GĨCUNJĨ KĨA 25
“Nĩ Ndacokia Ciira Riiko Kũrĩ Kaisari!”
Paulo nĩ aatũigĩire kĩonereria harĩ gũtetera ũhoro ũrĩa mwega
Gĩcunjĩ gĩkĩ kĩĩhocetie harĩ Atũmwo 25:1–26:32
1, 2. (a) Gwathiire atĩa harĩ Paulo? (b) Nĩ kĩũria kĩrĩkũ tũngĩĩyũria ũhoro-inĩ wĩgiĩ itua rĩa Paulo rĩa gũcokia ciira riiko kũrĩ Kaisari?
PAULO arĩ o Kaisarea arangĩirũo mũno nĩ thigari. Mĩaka ĩĩrĩ mbere ĩyo rĩrĩa aacokire Judea, Ayahudi nĩ maageririe maita matatũ kũmũũraga, ihinda-inĩ rĩa thikũ nini. (Atũm. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) O na gũtuĩka thũ ciake itirĩ irahota kũmũũraga, no irerutanĩria gwĩka ũguo. Ona atĩ ahota kũneanwo moko-inĩ mao, akĩra Fesito, Ngavana Mũroma, ũũ: “Nĩ ndacokia ciira riiko kũrĩ Kaisari!”—Atũm. 25:11.
2 Hihi Jehova nĩ aanyitire mbaru itua rĩa Paulo rĩa gũcokia ciira riiko kũrĩ Kaisari? Macokio ma kĩũria kĩu nĩ ma bata harĩ ithuĩ arĩa tũraruta ũira wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai mahinda-inĩ maya ma kũrigĩrĩria. No twende kũmenya kana no twĩgerekanie na Paulo “harĩ kũrũĩrĩra na kũrũmia ũhoro ũrĩa mwega kĩĩwatho.”—Afil. 1:7.
‘Kũrũgama Mbere ya Gĩtĩ gĩa Ciira’ (Atũmwo 25:1-12)
3, 4. (a) Ayahudi maaugĩte Paulo atwarũo Jerusalemu nĩkĩ, na Paulo aahonokire atĩa kũũragwo? (b) Jehova ateithagia ndungata ciake atĩa ũmũthĩ o ta ũrĩa aateithirie Paulo?
3 Fesito nĩ aathiire Jerusalemu thikũ ithatũ thutha wake gũtuĩka ngavana wa Judea.a Arĩ kũu, anene a athĩnjĩri-Ngai na anene a Ayahudi nĩ maathitangire Paulo kũrĩ we, makĩmwĩra maũndũ moru mamwĩgiĩ. Nĩ mooĩ atĩ Aroma nĩ meendaga ngavana ũcio mwerũ athondeke thayũ hamwe nao na hamwe na Ayahudi othe. Kwoguo magĩthaitha Fesito atũmanĩre Paulo athiĩ Jerusalemu, nĩguo amũciirithĩrie kuo. No maabangaga na hitho njama ya kũmuohia, mamũũrage arĩ njĩra-inĩ ya kuuma Kaisarea gũthiĩ Jerusalemu. No Fesito akĩrega, akĩmeera ũũ: “Atongoria arĩa marĩ gatagatĩ-inĩ kanyu nĩ moke tũikũrũke nao [Kaisarea] makamũthitange, angĩkorũo nĩ harĩ ũndũ mũũru ekĩte.” (Atũm. 25:5) Na njĩra ĩyo, Paulo akĩhonokio o rĩngĩ.
4 Jehova nĩ aahũthĩrire Mwathani Jesu Kristo gwĩkĩra Paulo hinya magerio-inĩ make mothe. Kwa ngerekano, Jesu eerire mũtũmwo ũcio ũũ thĩinĩ wa kĩoneki: “Gĩa na ũmĩrĩru!” (Atũm. 23:11) O na ũmũthĩ, andũ a Ngai nĩ macemanagia na moritũ maingĩ na makanyarirũo. Jehova ndatũgitagĩra kuumana na moritũ mothe, no nĩ atũheaga ũũgĩ na hinya wa gũkirĩrĩria. Ningĩ no tũkorũo na ma atĩ Ngai witũ ũtwendete, hingo ciothe nĩ arĩtũheaga “hinya ũrĩa ũkĩrĩte wa ndũire.”—2 Kor. 4:7.
