kuluta mwana sambu Yezu me tuba nde: “Mambu ya mono ke tubila beno mono ke tuba yo ve na mabanza na mono mosi.” (Yoane 14:8-10) Bantumwa ke bakisa nde Yezu ke pesa lukumu yonso na tata na yandi sambu na malongi yina yandi ke longa.

Bantumwa ya Yezu me mona mambu ya kuyituka yina yandi me sala mpi me wa yandi ke longa nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi. Ntangu yai, yandi me songa bo nde: “Muntu yina ke kwikila na mono, yandi ta sala mpi mambu yina mono ke sala; mpi yandi ta sala mambu ya nene kuluta yai.” (Yoane 14:12) Yezu ke zola ve kutuba nde bo ta sala bimangu ya nene kuluta yina yandi salaka. Kansi, bo ta sala kisalu ya kusamuna na nsungi mosi ya nda, na babwala mingi mpi bo ta zabisa nsangu na bantu mingi kibeni.

Ata Yezu me kwenda na zulu yo ke tendula ve nde yandi me yambula bo, sambu yandi me sila bo nde: “Kana beno lomba konso kima yina na zina na mono, mono ta sala yo.” Yandi me tuba diaka nde: “Mono ta lomba Tata mpi yandi ta pesa beno nsadisi ya nkaka sambu yandi vanda ti beno kimakulu, mpeve ya kieleka.” (Yoane 14:14, 16, 17) Yandi me pesa bo kivuvu nde Nzambi ta pesa bo nsadisi ya nkaka, disongidila mpeve santu. Diambu yai salamaka na kilumbu ya Pantekoti.

Yezu me tuba nde: “Kubika fioti, nsi-ntoto ta mona mono diaka ve, kansi beno, beno ta mona mono, sambu mono kele na luzingu mpi beno ta vanda na luzingu.” (Yoane 14:19) Ntangu Yezu ta futumuka, yandi ta monana na bantumwa na yandi na nitu ya kinsuni mpi na bilumbu ke kwisa, yandi ta futumuna bo sambu bo kuma bigangwa ya kimpeve mpi bo zinga ti yandi na zulu.

Ntangu yai, Yezu me tubila diambu yai bantumwa lenda bakisa kukonda mpasi: “Muntu yina kele ti bansiku na mono mpi ke zitisaka yo, yandi muntu ke zolaka mono. Ebuna muntu yina ke zolaka mono, Tata na mono ta zola yandi; mono ta zola yandi mpi mono ta kudimonisa pwelele na yandi.” Ntangu Yudasi yina bo ke bingaka mpi Tadeo me wa mpidina, yandi me yula Yezu nde: “Mfumu, nki me salama sambu nge kudimonisa pwelele na beto kansi na nsi-ntoto ve?” Yezu me songa yandi nde: “Kana muntu ke zolaka mono, yandi ta zitisa ndinga na mono, mpi Tata na mono ta zola yandi . . . Muntu yina ke zolaka mono ve ke zitisaka ve mambu ya mono ke tubaka.” (Yoane 14:21-24) Na kuswaswana ti balongoki na yandi, nsi-ntoto ke ndima ve nde Yezu kele nzila, kieleka, mpi luzingu.

Sambu Yezu ke kwenda, inki mutindu balongoki na yandi ta kuka kuyibuka mambu yonso yina yandi longaka bo? Yandi me tuba nde: “Nsadisi, mpeve santu, yina Tata ta tinda na zina na mono, yandi ta longa beno mambu yonso mpi ta yibusa beno mambu yonso ya mono songaka beno.” Bantumwa monaka ngolo yina mpeve santu kele ti yo, yo yina mambu yai ya Yezu me tuba me pesa bo kikesa. Yezu me tuba diaka nde: “Mono ke bikila beno ngemba; mono ke pesa beno ngemba na mono. . . . Beno bika ve nde bantima na beno kukuma kisaka-saka mpi beno bika ve nde yo lemba sambu na boma.” (Yoane 14:26, 27) Yo yina, bantumwa kele ve ti bikuma ya kukuma kisaka-saka sambu tata ya Yezu ta twadisa bo mpi ta tanina bo.

Ntama mingi ve, bo ta mona mambu yina ke monisa nde Nzambi ke tanina bo. Yezu me tuba nde: “Mfumu ya nsi-ntoto ke kwisa, mpi yandi kele ve ti kiyeka na zulu na mono.” (Yoane 14:30) Diabulu vandaka ti makuki ya kukota na Yudasi mpi kutwadisa yandi. Kansi, Yezu kele ve ata ti kifu mosi yina Satana lenda sadila sambu na kupusa yandi na kuyambula Nzambi. Diabulu kele mpi ve ti makuki ya kusala nde Yezu kubikala ya kufwa. Sambu na nki? Yezu me tuba nde: “Mono ke sala mutindu Tata songaka mono na kusala.” Yandi ke ndima nde tata na yandi ta futumuna yandi.—Yoane 14:31.

Yezu me katuka kusolula ti bantumwa na yandi ya kwikama mutindu banduku ke solulaka mpi yandi me pesa bo kikesa. Ntangu me kwenda, ziku beto me luta midi ya mpimpa. Ntangu yai, Yezu me pesa bo mbandu mosi ya ke pesa kikesa.

Yandi me yantika mutindu yai: “Mono kele nti ya vinu ya kieleka, mpi Tata na mono kele muntu ya ke salaka bilanga.” (Yoane 15:1) Mbandu yai kele kiteso mosi ti mambu yina bambikudi tubaka bamvula mingi me luta sambu na dikanda ya Izraele yina bo bingaka vinu ya Yehowa. (Yeremia 2:21; Ozea 10:1, 2) Kansi, Yehowa ke zola kuyambula dikanda yango. (Matayo 23:37, 38) Yezu ke zola kutubila dibanza mosi ya mpa. Yandi kele vinu yina tata na yandi kunaka ntangu yandi tulaka yandi mafuta na nzila ya mpeve santu na mvu 29 ya ntangu na beto. Kansi, Yezu me tuba nde vinu yina ke monisa mambu mingi, kansi yandi mpamba ve. Yandi me tuba nde:

“[Tata na mono] ke katulaka konso lutangu yina kele na mono yina ke butaka ve mbuma, mpi konso lutangu yina ke butaka yandi ke tulaka yo bunkete, sambu yo buta mbuma mingi. . . . Mutindu lutangu lenda buta ve mbuma yo mosi kana yo bikala ve na nti ya vinu, mutindu mosi beno mpi, beno lenda buta ve mbuma kana beno bikala ve na bumosi ti mono. Mono kele nti ya vinu; beno kele balutangu.”—Yoane 15:2-5.

