Indo cia Kũhũthĩra Kũhunjia Gũcaba Mabuku nĩ Ũndũ wa Andũ Othe

1, 2. (a) Nĩ kĩĩ gĩateithĩrĩirie ũhoro mwega kũhunja kũrĩa guothe kwarĩ rungu rwa wathani wa Roma karine-inĩ ya mbere? (b) Nĩ ũira ũrĩkũ twĩ naguo wa kuonania atĩ Jehova nĩ atũnyitaga mbaru mahinda-inĩ maya maitũ? (Rora ithandũkũ rĩrĩ na kĩongo, “Ũhoro Mwega na Thiomi Makĩria ma 670.”)

HĨNDĨ ya Pentekoste ya mwaka wa 33 thutha wa Kristo, andũ arĩa maaceerete Jerusalemu nĩ maamakire mũno. Nĩkĩ? Nĩ tondũ andũ a Galili maaragia thiomi cia kũngĩ matekũhĩtia, na ndũmĩrĩri ĩrĩa maaheanaga nĩ yahutagia ngoro cia arĩa maamathikagĩrĩria. Andũ acio a Galili maarĩ arutwo a Jesu na maakoretwo maaheo nĩ Ngai kĩheo gĩa kũhota kwaria thiomi itiganĩte. Ũndũ ũcio ũkĩonania atĩ Ngai nĩ aamateithagia. (Thoma Atũmwo 2:1-8, 12, 15-17.) Ũhoro mwega ũrĩa maahunjirie mũthenya ũcio wakinyĩire andũ a ndũrĩrĩ nyingĩ na thutha-inĩ ũkĩhunja kũrĩa guothe kwarĩ rungu rwa wathani wa Roma.​—Kol. 1:23.

² Mahinda-inĩ maya, ndungata cia Ngai itiaragia thiomi itiganĩte na njĩra ya kĩama. O na kũrĩ ũguo, nĩ ikinyagĩra andũ a thiomi nyingĩ gũkĩra hĩndĩ ya karine ya mbere tondũ nĩ itaũraga ndũmĩrĩri ya Ũthamaki na makĩria ma thiomi 670. (Atũm. 2:9-11) Andũ a Ngai macabĩte mabuku maingĩ mũno na thiomi nyingĩ ũũ atĩ ndũmĩrĩri ya Ũthamaki nĩ ĩhotete gũkinya ituri-inĩ ciothe cia thĩ.a Ũyũ no ũndũ ũngĩ wonanagia atĩ Jehova nĩ arahũthĩra Mũthamaki Jesu Kristo gũtongoria wĩra wa kũhunjia. (Mat. 28:19, 20) Tũkĩĩririkania indo imwe iria tũhũthĩrĩte kũhingia wĩra ũyũ kwa ihinda rĩa mĩaka 100 mĩhĩtũku-rĩ, rora wone ũrĩa Mũthamaki athiĩte agĩtũrutaga gũkenio nĩ andũ na agatwĩkĩra ngoro gũkorũo tũrĩ arutani a Kiugo kĩa Ngai.​—2 Tim. 2:2.

Ũrĩa Mũthamaki Athagathagĩte Ndungata Ciake Kũhanda Mbeũ cia Ũhoro wa Ma

3. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga tũhũthĩre indo itiganĩte wĩra-inĩ witũ wa kũhunjia?

³ Jesu aaringithanirie “ũhoro wa Ũthamaki” na mbeũ, nayo ngoro ya mũndũ akĩmĩringithania na tĩri. (Mat. 13:18, 19) O ta ũrĩa mũrĩmi angĩhũthĩra indo itiganĩte kũhaarĩria tĩri nĩguo ahure mbeũ, no taguo andũ a Jehova mahũthĩrĩte indo itiganĩte kũhaarĩria ngoro cia andũ milioni nyingĩ, nĩguo maamũkĩre ũhoro wa Ũthamaki. Imwe cia indo icio ciahũthĩrirũo o kahinda kanini. Ingĩ nacio, ta mabuku na ngathĩti, nĩ ithiĩte na mbere kũhũthĩka. Ngũrani na njĩra cia gũkinyĩra mũingĩ iria ciarĩrĩirio gĩcunjĩ-inĩ kĩhĩtũkũ, indo iria tũkwarĩrĩria nĩ iteithĩtie ahunjia a Ũthamaki kwaria na andũ ĩmwe kwa ĩmwe.​—Atũm. 5:42; 17:2, 3.