5. Fesito aahiũranirie atĩa na ciira wa Paulo?
5 Thutha wa thikũ cigana ũna, Fesito “agĩikarĩra gĩtĩ gĩa ciira” thĩinĩ wa Kaisarea.b Paulo na arĩa maamũthitangaga maarũgamĩte mbere yake. Tondũ maamũthitangĩire maũndũ ma maheeni, Paulo agĩĩtetera ũũ: “Niĩ ndiunĩte Watho wa Ayahudi o na kana wa hekarũ kana wa Kaisari.” Mũtũmwo ũcio ndaarĩ na mahĩtia, na aagĩrĩire kũrekererio. Hihi Fesito aamũtuĩrĩire atĩa? Tondũ nĩ eendaga gũkenia Ayahudi, akĩũria Paulo ũũ: “Nĩ ũkwenda kwambata Jerusalemu ũgatuĩrũo kũu mbere yakwa ũhoro wĩgiĩ maũndũ maya?” (Atũm. 25:6-9) Rĩu rĩarĩ rĩĩciria rĩũru mũno! Paulo angĩatwarirũo Jerusalemu agaciirithĩrio kuo, andũ arĩa maamũthitangaga nĩo mangĩamũtuĩrĩire, na hatarĩ nganja no angĩoragirũo. Fesito eeciiragia mũno ũrĩa angĩakenirie andũ, handũ ha gwĩka ũndũ ũrĩa wagĩrĩire. Mbere ĩyo, Ngavana Pontio Pilato nĩ eekire ũndũ ta ũcio agĩtuĩra Jesu. (Joh. 19:12-16) O na ũmũthĩ aciirithania no matue matua matarĩ ma kĩhooto no getha makenie andũ. Kwoguo tũtiagĩrĩirũo kũgega rĩrĩa magooti maatua matua matarĩ ma kĩhooto maciira-inĩ marahutia andũ a Ngai.
6, 7. Paulo aacokirie ciira riiko kũrĩ Kaisari nĩkĩ, na Akristiano a ma mangĩĩgerekania atĩa nake?
6 Wendi wa Fesito wa gũkenia Ayahudi nĩ ũngĩatũmire Paulo oragwo. Nĩ ũndũ ũcio, Paulo akĩhũthĩra kĩhooto gĩa kĩĩwatho kĩrĩa aarĩ nakĩo arĩ raiya wa Roma. Eerire Fesito ũũ: “Ndũgamĩte mbere ya gĩtĩ gĩa Kaisari gĩa ciira, harĩa njagĩrĩirũo nĩ gũtuĩrũo. Ndirĩ ũndũ hĩtĩirie Ayahudi naguo, na o nawe nĩ ũramenya ũguo. . . . Nĩ ndacokia ciira riiko kũrĩ Kaisari!” Kaingĩ itua rĩa gũcokia ciira riiko rĩtingĩacenjirio. Fesito nĩ oonanirie ũndũ ũcio wega rĩrĩa aaugire ũũ: “Tondũ nĩ wacokia ciira riiko kũrĩ Kaisari; ũgũthiĩ kũrĩ Kaisari.” (Atũm. 25:10-12) Rĩrĩa Paulo aacokirie ciira riiko kũrĩ Kaisari, nĩ oonanirie ũrĩa Akristiano a ma mangĩka mangĩĩkora ũndũ-inĩ ta ũcio. Rĩrĩa akararia mageria ‘gũthugunda ũũru makĩhũthĩra watho,’ Aira a Jehova nĩ mahũthagĩra maũndũ ma kĩĩwatho gũtetera ũhoro ũrĩa mwega.c—Thab. 94:20.
