Athĩkĩra Ngai Ũgunĩke Nĩ Ciĩranĩro Iria Eeranĩire na Mwĩhĩtwa

1. Uuge wa Jehova ũkoragwo na ũtiganu ũrĩkũ na wa andũ matarĩ akinyanĩru?

JEHOVA nĩwe “[Ngai] ũrĩa wa ma.” (Thab. 31:5) Andũ matarĩ akinyanĩru matingĩĩhokwo hingo ciothe, no ‘gũtingĩhoteka Ngai ahenanie.’ (Ahib. 6:18; thoma Ndari 23:19.) Maũndũ marĩa orotete gwĩkĩra andũ hĩndĩ ciothe nĩ mahingaga. Kwa ngerekano, ũndũ wothe ũrĩa Ngai oigire nĩ angĩekire kĩambĩrĩria-inĩ gĩa thikũ iria cia ũũmbi nĩ ‘watuĩkire o guo.’ Nĩ ũndũ ũcio, mũthia-inĩ wa mũthenya wa gatandatũ wa ũũmbi, “Ngai agĩkĩona atĩ kĩndũ o gĩothe kĩrĩa ombĩte nĩ kĩega mũno.”—Kĩam. 1:6, 7, 30, 31.

2. Mũthenya wa kĩhurũko kĩa Ngai nĩ kĩĩ, na kwamũrũo kwa guo kwagĩrĩire gũtũhutia atĩa?

² Thutha wa kũrora ũũmbi wake, Jehova Ngai nĩ aagwetire kĩambĩrĩria kĩa mũthenya wa mũgwanja—ndwarĩ mũthenya wa mathaa 24, ĩndĩ nĩ ihinda iraihu rĩrĩa akoretwo ahurũkĩte agatiga kũruta wĩra wa ũũmbi gũkũ thĩ. (Kĩam. 2:2) Mũthenya wa kĩhurũko kĩa Ngai ndũrĩ ũrathira. (Ahib. 4:9, 10) Bibilia ndĩguũragia hĩndĩ ĩrĩa ki waambĩrĩirie. No nĩ ihinda inini thutha wa Hawa, mũtumia wa Adamu kũũmbwo, mĩaka ta 6,000 mĩhĩtũku. Mbere itũ harĩ na Mĩaka Ngiri ya Wathani wa Jesu Kristo, ĩrĩa ĩgatigĩrĩra atĩ muoroto wa Ngai wa kũũmba thĩ ĩtuĩke paradiso ya tene na tene ĩiyũirũo nĩ andũ akinyanĩru nĩ wahinga. (Kĩam. 1:27, 28; Kũg. 20:6) Hihi no ũkorũo na ma atĩ nĩ ũkagĩa na ihinda ta rĩu rĩa gĩkeno? Ĩĩ no ũkorũo na ma! Amu ‘mũthenya ũcio wa mũgwanja-rĩ, Ngai nĩ aũrathimire na akĩwamũra.’ Ciugo icio cionanagia atĩ o na kũngĩoimĩrire ũndũ ũrĩkũ ũterĩgĩrĩirũo, muoroto wa Ngai no mũhaka ũngĩahingire mbere ya mũthenya wake wa kĩhurũko gũkinya gĩturi.—Kĩam. 2:3.

3. (a) Thutha wa mũthenya wa kĩhurũko kĩa Ngai kwambĩrĩria, nĩ ũremi ũrĩkũ wagĩire kuo? (b) Jehova aataarĩirie atĩa ũrĩa angĩaniinire ũremi ũcio?