Yezu me sila balongoki na yandi ya kwikama nde ntangu yandi ta kwenda, yandi ta tindila bo nsadisi disongidila mpeve santu. Na nima ya bilumbu 51, bantumwa ti bantu ya nkaka kumaka balutangu ya vinu ntangu bo bakaka mpeve yina. Diaka, “balutangu” yonso fwete bikala na bumosi ti Yezu. Sambu na nki?

Yezu me tuba nde: “Muntu yina ke bikala na bumosi ti mono mpi mono na bumosi ti yandi, muntu yina ke butaka mbuma mingi; sambu kukonda mono, beno lenda sala ve ata kima mosi.” Balongoki ya kwikama ya Yezu, disongidila “balutangu,” ta buta mbuma mingi kana bo ke landa mbandu ya bikalulu na yandi, ke zabisa bantu ya nkaka na kikesa yonso mambu ya me tala Kimfumu ya Nzambi mpi ke kumisa bantu mingi balongoki. Inki ta salama kana longoki mosi me bikala ve na bumosi ti Yezu mpi me buta ve mbuma? Yezu me tuba nde: “Kana muntu kubikala ve na bumosi ti mono, bo ta losa yandi na nganda.” Kansi Yezu me tuba mpi nde: “Kana beno bikala na bumosi ti mono mpi mambu yina mono ke tuba kubikala na beno, beno lomba konso kima yina beno ke zola mpi yo ta salama sambu na beno.”—Yoane 15:5-7.

Ntangu yai, Yezu me vutukila diambu yina yandi tubilaka mbala zole disongidila kuzitisa bansiku na yandi. (Yoane 14:15, 21) Yandi me tubila diambu yina ta monisa nde balongoki ke zitisa bansiku na yandi, yandi me tuba nde: “Kana beno ke zitisa bansiku na mono, beno ta bikala na zola na mono, mutindu mono me zitisaka bansiku ya Tata mpi ke bikalaka na zola na yandi.” Kansi katula kuzola Yehowa Nzambi ti mwana na yandi, bo fwete sala mpi mambu ya nkaka. Yezu me tuba nde: “Nsiku na mono yo yai, beno zolana beno na beno mutindu mono me zolaka beno. Ata muntu mosi ve kele na zola ya nene kuluta yai, nde muntu kupesa luzingu na yandi sambu na banduku na yandi. Beno kele banduku na mono kana beno ke sala mambu yina mono ke songa beno.”—Yoane 15:10-14.

Na nima ya ntangu fioti, Yezu ta monisa zola na yandi ntangu yandi ta pesa luzingu na yandi sambu na bantu yonso yina ke monisa lukwikilu na yandi. Mbandu na yandi fwete pusa balongoki na yandi na kuvanda mpi ti zola ya kiteso mosi yina fwete pusa bo na kuditambika sambu na bankaka. Zola yai ta sala nde bantu ya nkaka kuzaba bo sambu Yezu tubaka nde: “Na diambu yai, bantu yonso ta zaba nde beno kele balongoki na mono—kana beno ke zolana beno na beno.”—Yoane 13:35.

Bantumwa fwete tula dikebi mutindu Yezu ke binga bo “banduku.” Yandi me monisa sambu na nki bo kele banduku, yandi me tuba nde: “Mono ke binga beno banduku, sambu mono me zabisaka beno mambu yonso ya mono waka na Tata na mono.” Kuvanda banduku ya ngolo ya Yezu mpi kuzaba mambu yina tata na yandi longaka yandi kele dibaku ya mbote kibeni. Kansi, sambu bantumwa kubaka dibaku yai, bo fwete ‘landa kubuta mbuma.’ Kana bo sala mpidina, Yezu me tuba nde: “Konso kima yina beno ta lomba Tata na zina na mono, yandi ta pesa beno.”—Yoane 15:15, 16.

Zola yina kele na kati ya “balutangu” yai, disongidila balongoki na yandi, ta sadisa bo na kukanga ntima na mambu yina ta kumina bo. Yandi me songa bo nde nsi-ntoto ta menga bo, ata mpidina, yandi me lembika bo nde: “Kana nsi-ntoto ke menga beno, beno me zaba nde yo mengaka mono na ntwala ya kumenga beno. Kana beno vandaka bantu ya nsi-ntoto, nsi-ntoto zolaka kuzola yina kele ya yo. Sambu beno kele ve bantu ya nsi-ntoto, . . . yo yina nsi-ntoto ke menga beno.”—Yoane 15:18, 19.

Yezu me monisa diaka sambu na nki nsi-ntoto ta menga balongoki, yandi me tuba nde: “Bo ta sala beno mambu yai yonso sambu na zina na mono, sambu bo me zaba ve muntu yina tindaka mono.” Yezu me monisa nde bimangu yina yandi salaka bedisaka kibeni bantu yina ke menga yandi; yandi me tuba nde: “Kana mono salaka ve na kati na bo bisalu yina ata muntu ya nkaka ve salaka, bo zolaka kuvanda ve ti disumu; kansi ntangu yai bo me mona mono mpi bo ke menga mono ti Tata na mono.” Ya kieleka, mutindu bo ke menga yandi ke lungisa bambikudulu.—Yoane 15:21, 24, 25; Nkunga 35:19; 69:4.

Diaka, Yezu me sila nde yandi ta tindila bo nsadisi, disongidila mpeve santu. Balongoki na yandi yonso lenda baka ngolo yai mpi yo lenda sadisa bo na kubuta mbuma sambu bo “ta kimbangi.”—Yoane 15:27.