7 Kwoguo, thutha wa Paulo gũikara njera ihinda rĩa mĩaka ĩĩrĩ o na gũtarĩ ũndũ mũũru ekĩte, nĩ aaheirũo mweke wa gũthiĩ Roma gwĩtetera. No atanathiĩ, nĩ harĩ mũtongoria ũngĩ weendaga kũmuona.
Nĩ tũcokagia ciira riko rĩrĩa twatuĩrũo na njĩra ĩtarĩ ya kĩhooto
‘Ndiagire Gwathĩka’ (Atũmwo 25:13–26:23)
8, 9. Mũthamaki Agiripa aaceereire Fesito nĩkĩ?
8 Thikũ cigana ũna thutha wa Paulo gũcokia ciira riiko kũrĩ Kaisari, Mũthamaki Agiripa hamwe na mwarĩ wa nyina Berinike nĩ maathiire “gũceerera” Fesito.d Hĩndĩ ĩyo ya wathani wa Roma, warĩ ũndũ wa ndũire anene gũceerera mangavana erũ. Iceera rĩu rĩa Agiripa rĩa kũgaathĩrĩria Fesito nĩ ũndũ wa kwamũrũo arĩ ngavana nĩ rĩatũmire magĩe na ũrata ũngĩamũgunire thutha-inĩ arĩ mũthamaki.—Atũm. 25:13.
9 Rĩrĩa Fesito eerire mũthamaki Agiripa ũhoro wĩgiĩ Paulo, nĩ eendire mũno kwaranĩria nake. Mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire, atongoria acio erĩ makĩingĩra kũrĩa gwaciirithanagĩrio marĩ na riri mũingĩ. No riri ũcio wao ndwarĩ wa kũgucĩrĩria ta ciugo iria Paulo aaririe.—Atũm. 25:22-27.
10, 11. Paulo oonanirie gĩtĩo atĩa harĩ Agiripa, na aamũheire ũhoro ũrĩkũ wĩgiĩ ũtũũro wake wa hau kabere?
10 Paulo nĩ aacokeirie Mũthamaki Agiripa ngatho nĩ ũndũ wa mweke wa gwĩtetera mbere yake, makĩria tondũ nĩ ooĩ wega mĩtugo ya Ayahudi na maũndũ marĩa maakararanagĩria. Paulo agĩcoka akiuga ũũ agĩtaarĩria ũtũũro wake wa hau kabere: “Niĩ ndatũũraga ndĩ Mũfarisai, ngarũmia maũndũ ma gĩkundi gitũ kĩa nyamũkano.” (Atũm. 26:5) Paulo arĩ Mũfarisai nĩ eerĩgagĩrĩra gũka kwa Mesia. Na rĩu arĩ Mũkristiano, nĩ aamenyithanagia arĩ na ũmĩrĩru atĩ Jesu Kristo nĩwe Mesia ũcio weranĩirũo. Kwoguo Paulo agĩtaarĩria Agiripa atĩ aaciirithagio nĩ ũndũ wa kũhunjia ũhoro wa kũhinga gwa kĩĩranĩro kĩu kĩa Ngai, kĩrĩa nginya akararia ake meetĩkĩtie. Ũhoro ũcio watũmire Agiripa ende kũmũthikĩrĩria o na makĩria.e
11 Paulo agĩcoka akiuga ũũ agĩtaarĩria ũrĩa tene aanyariraga Akristiano: “Niĩ kũrĩ hĩndĩ ndetĩkĩtie biũ atĩ ndagĩrĩirũo gwĩka ũrĩa wothe ingĩahotire gũkararia rĩĩtwa rĩa Jesu ũrĩa Mũnazarethi. . . . Tondũ nĩ ndarakaragio mũno [nĩ arũmĩrĩri a Kristo], ndathiaga kũmanyarira nginya matũũra-inĩ ma kũngĩ.” (Atũm. 26:9-11) Paulo ndoongagĩrĩra ũhoro ũcio cumbĩ. Andũ aingĩ nĩ maamenyaga ũrĩa aanyariraga Akristiano na njĩra njũru. (Gal. 1:13, 23) No kũhoteke Agiripa eeyũririe ũũ: ‘Nĩ kĩĩ kĩngĩkorũo gĩatũmire mũndũ ta ũcio atuĩke Mũkristiano?’
