KAPU 14

“Na Bumosi Beto Me Baka Lukanu”

Nto-Kimvuka me baka lukanu yina me sadisa mabundu na kuzinga na bumosi

1, 2. (a) Inki bangiufula ya mfunu yo lombaka nde nto-kimvuka na Yeruzalemi kutadila? (b) Inki sadisaka bo na kubaka lukanu ya mbote?

BANTUMWA mpi bankuluntu ya ke sala lukutakanu na nzo mosi ke talana mpi bo yonso kele na kiese sambu na lukanu ya mfunu yina bo ke zola kubaka sambu na luyotisu ya me basisa bangiufula ya mfunu. Keti Bakristu fwete landa kuzitisa Nsiku ya Moize? Keti Bakristu ya Bayuda kele kiteso mosi ti Bakristu yina kele ve Bayuda?

² Bantumwa ti bankuluntu yai ya ke twadisa mabundu me tadila dezia mambu mingi yina lenda sadisa bo na kubaka lukanu ya mbote. Bo me yibuka mambu yina Yehowa tubaka na nzila ya baprofete mpi mambu yonso ya ke ndimisa nde yandi ke ndima mpi Bakristu yina kele ve Bayuda. Konso muntu me tubila pwelele bangindu na yandi sambu na luyotisu. Bo me kuma ti banzikisa mingi mpi bo me bakisa pwelele lukanu yina mpeve santu ya Yehowa ke zola nde bo baka. Keti bo ta landa lutwadisu ya mpeve santu ya Yehowa?

3. Inki mambote beto ta baka ntangu beto ke longuka Bisalu kapu 15?

³ Yo lombaka mpenza kikesa mpi lukwikilu ya ngolo sambu na kundima lutwadisu ya mpeve santu na mambu yai. Lukanu ya bo ke zola kubaka lenda pusa diaka bamfumu ya dibundu ya Bayuda na kumenga bo diaka ngolo. Diaka, na kati ya dibundu, bampangi ya nkaka ya ke zola kaka nde bansadi ya Nzambi kulanda kuzitisa bansiku ya Moize, lenda buya lukanu yina nto-kimvuka ke zola kubaka. Inki nto-kimvuka ta sala? Bika beto tala. Na disolo yai, beto ta mona mutindu Nto-Kimvuka bubu yai ke landaka mbandu ya mbote ya nto-kimvuka ya ntete. Yo kele mpi mbandu yina beto fwete landa ntangu beto ke baka balukanu mpi ke kutana ti bampasi.

‘Mambu Yai Ke Wakana ti Yina Baprofete Tubaka’ (Bisalu 15:13-21)

4, 5. Inki baverse ya mikanda ya baprofete Yakobo tubilaka yina sadisaka bampangi na kubakisa luzolo ya Yehowa?

⁴ Yakobo, longoki mpi mpangi ya Yezu, bakaka ndinga.a Yo ke monana nde yandi muntu vandaka kutwadisa lukutakanu yai mpi nde bo yonso ndimaka mambu yina yandi tubaka. Yakobo songaka bantu yonso na lukutakanu yina nde: ‘Simeoni me tubila mbote-mbote mutindu Nzambi tulaka dikebi na mbala ya ntete na makanda sambu na kupona bantu na kati na bo sambu na kunata zina na yandi. Mpi mambu yai ke wakana ti yina baprofete tubaka.’—Bis. 15:14, 15.

⁵ Mbala ya nkaka mambu yina Simeoni to Simoni Piere tubaka mpi yina Barnabasi ti Polo tubaka, yibusaka Yakobo baverse ya mfunu yina sadisaka bampangi na kubakisa luzolo ya Yehowa. (Yoa. 14:26) Na nima ya kutuba nde mambu yina Simoni tubaka ‘ke wakana ti yina baprofete tubaka,’ Yakobo tubilaka mambu yina kele na Amosi 9:11, 12. Mukanda ya Amosi kele na kati ya mikanda ya Masonuku ya Kiebreo yina bo ke bingaka nde “Baprofete.” (Mat. 22:40; Bis. 15:16-18) Bangogo ya Amosi 9:11, 12 yina Yakobo me tubila me swaswana fioti ti yina kele na baverse yai na Biblia ya beto kele na yo bubu yai. Yo ke monana nde Yakobo tubilaka bangogo yina kele na la Septante, Biblia mosi ya Kigreki ya Masonuku ya Kiebreo.

