Lukanu na Luzingu

BANTU ME SWASWANA TI BIGANGWA YA NKAKA NA MITINDU MINGI—BETO KE SONIKAKA, KE SALAKA BIFWANISU, KE SALAKA BIMA, MPI KE YINDULAKA BANGIUFULA YA NENE YA LUZINGU: Sambu na nki bo me salaka zulu ti ntoto? Beto me katukaka na wapi? Lukanu ya luzingu kele inki? Luzingu ta vanda nki mutindu na bilumbu ke kwisa?

Bantu ya nkaka ke buyaka kuyula bangiufula yai, bo ke yindulaka nde bamvutu na yo kele mpasi. Bankaka ke tubaka nde bangiufula yai kele mfunu ve sambu luzingu kudibasikilaka. William Provine, longi mosi ya istware mpi ya ke longukaka nitu ya bantu, tubaka nde: “Banzambi kele ve, mpi balukanu kele ve. Kele ve ti ntendula ya kieleka sambu na bikalulu ya mbote mpi sambu na luzingu.”

Kansi, bantu ya nkaka ke ndimaka ve bangindu yai ya mbi. Bo ke monaka nde mambu yina ke salamaka na zulu mpi na ntoto ke landaka bansiku ya me fwana mpi ya mbote. Bo ke yitukaka ntangu bo ke talaka bima ya kuyituka ya kele na lugangu, yina bantu ke landaka sambu na kusala bima. Diaka, bima ya kuyituka ya kele na lugangu ke monisaka nde muntu mosi ya mayele salaka yo kansi yo kudibasikilaka ve.

Bangindu yai me pusaka bantu ya nkaka ya evolisio na kutadila diaka mutindu na bo ya kuyindula. Tadila bambandu yai zole:

MUNGANGA ALEXEI MARNOV YINA KE SANSAKA MALADI YA BUTOMFU. Yandi tubaka nde: “Nzo-nkanda yina mono vandaka kutanga, vandaka kulonga nde Nzambi kele ve mpi nde bima kudibasikilaka. Bo vandaka kutadila konso muntu yina vandaka kukwikila na Nzambi bonso muntu ya me zaba mambu ve.” Kansi, na mvu 1990, mutindu na yandi ya kuyindula yantikaka kusoba.

Yandi ke tuba nde: “Mono vandaka ntangu yonso kusosa kubakisa sambu na nki bima (mu mbandu butomfu ya bantu) me salamaka. Bo ke bingaka kitini yai ya nitu kima ya kuyituka kibeni na bima yonso ya kele na lugangu. Ebuna, keti bo salaka butomfu kaka sambu yo baka bansangu, yo longuka mambu mpi na nima yo fwa? Kana yo vandaka mpidina, yo zolaka kuvanda kukonda mfunu mpi kukonda mayele. Yo yina, mono yantikaka kudiyula nde: ‘Sambu na nki beto kele na luzingu? Lukanu ya luzingu kele inki?’ Na nima ya kuyindula mbote-mbote, mono bakisaka nde Ngangi kele.”

Kusosa lukanu ya luzingu pusaka Alexei na kulonguka Biblia. Na nima, nkento na yandi, yina kele munganga mpi yina vandaka ve kundima nde Nzambi kele, longukaka mpi Biblia—ntete-ntete sambu na kumonisa nde bakala na yandi vandaka kuyindula mbote ve! Kansi, bubu yai bo zole ke kwikilaka ngolo na Nzambi mpi ke bakisaka lukanu na yandi sambu na bantu mutindu Biblia ke tubilaka yo.

HUABI YIN MUNTU YA SIANSI. Huabi Yin longukaka bangolo yina kele na lugangu, mpi yandi salaka bansosa bamvula mingi na yina me tala ntangu.

Huabi ke tuba nde: “Konso ntangu ya beto bantu ya siansi ke longukaka bangolo yina kele na lugangu, beto ke monaka ntangu yonso nde mambu ke salamaka na ndonga ya ngolo kibeni, mpi diambu yai ke monisa nde yo ke landaka bansiku ya me fwana. Mono kudiyulaka nde: ‘Bansiku yango me katukaka na wapi? Kana yo ke lombaka nde beto keba mbote-mbote tiya ya kulambila, nani me tulaka bansiku yina ke twadisaka ntangu?’ Na nima, mono bakisaka nde mvutu ya mbote kele na mambu ya ntete yina Biblia ke tubaka: ‘Na luyantiku Nzambi gangaka zulu ti ntoto.’”—Kuyantika 1:1.

Na kutuba ya mbote, siansi me pesaka bamvutu na bangiufula “inki mutindu,” mu mbandu: Inki mutindu baselile ya butomfu ke salaka? Mpi nki mutindu ntangu ke basisaka tiya mpi nsemo? Kansi mutindu Alexei mpi Huabi bakisaka yo, Biblia ke pesaka bamvutu na bangiufula ya kuluta mfunu “sambu na nki,” mu mbandu: Sambu na nki bo me salaka zulu ti ntoto? Sambu na nki bansiku ke twadisaka yo? Mpi sambu na nki beto kele na luzingu?

Biblia ke tuba mambu yai sambu na ntoto: “[Nzambi] gangaka yo ve kaka sambu na mpamba, kansi [yandi] salaka yo sambu bantu kuzinga.” (Yezaya 45:18) Ee, Nzambi kele ti lukanu sambu na ntoto, mpi mutindu disolo ya ke landa ta monisa yo, lukanu yango ke wakana kibeni ti kivuvu na beto sambu na bilumbu ke kwisa.