Hihi Andũ nĩ Mekwananga Thĩ Ĩthire Biũ?

Kũringana na mwandĩki ũcio wa tene wa Bibilia, ũtũũro mũkuhĩ wa mũndũ nĩ ngũrani mũno na wa thĩ, tondũ thĩ nĩ ya gũtũũra. Ningĩ kwa ihinda rĩa mĩaka ngiri nyingĩ, njiaro nyingĩ ciũkĩte igĩthiaga, no nginyagia rĩu, thĩ nĩ yonanĩtie ũhoti wayo wa gũteithĩrĩria ũtũũro ũthiĩ na mbere.

Kuuma hĩndĩ ya Mbaara ya Kerĩ ya Thĩ, nĩ kũgĩte na ũgarũrũku mũnene mũno. Andũ nĩ meyoneire ũthii mũnene wa na mbere, maũndũ-inĩ megiĩ ũgendi kana ũkuui, ũkinyanĩria, na maũndũ mangĩ ma tekinolojĩ, ũndũ ũrĩa ũrehete mogarũrũku manene matarĩ moneka rĩngĩ ma kĩĩmbeca. Andũ aingĩ nĩ makenagĩra ũtũũro wa igũrũ matangĩeciririe no mahote gũikara. Kahinda-inĩ o kau, mũigana wa andũ thĩinĩ wa thĩ nĩ wongererekete hakuhĩ maita matatũ.

Ũndũ ũcio ũkoretwo na moimĩrĩro marĩkũ? Maũndũ marĩa andũ mareka nĩ marathũkia thĩ na gĩkĩro kĩnene ũũ atĩ, kahinda gatarĩ kũraihu nĩ ĩrĩremwo kũruta maũndũ marĩa mateithagia ũtũũro gũthiĩ na mbere. O na athomi amwe a sayansi nĩ monete atĩ kwa ihinda rĩa mĩaka magana maigana ũna mĩhĩtũku, andũ nĩ makoretwo magĩka maũndũ matũmĩte thĩ ĩgarũrũke na njĩra ya kũmakania.

Bibilia nĩ yarathĩte atĩ kũrĩ ihinda andũ ‘mangĩkonũha thĩ.’ (Kũguũrĩrio 11:18) Andũ amwe nĩ meyũragia kana hihi tũratũũra mahinda-inĩ macio. Hihi andũ nĩ mekũmĩũnũha makĩria? Hihi no yagĩre rĩngĩ, kana nĩ ĩthũkĩte biũ?

HIHI THĨ NĨ ĨKINYĨTE HANDŨ ĨTANGĨHOTA KWAGĨRA?

Hihi thĩ nĩ ĩkinyĩte handũ ĩtangĩhota kwagĩra? Athomi amwe a sayansi nĩ moigaga atĩ nĩ ũndũ mũritũ kũmenya kabere moimĩrĩro ma ũgarũrũku ũcio. Nĩ ũndũ wa ũndũ ũcio, athomi acio a sayansi nĩ moigaga atĩ tũrorete hĩndĩ kũrĩgĩa na ũgarũrũku ũterĩgĩrĩirũo wa rĩera, ũrehe mwanangĩko mũnene thĩinĩ wa thĩ.

Ningĩ ta wĩcirie ũhoro wa mbarabu ĩrĩa ĩkoragwo kũndũ gwĩtagwo West Antarctic. Andũ amwe metĩkĩtie atĩ, nĩ ũndũ wa kuongerereka kwa ũrugarĩ thĩinĩ wa thĩ kũrĩa gũkoretwo kuo, nĩ harĩ hĩndĩ ĩrĩkinya mbarabu ĩyo ĩtweke ũndũ ĩtangĩhota kũgirĩrĩrio. Gĩtũmi kĩnene nĩ tondũ, o na gũtuĩka mbarabu yamũrĩkwo nĩ riũa nĩ ĩkoragwo na ũhoti wa gũcokia mĩrũri yarĩo igũrũ, hĩndĩ ĩrĩa mbarabu ĩyo yatweka, nĩ ĩcekehaga ũndũ ĩtangĩhota gũcokia mĩrũri ĩyo ya riũa, ĩgatũma maĩ marĩa marĩ rungu rwayo magĩe na ũrugarĩ mũingĩ, na ũndũ ũcio ũgatũma mbarabu ĩyo ĩtweke makĩria. Ũndũ ũcio no ũkinye handũ ũreme kũgirĩrĩka, na gũtweka kwa mbarabu ĩyo gũtũme maĩ maiyũre iria-inĩ, ũndũ ũrĩa ũngĩrehera andũ milioni nyingĩ ũgwati mũnene.