6. Inki mutindu Ndinga ya Nzambi sadisaka bampangi yina na kubakisa luzolo ya Nzambi?

⁶ Na nzila ya profete Amosi, Yehowa tubaka nde na bilumbu ke kwisa yandi ta tedimisa “kisasa ya Davidi,” disongidila, mutekulu ya Davidi yina ta kuma nsuka-nsuka Ntotila na Kimfumu ya Mesia. (Ezek. 21:26, 27) Keti Yehowa ta landa kundima dikanda ya Bayuda mpamba? Ve. Profete Amosi monisaka mpi nde “bantu ya makanda yonso” ta vukana mpi bo ta kuma “bantu yina bo ke bingaka na zina [ya Nzambi].” Kuvila ve nde Piere katukaka dezia kutuba nde Nzambi “salaka ve luswaswanu ata fioti na kati na beto [Bakristu ya Bayuda] ti bo [Bakristu yina kele ve Bayuda], kansi yandi kumisaka bantima na bo bunkete sambu na lukwikilu na bo.” (Bis. 15:9) Yo ke tendula nde, Nzambi ke zola nde Bayuda mpi Bantu ya Makanda kuyala na Kimfumu ya Nzambi. (Bar. 8:17; Baef. 2:17-19) Ata profete mosi ve sonikaka nde bo fwete sala Bantu ya Makanda yina kumaka Bakristu luyotisu to nde bo fwete kuma ntete bantu ya dibundu ya Bayuda na ntwala nde bo baka dibaku ya kuyala ti Yezu.

7, 8. (a) Inki ngindu Yakobo pesaka? (b) Keti Yakobo zolaka kumonisa nde yandi muntu vandaka ti kiyeka ya kubaka lukanu yina? Tendula.

⁷ Na nima ya kuyindula bangindu ya baverse mpi mambu yina Piere, Polo mpi Barnabasi tubaka, Yakobo tubaka nde: “Yo yina, ngindu na mono kele nde beto yangisa ve bantu ya makanda yina me balula ntima na Nzambi, kansi beto sonikila bo na kubuya bima yina bo me kumisa mvindu na biteki, pite, bima yina bo me fwa na kukanga mungungu, mpi menga. Sambu, [banda] ntama, na konso mbanza, ke vandaka ti bantu yina ke longaka mambu yina kele na mikanda ya Moize, sambu konso kisabatu bo ke tangaka yo na ndinga ya ngolo na basinagoga.”—Bis. 15:19-21.

⁸ Ntangu Yaboko tubaka nde “yo yina, ngindu na mono kele nde,” keti yandi zolaka kumonisa nde yandi muntu vandaka ti kiyeka ya kusonga bampangi lukanu ya kubaka mbala ya nkaka sambu yandi muntu twadisaka lukutakanu yango? Ve, ata fioti ve! Bangogo ya Kigreki ya bo me balula nde “ngindu na mono kele nde” lenda tendula mpi nde “mono ke yindula nde” to “dibanza na mono kele nde.” Yakobo zolaka ve kumonisa nde yandi vandaka ti kiyeka mingi kuluta bampangi yina vandaka pana. Yandi vandaka kaka kupesa ngindu na yandi na nima ya kuwidikila mambu yina bampangi tubaka mpi ya kuyindula bangindu ya baverse ya Biblia na mambu yina bo vandaka kutadila.