³ O na kũrĩ ũguo, thutha wa mũthenya wa kĩhurũko kĩa Ngai kwambĩrĩria, nĩ kwagĩire na thĩna. Shaitani, ũmwe wa araika a Ngai, nĩ eetuire ngai akĩenda gũthathaiyo. Akĩaria maheeni ma mbere na akĩheenia Hawa agĩtũma aremere Jehova. (1 Tim. 2:14) Nake Hawa, agĩtũma mũthuriwe anyitanĩre nake ũremi-inĩ ũcio. (Kĩam. 3:1-6) O na hĩndĩ ĩyo maũndũ maathũkĩte mũno rĩrĩa ũũma wa Ngai wekĩrĩirũo nganja, Jehova ndaigana kuona bata wa gwĩkĩra hinya uuge wake na njĩra ya mwĩhĩtwa atĩ muoroto wake nĩ ũngĩahingire. Ithenya rĩa ũguo, akĩhũthĩra ciugo iria andũ mangĩacokire gũtaũkĩrũo thutha-inĩ, nĩ aagwetire ũrĩa ũkararia ũcio ũngĩaniinirũo: ‘Nĩngũtũma wee Shaitani na mũndũ mũka ũyũ mũgĩe ũthũ, o na mbeũ yaku na yake igĩe ũthũ; mbeũ yake ĩrĩa yeranĩirũo nĩĩgakũgũtha mũtwe, nawe nĩ ũkamĩgũtha ndiira ya kũgũrũ.’—Kĩam. 3:15; Kũg. 12:9.

MWĨHĨTWA—NĨ WA BATA KĨĨWATHO

4, 5. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wa kĩĩwatho Iburahimu aahũthagĩra rĩmwe na rĩmwe?

⁴ Hĩndĩ ĩyo ya kĩambĩrĩria kĩa historĩ ya andũ, nĩ hinya gũkorũo nĩ kwabataranagia mũndũ ehĩte nĩguo onanie ũũma wa ũndũ ũrĩa aroiga thĩinĩ wa rũthiomi rũrĩa Ngai aaheete Adamu na Hawa. Ciũmbe nginyanĩru iria ciendete Ngai na ciĩgerekanagia nake itibataraga kwĩhĩta; hĩndĩ ciothe ciaragia ma, na nĩ ciĩhokanĩte biũ. No maũndũ nĩ maagarũrũkire rĩrĩa andũ meehirie magĩte ũkinyanĩru. Macũngĩrĩro-inĩ, rĩrĩa maheeni maingĩhire thĩinĩ wa andũ, nĩ haagĩire na bata wa kwĩhĩtaga nĩguo monanie ũũma wa kĩrĩa maroiga.

⁵ Mĩĩhĩtwa yarĩ ya bata kĩĩwatho na Iburahimu nĩ aamĩhũthĩrire na njĩra yarĩ na ũguni maita ta matatũ. (Kĩam. 21:22-24; 24:2-4, 9) Kwa ngerekano, nĩ eekire ũguo rĩrĩa aacokaga arĩkia kũhoota mũthamaki wa Edomu na arĩa maanyitanagĩra nake. Athamaki a Salemu na Sodomu magĩthiĩ gũtũnga Iburahimu. Melkizedeki mũthamaki wa Salemu, ningĩ aarĩ ‘mũthĩnjĩri-Ngai wa Mũrungu Ũrĩa-wĩ-Igũrũ-Mũno.’ Arĩ mũthĩnjĩri, nĩ aarathimire Iburahimu na akĩgooca Ngai nĩ kũhe Iburahimu ũhootani harĩ thũ ciake. (Kĩam. 14:17-20) No rĩrĩa mũthamaki wa Sodomu eendaga kũhe Iburahimu kĩheo nĩ ũndũ wa kũhonokia andũ ake kuuma harĩ ita rĩa thũ rĩrĩa rĩamatharĩkĩire, Iburahimu nĩ oire guoko igũrũ akĩĩhĩta akiuga: “Jehova Mũrungu Ũrĩa-wĩ-Igũrũ-Mũno, o we mwene igũrũ na thĩ-rĩ, nĩndamuoeire guoko gwakwa na igũrũ, ngĩĩgirithia, ngiuga atĩrĩ, Ndingĩthiĩ na kĩndũ o na kĩmwe gĩaku, o na kĩngĩtuĩka no kauthi, o na kana karũkwa ga kĩratũ, nĩ getha ndũkanoige atĩrĩ, Niĩ nĩ niĩ ndongetie Aburamu.”—Kĩam. 14:21-23.