4, 5. Mĩario ĩĩkĩrĩtwo thani-inĩ ya kĩnanda yahũthĩkaga atĩa, no nĩ ũndũ ũrĩkũ njĩra ĩyo ya kũhunjia ĩtaahingagia?

⁴ Mĩario ĩĩkĩrĩtwo thani-inĩ ya kĩnanda. Mĩaka-inĩ ya 1930 na 1940, ahunjia maakuuaga inanda makĩhunjia nyũmba kwa nyũmba, magathaakĩra andũ mĩario ya Bibilia ĩtaakĩragia ndagĩka ithano. Rĩmwe mĩario ĩyo yakoragwo na ciongo nguhĩ ta “Ũtatũ,” “Pagatorĩ,” na “Ũthamaki.” Hihi mĩario ĩyo yahũthĩkaga atĩa? Mũrũ wa Ithe Witũ Clayton Woodworth, Jr., ũrĩa wabatithirio mwaka wa 1930 Amerika (U.S.) oigire ũũ: “Ndakuuaga kĩnanda kĩnini gĩatariĩ ta gathandũkũ, kĩrĩa kĩahũthagĩra hinya wa majira na kĩarĩ na cindano ndabataraga kũhutithia wega thani-inĩ ya kĩnanda nĩguo gĩthaake. Ndakinya mũrango-inĩ, ndahingũraga gathandũkũ, ngahutithia cindano wega thani-inĩ, ngacoka ngahihinya ngengere ya mũrango. Mwene nyũmba aahingũra mũrango, ngamwĩra ũũ: ‘Ndĩ na ndũmĩrĩri ya bata ingĩenda ũthikĩrĩrie.’” Hihi andũ maaiyũkagia atĩa ũndũ ũcio? Mũrũ wa Ithe Witũ Woodworth oigire atĩ, “Maita maingĩ, andũ nĩ maaũiyũkagia wega. Mahinda-inĩ mangĩ namo, no gũcokia maacokagia mũrango. Rĩmwe na rĩmwe meeciragia atĩ ndĩrendia inanda.”

⁵ Gũkinyĩria mwaka wa 1940, makĩria ma mĩario ngũrani 90 nĩ yekĩrĩtwo thani-inĩ na makĩria ma thani milioni ĩmwe igakorũo ithondeketwo. John E. Barr, ũrĩa warĩ painia bũrũri-inĩ wa Britain ihinda-inĩ rĩu na agĩcoka agĩtungata Kĩama-inĩ Kĩrĩa Gĩtongoragia oigire ũũ: “Mĩaka-inĩ ya 1936 nginya 1945, ndiatigaga kĩnanda. Ndaiguaga ta ndĩ wiki itarĩ nakĩo. Andũ nĩ maakenaga nĩ kũigua mũgambo wa Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford; monaga ta aarĩ hau mũrango-inĩ. No kũhũthĩra kĩnanda gũtiatũhotithagia gũkinyĩra ngoro cia andũ, ũndũ ũrĩa wa bata mũno ũtungata-inĩ.”

6, 7. (a) Kandi cia kũruta ũira ciateithagia atĩa, no nĩ mĩhaka ĩrĩkũ ciakoragwo nayo? (b) Nĩ na njĩra ĩrĩkũ Jehova ‘ekĩrĩte ciugo tũnua-inĩ twitũ’?