12, 13. (a) Paulo aataarĩirie atĩa ũrĩa aatuĩkire Mũkristiano? (b) Nĩ na njĩra ĩrĩkũ Paulo aahũũraga “mĩcengi haati”?
12 Ciugo ici Paulo aacokire akiuga, nĩ cionanĩtie macokio ma kĩũria kĩu: “Rĩrĩa ndathiaga Dameski gwĩka maũndũ macio heetwo wĩra na wathani nĩ anene a athĩnjĩri-Ngai, ndĩ njĩra-inĩ thaa thita cia mũthenya wee Mũthamaki, ngĩona ũtheri mũnene ũkĩrĩte wa riũa ũkiuma igũrũ, ũkĩĩmũrĩka mĩena yothe na ũkĩmũrĩka arĩa twathiaga nao. Tũkĩgwa thĩ ithuothe na ngĩigua mũgambo wanjĩĩra ũũ na Kĩhibirania: ‘Saulu, Saulu, ũraanyarira nĩkĩ? Wathiĩ na mbere kũhũũra mĩcengi haati wee nĩwe ũkũgurara.’ Ngĩũria atĩrĩ: ‘Nĩ we ũ, Mwathani?’ Nake akĩnjokeria: ‘Nĩ niĩ Jesu, ũrĩa ũranyarira.’”f—Atũm. 26:12-15.
13 Mbere ya kĩama kĩu gwĩkĩka, Paulo aatariĩ ta nyamũ ĩrahũũra “mĩcengi haati.” O ta ũrĩa nyamũ ya gũkuua mĩrigo ĩngĩĩguraria na njĩra ya kũhũũra mĩcengi haati, no taguo Paulo aathũũkagia ũrata wake na Ngai na njĩra ya gũkararia wendi wake. Rĩrĩa Jesu aaumĩrĩire Paulo arĩ njĩra-inĩ agĩthiĩ Dameski, nĩ aatũmire acenjie mwĩcirĩrie wake, tondũ o na gũtuĩka nĩ aahĩtithĩtio, aarĩ na ngoro njega.—Joh. 16:1, 2.
14, 15. Paulo aaugire atĩa igũrũ rĩgiĩ mogarũrũku marĩa eekĩte ũtũũro-inĩ wake?
14 Hatarĩ nganja Paulo nĩ eekĩte mogarũrũku manene ũtũũro-inĩ wake. Eerire Agiripa ũũ: “Ndiaregire gwathĩkĩra kĩoneki kĩu ndonire kuuma igũrũ, ĩndĩ ndaheanire ndũmĩrĩri ngĩambĩrĩria na andũ a Dameski, ngĩcoka ngĩkinyĩria andũ a Jerusalemu, na bũrũri wothe wa Judea, na nginya kũrĩ ndũrĩrĩ ciothe ngĩmeera atĩ magĩrĩirũo kwĩrira na macokerere Ngai na njĩra ya gwĩka ciĩko ironania atĩ nĩ merirĩte.” (Atũm. 26:19, 20) Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, Paulo aakoretwo akĩruta wĩra ũrĩa aaheetwo nĩ Jesu Kristo rĩrĩa aamumĩrĩire kĩoneki-inĩ. Aagĩte na maumĩrĩro marĩkũ? Arĩa meetĩkĩrire ũhoro mwega ũrĩa Paulo aahunjagia nĩ maatiganire na mĩthiĩre yao mĩũru na makĩambĩrĩria gwĩka wendi wa Ngai. Maatuĩkire raiya ega marathĩkĩra watho na magatũũria thayũ.