Yezu ti bantumwa na yandi ke yilama sambu na kukatuka na suku ya zulu, kisika yina bo me katuka kudia Paki. Yandi me pesa bo balukebisu ya mfunu mpi na nima, yandi me tuba nde: “Mono me tubila beno mambu yai sambu beno bula ve sakuba.” Sambu na nki lukebisu yina me fwana kibeni? Yandi me songa bo nde: “Bantu ta kula beno na sinagoga. Ya kieleka, ntangu ke kwisa ntangu konso muntu yina ke fwa beno ta yindula nde yandi me sadila Nzambi kisalu ya santu.”—Yoane 16:1, 2.

Ziku lukebisu yai me kumisa bantumwa kisaka-saka. Yezu tubaka nde nsi-ntoto ta menga bo, kansi yandi songaka bo ve na pwelele yonso nde bo ta fwa bo. Sambu na nki? Yandi me tuba nde: “Ntete mono tubilaka beno ve mambu yai, sambu mono vandaka ti beno.” (Yoane 16:4) Ntangu yai, yandi ke songa bo yo na ntwala nde yandi kwenda. Mpidina, yo lenda sadisa bo na kubula ve sakuba na nima.

Yezu me tuba diaka nde: “Mono ke kwenda na Muntu yina tindaka mono; ata mpidina, muntu mosi ve na kati na beno ke yula mono nde, ‘Nge ke kwenda na wapi?’” Ntangu fioti na ntwala na nkokila yina, bo yulaka yandi wapi yandi ke kwenda. (Yoane 13:36; 14:5; 16:5) Kansi ntangu yai, bo me lemba nitu sambu Yezu me zabisa bo nde bo ta kutana ti mbangika; bo me wa mawa mingi. Yo yina, bo me yula yandi ve mambu ya nkaka ya me tala nkembo yina ke vingila yandi to mambote yina yo ta natila bansadi ya kieleka ya Nzambi. Yezu me tuba nde: “Sambu mono me tubila beno mambu yai, ntima na beno me fuluka na mawa.”—Yoane 16:6.

Na nima, yandi me songa bo nde: “Mono ke kwenda sambu na mambote na beno. Sambu kana mono kwenda ve, nsadisi ta kwisa ve ata fioti na beno; kansi kana mono kwenda, mono ta tindila beno yandi.” (Yoane 16:7) Balongoki lenda baka mpeve santu kaka kana Yezu me fwa mpi me kwenda na zulu, ebuna nsadisi yina yandi ta tinda ta sadisa bansadi na yandi na bisika yonso na ntoto.

Mpeve santu “ta pesa nsi-ntoto banzikisa ya ke ndimisa sambu na disumu, sambu na lunungu, mpi sambu na kusambisa.” (Yoane 16:8) Ya kieleka, mpeve santu ta monisa pwelele nde nsi-ntoto buyaka kumonisa lukwikilu na mwana ya Nzambi. Mutindu Yezu ke kwenda na zulu ta pesa nzikisa yina ke ndimisa lunungu na yandi mpi ta monisa sambu na nki bo fwete sambisa kibeni Satana, “mfumu ya nsi-ntoto yai.”—Yoane 16:11.

Yezu me tuba diaka nde: “Mono kele diaka ti mambu mingi ya kutubila beno, kansi beno lenda bakisa yo ve sesepi yai.” Ntangu yandi ta tiamuna mpeve santu na zulu na bo, yo ta sadisa bo na kubakisa “kieleka yonso,” mpi bo ta kuka kuzinga na kuwakana ti kieleka yina.—Yoane 16:12, 13.

Bantumwa me kuma kisaka-saka sambu na mambu yai ya Yezu me tuba: “Kubika fioti beno ta mona mono diaka ve, mpi diaka, kubika fioti beno ta mona mono.” Bo me kudiyula kana mambu yai ke tendula nki. Yezu me bakisa nde bo ke zola kuyula yandi yo, yo yina yandi me songa bo nde: “Ya kieleka kibeni, mono ke tubila beno nde, beno ta dila mpi ta tula milolo, kansi nsi-ntoto ta wa kiese; beno ta wa mawa, kansi mawa na beno ta kuma kiese.” (Yoane 16:16, 20) Ntangu bo ta fwa Yezu na nima ya midi ya kilumbu yina me landa, bamfumu ya mabundu ta wa kiese kansi balongoki ta wa mawa. Kansi, ntangu Yezu ta futumuka, mawa ya balongoki na yandi ta kuma kiese. Mpi kiese na bo ta landa kukuma mingi ntangu yandi ta tiamuna mpeve santu ya Nzambi na zulu na bo.

Yezu me fwanisa mambu yina bantumwa ta kutana ti yo ti mpasi yina nkento ke waka na ntangu ya kubuta, yandi me tuba nde: “Ntangu nkento ke butaka, yandi ke waka mawa sambu ntangu na yandi me lunga, kansi kana yandi me buta mwana, yandi ke yibukaka diaka ve mpasi yina sambu yandi ke waka kiese nde muntu me butuka na nsi-ntoto.” Yandi me pesa bantumwa na yandi kikesa nde: “Beno mpi, beno kele na mawa ntangu yai; kansi mono ta mona beno diaka, mpi ntima na beno ta vanda na kiese, mpi muntu mosi ve ta katula kiese na beno.”—Yoane 16:21, 22.

Tii ntangu yai, bantumwa me lomba ntete ve ata kima mosi na zina ya Yezu. Yo yina, yandi me tuba nde: “Na kilumbu yina, beno ta lomba Tata na zina na mono.” Sambu na nki? Yo kele ve sambu tata ta zola ve kupesa mvutu. Yezu me tuba nde: “Tata yandi mosi ke zolaka beno, sambu beno me zolaka mono . . . bonso mumonisi ya Nzambi.”—Yoane 16:26, 27.