⁶ Kandi cia kũruta ũira. Kwambĩrĩria mwaka wa 1933, ahunjia nĩ meekĩrirũo ngoro mahũthĩre kandi cia kũruta ũira makĩhunjia nyũmba kwa nyũmba. Kandi ĩyo yarĩ ya inji ithatũ gwa ithano. Yarĩ na ũhoro mũnini wa Bibilia na ĩgataarĩria mabuku maaragĩrĩria ũhoro wa Bibilia marĩa mũndũ angĩonire. Mũhunjia aanengeraga mwene nyũmba kandi ĩyo akamwĩra athome. Lilian Kammerud, ũrĩa wacokire gũtungata arĩ mishonarĩ bũrũri-inĩ wa Puerto Rico na Argentina oigire, “Nĩ ndakeneire wĩra wa kũhũthĩra kandi cia kũruta ũira.” Nĩkĩ hihi? Oigire ũũ: “Ti andũ othe maarĩ na ũhoti wa kwĩyaria. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ ciandeithirie kũmenyera kwaria na andũ.”

⁷ Mũrũ wa Ithe Witũ David Reusch, ũrĩa wabatithirio mwaka wa 1918, aataarĩirie ũũ: “Kandi cia kũruta ũira nĩ ciateithagia aarĩ na ariũ a Ithe witũ, tondũ no anini tu maaiguaga marĩ na ũhoti wa kwaria wega.” O na kũrĩ ũguo, kandi icio nĩ ciarĩ na mĩhaka. Mũrũ wa Ithe Witũ Reusch oigire: “Rĩmwe andũ meeciragia atĩ tũtiahotaga kwaria. Na nĩ ma na njĩra ĩmwe kana ĩrĩa ĩngĩ, nĩ ta amwe aitũ mataahotaga kwaria. No Jehova nĩ aatũhaaragĩria tũrĩ ndungata ciake nĩguo tũhote gũkinyĩra andũ. Thutha wa kahinda gatarĩ haraihu, nĩ angĩatwĩkĩrire ciugo kanua na njĩra ya gũtũruta kũhũthĩra Maandĩko rĩrĩa tũrahunjia. Ũndũ ũcio nĩ wahingirio kũgerera Cukuru ya Ũtungata wa Gĩtheokrasi ĩrĩa yambĩrĩirie mĩaka-inĩ ya 1940.”​—Thoma Jeremia 1:6-9.

8. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ ũngĩtĩkĩria Kristo akũmenyerie?

⁸ Mabuku. Kuuma mwaka wa 1914, andũ a Jehova nĩ marutĩte makĩria ma mabuku 100 marĩa maragĩrĩria maũndũ ma Bibilia. Mamwe ma mabuku macio maathondeketwo marĩ ma gũteithia ahunjia makorũo na moimĩrĩro mega ũtungata-inĩ. Anna Larsen kuuma bũrũri wa Denmark, ũrĩa ũkoretwo arĩ mũhunjia kwa ihinda rĩa mĩaka 70, oigire ũũ: “Jehova nĩ aatũteithirie gũtuĩka ahunjia marĩ na moimĩrĩro mega akĩhũthĩra Cukuru ya Ũtungata wa Gĩtheokrasi hamwe na mabuku marĩa twamũkĩrire. Nĩ ndĩraririkana atĩ ibuku rĩa mbere rĩarĩ Theocratic Aid to Kingdom Publishers, rĩrĩa rĩoimire mwaka wa 1945. Rĩarũmĩrĩirũo nĩ “Equipped for Every Good Work,” rĩrĩa rĩacabirũo mwaka wa 1946. Rĩu twĩ na ibuku rĩa Gunĩka nĩ Cukuru ya Ũtungata wa Gĩtheokrasi, rĩrĩa rĩacabirũo mwaka wa 2001.” Hatarĩ nganja, Jehova nĩ ahũthĩrĩte Cukuru ya Ũtungata wa Gĩtheokrasi hamwe na mabuku mangĩ ‘gũtũtua andũ aiganu a gũtuĩka’ ahunjia. (2 Kor. 3:5, 6) Hihi nĩ wĩyandĩkithĩtie Cukuru-inĩ ya Ũtungata wa Gĩtheokrasi? Nĩ ũkuuaga ibuku rĩa Cukuru ya Ũtungata ũgĩthiĩ mĩcemanio-inĩ o kiumia na ũgatwarana na mũrori wa cukuru akĩrĩhũthĩra gũtaarana? Rĩrĩa weka ũguo, ũrĩkoragwo ũgĩĩtĩkĩria Kristo akũmenyerie gũkorũo ũrĩ mũrutani mwega.​—2 Kor. 9:6; 2 Tim. 2:15.