KĨĨRANĨRO KĨRĨA JEHOVA EERĨIRE IBURAHĨMU NA MWĨHĨTWA

6. (a) Iburahimu aatũigĩire kĩonereria kĩrĩkũ? (b) Tũgunĩkaga atĩa kuumana na wathĩki wa Iburahimu?

⁶ Nĩguo andũ mena wĩhia magunĩke, Jehova Ngai o nake anahũthĩra mĩĩhĩtwa kũgerera ciugo ta “Mwathani Jehova oigĩte atĩrĩ, O ta ũrĩa niĩ ndũũraga muoyo.” (Ezek. 17:16) Bibilia ĩgwetaga makĩria ma maita 40 ngũrani marĩa Jehova Ngai eehĩtire. Kwahoteka hĩndĩ ĩrĩa ĩririkanagwo mũno nĩ rĩrĩa Ngai aaragia na Iburahimu. Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, Jehova nĩ aaheire Iburahimu ciĩranĩro cigana ũna iria ingĩnyitithanio ironania atĩ Mbeũ ĩrĩa yeranĩirũo ĩngĩoimanire na Iburahimu, kũgerera mũrũwe Isaka. (Kĩam. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Jehova agĩcoka agĩikia Iburahimu kĩgerio-inĩ kĩnene, akĩmwatha arute mũrũwe ũrĩa eendete atuĩke igongona. Atekũrĩa marĩĩgu, Iburahimu agĩathĩka na aarĩ hakuhĩ kũruta Isaka igongona rĩrĩa mũraika wa Ngai aamũgiririe. Ngai agĩcoka akiuga ũũ na mwĩhĩtwa: “Nĩndĩĩhĩtĩte ngegweta niĩ mwene, . . . atĩ tondũ nĩweka ũguo, waaga kũngiria mũrũguo, o mũrũguo ũcio wa mũmwe-rĩ, kũrathima no mũhaka ngũrathime, o na gũthegeiya no mũhaka ngũthegeerie mbeũ, ĩingĩhe o ta njata cia igũrũ, o na ta mũthanga ũrĩa ũrĩ hũgũrũrũ-inĩ cia iria rĩrĩa inene; nayo mbeũ yaku nĩĩkerigagĩria na kĩhingo gĩa thũ ciayo. Na ningĩ ndũrĩrĩ ciothe cia thĩ ikarathimwo nĩ ũndũ wa mbeũ ĩyo yaku; nĩ tondũ-rĩ, nĩwĩtĩkĩrĩte kũigua mũgambo wakwa.”—Kĩam. 22:1-3, 9-12, 15-18.

7, 8. (a) Ngai eehĩtĩire Iburahimu arĩ na muoroto ũrĩkũ? (b) Arĩa a “ngʼondu ingĩ” cia Jesu makagunĩka atĩa nĩ kĩĩranĩro kĩrĩa Ngai eeranĩire na mwĩhĩtwa?

⁷ Nĩ kĩĩ gĩatũmire Ngai ehĩtĩre Iburahimu atĩ ciĩranĩro Ciake nĩ cingĩahingire? Eendaga kũũmĩrĩria na gwĩkĩra hinya wĩtĩkio wa arĩa mangĩkaagaya ũthamaki hamwe na Kristo, marĩ gĩcunjĩ gĩa kerĩ kĩa “mbeũ” ĩrĩa yeranĩirũo. (Thoma Ahibirania 6:13-18; Gal. 3:29) Kũringana na ũrĩa mũtũmwo Paulo aatarĩirie-rĩ, Jehova, ‘eetonyirie ũhoro-inĩ ũcio na kwĩhĩta mwĩhĩtwa; nĩguo atĩ, tondũ wa maũndũ merĩ marĩa matangĩgarũrĩka, ciĩranĩro na mĩĩhĩtwa yake o marĩa gũtangĩhoteka Ngai ahenanie namo, twĩgwatĩre kĩĩrĩgĩrĩro o kĩrĩa tũigĩirũo mbere itũ.’