Ziku mambu yina Yezu me tubila bantumwa me pesa bo kikesa, yo yina bo me tuba nde: “Beto me kwikila nde nge katukaka na Nzambi.” Ntama mingi ve, lukwikilu yina ta mekama. Nkutu, Yezu me monisa mambu yina ke vingila bo na ntwala, yandi me tuba nde: “Ntangu ke kwisa, ya kieleka, yo me kwisa, ntangu bo ta panza beno, konso muntu na nzo na yandi mpi beno ta bikisa mono, mono mosi.” Kansi, yandi me pesa bo kivuvu nde: “Mono me tubila beno mambu yai sambu na nzila na mono beno vanda na ngemba. Na nsi-ntoto beno ta vanda na mpasi, kansi beno vanda kikesa! Mono me nunga nsi-ntoto.” (Yoane 16:30-33) Yezu ta bika bo ve bo mosi. Yandi kele ti kivuvu nde kaka mutindu yandi me nunga nsi-ntoto, bo mpi lenda nunga kana bo ke sala luzolo ya Nzambi na kwikama yonso ata Satana mpi nsi-ntoto na yandi ke sosa kubebisa kwikama na bo.

Yezu ke zolaka bantumwa na yandi ngolo, yo yina yandi me yidika mabanza na bo sambu kubika fioti yandi ke kwenda na zulu. Yandi me tala na zulu mpi me samba tata na yandi nde: “Pesa mwana na nge nkembo sambu mwana na nge kupesa nge nkembo, mutindu nge me pesaka yandi kiyeka na zulu ya nsuni yonso, sambu yandi pesa luzingu ya mvula na mvula na bantu yonso yina nge me pesaka yandi.”—Yoane 17:1, 2.

Yo kele pwelele nde, Yezu me bakisa nde kupesa Nzambi nkembo kele kima ya kuluta mfunu. Kivuvu yina yandi me tubila, disongidila luzingu ya mvula na mvula, ke pesa kibeni kikesa. Sambu Nzambi me pesa yandi “kiyeka na zulu ya nsuni yonso,” Yezu lenda sala nde bantu yonso kubaka mambote ya nkudulu na yandi. Kansi, bantu fioti mpamba ta baka mambote yina. Sambu na nki kaka bantu fioti? Sambu Yezu ta pesa mambote ya nkudulu na yandi kaka na bantu yina ke sadila mambu yai ya yandi me tuba: “Luzingu ya mvula na mvula ke tendula nde, bo zaba nge, Nzambi mosi kaka ya kieleka, mpi muntu yina nge tindaka, Yezu Kristu.”—Yoane 17:3.

Muntu fwete zaba mbote-mbote tata ti mwana, mpi kuvanda na bangwisana ya ngolo ti bo. Yandi fwete tadila mambu mutindu bo ke tadilaka yo. Diaka, yandi fwete sala ngolo sambu na kulanda mbandu ya bikalulu na bo ya mbote ntangu yandi ke sadila bantu ya nkaka mambu. Yandi fwete bakisa mpi nde kupesa Nzambi nkembo kele mfunu mingi kuluta kubaka luzingu ya mvula na mvula. Ntangu yai, Yezu me vutukila diambu yina yandi ke tubila.

Yandi me samba nde: “Mono me pesaka nge nkembo na ntoto; mono me manisa kisalu yina nge pesaka mono na kusala. Tata, ntangu yai pesa mono nkembo na lweka na nge ti nkembo yina mono vandaka na yo pene-pene na nge na ntwala nde nsi-ntoto kusalama.” (Yoane 17:4, 5) Ya kieleka, Yezu me lomba nde ntangu yandi ta futumuka, Nzambi kupesa yandi diaka nkembo yina yandi vandaka ti yo na zulu.

Kansi, Yezu me vila ve mambu yina yandi salaka ntangu yandi vandaka kusamuna. Yandi me samba Nzambi nde: “Mono me monisaka zina na nge na bantu yina vandaka na nsi-ntoto mpi yina nge pesaka mono. Bo vandaka bantu na nge, ebuna nge pesaka mono bo, mpi bo zitisaka ndinga na nge.” (Yoane 17:6) Ntangu Yezu vandaka kusamuna, yandi vandaka kaka ve kutubila zina ya Nzambi Yehowa, kansi yandi salaka mambu mingi. Yandi sadisaka bantumwa na yandi na kuzaba mambu yina zina yina ke monisa, disongidila bikalulu ya Nzambi mpi mutindu yandi ke sadilaka bantu mambu.

Bantumwa me zaba Yehowa, mukumba ya mwana na yandi, mpi mambu yina Yezu longaka bo. Yezu me samba ti kudikulumusa yonso nde: “Mono me pesa bo mambu yina nge pesaka mono, bo me ndima yo mpi bo me zaba kibeni nde mono kwisaka bonso mumonisi na nge, mpi bo me kwikila nde nge muntu tindaka mono.”—Yoane 17:8.

Na nima, Yezu me monisa luswaswanu yina kele na kati ya balongoki na yandi ti bantu ya nsi-ntoto; yandi me samba nde: “Mono ke lomba ve sambu na nsi-ntoto, kansi sambu na bantu yina nge pesaka mono, sambu bo kele bantu na nge . . . Tata ya Santu, tanina bo sambu na zina na nge, yina nge pesaka mono, sambu bo vanda muntu mosi mutindu beto kele muntu mosi. . .  . Mono kebaka bo, mpi ata muntu mosi ve na kati na bo fwaka katula kaka mwana ya lufwa,” disongidila, Yudasi Iskariote yina ke zola kuteka Yezu.—Yoane 17:9-12.

Yezu me samba diaka nde: “Nsi-ntoto me mengaka bo. . . . Mono ke lomba ve nde nge katula bo na nsi-ntoto, kansi mono ke lomba nde nge tanina bo sambu na muntu ya mbi. Bo kele ve bantu ya nsi-ntoto, mutindu mono kele ve muntu ya nsi-ntoto.” (Yoane 17:14-16) Bantumwa mpi balongoki ya nkaka ke zinga na nsi-ntoto, kimvuka ya bantu yina kele na nsi ya luyalu ya Satana; kansi bo fwete bikala ya kukabwana ti nsi-ntoto mpi mambu na yo ya mbi. Inki mutindu?

Bo ta monisa nde bo me bikala santu, disongidila bantu ya bo me tulaka na kingenga sambu na kusadila Nzambi, kana bo ke sadila kieleka yina kele na Masonuku ya Kiebreo mpi yina Yezu yandi mosi me longa bo. Yezu me samba nde: “Santisa bo na nsadisa ya kieleka; ndinga na nge kele kieleka.” (Yoane 17:17) Na nima, bantumwa ya nkaka ta sonika na ngolo ya mpeve mikanda yina ta vanda mpi “kieleka” yina lenda sadisa sambu na kusantisa muntu.

