Thiĩi na Mbere ‘Gwakana Mũndũ na Ũrĩa Ũngĩ’

1. Kũringana na 1 Athesalonike 5:11, nĩ itemi rĩrĩkũ ithuothe tũrĩ narĩo?

HIHI kĩũngano kĩanyu kĩanaka Nyũmba ya Ũthamaki kana gũthondeka rĩngĩ ĩrĩa ĩ ho? Angĩkorũo mwaneka ũguo, hatarĩ nganja no ũririkane ũrĩa waiguire wathiĩ mũcemanio wa mbere nyũmba-inĩ ĩyo njerũ. Warĩ na ngatho nyingĩ harĩ Jehova. No kũhoteke nĩ waitire maithori nĩ gĩkeno nginya ũkĩremererũo nĩ kũina rwĩmbo rwa mbere. Nyũmba citũ cia Ũthamaki nĩ igoocithagia Jehova nĩ ũndũ wa gwakwo wega. No nĩ tũmũgoocithagia o na makĩria rĩrĩa twaruta wĩra wa gwaka wa mũthemba ũngĩ. Wĩra ũcio nĩ wa bata makĩria gũkĩra wa gwaka nyũmba. Ũhutĩtie gwaka andũ arĩa mokaga nyũmba-inĩ icio cia ũthathaiya. Mũtũmwo Paulo eeciragia ũhoro wa mwako wa mũthemba ũcio rĩrĩa aandĩkire ciugo cia rĩandĩko ritũ rĩa mũthingi rĩa 1 Athesalonike 5:11.—Thoma.

2. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ?

² Mũtũmwo Paulo nĩ aaigire kĩonereria kĩega mũno ũhoro-inĩ wĩgiĩ gwaka Akristiano arĩa angĩ. Nĩ aamaiguagĩra tha. Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, tũkwarĩrĩria ũrĩa aateithirie aarĩ na ariũ a Ithe (1) gũkirĩrĩria magerio, (2) gũtũũria thayũ mũndũ na ũrĩa ũngĩ, na (3) gwĩkĩra hinya wĩtĩkio wao harĩ Jehova. Rekei tuone ũrĩa tũngĩĩgerekania nake na nĩ ũndũ ũcio twake aarĩ na ariũ a Ithe witũ.—1 Kor. 11:1.

PAULO NĨ AATEITHIRIE AARĨ NA ARIŨ A ITHE GŨKIRĨRĨRIA MAGERIO

3. Paulo aarĩ na mawoni marĩkũ maigananĩru?

³ Paulo nĩ eendete aarĩ na ariũ a Ithe mũno. We mwene nĩ aagereire moritũ-inĩ, na kwoguo nĩ aangĩahotire gũcaĩra na kũiguĩra tha Akristiano arĩa angĩ hĩndĩ ĩrĩa maageragĩra moritũ. Hĩndĩ ĩmwe Paulo nĩ aathirĩirũo nĩ mbeca, na nĩ aabataraga gũcaria wĩra nĩguo ahingie mabataro make na ma andũ arĩa maarĩ hamwe nake. (Atũm. 20:34) Aarutaga wĩra wa gũthondeka hema. Rĩrĩa aakinyire Korintho, kĩambĩrĩria-inĩ aarutithanirie wĩra na Akila na Pirisila, arĩa o nao maarutaga wĩra wa gũthondeka hema. No “thabatũ ciothe” nĩ aahunjagĩria Ayahudi na Angiriki. Thutha ũcio rĩrĩa Sila na Timotheo maakinyire kuo, “Paulo [nĩ aambĩrĩirie] kũhunjia kiugo mũno.” (Atũm. 18:2-5) Gũtirĩ hĩndĩ Paulo aariganĩirũo atĩ muoroto ũrĩa mũnene ũtũũro-inĩ nĩ gũtungatĩra Jehova. Tondũ Paulo nĩ aaigĩte kĩonereria kĩega harĩ kũruta wĩra na kĩyo ũtungata-inĩ na kũrũmbũiya mabataro make, nĩ angĩahotire gwĩkĩra ngoro aarĩ na ariũ a Ithe. Nĩ aamaririkanirie atĩ matigetĩkĩrie hatĩka cia ũtũũro kana kũrũmbũiya famĩlĩ ciao, gũtũme matiganĩrie “maũndũ marĩa ma bata makĩria,” nĩmo maũndũ marĩa mothe mahutanĩtie na ũthathaiya witũ harĩ Jehova.—Afil. 1:10.