9. Ngindu yina Yakobo pesaka nataka nki mambote?

⁹ Keti Yakobo pesaka ngindu ya mbote? Ee, yo ke monana mpidina, sambu na nima bantumwa mpi bankuluntu ndimaka yo. Inki mambote yo nataka? Mu mbandu lukanu yina ta “yangisa” ve Bantu ya Makanda yina kumaka Bakristu sambu yo ta lomba bo diaka ve na kuzitisa Nsiku ya Moize. (Bis. 15:19) Diaka, lukanu yai ta monisa luzitu sambu na Bakristu ya Bayuda, yina vandaka kuwa banda bamvula mingi ‘Nsiku ya Moize yina bo vandaka kutanga konso kisabatu na ndinga ya ngolo na basinagoga.’b (Bis. 15:21) Ngindu yina Yakobo pesaka ta sadisa mpenza Bakristu ya Bayuda na kuzinga na bumosi ti Bantu ya Makanda yina kumaka Bakristu. Kima ya mfunu mingi kele nde lukanu yango ta sepedisa Yehowa Nzambi sambu yo ta wakana ti luzolo na yandi. Bo yidikaka mbote mpenza mambu yina zolaka kubebisa ngemba mpi bumosi ya dibundu! Yo kele mbandu ya mbote kibeni sambu na beto bubu yai!

Mpangi Albert Schroeder ke sala diskure na lukutakanu ya bansi mingi na 1998

10. Inki mutindu Nto-Kimvuka bubu yai ke landaka mbandu ya nto-kimvuka ya Bakristu ya ntete?

¹⁰ Mutindu beto tubilaka yo na kapu ya me luta, bonso nto-kimvuka ya bilumbu ya Bakristu ya ntete, bubu yai na ntwala ya kusala mambu yonso, Nto-Kimvuka ke sosaka lutwadisu ya Yehowa, Mfumu ya Kuluta Nene mpi ya Yezu Kristu Mfumu ya dibundu.c (1 Bak. 11:3) Inki mutindu bo ke salaka yo? Mpangi Albert Schroeder, yina salaka na Nto-Kimvuka banda na 1974 tii ntangu luzingu na yandi sukaka na ntoto na mars 2006, tubaka nde: “Nto-Kimvuka ke salaka balukutakanu konso Kitatu, beto ke yantikaka yo ti kisambu mpi ke lombaka Yehowa mpeve santu sambu yo twadisa beto. Beto ke salaka bikesa sambu mambu yonso ya beto ke tadila mpi konso lukanu yina beto ke baka kuwakana ti Biblia, Ndinga ya Nzambi.” Mutindu mosi, mpangi Milton Henschel, yina salaka bamvula mingi na Nto-Kimvuka tii ntangu luzingu na yandi sukaka na ntoto na mars 2003, yulaka ngiufula mosi ya mfunu mingi ntangu bo vandaka kupesa maplome na bana ya Nzo-Nkanda ya 101 ya Gileadi. Yandi yulaka nde, “Keti kele ti dibundu ya nkaka yina bantu ya ke twadisaka yo ke tadilaka Biblia na ntwala ya kubaka balukanu ya mfunu?” Mvutu kele pwelele, ata mosi ve.

‘Bo Tindaka Bantu Yina Bo Ponaka’ (Bisalu 15:22-29)

11. Inki mutindu nto-kimvuka zabisaka mabundu lukanu yina bo bakaka?

¹¹ Bampangi yonso ya nto-kimvuka na Yeruzalemi kumaka ti ngindu mosi sambu na luyotisu. Yo lombaka nde bo zabisa mabundu lukanu yango na mutindu ya pwelele, ya mbote mpi na mutindu yina ta pesa bampangi kikesa sambu na kutanina bumosi. Inki vandaka mutindu ya mbote ya kusala yo? Biblia ke tuba nde: “Bantumwa ti bankuluntu mpi dibundu ya mvimba, bakaka lukanu ya kutinda bantu yina bo [ponaka] na kati na bo na Antioshe kumosi ti Polo mpi Barnabasi; bo tindaka Yudasi yina bo vandaka kubinga Barsabasi mpi Silasi, bayina vandaka bantwadisi na kati ya bampangi.” Diaka, bo sonikaka mukanda yina bampangi yai nataka sambu na kutanga na mabundu yonso ya Antioshe, ya Siria mpi ya Silisia.—Bis. 15:22-26.