Kansi na nima ya ntangu, bantu ya nkaka mpi ta ndima “kieleka.” Yo yina, Yezu me samba “sambu na bantu yai mpamba ve [bantumwa 11], kansi mpi sambu na bantu yina ke kwikila [na yandi] na nzila ya malongi na bo.” Inki Yezu me lomba sambu na bo yonso? Yandi me samba nde: “Bo yonso kuvanda muntu mosi, mutindu nge, Tata, nge kele na bumosi ti mono mpi mono kele na bumosi ti nge, sambu bo mpi bo vanda na bumosi ti beto.” (Yoane 17:20, 21) Yezu ti tata na yandi kele ve muntu mosi na mutindu ya kieleka. Kansi, bo kele muntu mosi sambu bo ke wakanaka na mambu yonso. Yezu me samba nde balongoki na yandi kuvanda mpi na bumosi ya mutindu yina.

Ntangu fioti na ntwala ya kutuba mambu yai, Yezu zabisaka Piere mpi bantumwa ya nkaka nde yandi ke kwenda kuyidikila bo kisika, disongidila kisika mosi na zulu. (Yoane 14:2, 3) Ntangu yai, yandi me vutukila diambu yango ntangu yandi me samba nde: “Tata, mono ke zola nde bantu yina nge me pesaka mono, bo vanda ti mono kisika yina mono kele, sambu bo mona nkembo yina nge me pesaka mono, sambu nge zolaka mono na ntwala ya luyantiku ya nsi-ntoto.” (Yoane 17:24) Na mutindu yina Yezu me monisa nde, bamvula mingi me luta, disongidila na ntwala nde Adami ti Eva kubuta bana, Nzambi vandaka kuzola Mwana na yandi mosi kaka ya kubutuka, yina Biblia ke bingaka Yezu Kristu.

Na nsuka ya kisambu na yandi, Yezu me tubila diaka zina ya tata na yandi mpi zola yina Nzambi kele na yo sambu na bantumwa ti bantu ya nkaka yina ta ndima “kieleka.” Yandi me samba nde: “Mono me zabisaka bo zina na nge mpi mono ta zabisa yo, sambu zola yina nge me zolaka mono kuvanda na kati na bo mpi mono vanda na bumosi ti bo.”—Yoane 17:26.

Yezu me manisa kusamba ti bantumwa na yandi ya kwikama. Ebuna, ‘na nima ya kuyimba bankunga ya kukumisa Nzambi, bo me basika mpi me kwenda na Ngumba ya Banti ya Olive.’ (Marko 14:26) Bo me kuma na esti ya kilanga mosi ya bo ke bingaka Getsemane, kisika Yezu vandaka ti kikalulu ya kukwenda.

Ntangu bo me kuma na kilanga yai ya kitoko ya kele na kati ya banti ya olive, Yezu me yambula bantumwa na yandi nana pana. Ziku bo me bikala na luyantiku ya kilanga yai sambu yandi me songa bo nde: “Beno vanda awa ntangu mono ke kwenda kusamba kuna.” Yandi me baka bantumwa tatu Piere, Yakobo, ti Yoane mpi bo me kwenda ntama na kati ya kilanga. Yandi ke kudiyangisa mingi kibeni mpi me songa bo nde: “Mono kele na mpasi ya ngolo kibeni. Beno bikala awa mpi beno landa kukengila ti mono.”—Matayo 26:36-38.

Yezu me kwenda mwa fioti na ntwala, ‘me bwa na ntoto mpi me yantika kusamba.’ Inki yandi ke zabisa Nzambi na ntangu yai ya mpasi ya ngolo? Yandi me samba nde: “Tata, nge lenda sala mambu yonso; katula dikopa yai na mono. Kansi, mutindu mono ke zola ve, kansi mutindu nge ke zola.” (Marko 14:35, 36) Yandi ke zola kutuba nki? Keti yandi ke buya mukumba na yandi ya kupesa nkudulu sambu na kugulusa bantu? Ve.

Ntangu Yezu vandaka na zulu, yandi vandaka kumona bampasi ya ngolo yina bantu ya Roma vandaka kumonisa bantu yina bo vandaka kufwa. Ntangu yai yandi kele na ntoto, yandi lenda wa boma, mpasi mpi yandi lenda vanda ti baketi-keti; ata mpidina Yezu ke kudiyangisa ve sambu na mambu yina ke vingila yandi na ntwala. Kansi diambu ya kuluta mpasi kele nde, yandi ke kudiyangisa mingi sambu yandi me zaba nde bo ta fwa yandi bonso muntu ya nku mpi yo ta fingisa zina ya tata na yandi. Na nima ya ntangu fioti, bo ta tula yandi na zulu ya nti bonso muntu yina me vweza Nzambi.

Yezu me samba ntangu mingi, na nima yandi me vutuka mpi me kuta bantumwa na yandi tatu ke lala. Yandi me songa Piere nde: “Keti beno lendaka ve kukengila ata ngunga mosi ti mono? Beno landa na kukengila mpi beno samba ntangu yonso sambu beno bwa ve na mpukumuna.” Yezu me bakisa nde bantumwa na yandi mpi ke kudiyangisa mingi, mpi ntangu me kwenda dezia. Yo yina, yandi me tuba nde: “Ya kieleka, mpeve kele ngolo, kansi nsuni kele ngolo ve.”—Matayo 26:40, 41.

Na nima, Yezu me kwenda diaka kusamba sambu na mbala ya zole mpi me lomba Nzambi na kukatula “dikopa yai.” Ntangu yandi me vutuka, yandi me kuta diaka bantumwa na yandi tatu ke lala na kisika nde bo samba sambu bo bwa ve na mpukumuna. Ntangu Yezu me yula bo, bo ‘me zaba ve mvutu ya kupesa yandi.’ (Marko 14:40) Na mbala ya tatu, Yezu me kwenda mpi me fukama sambu na kusamba.