⁸ Akristiano arĩa aitĩrĩrie maguta to o magunĩkaga nĩ mwĩhĩtwa wa Ngai harĩ Iburahimu. Jehova nĩ eehĩtire atĩ kũgerera “mbeũ” ya Iburahimu, “ndũrĩrĩ ciothe cia thĩ [nĩ] ikarathimwo.” (Kĩam. 22:18) Andũ amwe arathime nĩ arĩa a “ngʼondu ingĩ” mathĩkagĩra Kristo, arĩa marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro kĩa muoyo wa tene na tene thĩinĩ wa paradiso gũkũ thĩ. (Joh. 10:16) O na angĩkorũo kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku nĩ kĩa igũrũ kana gũkũ thĩ, ‘kĩĩgwatĩre’ na njĩra ya gũthiĩ na mbere gũikara ũrĩ mwathĩki harĩ Ngai.—Thoma Ahibirania 6:11, 12.

MĨĨHĨTWA ĨNGĨ YA NGAI ĨKONAINIE NA KĨĨRANĨRO KĨU

9. Nĩ mwĩhĩtwa ũrĩkũ Ngai eehĩtire rĩrĩa njiarũa cia Iburahimu ciarĩ ũkombo-inĩ Misiri?

⁹ Karine nyingĩ thutha ũcio, Jehova nĩ eehĩtire o rĩngĩ igũrũ rĩgiĩ ciĩranĩro icio igwetetwo hau igũrũ, rĩrĩa aatũmire Musa akaarie na njiarũa cia Iburahimu, iria hĩndĩ ĩyo ciarĩ ũkombo-inĩ Misiri. (Tham. 6:6-8) Akĩaria ũhoro wa hĩndĩ ĩyo, Ngai oigire ũũ: “Mũthenya ũrĩa ndathurire Isiraeli, . . . Ndamaambararĩirie guoko [na mwĩhĩtwa], ngiuga atĩ nĩngamaruta kũu bũrũri wa Misiri, ndĩmahire bũrũri ũrĩa ndamathiganĩire, o bũrũri wĩ bũthi wa iria o na ũũkĩ.”—Ezek. 20:5, 6.

10. Nĩ kĩĩranĩro kĩrĩkũ Ngai eerĩire Isiraeli thutha wa kũmakũũra kuuma Misiri?

¹⁰ Thutha wa Isiraeli gũkũũrũo kuuma Misiri, Jehova nĩ aamaheire kĩĩranĩro kĩngĩ na mwĩhĩtwa: “Mũngĩathĩka mũigue mũgambo wakwa na ma o ma, na mũmenyagĩrĩre kĩrĩkanĩro giitũ na inyuĩ, ti-itherũ nĩmũgũtuĩka ta mũrĩ kĩndũ gĩakwa kĩĩ bata mũno kĩamũrĩtwo gũkĩra andũ a ndũrĩrĩ iria ingĩ ciothe; nĩ ũndũ thĩ yothe nĩ yakwa; na nĩ ngũmutua rũciaro rũa athĩnjĩri-Ngai, na ndĩmũtue rũrĩrĩ rũamũre.” (Tham. 19:5, 6) Githĩ ũcio ndwarĩ mweke wa mwanya mũno Ngai aaheire Isiraeli! Ũguo nĩ kuuga atĩ mangĩathĩkire, andũ kuuma rũrĩrĩ rũu nĩ mangĩagĩire na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa kũhũthĩrũo nĩ Ngai marĩ ũthamaki wa athĩnjĩri nĩguo andũ arĩa angĩ othe marathimwo. Thutha-inĩ agĩtaarĩria ũrĩa eekire hĩndĩ ĩyo-rĩ, Jehova oigire ũũ: “Ngĩgũtambũrũkĩria nguo yakwa ĩrĩa ndaya, . . . ti-itherũ ngĩkwĩhĩtĩra mwĩhĩtwa, na tũkĩgĩa kĩrĩkanĩro nawe, ũgĩgĩtuĩka wakwa.”—Ezek. 16:8.