12, 13. Sambu na nki yo vandaka mbote mutindu bo tindaka (a) Yudasi mpi Silasi? (b) mukanda yina katukaka na nto-kimvuka?

¹² Yudasi mpi Silasi “vandaka bantwadisi na kati ya bampangi,” yo yina yo vandaka mbote mutindu nto-kimvuka tindaka bo na kuzabisa mabundu mambu yina. Mutindu bo me tinda babakala yai iya, yo ta sadisa mabundu na kubakisa nde bo me natila bo mvutu ya ngiufula yina bo yulaka mpi lutwadisu ya nkaka ya mpa ya nto-kimvuka. Ntangu ‘bantu yai ya bo ponaka’ ta luta na mabundu, yo ta kumisa diaka ngolo bumosi ya Bakristu ya Bayuda ya Yeruzalemi mpi Bakristu yina vandaka ve Bayuda, yina vandaka na mabundu. Bo yidikaka mambu yai na mayele yonso mpi na zola! Ntembe kele ve nde yo sadisaka bansadi ya Nzambi na kuzinga na ngemba mpi na bumosi.

MUTINDU BO ME YIDIKAKA NTO-KIMVUKA BUBU YAI

Bonso nto-kimvuka ya ntete, bubu yai Nto-Kimvuka, kimvuka mosi ya bampangi-babakala yina Yehowa me tulaka mafuta na mpeve santu, ke twadisaka Bambangi ya Yehowa. Nto-Kimvuka ke salaka lukutakanu konso mposo. Bo me kabulaka mpi bampangi ya Nto-Kimvuka na bakomite 6 mpi konso komite kele ti bisalu yina bo ke salaka.

Komite ya Mitambwisi ke talaka mambu ya nsiku ya leta mpi ke pesaka bantu bansangu ya kieleka sambu na malongi na beto. Komite yai ke talaka mpi bisalu ya kupesa lusadisu na bampangi yina me bwila bampasi, bayina bo ke niokula mpi na bampangi yina ke kutana ti bampasi ya nkaka na ntoto ya mvimba.
Komite Sambu na Bansadi ke talaka mambu ya kimpeve mpi ya kinsuni ya bampangi ya Babetele ya ntoto ya mvimba. Yo ke talaka mpi bampangi yina bo ke bingaka sambu bo kuma bampangi ya dibuta ya Betele.
Komite ya Bambasisi ke talaka bisalu ya kubasisa mikanda mpi kutinda yo na mabundu. Yo ke talaka mpi bamasini na beto ya kubasisa mikanda mpi mapangu na beto yina beto ke sadilaka sambu na bisalu na beto. Yo ke talaka diaka bisalu ya kutunga Babetele, Banzo ya Kimfumu mpi Banzo ya Balukutakanu ya Nene mpi mutindu beto ke sadilaka mbongo ya makabu.
Komite Sambu na Kisalu ke talaka kisalu ya kulonga nsangu ya mbote, mambu ya bankuluntu, ya bankengi ya nziunga mpi ya bampangi yina kele na kisalu ya ntangu yonso. Komite yai ke bingisaka mpi bampangi na Nzo-Nkanda ya Gileadi mpi ke tindaka bo na bisika mingi na ntoto ya mvimba sambu bo sadisa mabundu na bisika yango mpi bo pesa bampangi kikesa.
Komite Sambu na Kulonga ke talaka malongi ya balukutakanu ya nene, ya distrike, ya dibundu mpi mambu ya bavideo. Yo ke yidikaka mpi malongi ya Nzo-Nkanda ya Gileadi, ya Nzo-Nkanda ya Bapasudi-Nzila mpi ya banzo-nkanda ya nkaka ya Kimfumu mpi malongi sambu na bampangi ya Betele.
Komite Sambu na Kusonika ke talaka kisalu ya kusonika mikanda yina beto ke longukaka na mabundu mpi ke sadilaka sambu na kulonga nsangu ya mbote. Komite yai ke pesaka mpi bamvutu na bangiufula yina bantu ke sonikaka, yo ke tadilaka bafilme mpi ba plan ya badiskure na ntwala ya kundima yo.