ANDŨ GŨTHŨKIA THĨ GŨKĨRIA NJANO

Andũ nĩ makoretwo makĩhaarĩria mĩtaratara ĩtiganĩte nĩguo mahote kũhiũrania na ũgwati ũrĩa ũngʼetheire thĩ ũmũthĩ. Mũtaratara ũmwe ũrĩa ũigĩtwo nĩ wa kũgeria kuonia andũ bata wa kwagagĩria ũhoti wao wa kĩĩmbeca na mĩikarĩre yao kũringana na indo iria irĩ thĩinĩ wa thĩ. Moimĩrĩro ma ũndũ ũcio makoretwo mahaana atĩa?

Andũ nĩ marathiĩ na mbere kũhũthĩra indo iria irĩ thĩinĩ wa thĩ na ihenya gũkĩra ũrĩa ĩhotaga gũciruta. Hihi nĩ harĩ ũndũ ũngĩkwo? Mũthomi ũmwe wa ũhoro wa rĩera na maũndũ marĩa matũrigicĩirie oigire ũũ atekũhithĩrĩra: “Na njĩra ĩngĩ, tũtirĩ na ũhoti kana ũmenyo wa kũramata thĩ ũrĩa kwagĩrĩire.” Ũndũ ũcio nĩ ũratwarana wega na mawoni ma Bibilia: “Gũtirĩ mũndũ wa gũkũ thĩ ũngĩhota gwĩthondekera mĩthiĩre yake we mwene.”​​—⁠Jeremia 10:⁠23.

O na kũrĩ ũguo, Bibilia nĩ ĩtũheaga ũũma wa atĩ Ngai ũrĩa wombire thĩ ndangĩreka andũ mamĩanange biũ. Tũthomaga ũũ thĩinĩ wa Thaburi 115:16: “Nayo thĩ nĩ kũhe aheete ciana cia kĩrĩndĩ.” Nĩ ũhoro wa ma atĩ thĩ nĩ ‘kĩheo kĩrĩa kĩagĩrĩire’ kuuma kũrĩ Ithe witũ wa igũrũ. (Jakubu 1:17) Hihi no twĩrĩgĩrĩre Ngai atũhe kĩheo gĩgũikara o kahinda kanini gĩcoke gĩthũke? Ndangĩka ũguo! Ũndũ ũcio nĩ wonanagio wega nĩ ũrĩa ombire thĩ ĩno iitũ.

MUOROTO WA MŨŨMBI WITŨ NĨ ŨRĨKŨ?