15 No Ayahudi arĩa maakararagia Paulo matiatindanagĩra na ũrĩa andũ maagunĩkaga kuumana na ndũmĩrĩri ĩrĩa Paulo aahunjagia. Paulo aaugire: “Kĩu nĩkĩo gĩatũmire Ayahudi maanyite ndĩ thĩinĩ wa hekarũ na magerie kũnjũraga. O na kũrĩ ũguo, tondũ nĩ nyamũkĩrĩte ũteithio ũrĩa uumaga kũrĩ Ngai-rĩ, thiĩte na mbere o nginya ũmũthĩ ũyũ kũruta ũira kũrĩ arĩa anini na arĩa anene.”—Atũm. 26:21, 22.
16. Tũngĩĩgerekania na Paulo atĩa tũkĩarĩria aciirithania na anene ũhoro wĩgiĩ wĩtĩkio witũ?
16 Tondũ tũrĩ Akristiano a ma, nĩ twagĩrĩirũo ‘hingo ciothe gũkorũo twĩhaarĩirie gũtetera’ wĩtĩkio witũ. (1 Pet. 3:15) Tũkĩarĩria aciirithania na anene ũhoro wĩgiĩ wĩtĩkio witũ, no twĩgerekanie na ũrĩa Paulo aarĩirie Agiripa na Fesito. Tũngĩmataarĩria na njĩra ya gĩtĩo ũrĩa Bibilia ĩcenjetie ũtũũro witũ na wa arĩa angĩ, mahota gũtũtuĩra na njĩra njega.
“Wahota Kũnjiguithia Ũtũme Nduĩke Mũkristiano” (Atũmwo 26:24-32)
17. Fesito aaugire atĩa thutha wa gũthikĩrĩria Paulo agĩĩtetera, na andũ aingĩ ũmũthĩ monanagia atĩa mwerekera ta wa Fesito?
17 Fesito na Agiripa nĩ maahutirio mũno nĩ ũira ũrĩa Paulo aarutire. Ta rora ũrĩa gwathiire: “Hĩndĩ ĩrĩa Paulo ooigaga maũndũ macio agĩĩtetera-rĩ, Fesito akiuga na mũgambo mũnene: ‘Paulo nĩ kũgũrũka ũgũrũkĩte! Gĩthomo kĩu gĩaku kĩingĩ nĩ kĩratũma ũgũrũke!’” (Atũm. 26:24) Ciugo cia Fesito cioonanirie mwerekera ũkoragwo na andũ aingĩ nginya ũmũthĩ. Meciragia atĩ andũ arĩa marutanaga ũrĩa Bibilia yugaga makoragwo marĩ irimũ. Arĩa makoragwo na gĩthomo kĩa igũrũ kaingĩ nĩ maritũhagĩrũo gwĩtĩkia ũrĩa Bibilia yugaga igũrũ rĩgiĩ kũriũkio kwa arĩa akuũ.
18. Paulo aacokeirie Fesito atĩa, na ũndũ ũcio watũmire Agiripa auge atĩa?
18 No Paulo agĩcokeria ngavana ũcio atĩrĩ: “Mũgaathe Fesito niĩ ndigũrũkĩte, no ndĩraria ciugo cia ma na cia mũndũ ũrĩ na meciria mega. Na ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, mũthamaki ũrĩa ndĩraria nake ndĩ na wĩyathi mũingĩ nĩ oĩ maũndũ macio . . . Mũthamaki Agiripa, hihi wee nĩ wĩtĩkĩtie Anabii? Nĩ njũĩ atĩ nĩ wĩtĩkĩtie.” Agiripa aacokeirie Paulo ũũ: “Kahinda o kanini tu, wee wahota kũnjiguithia ũtũme nduĩke Mũkristiano.” (Atũm. 26:25-28) O na angĩkorũo Agiripa ndaaugire ũguo kuuma ngoro, nĩ aahutirio mũno nĩ ciugo cia Paulo.