11. Aisiraeli moigire atĩa rĩrĩa Ngai aamerire mathondeke kĩrĩkanĩro nake marĩ andũ ake aamũre?

¹¹ Hĩndĩ ĩyo Jehova ndeerire Isiraeli moige na mwĩhĩtwa atĩ nĩ megũkorũo marĩ athĩki; o na Ngai ndaigana kwĩra Aisiraeli magĩe na ũkuruhanu nake kĩa hinya. Ithenya rĩa ũguo, moigire ũũ na kwenda kwao: “Maũndũ macio mothe Jehova oigĩte, nomo tũgwĩka.” (Tham. 19:8) Matuku matatũ thutha ũcio, Jehova Ngai akĩmenyithia Isiraeli maũndũ marĩa angĩendire mahingie marĩ rũrĩrĩ rwake rũamũre. Maambire kũheo Maathani Ikũmi, Musa agĩcoka akĩmataarĩria maathani mangĩ marĩa maandĩkĩtwo kuuma Thama 20:22 nginya Thama 23:33. Aisiraeli maaiyũkirie ũndũ ũcio atĩa? ‘Andũ othe meetĩkanĩirie hamwe o ta mũndũ ũmwe, makiuga atĩrĩ, Maũndũ macio mothe Jehova oigĩte-rĩ, nomo tũrĩĩkaga.’ (Tham. 24:3) Musa agĩcoka akĩandĩka mawatho macio thĩinĩ wa “ibuku rĩa kĩrĩkanĩro” na akĩmathomera na mũgambo mũnene nĩguo rũrĩrĩ rũu ruothe rũmaigue rĩngĩ. Arĩkia gwĩka ũguo, andũ makĩĩhĩta rĩa gatatũ makiuga: “Maũndũ macio mothe Jehova oigĩte-rĩ, nomo tũrĩĩkaga, na nĩtũgwathĩka.”—Tham. 24:4, 7, 8.

12. Jehova eekire atĩa, nao andũ ake arĩa aathurĩte mekire atĩa kwerekera kĩrĩkanĩro kĩrĩa maarĩkanĩire?

¹² Jehova aambĩrĩirie o hĩndĩ ĩyo kũhingia itemi rĩake rĩkoniĩ kĩrĩkanĩro kĩu kĩa Watho, rĩrĩa aabangire kũgĩe na hema ya gũthathaĩria o hamwe na athĩnjĩri Ngai arĩa mangĩahotithirie andũ mena mehia kũmũkuhĩrĩria. No Aisiraeli, maariganĩirũo o narua wĩyamũrĩri wao harĩ Ngai na ‘magĩthirĩkia Ũrĩa Mũtheru wa Isiraeli.’ (Thab. 78:41) Kwa ngerekano, rĩrĩa Musa aathiĩte kũheo ũtongoria makĩria Kĩrĩma-inĩ gĩa Sinai, Aisiraeli nĩ maathethũkire makĩambĩrĩria kwaga wĩtĩkio harĩ Ngai magĩciria atĩ Musa nĩ aamatiganĩirie. Nĩ ũndũ ũcio magĩthondeka mũhianano wa njaũ ya thahabu makĩĩra kĩrĩndĩ ũũ: “Wee Isiraeli, ici nĩcio ngai ciaku iria ciakũrutire bũrũri wa Misiri.” (Tham. 32:1, 4) Magĩcoka makĩgĩa na kĩrĩa meetire “gĩathĩ gĩa kũririkana Jehova” makĩinamĩrĩra na makĩrutĩra magongona mũhianano ũcio maathondekete. Rĩrĩa Jehova onire ũguo, akĩra Musa ũũ: “Nĩmagarũrũkĩte narua mũno, magatiga gũthiĩ na mĩthiĩre ĩrĩa ndamaathire mathiage nayo.” (Tham. 32:5, 6, 8) Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, kuuma hĩndĩ ĩyo Isiraeli maagĩire na mũtugo wa kwĩraga Ngai maũndũ na mĩĩhĩtwa magacoka makamĩagarara.—Ndar. 30:2.