Thĩinĩ wa Bibilia, ibuku rĩa Kĩambĩrĩria nĩ rĩtwĩraga na njĩra ndikĩru ũrĩa Ngai ombire thĩ na mũbango mwega. Kĩambĩrĩria-inĩ thĩ ĩtaaragĩrio atĩ “ndĩarĩ ũndũ yatariĩ; yarĩ o ũguo ũtheri; . . . kwahumbĩtwo no nduma.” No nĩ rĩgwetete atĩ “maĩ”​—⁠marĩa arĩ kĩndũ kĩa bata mũno harĩ ũtũũro​—maarĩ kuo thĩinĩ wa thĩ. (Kĩambĩrĩria 1:⁠2) Ngai agĩcoka akiuga: “Nĩkũgĩe ũtheri.” (Kĩambĩrĩria 1:⁠3) Mĩrũri ya riũa nĩ yathire ĩtonyete rĩera-inĩ rĩrĩa rĩtũrigicĩirie nginya ĩgĩkinya gũkũ thĩ, na nĩ ũndũ ũcio gũkĩgĩa na ũtheri. Rĩgacoka rĩgataarĩria ũrĩa thĩ nyũmũ o hamwe na iria ciombirũo. (Kĩambĩrĩria 1:​9, 10) Thutha-inĩ gũkĩgĩa na “nyeki, na tũhuti tũu tũmeraga tũkoima mbeũ, . . . na mĩtĩ ĩrĩa ĩciaraga maciaro.” (Kĩambĩrĩria 1:12) Nĩ ũndũ ũcio gũkĩgĩa na indo iria ciothe ibataranagia harĩ ũtũũro. No hihi mũbango ũyũ wothe warĩ na muoroto ũrĩkũ?

Mũnabii wa tene wetagwo Isaia aahũthĩrire ciugo ici gũtaarĩria Ngai na muoroto wake wa kũũmba thĩ: “Ũrĩa wombire matu marĩa mairũ, nake nĩwe Ngai, na nĩwe wathondekire thĩ, agĩtũma ĩgĩe, na agĩcoka akĩmĩrũmia wega, na ndaamĩũmbire hatarĩ ũrĩa yatariĩ, no kũũmba aamĩũmbire ĩtũũragwo nĩ andũ.” (Isaia 45:18) Hatarĩ nganja, muoroto wa mũũmbi warĩ thĩ ĩtũũrũo tene na tene.

Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, andũ nĩ mahũthĩrĩte ũũru kĩheo gĩkĩ gĩthaka nginya magagĩthũkia. No o na kũrĩ ũguo, muoroto wa mũũmbi ndũcenjetie. Mũthuri ũmwe wa tene oigire ũũ: “Ngai ti mũndũ, atĩ ahenanie; Ningĩ ti mũrũ wa Adamu, atĩ nĩguo ericũkwo; Hĩ, githĩ aakiuga ũndũ na aage kũwĩka?” (Ndari 23:19) Handũ ha kũrekereria thĩ yanangwo, ihinda nĩ rĩkuhĩrĩirie mũno rĩa Ngai “kũnina arĩa monũhaga thĩ.”​—Kũguũrĩrio 11:⁠18.

THĨ NĨ GĨIKARO KĨA ANDŨ TENE NA TENE

Jesu Kristo oigire ũũ thĩinĩ wa Mahunjio ma Kĩrĩma-inĩ marĩa marĩ ngumo: “Gũkena-rĩ, nĩ arĩa ahoreri, nĩ gũkorũo nĩmakagaya thĩ.” (Mathayo 5:⁠5) Thutha-inĩ mahunjio-inĩ o macio, Jesu nĩ aaguũririe njĩra ĩrĩa ĩkaahũthĩrũo kũhonokia thĩ ndĩkonũhwo. Aathire arũmĩrĩri ake mahoyage ũũ: “Ũthamaki waku ũũke. O ũrĩa wendete Wee, nĩwĩkagwo gũkũ thĩ, o ta ũrĩa wĩkagwo kũu Igũrũ.” Nĩ ma, Ũthamaki wa Ngai, kana thirikari, nĩ ũkahingia muoroto wa Ngai harĩ thĩ.​—Mathayo 6:⁠10.