9, 10. Mabuku manyitĩte itemi rĩrĩkũ harĩ kũhanda na gũitĩrĩria maĩ mbeũ cia ũhoro wa ma?

⁹ Jehova ningĩ nĩ atũteithĩtie akĩhũthĩra mabuku marĩa marutagwo nĩ ithondeka rĩake marĩa mateithagia ahunjia gũtaarĩria ma cia mũthingi cia Bibilia. Ibuku rĩa The Truth That Leads to Eternal Life nĩ rĩateithirie mũno. Rĩacabirũo rĩa mbere mwaka wa 1968 na rĩkĩambĩrĩria kũgĩa na moimĩrĩro mega. Ũtungata Witũ wa Ũthamaki wa mweri wa Novemba 1968 woigire ũũ: “Ibuku rĩa Truth nĩ rĩetirio mũno ũũ atĩ, mweri wa Septemba, kĩganda kĩa Sosaitĩ kĩrĩa kĩĩ Brooklyn gĩkĩongerera aruti wĩra a ũtukũ.” Gĩcunjĩ kĩu gĩathiire na mbere kuuga ũũ: “Hĩndĩ ĩmwe mweri-inĩ wa Agosti, mũigana wa mabuku ma Truth marĩa andũ meetirie wakĩrĩte wa marĩa maarĩ kuo na makĩria ma kobĩ milioni ĩmwe na nuthu!” Gũkinyĩria mwaka wa 1982, makĩria ma kobĩ milioni 100 cia ibuku rĩu nĩ ciacabĩtwo na thiomi 116. Ihinda-inĩ rĩa mĩaka 14 kuuma mwaka wa 1968 nginya 1982, ibuku rĩa Truth rĩateithirie kũgĩa na wongerereku wa ahunjia a Ũthamaki makĩria ma milioni ĩmwe.b

¹⁰ Mwaka-inĩ wa 2005, nĩ kwarutirũo ibuku rĩa Bibilia Ĩrutanaga Atĩa Kũna? rĩrĩa rĩkoretwo rĩrĩ ũteithio mũnene harĩ kũruta andũ Bibilia. Gũkinyĩria rĩu, nĩ gũcabĩtwo kobĩ milioni 200 na thiomi 256! Kũgĩte na moimĩrĩro marĩkũ? Ihinda-inĩ rĩa mĩaka mũgwanja tu, kuuma mwaka wa 2005 nginya 2012, andũ milioni 1.2 nĩ maatuĩkire ahunjia a ũhoro mwega. Ihinda-inĩ o rĩu, mũigana wa andũ arĩa meerutaga Bibilia nĩ wongererekire kuuma milioni 6 nginya makĩria ma milioni 8.7. Hatarĩ nganja, Jehova nĩ ararathima kĩyo gitũ gĩa kũhanda na gũitĩrĩria maĩ mbeũ cia ma ya Ũthamaki.​—Thoma 1 Akorintho 3:6, 7.

11, 12. Kũringana na maandĩko marĩa monanĩtio-rĩ, ngathĩti citũ ikoragwo irongoreirio andũ arĩkũ?

