Hihi Ũrĩ Wamenya?

“Handũ harĩa haaciragĩrũo” harĩa Paulo aatwarirũo nĩ ha?

▪ Atũmwo 18:12, 13 yonanagia atĩ Ayahudi a Korintho nĩ mookĩrĩire Paulo nĩ ũndũ wa kũhunjia mũgarũ na watho na makĩmũtwara “handũ harĩa haaciragĩrũo” kana beʹma (kiugo gĩa Kĩgiriki kĩrĩa gĩtaũragwo “handũ harĩ igũrũ ha kwarĩria”). Thĩinĩ wa Korintho ya tene nĩ kwarĩ na handũ haarĩ igũrũ ha kwarĩria, kana rĩarĩrio, hakuhĩ na ndũnyũ, harĩa hihi haarĩ hakuhĩ na thunagogi. Harĩa rĩarĩrio rĩu rĩarĩ haarĩ hagĩrĩru ha kũhũthĩrũo rĩrĩa mũingĩ ũraarĩrio. Rĩarĩrio rĩu rĩathondeketwo na mahiga ma goro ma rangi wa bururu na mwerũ na rĩkagemio mũno, harĩa mwaria aarũgamaga haakoragwo na tũrumu twĩrĩ twa gweterera tũrĩ na itĩ ciakĩtwo na mahiga, na thĩ gũkagemio na tũhiga twa marangi ma mĩthemba mĩingĩ.

Kũroneka atĩ, rĩarĩrio rĩu nĩrĩo rĩarĩ handũ harĩa haaciragĩrũo harĩa mũtũmwo Paulo aarũgamire mbere ya Galio, barũthi Mũroma wa Akaia. Handũ hau, nĩho acirithania maathikagĩrĩria maciira na makanĩrĩra kũrĩ mũingĩ matua mao.

Matũũra-inĩ ma Kĩgiriki, warĩ ũndũ wekĩkaga kaingĩ andũ gũcemania mbere ya rĩarĩrio ta rĩu harĩa maũndũ ma mũingĩ maaragĩrĩrio. Ũhoro wĩgiĩ rĩrĩa Jesu aageragio ũrĩa ũrĩ maandĩko-inĩ ma Kĩgiriki thĩinĩ wa Mathayo 27:19 na Johana 19:13 wonanagia Pontio Pilato akĩarĩria andũ arĩ rĩarĩrio-inĩ rĩake ta rĩu.—Atũmwo 12:21.

Ayahudi amwe maahĩngirũo nĩ ũrĩa Jesu aakuire nĩkĩ?

▪ Mũtũmwo Paulo oigire ũũ wĩgiĩ Akristiano a tene: “Tũhunjagia ũhoro wa Kristo arĩ mwambe mũtĩ igũrũ; naguo ũhoro ũcio nĩ mũhĩnga harĩ Ayahudi, na harĩ andũ a ndũrĩrĩ no ũrimũ.” (1 Akorintho 1:23) Andũ amwe maahĩngirũo nĩ ũrĩa Jesu aakuire nĩkĩ?

Ũhoro wĩgiĩ ũrĩa Jesu aakuire na ũndũire wa andũ arĩa maaikaraga bũrũri wa Isiraeli o hamwe na mabũrũri marĩa maamarigicĩirie hĩndĩ ya karine ya mbere, mũtaarĩria ũmwe wa maũndũ ma Bibilia wĩtagwo Ben Witherington III oigire atĩ, ĩyo nĩyo yarĩ “njĩra ĩrĩa ya thoni mũno ya gũkua mabũrũri-inĩ macio. Ũndũ ũcio ndwonirũo ũrĩ njĩra yagĩrĩire ya mũndũ gũkua nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wake.” Witherington athiĩte na mbere kuuga atĩ: “Thĩinĩ wa mabũrũri macio andũ meetĩkĩtie atĩ ũrĩa mũndũ akua nĩ wonanagia ararĩ mũndũ wa mũthemba ũrĩkũ. Kwoguo, Jesu nĩ aangĩonirũo arĩ kĩmaramari, mũndũ wakunyanĩire bũrũri wake, na mũndũ waagĩrĩirũo kũherithio ta ũrĩa ngombo iria ciarema ciekagwo.” Tũgĩĩciria ũhoro wa ũndũire wa andũ acio, gũkuoneka atĩ, ti ũndũ ũratwarana na gwĩciria kwega kuuga atĩ Akristiano a tene nĩo meetungĩire ũhoro wa gũkua na kũriũka kwa Jesu.