19. Fesito na Agiripa maakinyĩrĩire itua rĩrĩkũ rĩgiĩ Paulo?
19 Thutha ũcio Agiripa na Fesito makĩrũgama, kuonania atĩ nĩ maarĩkĩtie gũthikĩrĩria Paulo. “Rĩrĩa mooimaga, makĩambĩrĩria kwĩrana o ene atĩrĩ: ‘Gũtirĩ ũndũ mũndũ ũyũ areka wa gũtũma oragwo kana ohwo njera.’ Agiripa agĩcoka akĩra Fesito: ‘Korũo mũndũ ũyũ ndaacokirie ciira riiko kũrĩ Kaisari, nĩ angĩarekererio.’” (Atũm. 26:31, 32) Nĩ maamenyire atĩ Paulo ndaarĩ na mahĩtia. No kũhoteke nĩ maagĩire na mawoni mega kwerekera Akristiano.
20. Kwarĩ na maumĩrĩro marĩkũ nĩ ũndũ wa Paulo kũhunjia mbere ya anene?
20 Kuonekaga atĩ atongoria acio eerĩ, matigana gwĩtĩkĩra ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki wa Ngai. Hihi nĩ kwarĩ na ũguni Paulo gwĩtetera mbere yao? Ĩĩ. Paulo “[gũtwarũo] mbere ya athamaki na mangavana” thĩinĩ wa Judea nĩ gwatũmire ahunjĩrie andũ arĩa hihi matangĩakinyĩirũo na njĩra ĩngĩ o yothe. (Luk. 21:12, 13) Ningĩ Akristiano arĩa angĩ nĩ meekĩrirũo ngoro maigua maũndũ marĩa aagereire, na wĩhokeku wake ona arĩ rungu rwa magerio.—Afil. 1:12-14.
21. Kwĩrutanĩria kũhunjia nginya kũrĩ na moritũ kũngĩkorũo na maumĩrĩro marĩkũ mega?
21 O na ũmũthĩ, tũngĩĩrutanagĩria kũhunjia nginya rĩrĩa andũ maratũkararia kana tũragerera moritũ, no kũgĩe na maumĩrĩro mega. Twahota kũhunjĩria nginya anene arĩa mangĩrema gũkinyĩrĩka na njĩra ĩngĩ. Ũkirĩrĩria witũ tũrĩ ehokeku wahota gwĩkĩra ngoro Akristiano arĩa angĩ, ũtũme makorũo na ũmĩrĩru makĩria makĩruta ũira kĩhinyio wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai.
a Rora gathandũkũ ka, “Ngavana Mũroma Porikio Fesito.”
b “Gĩtĩ gĩa ciira” kĩarĩ gĩtĩ kĩaigagwo handũ haarĩ igũrũ. Ũndũ ũcio nĩ watũmaga andũ matĩĩe matua marĩa maatuuagwo nĩ mũciirithania. Pilato aaikarĩire gĩtĩ gĩa ciira rĩrĩa aaciirithagia Jesu.
c Rora gathandũkũ ka, “Gũtetera Ũthathaiya wa Ma Magooti-inĩ Mahinda-inĩ Maya.”
d Rora gathandũkũ ka, “Mũthamaki Herode Agiripa II.”
e Tondũ Paulo aarĩ Mũkristiano, nĩ eetĩkĩtie atĩ Jesu nĩwe Mesia. Ayahudi arĩa maaregete Jesu moonaga Paulo arĩ mũregenyũki.—Atũm. 21:21, 27, 28.
f Mũthomi ũmwe akĩarĩrĩria ũhoro wĩgiĩ Paulo gũthiĩ rũgendo “thaa thita cia mũthenya,” aaugire ũũ: “Kaingĩ andũ marathiĩ rũgendo nĩ maahurũkaga mathaa ma mũthenya marĩa maarĩ na ũrugarĩ mũingĩ, tiga akorirũo nĩ harĩ ũndũ wa bata mũno marenda kũhingia. Ũndũ ũcio nĩ ũronania ũrĩa Paulo eehotorete kũnyarira Akristiano.”