Bampangi ya Nto-Kimvuka ke bikaka nde mpeve santu kutwadisa bo. Bo ke monaka ve nde bo kele bamfumu ya bansadi ya Yehowa. Bonso Bakristu yonso yina Yehowa me tulaka mafuta na mpeve santu, bo mpi “ke fula kulanda Mwana-Dimeme [Yezu Kristu] konso kisika yina yandi ke kwenda.”—Kus. 14:4.

¹³ Mukanda yango monisaka pwelele lutwadisu ya luyotisu yina bo pesaka sambu na Bantu ya Makanda yina kumaka Bakristu. Yo monisaka mpi mambu yina bo fwete sala sambu Yehowa kundima bo mpi kusakumuna bo. Mambu ya kuluta mfunu ya mukanda yango tubaka nde: “Mpeve santu mpi beto mosi me baka lukanu ya kuyika ve kizitu ya nkaka na zulu na beno, katula kaka mambu yai ya mfunu: beno landa kubuya bima yina bo me pesaka bimenga na biteki, menga, bima yina bo me fwa na kukanga mungungu, mpi pite. Kana beno kuditanina mbote-mbote na mambu yai, beno ta vanda mbote. Beno bikala mbote!”—Bis. 15:28, 29.

14. Inki ke sadisaka bansadi ya Nzambi na kuzinga na bumosi na nsi-ntoto yai ya bantu kele ya kukabwana?

¹⁴ Bubu yai, Bambangi ya Yehowa kuluta 8 000 000 na ntoto ya mvimba mpi na mabundu kuluta 100 000 ke kwikilaka na mambu ya kiteso mosi mpi ke zingaka na bumosi. Inki ke sadisaka beto na kuzinga na bumosi na nsi-ntoto yai ya me fuluka ti mavwanga mpi ya bantu kele ya kukabwana? Beto ke zingaka na bumosi ntete-ntete sambu Yezu Kristu, Mfumu ya dibundu ke twadisaka mbote-mbote “mpika ya kwikama mpi ya mayele,” disongidila Nto-Kimvuka. (Mat. 24:45-47) Beto ke zingaka mpi na bumosi sambu bampangi ya ntoto ya mvimba ke lemfukaka na luzolo yonso na lutwadisu yina Nto-Kimvuka ke pesaka.

“Bo Waka Kiese Sambu na Bangogo Yina Vandaka Kupesa Kikesa” (Bisalu 15:30-35)

15, 16. Ntembe yina basikaka sambu na luyotisu sukaka nki mutindu mpi nki sadisaka sambu na kumanisa yo?

¹⁵ Mukanda ya Bisalu ke tuba nde, ntangu bampangi yina nto-kimvuka ya Yeruzalemi tindaka, kumaka na Antioshe, “bo vukisaka kimvuka ya mvimba kisika mosi mpi pesaka bo mukanda yina.” Inki mutindu bampangi tadilaka lutwadisu yina nto-kimvuka pesaka? “Na nima ya kutanga [mukanda yango], bo waka kiese sambu na bangogo yina vandaka kupesa kikesa.” (Bis. 15:30, 31) Na nima, Yudasi mpi Silasi “tubaka mambu mingi sambu na kusiamisa bampangi mpi kupesa bo kikesa.” Na mutindu yina, Yudasi mpi Silasi vandaka “baprofete,” kaka mutindu bantu vandaka kubinga Barnabasi, Polo mpi bantu ya nkaka nde baprofete sambu ngogo profete ke tendula muntu yina ke zabisaka luzolo ya Nzambi.—Bis. 13:1; 15:32; Kub. 7:1, 2.