MĨĨHĨTWA ĨNGĨ ĨĨRĨ

13. Nĩ kĩĩranĩro kĩrĩkũ Ngai eerĩire Mũthamaki Daudi na mwĩhĩtwa, na gĩkonainie atĩa na Mbeũ ĩrĩa yeranĩirũo?

¹³ Hĩndĩ ya wathani wa Mũthamaki Daudi, Jehova nĩ eeranĩire ciĩranĩro ingĩ igĩrĩ na mwĩhĩtwa iria ingĩagunire arĩa othe mamwathĩkagĩra. Mbere, aambire kwĩhĩtĩra Daudi atĩ gĩtĩ gĩake gĩa ũthamaki kĩngĩatũũrire nginya tene. (Thab. 89:35, 36; 132:11, 12) Ũguo nĩ kuuga atĩ Mbeũ ĩrĩa yeranĩirũo ĩngĩgeetwo “mũrũ wa Daudi.” (Mat. 1:1; 21:9) Arĩ na wĩnyihia, Daudi eetire mũndũ ũcio wa rũciaro rwake “Mwathani” tondũ Kristo nĩ angĩatuĩkire mũnene kũmũkĩra.—Mat. 22:42-44.

14. Nĩ kĩĩranĩro kĩrĩkũ Ngai eeranĩire na mwĩhĩtwa gĩkoniĩ Mbeũ ĩrĩa yeranĩirũo, na tũgunĩkaga atĩa nĩkĩo?

¹⁴ Kerĩ, Jehova nĩ aatongoririe Daudi kũgerera roho arathe atĩ Mũthamaki ũcio wa mwanya ningĩ nĩ angĩgaatungatĩra andũ arĩ Mũthĩnjĩri Ngai Mũnene. Thĩinĩ wa Isiraeli ũthamaki na ũthĩnjĩri Ngai marĩ maũndũ merĩ matiganĩte biũ. Athĩnjĩri Ngai moimaga mũhĩrĩga-inĩ wa Lawii, nao athamaki makoima mũhĩrĩga wa Juda. Ĩndĩ ũhoro-inĩ wĩgiĩ ũcio ũngĩkaagaya gĩtĩ gĩake gĩa ũthamaki, Daudi oigire ũũ: ‘Jehova nĩ eerire Mwathani wakwa atĩrĩ, Ikara thĩ guoko-inĩ gwakwa kwa ũrĩo, kinya ngatũma thũ ciaku ituĩke gaturũa ka makinya maku. Jehova nĩ ehĩtĩte, na ndangĩĩricũkwo, akoiga, Wee wĩ mũthĩnjĩri-Ngai o nginya tene, o ta ũrĩa Melikisedeki aatariĩ.’ (Thab. 110:1, 4) Nĩguo ahingie ũrathi ũcio, Jesu Kristo, Mbeũ ĩrĩa yeranĩirũo, rĩu nĩ arathana arĩ kũrĩa igũrũ. Ningĩ nĩ aratungatĩra andũ arĩ Mũthĩnjĩri Ngai Mũnene na njĩra ya gũteithia arĩa meerira magĩe na ũkuruhanu mwega na Ngai.—Thoma Ahibirania 7:21, 25, 26.