Yezu ke kudiyangisa mingi mutindu bo ta fwa yandi bonso muntu ya nku sambu yo ta fingisa zina ya tata na yandi. Yehowa me wa bisambu ya mwana na yandi mpi na ntangu mosi buna, yandi me tinda wanzio mosi sambu na kupesa yandi kikesa. Ata mpidina, Yezu me yambula ve kubondila tata na yandi, nkutu yandi ‘me landa kusamba ngolo kibeni.’ Yandi kele na mpasi ya ngolo. Mpasi yango kele bonso kizitu ya ngolo sambu na yandi. Mpasi yai kele ti bupusi ya ngolo na luzingu na yandi ya mvula na mvula mpi ya bantu ya nkaka ya lukwikilu. Nkutu, ‘mutoki na yandi me kuma bonso matonsi ya menga yina ke bwa na ntoto.’—Luka 22:44.

Ntangu Yezu me vutuka na bantumwa na yandi sambu na mbala ya tatu, yandi me kuta bo diaka ke lala. Yandi me tuba nde: “Na ntangu ya mutindu yai beno ke lala mpi beno ke pema! Tala! Ntangu yina bo fwete teka Mwana ya muntu na maboko ya bansumuki me finama. Beno telama; beto kwenda. Tala, muntu yina ke teka mono me kuma pene-pene.”—Matayo 26:45, 46.

Midi ya mpimpa me luta. Banganga-nzambi me ndima kupesa Yudasi mbongo 30 ya bibende sambu yandi tekila bo Yezu. Yo yina, Yudasi ke nata kimvuka ya nene ya bamfumu ya banganga-nzambi ti Bafarize sambu bo ke sosa Yezu. Bo kele ti kimvuka ya basoda ya Roma mpi komanda mosi.

Ziku ntangu Yezu kulaka yandi na madia ya Paki, Yudasi kwendaka mbala mosi na bamfumu ya banganga-nzambi. (Yoane 13:27) Bamfumu yai vukanaka ti bapolisi na bo mpi kimvuka ya basoda. Ziku, Yudasi nataka bo ntete na suku yina Yezu ti bantumwa na yandi diaka Paki. Kansi ntangu yai, kimvuka yai me sabuka Muwanda ya Kidroni mpi ke kwenda na kilanga mosi. Bo kele ti binwaninu, minda mpi banti ya ke pela sambu bo ke zola kumona Yezu.

Ntangu Yudasi ke kwenda ti kimvuka yai na Ngumba ya Banti ya Olive, yandi ke zaba kibeni kisika yina bo lenda mona Yezu. Na mposo ya me luta, ntangu Yezu ti bantumwa na yandi vandaka kusala nzietelo na Betania mpi na Yeruzalemi, mbala mingi bo vandaka kupema na kilanga ya Getsemane. Kansi ntangu yai, beto kele na mpimpa mpi ziku Yezu kele na nsi ya banti ya Olive na kati ya kilanga. Ebuna, inki mutindu basoda yina mbala ya nkaka me monaka ntete ve Yezu ta zaba yandi? Sambu na kusadisa bo, Yudasi me pesa bo kidimbu mosi. Yandi me tuba nde: “Muntu yina mono ta pesa beze, yandi yina; beno kanga yandi, mpi beno kengila yandi mbote-mbote ntangu beno ke nata yandi.”—Marko 14:44.

Ntangu Yudasi ke nata kimvuka ya bantu na kilanga, yandi me mona Yezu ti bantumwa na yandi mpi me kwenda na ntwala na yandi. Yudasi me tuba nde: “Mbote, Rabi!” mpi yandi me pesa Yezu beze na mawete yonso. Ebuna Yezu me yula Yudasi nde: “Mpangi, sambu na nki nge kele awa?” (Matayo 26:49, 50) Yezu yandi mosi me pesa mvutu nde: “Yudasi, keti nge ke teka Mwana ya muntu na beze?” (Luka 22:48) Na nima Yezu me yambula kusolula Yudasi, muntu yina me teka yandi.

Ntangu yai, Yezu me kwenda na bantu yina me simba minda ti banti ya ke pela mpi me yula nde: “Beno ke sosa nani?” Bantu me tuba nde: “Yezu muntu ya Nazareti.” Yezu me songa bo na kikesa yonso nde: “Mono yandi yai.” (Yoane 18:4, 5) Sambu bo zabaka ve nki zolaka kusalama, bo me bwa na ntoto.

Na kisika nde Yezu kutina sambu bo kele na mpimpa, yandi me yula bo diaka kana bo ke sosa nani. Bo me tuba diaka nde: “Yezu muntu ya Nazareti.” Yandi me songa bo na mawete yonso nde: “Mono me tubila beno nde mono yandi yai. Yo yina, kana beno ke sosa mono, beno bikisa bantu yai bo kwenda.” Ata na ntangu yai ya mpasi, Yezu ke yibuka mambu yina yandi tubaka nde yandi ta vidisa ve ata muntu mosi. (Yoane 6:39; 17:12) Yezu me tanina bantumwa na yandi ya kwikama mpi ata mosi ve me vila “katula kaka mwana ya lufwa,” disongidila Yudasi. (Yoane 18:7-9) Yo yina, ntangu yai yandi ke lomba nde bo bikisa balongoki na yandi ya kwikama bo kwenda.

Ntangu basoda me telama mpi me pusana kisika Yezu kele, bantumwa me bakisa mambu ya ke zola kusalama. Bo me yula nde: “Mfumu, keti beto fwete bula bo ti mbele ya bitumba?” (Luka 22:49) Na ntwala nde Yezu kupesa mvutu, Piere me baka mbele mosi na kati ya bambele zole ya bitumba yina bantumwa kele ti yo. Yandi me bula Malkusi, mpika ya nganga-nzambi ya nene mpi me zenga yandi dikutu ya kitata.

Yezu me simba dikutu ya Malkusi mpi me belula mputa yina. Na nima, Yezu me pesa dilongi mosi ya mfunu mpi me songa Piere nde: “Vutula mbele na nge ya bitumba na kisika na yo, sambu bantu yonso yina ke bakaka mbele ya bitumba ta fwa na mbele ya bitumba.” Yezu me ndima nde bo kanga yandi sambu yandi me tuba nde: “Inki mutindu Masonuku yina ke tuba nde yo fwete salama mutindu yai, ta lungana?” (Matayo 26:52, 54) Yandi me tuba diaka nde: “Keti mono fwete nwa ve dikopa yina Tata me pesa mono?” (Yoane 18:11) Yezu me ndima luzolo ya Nzambi sambu na yandi ata yo ke lomba nde yandi fwa.

