Ũrĩa Ũngĩkorũo na Wĩnyihia

WĨNYIHIA NĨ KĨĨ?

Andũ enyihia nĩ marĩ gĩtĩo. Matikoragwo marĩ etĩi na matiĩrĩgagĩrĩra andũ arĩa angĩ mamekĩre maũndũ na njĩra ya mwanya. Ngũrani na ũguo, mũndũ mwĩnyihia nĩ arũmbũyagia andũ arĩa angĩ kuuma ngoro na agakorũo ehaarĩirie kwĩruta kuuma kũrĩ o.

Andũ amwe meciragia atĩ mũndũ mwĩnyihia akoragwo anyihĩirũo, no ũguo tiguo kũrĩ. Ma nĩ atĩ, wĩnyihia nĩguo ũhotithagia mũndũ gwĩtĩkĩra mahĩtia make na ũkamũteithia kũmenya mĩhaka yake.

WĨNYIHIA NĨ WA BATA NĨKĨ?

• Wĩnyihia nĩ ũgunaga ũrata. Ibuku rĩa The Narcissism Epidemic riugaga, “andũ enyihia nĩ mahotaga kwambĩrĩria ũrata na njĩra hũthũ.” Rĩcokaga rĩkauga atĩ andũ ta acio “nĩ mahotaga kwaranĩria na kũnyitanĩra na andũ arĩa angĩ na njĩra hũthũ.”

• Wĩnyihia nĩ ũgunaga ũtũũro wa thutha-inĩ wa mwana waku. Mwana waku angĩĩruta gũkorũo arĩ mwĩnyihia, no ateithĩke kahinda-inĩ gaka na thutha-inĩ—kwa ngerekano, rĩrĩa aracaria wĩra. Dr. Leonard Sax aandĩkire ũũ: “Mũndũ mwĩthĩ no age kwandĩkwo wĩra angĩkorũo nĩ areyona arĩ wa bata mũno na akaga gũtaũkĩrũo nĩ mĩhaka yake. No mũndũ mwĩthĩ no andĩkwo wĩra angĩkorũo nĩ arenda kũmenya maũndũ marĩa ma bata harĩ mũndũ ũcio ũrenda kũmwandĩka.”a

ŨRĨA ŨNGĨRUTA MWANA WAKU GŨKORŨO NA WĨNYIHIA

Teithia mwana waku atige kwĩĩciria mũno.

ŨTAARO WA BIBILIA: “Mũndũ angĩciria atĩ we nĩ kĩndũ na hĩndĩ ĩyo we ti kĩndũ, nĩ kwĩheenia areheenia.”​—Agalatia 6:3.

• Wĩtheme kũheaga ciana ciaku matanya matangĩhinga. No wone ta ũrekĩra mwana waku ngoro ũngĩmwĩra ciugo ta, “Iroto ciaku ciothe no ihinge” kana “No ũtuĩke kĩrĩa gĩothe ũngĩenda.” No ũũma nĩ atĩ kaingĩ maũndũ macio matihingaga ũtũũro-inĩ. Ciana ciaku no igaacĩre ũtũũro-inĩ angĩkorũo irĩ na mĩoroto ĩngĩkinyĩrĩka na nĩ irerutanĩria kũmĩkinyĩra.

• Gweta ũndũ mũna rĩrĩa ũramũgaathĩrĩria. Kwĩra mwana waku, “Wĩ mwana mwega mũno” gũtingĩmũteithia gũkorũo na wĩnyihia. Handũ ha ũguo, mwĩrage kĩrĩa kĩratũma ũmũgaathĩrĩrie.

• Roraga mahinda marĩa mwana waku arahũthĩra thĩinĩ wa social media na maũndũ marĩa areka. Kaingĩ thĩinĩ wa social media, andũ mendete kwĩgaathĩrĩria na kũmenyithania maũndũ manene marĩa mahingĩtie. Ũndũ ũcio nĩ mũgarũ na wĩnyihia.

• Ĩkĩra mwana waku ngoro kũhoyaga mũhera o na ihenya. Teithagia mwana waku kuona harĩa ahĩtĩtie na gwĩtĩkĩra mahĩtia make.

Teithia mwana waku gũcokagia ngatho.

ŨTAARO WA BIBILIA: “Muonanagie atĩ mũrĩ na ngatho.”​—Akolosai 3:15.

• Gũcokia ngatho nĩ ũndũ wa ũũmbi. Ciana nĩ ciagĩrĩirũo kuonania ngatho nĩ ũndũ wa ũũmbi na itaũkĩrũo atĩ nĩ tũbataraga indo icio nĩguo tũtũũre muoyo. Nĩ tũbataraga rĩera rĩa kũhuhia, maĩ ma kũnyua, na irio cia kũrĩa. No ũhũthĩre ngerekano ta icio gũteithia mwana waku kuonania ngatho harĩ Mũũmbi witũ nĩ ũndũ wa indo ciothe cia magegania iria ombĩte.

• Kuonania ngatho nĩ ũndũ wa ũhoti wa andũ arĩa angĩ. Ririkanagia mwana waku atĩ andũ arĩa angĩ othe makoragwo na ũhoti mũnene kũmũkĩra na njĩra ĩmwe kana ĩrĩa ĩngĩ, na kwoguo handũ ha kũmaiguĩra ũiru nĩ ũndũ wa ũhoti wao, agĩrĩirũo kwĩruta kuuma kũrĩ o.

• Gũcokagia ngatho. Ruta ciana ciaku kuuga “nĩ ngatho,” na to na ciugo tu, no ikorũo irĩ ngatho cia kuuma ngoro. Gũcokagia ngatho nĩ gũtũteithagia gũkũria wĩnyihia.

Ruta ciana ciaku atĩ nĩ wega gũteithagia andũ arĩa angĩ.

ŨTAARO WA BIBILIA: “Mũrĩ na wĩnyihia onagai arĩa angĩ marĩ a bata kũmũkĩra, mũtekũrũmbũiya o maũndũ manyu moiki, no mũkarũmbũyagia nginya maũndũ ma arĩa angĩ.”​—Afilipi 2:3, 4.

• Heaga mwana waku mawĩra ma mũciĩ. Kwaga kũhe mwana waku mawĩra ma mũciĩ no gũtũme ecirie atĩ maũndũ marĩa we arenda gwĩka nĩmo ma bata makĩria. Mwana abatiĩ gũthaaka thutha wa kũruta mawĩra ma mũciĩ. Mwĩre ũrĩa mawĩra marĩa aruta mangĩguna andũ arĩa angĩ, na atĩ andũ arĩa angĩ nĩ mekũmũcokeria ngatho na mamũtĩĩe nĩ ũndũ wa kũmaruta.

• Tĩtĩrithia atĩ nĩ mweke wa mwanya gwĩkĩra andũ arĩa angĩ maũndũ. Gwĩka ũguo nĩ gũteithagia ciana gũkorũo irĩ na ngʼima. Kwoguo, teithia mwana waku kũmenya arĩa marabatara ũteithio. Arĩrĩriai nake ũrĩa angĩka nĩguo amateithie. Mũgaathagĩrĩrie na ũkamwĩkĩra ngoro rĩrĩa arateithia andũ arĩa angĩ.