AISIRAELI ARĨA ERŨ A NGAI

15, 16. (a) Nĩ marũrĩrĩ marĩkũ merĩ ma Isiraeli magwetetwo thĩinĩ wa Bibilia, na nĩ arĩkũ makoragwo na kĩrathimo kĩa Ngai ũmũthĩ? (b) Nĩ rĩathani rĩrĩkũ Jesu aaheire arũmĩrĩri ake rĩgiĩ mĩĩhĩtwa?

¹⁵ Nĩ ũndũ wa kũrega Jesu Kristo, rũrĩrĩ rwa Isiraeli macũngĩrĩro-inĩ nĩ rwaregirũo nĩ Ngai na rũgĩte mweke wa gũtuĩka ‘rũciaro rwa athĩnjĩri-Ngai.’ O ta ũrĩa Jesu oigĩte: “Ũthamaki wa Ngai nĩũkarutwo kũrĩ inyuĩ, ũheo rũrĩrĩ rũrĩa rũgaciaraga maciaro maguo.” (Mat. 21:43) Rũrĩrĩ rũu rwerũ rwaciarirũo Bendegothito ya 33 Mahinda Maitũ (M.M.) rĩrĩa roho wa Ngai waitĩrĩirio arutwo a Jesu 120 arĩa monganĩte Jerusalemu. Acio nĩo maatuĩkire “Aisiraeli arĩa a Ngai” na thutha wa kahinda kanini magĩkinya ngiri cigana ũna kuuma kũrĩ andũ a ndũrĩrĩ ciothe cia thĩ ĩrĩa yoĩkaine hĩndĩ ĩyo.—Gal. 6:16.

¹⁶ Mũgarũ na Aisiraeli a kĩĩmwĩrĩ, rũrĩrĩ rũu rwerũ rwa Ngai rwa kĩĩroho rũkoretwo rũgĩciara maciaro mega na njĩra ya gwathĩkagĩra Ngai. Rĩathani rĩmwe rĩrĩa andũ a rũrĩrĩ rũu mathĩkagĩra rĩkonainie na kwĩhĩta. Mĩĩhĩtwa nĩ yahũthagĩrũo ũũru rĩrĩa Jesu aarĩ gũkũ thĩ, andũ makehĩtaga na maheeni kana no ũndũ wa tũũndũ tũnini. (Mat. 23:16-22) Jesu aarutire arũmĩrĩri ake ũũ: “Mũtikanehĩte o na atĩa . . . Mũkĩaria-rĩ, ugagai ũũ, Ĩĩ-ni, ĩĩ-ni; Aca, aca: na ũrĩa ũkĩrĩte ciugo icio uumĩte kũrĩ ũrĩa mũũru.”—Mat. 5:34,37.

17. Nĩ ciũria irĩkũ ciarĩrĩirio gĩcunjĩ-inĩ kĩa wĩruti kĩrĩa gĩkũrũmĩrĩra?

¹⁷ Hihi ũguo nĩ kuuga atĩ kwĩhĩta hĩndĩ ciothe gũkoragwo gwĩ kũũru? Makĩria ma ũguo-rĩ, kũreka Ĩĩ itũ ĩtuĩke Ĩĩ gũkonainie na maũndũ marĩkũ? Ciũria icio nĩ ikaarĩrĩrio gĩcunjĩ-inĩ kĩa wĩruti kĩrĩa kĩrũmĩrĩire. O tũgĩthiaga na mbere gwĩcũrania Kiugo kĩa Ngai, rekei tũtũũrie ngoro ya gwathĩkĩra Jehova. Nake, nĩ arĩkenagĩra gũtũrathima tene na tene kũringana na ciĩranĩro ciake njega iria eeranĩire na mwĩhĩtwa.