Yezu me yula bantu yina nde: “Keti beno me basika sambu na kukanga mono ti bambele ya bitumba mpi banti bonso nde beno me kwisa kukanga muyibi? Konso kilumbu, mono vandaka kuvanda na tempelo mono ke longa, kansi beno kangaka mono ve. Kansi mambu yai yonso me salama sambu mambu yina bambikudi sonikaka kulungana.”—Matayo 26:55, 56.

Kimvuka ya basoda, komanda ya basoda ti bapolisi ya Bayuda me simba Yezu mpi me kanga yandi bansinga. Ntangu bantumwa me mona mutindu yina, bo me tina. Kansi, “leke mosi ya bakala” ziku longoki Marko, me bikala na kati ya kimvuka ya bantu sambu na kulanda Yezu. (Marko 14:51) Bo me zaba nde yandi vandaka ti Yezu mpi bo me sosa kukanga yandi, yo yina yandi me yambula lele ya lino yina yandi lwataka mpi me tina.

Bo me kanga Yezu bansinga bonso muntu ya nku mpi me nata yandi na Ana. Yandi vandaka nganga-nzambi ya nene ntangu Yezu vandaka leke mpi yitukisaka balongi na tempelo. (Luka 2:42, 47) Bana ya nkaka ya Ana kumaka mpi banganga-nzambi ya nene; ntangu yai bokilo na yandi Kaifa muntu kele nganga-nzambi ya nene.

Ntangu Yezu kele na nzo ya Ana, Kaifa me baka ntangu ya kuvukisa Sanedreni ya mvimba. Tribinale yai kele ti bantu 71; na kati na bo, beto lenda tanga nganga-nzambi ya nene mpi bantu yina vandaka ntete banganga-nzambi ya nene.

Ana me yula Yezu “mambu ya me tala balongoki na yandi mpi mambu ya me tala malongi na yandi.” Yezu me tuba kaka nde: “Mono vandaka kutuba na nsi-ntoto na meso ya bantu yonso. Mono vandaka kulonga ntangu yonso na sinagoga mpi na tempelo, kisika Bayuda yonso ke vukanaka, mpi mono tubaka ata kima mosi ve na kinsweki. Sambu na nki nge ke yula mono? Yula bantu yina waka mambu yina mono tubilaka bo.”—Yoane 18:19-21.

Polisi mosi yina telamaka pana me bula Yezu mbata na luse mpi me songa yandi nde: “Keti yina mutindu nge ke pesa mfumu ya banganga-nzambi mvutu?” Kansi, sambu Yezu me zaba nde yandi me sala ve diambu ya mbi, yandi me yula polisi yina nde: “Kana mono me tuba diambu mosi ya mbi, ta kimbangi sambu na diambu yina ya mbi; kansi kana diambu ya mono me tuba kele ya mbote, sambu na nki nge me bula mono?” (Yoane 18:22, 23) Na nima, Ana me lomba nde bo nata Yezu na bokilo na yandi Kaifa.

Ntangu yai, bantu yonso ya Sanedreni me vukana, disongidila nganga-nzambi ya nene, bankuluntu ya bantu, mpi bansekudi. Bo me vukana na nzo ya Kaifa. Nsiku ke pesa bo ve nswa ya kusambisa muntu na mpimpa ya Paki, kansi diambu yai me kanga bo ve nzila na kusala yonso sambu na kulungisa lukanu na bo ya mbi.

Bantu yai kele kibeni ti bangindu ya mbi. Ntangu Yezu futumunaka Lazare, Sanedreni bakaka lukanu nde Yezu fwete fwa. (Yoane 11:47-53) Diaka, bilumbu me katuka kuluta, bamfumu ya mabundu wakanaka sambu na kukanga Yezu mpi kufwa yandi. (Matayo 26:3, 4) Ya kieleka, na ntwala nde bo sambisa Yezu, bo me zengilaka yandi dezia nkanu ya lufwa.

Katula kuvukana na mutindu yina ke wakana ve ti nsiku, bamfumu ya banganga-nzambi mpi bantu ya nkaka ya Sanedreni ke sosa bambangi yina ta tuba mambu ya luvunu yina lenda bwisa Yezu. Bo me mona bambangi mingi, kansi mambu yina bo ke tuba me swaswana. Na nsuka, bambangi zole me kwisa mpi me tuba nde: “Beto waka yandi ke tuba nde, ‘Mono ta bwisa tempelo yai ya bo tungaka na maboko, mpi na bilumbu tatu mono ta tunga ya nkaka yina bantu me tunga ve na maboko.’” (Marko 14:58) Kansi, ata mambu yina bambangi yai ke tuba ke wakana mpenza ve.

Kaifa me yula Yezu nde: “Nge ke vutula ve ata kima mosi? Bantu yai ke funda nge sambu na nki?” (Marko 14:60) Yezu me vanda pima na diambu ya luvunu yina bambangi me tuba ya ke wakana ve. Yo yina, nganga-nzambi ya nene Kaifa me sadila mayele ya nkaka.

Kaifa me zaba nde Bayuda ke waka makasi kana muntu me tuba nde yandi kele mwana ya Nzambi. Na bilumbu me luta, ntangu Yezu bingaka Nzambi tata na yandi, Bayuda sosaka kufwa yandi sambu bo tubaka nde yandi ke “kudikumisa kiteso mosi ti Nzambi.” (Yoane 5:17, 18; 10:31-39) Sambu Kaifa me zaba diambu yina, yandi me yula Yezu ti mayele ya mbi nde: “Mono ke lomba nge na kudia ndefi na zina ya Nzambi ya moyo na kusonga beto kana nge kele Kristu, Mwana ya Nzambi!” (Matayo 26:63) Ya kieleka, Yezu me zaba nde yandi kele mwana ya Nzambi. (Yoane 3:18; 5:25; 11:4) Kana yandi tuba yo ve ntangu yai, yo ta monana bonso nde yandi ke buya nde yandi kele ve mwana ya Nzambi mpi Kristu. Yo yina, Yezu me tuba nde: “Yo ke mono, mpi beno ta mona Mwana ya muntu me vanda na diboko ya kitata ya ngolo mpi ke kwisa na matuti ya zulu.”—Marko 14:62.