¹⁶ Yo kele pwelele nde Yehowa sakumunaka lukanu yina ya nto-kimvuka sambu yo pesaka bampangi kikesa. Sambu na nki lukanu yina pesaka bampangi kikesa? Ntembe kele ve nde sambu nto-kimvuka pesaka lutwadisu ya pwelele na ntangu ya me fwana, bo sadilaka Ndinga ya Nzambi mpi landaka lutwadisu ya mpeve santu. Diaka, sambu bo zabisaka mabundu lukanu yango na zola yonso mpi bo kuditulaka na kisika ya bampangi.

17. Inki mutindu bankengi ya nziunga ke landaka mbandu ya Polo ti Barnabasi mpi Yudasi ti Silasi?

¹⁷ Bonso nto-kimvuka ya bilumbu ya Bakristu ya ntete, bubu yai Nto-Kimvuka ke pesaka lutwadisu na bampangi ya ntoto ya mvimba na ntangu ya me fwana. Bo ke zabisaka yo na mutindu ya mbote mpi ya pwelele. Bantangu ya nkaka, Nto-Kimvuka ke songaka bankengi ya nziunga na kuzabisa mabundu balukanu yina bo me baka. Bampangi yai ya me kudipesaka na kisalu ya Yehowa ke tambulaka na mabundu, bo ke zabisaka mabundu pwelele lutwadisu ya Nto-Kimvuka mpi ke pesaka bampangi kikesa mingi. Bonso Polo mpi Barnabasi, bo ke kudipesaka mingi na kisalu ya “kulonga mpi kuzabisa nsangu ya mbote ya ndinga ya Yehowa.” (Bis. 15:35) Bonso Yudasi mpi Silasi, bo ke “tubaka mambu [ke salaka badiskure] mingi” sambu na kupesa bampangi kikesa.

18. Inki bansadi ya Nzambi fwete sala sambu Yehowa kulanda kusakumuna bo?

¹⁸ Beto tubila mpi mabundu. Inki ke sadisaka mabundu ya ntoto ya mvimba na kuzinga na ngemba mpi na bumosi na nsi-ntoto yai ya bantu kele ya kukabwana? Kuvila ve nde longoki Yakobo muntu sonikaka na nima nde: “Mayele yina ke katukaka na zulu ke vandaka ntete-ntete bunkete, na nima ngemba, makambu ngolo ve, ya kuyilama na kulemfuka . . . Diaka, bo ke kunaka nkeni ya mbuma ya lunungu na ngemba sambu na bantu yina ke tulaka ngemba.” (Yak. 3:17, 18) Beto me zaba ve kana Yakobo yindulaka lukutakanu yina bo salaka na Yeruzalemi ntangu yandi vandaka kusonika baverse yai. Kansi mambu yina Bisalu kapu 15 ke tuba, ke sadisa beto na kubakisa nde Yehowa ke sakumunaka bampangi kaka kana bo ke zinga na bumosi mpi ke lemfukila bampangi yina ke twadisa bo.

19, 20. (a) Inki ke monisa nde bampangi ya Antioshe kumaka kuzinga na ngemba mpi na bumosi? (b) Polo ti Barnabasi kumaka kudipesa na nki?

¹⁹ Yo kele pwelele nde bampangi ya dibundu ya Antioshe kumaka kuzinga na bumosi mpi na ngemba. Bo teleminaka ve bampangi yina katukaka na Yeruzalemi, kansi bo sepelaka mingi mutindu Yudasi mpi Silasi kwisaka kutala bo na Antioshe. Biblia ke tuba nde: “Na nima ya kulutisa mwa ntangu kuna, bampangi zodilaka bo nzietelo ya mbote, ebuna bo vutukaka na bantu yina tindaka bo,” disongidila na Yeruzalemi.d (Bis. 15:33) Beto ke ndima nde bampangi ya Yeruzalemi sepelaka mpi mingi ntangu Yudasi ti Silasi zabisaka bo mutindu voyage na bo lutaka. Yehowa sadisaka bo, yo yina mambu yonso lutaka mbote kibeni!