Ngai oigire ũũ akĩaria igũrũ rĩgiĩ mogarũrũku marĩa makaarehwo nĩ Ũthamaki: “Nĩ atĩrĩ, maũndũ mothe nĩ kũmerũhia ndĩramerũhia.” (Kũguũrĩrio 21:⁠5) Hihi ũguo nĩ kuuga Ngai nĩ kũũmba akomba thĩ ĩngĩ njerũ? Aca, tondũ gũtirĩ ũndũ wĩ na thĩna na ũrĩa thĩ yũmbĩtwo. Handũ ha ũguo, nĩ kweheria akeheria andũ arĩa matũmĩte maũndũ mahĩtane thĩinĩ wa thĩ, ũguo nĩ kuuga “arĩa monũhaga thĩ” kana thirikari ciothe cia thĩ iria irathana ũmũthĩ. Nĩ kweherio cikeherio kũrehwo “igũrũ rĩerũ o na thĩ njerũ”​—ũguo nĩ ta kuuga thirikari ya igũrũ, kana Ũthamaki wa Ngai, ũrĩa ũgaatha andũ arĩa magakorũo metĩkĩrĩkĩte nĩ Ngai.​—Kũguũrĩrio 21:⁠1.

Ngai nĩ agaathondeka rĩngĩ indo cia gũtũguna iria itũmaga ũtũũro ũthiĩ na mbere. Agĩtaarĩria ũrĩa Ngai ageeka, mwandĩki wa Thaburi nĩ aatongoririo nĩ roho kwandĩka ũũ: ‘Gũceerera nĩũceeragĩra thĩ, ũkamiurĩria mbura; ũtũmaga ĩgĩe bũũthi mũno.’ Moimĩrĩro magakorũo marĩ thĩ paradiso ĩraruta irio cia kũigana, ĩrĩ na rĩera rĩigananĩru wega, na makĩria ma ũguo, irathimo cia Ngai.​—Thaburi 65:​9-13.

Mũnene wa ndini ya Kĩĩhĩndĩ ya India wĩtagwo Mohandas Gandhi oigire ũũ kũringana na mwandĩki wake wetagwo Pyarelal: “Thĩ nĩ ĩrutaga indo cia kũigana nĩ ũndũ wa mũndũ o wothe, no ti ũndũ wa ũkoroku wa mũndũ o wothe.” Ũthamaki wa Ngai ũkaniina kĩhumo kĩa mathĩna na njĩra ya kũrehe ũgarũrũku ngoro-inĩ cia andũ. Mũnabii Isaia aarathĩte atĩ rungu rwa Ũthamaki, “Gũtikageranwo ngero, kana kũninanwo,” o na kana thĩ yũnũhũo. (Isaia 11:⁠9) Ningĩ andũ milioni nyingĩ kuuma ũndũire na mĩrerere ngũrani nĩ mareruta ithimi cia ũthingu cia Ngai. Nĩ mararutwo kwenda Ngai na andũ arĩa angĩ, kuonanagia ngatho, kũrũmbũiya indo iria itũrigicĩirie, kũhũthĩra indo na njĩra ya ũbacĩrĩri, na gũtũũra kũringana na muoroto wa Ngai harĩ thĩ. Maraharĩrio nĩ ũndũ wa ũtũũro thĩinĩ wa thĩ ĩrĩ paradiso.​—Kohelethu 12:13; Mathayo 22:​37-39; Akolosai 3:⁠15.

Ibuku rĩa Kĩambĩrĩria rĩrĩkagĩrĩria ũhoro wa ũũmbi na ciugo ici: “Ngai agĩkĩona atĩ kĩndũ o gĩothe kĩrĩa ombĩte nĩ kĩega mũno.” (Kĩambĩrĩria 1:31) Hatarĩ nganja, Ngai ndarĩ hĩndĩ agetĩkĩria thĩ ĩno ya magegania yanangwo biũ. Nĩ tũũmagĩrĩrio mũno nĩ kũmenya atĩ thĩ itũ nĩ ĩgitĩirũo wega moko-inĩ ma Mũũmbi witũ ũrĩ wendo, Jehova Ngai. Eranĩire ũũ: “Arĩa athingu nĩo makagaya thĩ, na gũtũũra mamĩtũũre o nginya tene.” (Thaburi 37:29) Reke o nawe ũtuĩke ũmwe wa “arĩa athingu,” arĩa thĩ ĩgatuĩka gĩikaro kĩao gĩa tene na tene.