¹¹ Ngathĩti. Kĩambĩrĩria-inĩ, ngathĩti ya Mũrangĩri yarongoreirio andũ a ‘karũũru kanini,’ arĩa ‘magwatanĩire ũhoro wa gwĩtwo igũrũ.’ (Luk. 12:32; Ahib. 3:1) Kũrĩ Oktomba 1, 1919, ithondeka rĩa Jehova nĩ rĩarutire ngathĩti ĩngĩ ĩrĩa yathondeketwo ĩrĩ ya gũteithia arĩa mataarĩ ithondeka-inĩ. Ngathĩti ĩyo nĩ yendirũo mũno nĩ Arutwo a Bibilia o hamwe na arĩa mataarĩ ithondeka-inĩ ũũ atĩ, kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ nĩ yaheanagwo mũno gũkĩra Mũrangĩri. Kĩambĩrĩria-inĩ yetagwo The Golden Age. Mwaka wa 1937, ĩgĩĩtwo Consolation. Naguo mwaka wa 1946 ĩgĩĩtwo Arahũkai!

¹² Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ mĩhĩtũku, njĩra ĩrĩa ĩhũthĩrĩtwo kwandĩka ngathĩti ya Mũrangĩri na Arahũkai! nĩ ĩthiĩte ĩgĩcenjagia, no muoroto ũkoretwo ũrĩ o ũrĩa, wa kwanĩrĩra Ũthamaki wa Ngai na gũtũma andũ makũrie wĩtĩkio harĩ Bibilia. Mahinda-inĩ maya, ngathĩti ya Mũrangĩri ĩkoragwo na riuma rĩa wĩruti na riuma rĩngĩ rĩa andũ othe. Riuma rĩa wĩruti rĩrongoreirio andũ a “nyũmba,” ũguo nĩ kuuga, arĩa a ‘karũũru kanini’ na a “ngʼondu ingĩ.”c (Mat. 24:45; Joh. 10:16) Narĩo riuma rĩa andũ othe rĩhaarĩirio andũ arĩa matarĩ maramenya ũhoro wa ma no nĩ maheete Bibilia na Ngai gĩtĩo. (Atũm. 13:16) Ngathĩti ya Arahũkai! ĩrongoreirio arĩa moĩ ũhoro mũnini wĩgiĩ Bibilia na Ngai ũrĩa wa ma, Jehova.​—Atũm. 17:22, 23.

13. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ ngathĩti citũ ũkũgegagia mũno? (Arĩrĩriai mũcoro wa “Rekondi ya Mabuku Thĩinĩ wa Thĩ Yothe.”)

¹³ Gũkinyĩria kĩambĩrĩria kĩa mwaka wa ũtungata wa 2014, makĩria ma kobĩ milioni 44 cia Arahũkai! na kobĩ milioni 46 cia Mũrangĩri nĩ ciacabagwo o mweri. Arahũkai! nĩ yataũrĩtwo na thiomi 100 nayo Mũrangĩri ĩgataũrũo na thiomi makĩria ma 200, ũndũ ũrĩa watũmire ikorũo irĩ ngathĩti iria itaũrĩtwo na ikaheanwo na gĩkĩro kĩnene makĩria thĩinĩ wa thĩ! Moimĩrĩro macio mega matibatiĩ gũtũgegia tondũ ngathĩti icio ikoragwo na ndũmĩrĩri ĩrĩa Jesu oigĩte atĩ nĩ ĩngĩkaahunjio thĩinĩ wa thĩ yothe.​—Mat. 24:14.