²⁰ Na ntangu yina, Polo ti Barnabasi, yina bikalaka na Antioshe, kumaka kudipesa ya mvimba mpi kubaka kisika ya ntete na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote, kaka mutindu bankengi ya nziunga ke salaka na mabundu yina bo ke pesaka bo na kutala. (Bis. 13:2, 3) Bankengi ya nziunga ke vandaka lusakumunu ya nene sambu na bansadi ya Yehowa kaka bonso Polo ti Barnabasi! Kansi nki mutindu Yehowa sadilaka mpi sakumunaka diaka balongi yai zole ya kikesa ya nsangu ya mbote? Kapu ya ke landa ta tubila yo.

Mama mosi ti mwana na yandi ya nkento na lukutakanu ya distrike, bo ke tala volime 2 ya mukanda “Les jeunes s’interrogent. Réponses pratiques.” — Na bilumbu na beto, bampangi ke bakaka mambote ya malongi ya Nto-Kimvuka mpi ya bampangi yina Nto-Kimvuka ke sadilaka

YAKOBO YINA VANDAKA “MPANGI YA MFUMU”

Ntangu Biblia ke tangaka bazina ya baleke ya Yezu, disongidila bana ya Yozefi ti Maria, yo ke yantikaka ntete ti zina ya Yakobo. (Mat. 13:54, 55) Mbala ya nkaka Yakobo vandaka mwana ya zole ya Maria. Yakobo yelaka ti Yezu, yandi monaka mutindu Yezu vandaka kulonga mpi yandi zabaka mambu ya nkaka ya kuyituka yina Yezu salaka, yina mbala ya nkaka yandi monaka to waka kaka bansangu na yo. Ata mpidina, ntangu Yezu vandaka kulonga, Yakobo ti bampangi na yandi ‘vandaka kukwikila ve’ na Yezu, yaya na bo. (Yoa. 7:5) Mbala ya nkaka, Yakobo yindulaka mpi bonso bampangi na yandi ya nkaka nde: “[Yezu] me bela kilawu.”—Mar. 3:21.

Mambu sobaka na nima ya lufwa mpi lufutumuku ya Yezu. Ata Masonuku ya Kigreki ke tubila bantu tatu ya nkaka yina bazina na bo vandaka Yakobo, yo kele pwelele nde kele Yakobo mpangi ya Yezu yina Yezu monanaka ti yandi na nsungi ya bilumbu 40 na nima ya lufutumuku na yandi. (1 Bak. 15:7) Yo lenda vanda nde mambu yai sadisaka Yakobo na kubakisa nde yaya na yandi vandaka Mesia yina Nzambi tubilaka. Yo vanda mpidina to ve, ntangu Yezu tombukaka na zulu, bilumbu kumi nkutu lungaka ntete ve, Yakobo, mama na yandi mpi bampangi na yandi vukanaka ti bantumwa na shambre mosi ya zulu sambu na kusamba.—Bis. 1:13, 14.

Na nima, Yakobo kumaka ti mukumba ya nene na dibundu ya Yeruzalemi mpi yo ke monana nde bo kumaka kutadila yandi bonso ntumwa, to “muntu yina bo tindaka” ya dibundu yina. (Bag. 1:18, 19) Kima ya nkaka ya ke monisa nde Yakobo vandaka ti mukumba ya nene kele mambu yina ntumwa Piere tubaka ntangu yandi basikaka na boloko na mutindu ya kuyituka. Yandi songaka balongoki nde: “Beno zabisa mambu yai na Yakobo mpi na bampangi.” (Bis. 12:12, 17) Ntangu bo nataka mambu ya luyotisu na “bantumwa ti bankuluntu” na Yeruzalemi, yo ke monana nde Yakobo muntu twadisaka lukutakanu yina. (Bis. 15:6-21) Ntumwa Polo mpi tubaka nde Yakobo, Sefasi (Piere) mpi ntumwa Yoane “vandaka . . . makunzi” ya dibundu ya Yeruzalemi. (Bag. 2:9) Ata ntangu Polo vutukaka na Yeruzalemi bamvula mingi na nima ya voyage na yandi ya tatu ya kimisionere, yandi zabisaka Yakobo mpi “bankuluntu yonso [ya] vandaka pana,” mutindu yandi salaka kisalu ya kulonga.—Bis. 21:17-19.