Ntangu Kaifa me wa mpidina, yandi me pasula bilele na yandi na makasi yonso mpi me tuba nde: “Yandi me vweza! Inki mfunu ya kusosa diaka bambangi? Beno me wa mutindu yandi me vweza. Inki kele dibanza na beno?” Bantu ya Sanedreni me baka lukanu yai ya kukonda lunungu: “Yandi fwete fwa.”—Matayo 26:65, 66.

Na mbala mosi, bo me yantika kuseka Yezu mpi kubula yandi makofi. Bankaka me bula yandi bambata na luse mpi me losila yandi mate. Na nima, bo me fika luse na yandi mpi me bula yandi mbata, ebuna bo me yula yandi ti kuvweza nde: “Bikula! Nani me bula nge?” (Luka 22:64) Tala mutindu bo me sadila mwana ya Nzambi mambu na nku yonso mpi me sambisa yandi na mpimpa, diambu yina ke wakana ve ti nsiku.

Ntangu bambeni me kanga Yezu na kilanga ya Getsemane, bantumwa me yambula yandi; bo me wa boma mpi me tina. Kansi, bantumwa zole me yambula kutina. Yo kele Piere “ti longoki ya nkaka,” yo fwete vanda ntumwa Yoane. (Yoane 18:15; 19:35; 21:24) Bo lenda kuma kisika Yezu kele ntangu basoda ke nata yandi na nzo ya Ana. Ntangu Ana me tinda Yezu na nganga-nzambi ya nene Kaifa, Piere ti Yoane ke landa na ntama. Ntembe kele ve nde, bo ke kudiyangisa sambu na luzingu na bo mosi mpi sambu na mambu yina ta kumina Mfumu na bo.

Sambu Yoane me zabana ti nganga-nzambi ya nene, yandi me kota na kielo yina ke nata na kibansala ya nzo ya Kaifa. Kansi, Piere me bikala na nganda ya kielo tii ntangu Yoane me vutuka mpi me solula ti nsadi mosi ya nkento yina ke kengila kielo. Ebuna, nsadi yango me ndima nde Piere kukota.

Madidi kele mingi na mpimpa, yo yina bantu yina kele na kibansala me tula tiya. Piere me vanda kisika mosi ti bo sambu yandi yotila tiya ntangu yandi ke vingila “sambu na kutala mutindu [lusambisu ya Yezu] ta suka.” (Matayo 26:58) Ntangu yai na nsemo ya tiya, nsadi yina vandaka kukengila kielo mpi kotisaka Piere me mona yandi mbote-mbote. Yandi me yula Piere nde: “Keti nge mpi, nge kele ve longoki ya muntu yai?” (Yoane 18:17) Yandi mosi mpamba ve me zaba Piere mpi me tuba nde yandi vandaka ti Yezu.—Matayo 26:69, 71-73; Marko 14:70.

Yo me pesa Piere kiseku. Yandi ke sala yonso sambu bantu kuzaba yandi ve, nkutu yandi me basika na nganda pene-pene ya kielo. Yo yina Piere me buya nde yandi me zaba Yezu ve, yandi me tuba nkutu nde: “Mono me zaba yandi ve mpi mono ke bakisa ve mambu ya nge ke tuba.” (Marko 14:67, 68) Diaka, yandi me yantika “kudisinga mpi kudia ndefi,” yo ke tendula nde yandi me ndima nde mambu yina yandi ke tuba kele ya kieleka mpi kana yandi me tuba luvunu, mpasi kubwila yandi.—Matayo 26:74.

Na ntangu yina, bo ke landa kusambisa Yezu ziku na suku mosi ya zulu na nzo ya Kaifa. Mbala ya nkaka, Piere ti bantu ya nkaka yina ke vingila na nsi ke mona mutindu bambangi ke kota mpi ke basika ntangu bo ke binga bo sambu na kuta kimbangi.

Mutindu ya Piere ya kutuba ke monisa nde yandi kele muntu ya Galilea, yo yina bantu me bakisa nde yandi ke kusa ntangu yandi me tuba nde yandi me zaba ve Yezu. Diaka, muntu mosi na kati ya kimvuka yina kele mpangi ya Malkusi yina Piere zengaka dikutu. Yo yina, yandi me songa Piere nde: “Mono monaka nge na kilanga ti yandi, mpidina ve?” Ntangu Piere me buya sambu na mbala ya tatu, nsusu me kokula kaka mutindu Yezu tubilaka yandi na ntwala.—Yoane 13:38; 18:26, 27.

Na ntangu yina, yo ke monana nde Yezu kele na zulu mpi yandi ke tala na kibansala. Mfumu me baluka mpi me tala Piere; ntembe kele ve nde yo me pesa Piere mpasi mingi na ntima. Yandi me yibuka mambu yina Yezu songaka yandi bangunga fioti me luta ntangu bo vandaka na suku ya zulu. Ya kieleka, Piere me wa mpasi kibeni ntangu yandi me bakisa mambu yina yandi me katuka kusala. Yandi me basika na nganda mpi me dila ngolo kibeni.—Luka 22:61, 62.

Inki mutindu diambu yai me salama? Inki mutindu Piere, yina tubaka nde yandi kele ngolo na kimpeve mpi nde yandi ta bikala ya kwikama, me buya mfumu na yandi? Bantu ke soba mambu yina kele ya kieleka mpi ke tuba nde Yezu kele muntu ya nku kibeni. Na kisika nde Piere kukotila muntu yai ya me sala mbi ve mpi ya kele ti “bangogo ya luzingu,” Piere me pesa yandi mukongo.—Yoane 6:68.

Diambu ya mpasi yina me kumina Piere ke monisa nde, ata muntu ya lukwikilu mpi ya me kudipesaka na Nzambi lenda bwa kana yandi me kudibongisa ve mbote-mbote sambu na bampasi to mimekamu yina lenda basika na kintulumukina. Bika nde mambu yina me kumina Piere kuvanda lukebisu sambu na bansadi yonso ya Nzambi.