14. Nĩ ũndũ ũrĩkũ twĩkĩrĩire kĩyo, na nĩkĩ?

¹⁴ Bibilia. Mwaka-inĩ wa 1896, Mũrũ wa Ithe Witũ Russell na arĩa maanyitanagĩra nake nĩ mongereire kiugo Bibilia harĩ rĩĩtwa rĩa rũhonge rwandĩkithĩtio kĩĩwatho rũrĩa maahũthagĩra gũcaba mabuku, rũkĩambĩrĩria gwĩtwo Watch Tower Bible and Tract Society. Ũgarũrũku ũcio warĩ mwagĩrĩru tondũ Bibilia nĩyo ĩkoretwo ĩrĩ kĩndũ kĩa mũthingi kĩrĩa kĩhũthĩrĩtwo kũmemerekia ũhoro mwega wĩgiĩ Ũthamaki. (Luk. 24:27) O ta ũrĩa rĩĩtwa rĩa rũhonge rũrĩa rwandĩkithĩtio kĩĩwatho riugĩte, ndungata cia Ngai nĩ ciĩkĩrĩire kĩyo harĩ kũheana Bibilia na gwĩkĩra andũ ngoro mamĩthome. Kwa ngerekano, mwaka wa 1926, nĩ twecabĩire Bibilia ya The Emphatic Diaglott ya Maandĩko ma Kĩngiriki ma Gĩkristiano ĩrĩa yarutĩtwo nĩ Benjamin Wilson. Kwambĩrĩria mwaka wa 1942, nĩ twacabire na tũkĩheana kobĩ 700,000 cia Bibilia ya King James Version ĩrĩ yothe. Mĩaka ĩĩrĩ tu thutha ũcio, tũkĩambĩrĩria gũcaba Bibilia ya American Standard Version, ĩrĩa ĩhũthĩrĩte rĩĩtwa Jehova maita 6,823. Gũkinyĩria mwaka wa 1950, nĩ twaheanĩte kobĩ makĩria ma 250,000.

15, 16. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ Bibilia ya New World Translation ũkenagĩra? (Arĩrĩriai ithandũkũ rĩrĩ na kĩongo, “Kũhanyũkia Wĩra wa Gũtaũra Bibilia.”) (b) Nĩ na njĩra ĩrĩkũ ũngĩreka Jehova ahutie ngoro yaku?

¹⁵ Bibilia ya New World Translation of the Christian Greek Scriptures yarutirũo mwaka wa 1950. Nayo Bibilia ngʼima ya New World Translation of the Holy Scriptures ĩkĩrutwo mwaka wa 1961. Nĩ ĩheete Jehova gĩtĩo na njĩra ya gũcokia rĩĩtwa rĩake harĩa hothe rĩarĩ thĩinĩ wa maandĩko ma mbere ma Kĩhibirania. Rĩĩtwa rĩa Ngai nĩ rĩonekaga maita 237 thĩinĩ wa Maandĩko ma Kĩngiriki ma Gĩkristiano. Nĩguo ĩtigĩrĩrũo atĩ nĩ yandĩkĩtwo ũrĩa kwagĩrĩire na ĩgathomeka wega ũrĩa kwahoteka, Bibilia ya New World Translation nĩ ĩcokeretwo maita maigana ũna, na ĩrĩa ya ica ikuhĩ nĩ ya 2013. Gũkinyĩria mwaka wa 2013, makĩria ma kobĩ milioni 201 cia Bibilia ya New World Translation ĩrĩ ngʼima kana icunjĩ nĩ ciacabĩtwo na thiomi 121.

¹⁶ Hihi andũ amwe moigĩte atĩa thutha wa gũthoma Bibilia ya New World Translation na rũthiomi rwao? Mũthuri ũmwe kuuma Nepal oigire ũũ: “Warĩ ũndũ mũritũ harĩ andũ aingĩ gũtaũkĩrũo nĩ ũtaũri wa tene wa Bibilia ya Nepali tondũ yahũthagĩra rũthiomi rũritũ. No rĩu nĩ tũtaũkagĩrũo nĩ Bibilia wega makĩria tondũ ĩhũthĩrĩte rũthiomi rũrĩa twaragia o mũthenya.” Rĩrĩa mũtumia ũmwe kuuma Central African Republic aambĩrĩiirie gũthoma Bibilia ĩrĩa yataũrĩtwo na rũthiomi rwa Sango, aambĩrĩirie kũrĩra akiuga, “Rũrũ nĩruo rũthiomi rũrĩa rũhutagia ngoro yakwa.” O ta mũtumia ũcio, no tũreke Jehova ahutie ngoro citũ na njĩra ya gũthomaga Kiugo gĩake o mũthenya.​—Thab. 1:2; Mat. 22:36, 37.