Yo ke monana nde, Yakobo yai ya Polo ke binga “mpangi ya Mfumu,” muntu sonikaka mukanda ya Biblia yina kele ti zina na yandi. (Bag. 1:19) Na mukanda yango, na kudikulumusa yonso, Yakobo ke tuba ve nde yandi kele ntumwa to mpangi ya Yezu, kansi yandi ke tuba nde yandi kele “mpika ya Nzambi mpi ya Mfumu Yezu Kristu.” (Yak. 1:1) Mambu ya Yakobo sonikaka na mukanda yai ke monisa nde yandi vandaka kutala bima yina Nzambi me gangaka ti dikebi ya mingi mpi nde bonso Yezu, yandi vandaka kutula dikebi mingi na bikalulu ya bantu. Sambu na kutendudila bantu malongi ya Ndinga ya Nzambi, Yakobo pesaka bambandu ya bima yina bantu me zaba mbote, mu mbandu mupepe ya ngolo (kitembo) ya nzadi , nsemo ya bambwetete na zulu, ntangu yina ke pesaka tiya ya ngolo, bintuntu, tiya ya ke yokaka mfinda mpi bambisi ya mfinda yina bantu ke kumaka kusansa. (Yak. 1:6, 11, 17; 3:5, 7) Nzambi pesaka Yakobo mayele ya kubakisa mutindu bantu ke yindulaka mpi bikalulu na bo. Yo yina, bandongisila ya mayele yina Yakobo tubilaka na mukanda na yandi ke sadisaka beto na kuzinga mbote ti bantu ya nkaka.—Yak. 1:19, 20; 3:2, 8-18.

Mambu yina Polo tubaka na 1 Bakorinto 9:5 ke monisa nde Yakobo kwelaka. Biblia ke tubila ve ntangu mpi mutindu Yakobo fwaka. Kansi Josèphe, Muyuda mosi ya me zaba mbote mambu ya istware, sonikaka nde ntangu fioti na nima ya lufwa ya Porsiusi Festusi, Guvernere ya Roma, pene-pene ya mvula 62 ya ntangu na beto mpi na ntwala nde Albinus kubaka kisika na yandi, nganga-nzambi ya nene Ananiasi “vukisaka bazuzi ya Sanedreni mpi nataka na ntwala na bo Yakobo, mpangi ya Yezu Kristu mpi bantu ya nkaka.” Josèphe ke monisa nde, nganga-nzambi ya nene Ananiasi “fundaka bo nde bo fwaka nsiku mpi lombaka nde bantu kulosila bo matadi.”

a Tala lupangu “Yakobo Yina Vandaka ‘Mpangi ya Mfumu.’”

b Yakobo sadilaka mbote mambu yina Moize sonikaka, yina vandaka kutubila mambu ya Nsiku mpi luzolo ya Nzambi sambu na bantu yonso na ntwala nkutu nde Nzambi kupesa Nsiku ya Moize. Mu mbandu, mukanda ya Kuyantika ke monisa mutindu Nzambi ke tadilaka menga, bizumba mpi lusambu ya biteki. (Kuy. 9:3, 4; 20:2-9; 35:2, 4) Yehowa pesaka bansiku yai sambu na bantu yonso, yo vanda Bayuda to bantu yina kele ve Bayuda.

c Tala lupangu “Mutindu Bo Me Yidikaka Nto-Kimvuka Bubu Yai.”

d Na verse 34, Babiblia ya nkaka me yikaka nde Silasi bakaka lukanu ya kubikala na Antioshe. (Bible en Kituba) Kansi yo ke monana nde yo kele mambu yina bantu bo mosi me yikaka.