HIHI ŨRĨ WAMENYA?
Ikũnjo ciathondekagwo atĩa mahinda-inĩ ma Bibilia, na ciahũthagĩrũo atĩa?
Ikũnjo cia rũũa cia thutha ũyũ cia ibuku rĩa Bibilia rĩa Esiteri, kuuma hĩndĩ ya karine ya 18
Injili ya Luka nĩ yugaga ũhoro wa Jesu akĩhingũra gĩkũnjo kĩa Isaia, agagĩthoma, na agacoka agagĩkũnja. O na Paulo nĩ aaririe ũhoro wa ikũnjo rĩrĩa eerire Timotheo amũtwarĩre agĩthiĩ kũrĩ we.—Luka 4:16-20; 2 Timotheo 4:13.
Ikũnjo ciathondekagwo atĩa? Icunjĩ cia indo ta rũũa kana mathanjĩ cianyitithanagio hamwe na ngamu igathondeka kĩndũ kĩraihu kĩngĩkũnjwo. Gĩacokaga gĩgakũnjĩrĩrio kamũtĩ-inĩ na mwena ũrĩa mwandĩke ũgakorũo na thĩinĩ. Kĩandĩkagwo mwandĩko ũkĩgamĩte tũcunjĩ-inĩ tũkuhĩ tũkuhĩ tũikũrũkĩte. Gĩkunjo kĩngĩakorirũo kĩrĩ kĩraihu, gĩekagĩrũo tũmĩtĩ mĩena yerĩ, na nĩtuo mũthomi aahũthagĩra gũgĩkũnjũra na guoko kũmwe na gũgĩkũnja na guoko kũrĩa kũngĩ, nginya rĩrĩa arĩona harĩa arenda.
The Anchor Bible Dictionary yugaga atĩ, “Gĩkũnjo kĩarĩ kĩega tondũ kĩarĩ na ũraihu wa mita ta 10 ũndũ kĩngĩaiganĩire ibuku igima gacunjĩ-inĩ kanini rĩrĩa gĩakũnjũo.” Kwa ngerekano, kwĩgeragĩrio atĩ Injiri ya Luka, ĩngĩabatarire gĩkũnjo kĩrĩ na ũraihu wa mita ta kenda na nuthu. Rĩmwe na rĩmwe, mĩthia ya ikũnjo ya mwena wa igũrũ na wa thĩ nĩ yarengagĩrĩrũo, ĩgakuuhwo na ihiga nĩguo ĩnyoroke, na ĩkahakwo rangi.
“Athĩnjĩri-Ngai arĩa anene” magwetetwo thĩinĩ wa Maandĩko ma Gĩkristiano ma Kĩngiriki maarĩ a?
Kuuma rĩrĩa kwambĩrĩirie kũgĩa na athĩnjĩri-Ngai thĩinĩ wa Isiraeli, no mũndũ ũmwe tu watuĩkaga mũthĩnjĩri-Ngai mũnene kwa ihinda rĩna, na aarutaga wĩra ũcio ũtũũro-inĩ wake wothe. (Ndari 35:25) Haruni nĩwe warĩ wa mbere gũtuĩka mũthĩnjĩri-Ngai mũnene. Thutha ũcio, mũrũ ũrĩa mũkũrũ wa mũthĩnjĩri-Ngai mũnene nĩwe watigagĩrũo wĩra ũcio. (Thama 29:9) Andũ aingĩ a rũciaro rwa Haruni nĩ maatungatire marĩ athĩnjĩri-Ngai, o na kũrĩ ũguo, no anini tu maatuĩkire athĩnjĩri-Ngai arĩa anene.
Hĩndĩ ĩrĩa Aisiraeli maambĩrĩirie gwathwo nĩ andũ angĩ, atongoria arĩa mataarĩ Aisiraeli maamũraga na makeheria Ayahudi arĩa maatungataga marĩ athĩnjĩri-Ngai arĩa anene o rĩrĩa rĩothe menda. O na kũrĩ ũguo, no kũhoteke atĩ kaingĩ maathuuragwo kuuma o famĩlĩ-inĩ nini, na makĩria kuuma rũciaro-inĩ rwa Haruni. Ciugo “athĩnjĩri-Ngai arĩa anene” ciaragia ũhoro wa arũme arĩa maatongoragia harĩ ũthĩnjĩri-Ngai. Ningĩ no kũhoteke nĩ ciaragia ũhoro wa atongoria a ikundi iria 24 cia athĩnjĩri-Ngai; andũ arĩa maarĩ igweta a famĩlĩ cia athĩnjĩri-Ngai arĩa anene; na athĩnjĩri-Ngai anene arĩa maatigĩte gũtungata, ta Anasi.—1 Maũndũ ma Matukũ ma Tene 24:1-19; Mathayo 2:4; Mariko 8:31; Atũmwo 4:6.