15, 16. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ Bibilia ya New World Translation ũkenagĩra? (Arĩrĩriai ithandũkũ rĩrĩ na kĩongo, “Kũhanyũkia Wĩra wa Gũtaũra Bibilia.”) (b) Nĩ na njĩra ĩrĩkũ ũngĩreka Jehova ahutie ngoro yaku?

Kuonania Ngatho nĩ Ũndũ wa Kũheo Indo na Kũmenyerio

17. Ũngĩonania atĩa ngatho nĩ ũndũ wa indo cia kũhunjia na ũrĩa ũmenyeretio kũhunjia, na moimĩrĩro megũkorũo marĩ marĩkũ weka ũguo?

¹⁷ Hihi nĩ wonanagia ngatho nĩ ũndũ wa indo iria tũheetwo cia kũhunjia na ũrĩa Mũthamaki Jesu Kristo athiaga na mbere gũtũmenyeria? Hihi nĩ wethaga mahinda ma gũthoma mabuku marĩa ithondeka rĩa Ngai rĩrutaga na ũkamahũthĩra gũteithia andũ arĩa angĩ? Angĩkorũo nĩ wĩkaga ũguo, no uuge ta Mwarĩ wa Ithe Witũ Opal Betler ũrĩa wabatithirio Oktomba 4, 1914. Oigire ũũ: “Tũrĩ na mũthuri wakwa [Edward] tũkoretwo tũkĩhũthĩra kĩnanda na kandi cia kũruta ũira kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ. Twahunjagia nyũmba kwa nyũmba tũkĩhũthĩra mabuku, tũbuku, na ngathĩti. Nĩ twathiaga kambĩini na tũkahunjia mabarabara-inĩ tũkuuĩte ibandĩko na tũkaheana trakti. Thutha-inĩ nĩ tuonirio ũrĩa tũngĩcokagĩra andũ na kwĩruta Bibilia na andũ arĩa marakenio nĩ ũhoro marĩ kwao mĩciĩ. Ũkoretwo ũrĩ ũtũũro ũiyũrĩte maũndũ maingĩ na wĩ na gĩkeno.” Jesu nĩ eeranĩire atĩ ndungata ciake nĩ ingĩgakorũo ikĩhanda, ikagetha, na igakenanĩra hamwe. Kũrĩ na andũ aingĩ mangĩruta ũira ta Opal atĩ kĩĩranĩro kĩu nĩ kĩa ma.​—Thoma Johana 4:35, 36.

18. Nĩ mweke ũrĩkũ wa mwanya tũrĩ naguo?

¹⁸ Arĩa matarĩ maratuĩka ndungata cia Mũthamaki no mone ta andũ a Ngai marĩ ‘andũ matathomete wega, na andũ o ũguo.’ (Atũm. 4:13) No ta wĩcirie ũndũ ũyũ! Mũthamaki nĩ atũmĩte andũ acio monagwo mahaana o ũguo mahote gũcaba mabuku marĩa mataũragwo na thiomi nyingĩ makĩria na magakinyĩra andũ aingĩ mũno thĩinĩ wa thĩ! Ũndũ wa bata makĩria nĩ atĩ, nĩ atũmenyeretie na agatũteithia kũhũthĩra indo icio nĩguo tũhote gũtheremia ũhoro mwega kũrĩ andũ a ndũrĩrĩ ciothe. Na githĩ ti mweke wa mwanya tũkĩrĩ naguo wa kũrutithania wĩra hamwe na Kristo kũhanda mbeũ cia ũhoro wa ma na kũgetha arutwo!