4. Paulo na Timotheo maateithĩrĩirie atĩa aarĩ na ariũ a Ithe wao gũkirĩrĩria rĩrĩa maanyariragwo?

⁴ Kahinda kanini thutha wa kĩũngano gĩa Thesalonike kwambĩrĩrio, Akristiano acio erũ nĩ maacemanirie na ũkararia mũnene. Rĩrĩa gĩkundi kĩa andũ acio maamokagĩrĩra kĩagire kuona Paulo na Sila, nĩ gĩakururirie “ariũ amwe a Ithe witũ [gĩkĩmatwara] kũrĩ anene a itũũra,” gĩkiugaga: “Andũ aya . . . nĩ mareganaga na mawatho ma Kaisari.” (Atũm. 17:6, 7) No ũgerie kũhũũra mbica ũrĩa Akristiano acio erũ maamakire nĩ ũndũ wa andũ a itũũra kũmokĩrĩra. Nĩ mangĩanyihanyihirie kĩyo kĩao gĩa gũtungatĩra Jehova, no Paulo ndangĩendire ũndũ ũcio ũhaanĩke. O na gũtuĩka Paulo na Sila nĩ maaumire itũũra-inĩ rĩu, nĩ maatigĩrĩire atĩ kĩũngano kĩu kĩerũ nĩ kĩrarũmbũiyo wega. Paulo aaririkanirie Athesalonike ũũ: “[Twatũmire] mũrũ wa Ithe witũ Timotheo, . . . nĩguo amwĩkĩre hinya na amũũmĩrĩrie wĩtĩkio-inĩ wanyu, nĩguo gũtikagĩe mũndũ ũkwenyenyio nĩ mĩnyamaro ĩyo.” (1 Thes. 3:2, 3) No kũhoteke Timotheo we mwene nĩ aacemanĩtie na mĩnyamaro mũciĩ kwao Listra. Nĩ oonete ũrĩa Paulo eekĩrire hinya aarĩ na ariũ a Ithe witũ hĩndĩ ĩyo. Nĩ ũndũ wa Timotheo kuona ũrĩa Jehova aamateithirie, nĩ aangĩahotire kũhe ũũma aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio erũ atĩ Jehova nĩ angĩamateithirie o nao.—Atũm. 14:8, 19-22; Ahib. 12:2.

5. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Bryant aagunĩkire atĩa nĩ ũndũ wa gũteithio nĩ mũthuri wa kĩũngano?

⁵ Nĩ na njĩra ĩrĩkũ ĩngĩ Paulo eekĩrire hinya Akristiano arĩa angĩ? Rĩrĩa we hamwe na Baranaba maacokire ciũngano cia Listra, Ikoniamu, na Antiokia, nĩ “[maamũrire] athuri nĩ ũndũ wao harĩ o kĩũngano.” (Atũm. 14:21-23) Hatarĩ nganja athuri acio maamũrirũo nĩ moomĩrĩirie ciũngano icio, o ta ũrĩa athuri a kĩũngano mekaga ũmũthĩ. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Bryant aaugire ũũ: “Rĩrĩa ndakinyirie mĩaka 15, baba nĩ aatũtigire nake mami akĩeherio kĩũngano-inĩ. Ndaiguire ndiganĩirio na nguĩte ngoro.” Nĩ kĩĩ gĩateithĩrĩirie Bryant gũkirĩrĩria ihinda-inĩ rĩu iritũ? Aaugire ũũ: “Mũthuri ũmwe wa kĩũngano wĩtagwo Tony, nĩ aaragia na niĩ hĩndĩ ya mĩcemanio na mahinda mangĩ. Nĩ aanjĩrire ũhoro wa andũ manacemania na magerio no magakorũo marĩ o na gĩkeno. Nĩ aathomeire Thaburi 27:10, na nĩ aanjĩraga kaingĩ ũhoro wĩgiĩ Hezekia ũrĩa watungatire arĩ mwĩhokeku o na gũtuĩka ithe ndaarĩ kĩonereria kĩega.” Ũndũ ũcio wateithirie Bryant atĩa? Bryant aaugire ũũ: “Nĩ ũndũ wa gwĩkĩrũo ngoro nĩ Tony, nĩ ndahotire kũingĩra ũtungata-inĩ wa mahinda mothe ũrĩa ngenagĩra.” Athuri, koragwoi mwĩ maitho nĩ ũndũ wa gũteithia andũ ta Bryant arĩa mangĩbatara “kiugo kĩega” gĩa kũmekĩra ngoro.—Thim. 12:25.

6. Paulo aahũthĩrire atĩa ngʼano cia ũtũũro gwĩkĩra aarĩ na ariũ a Ithe hinya?

⁶ Paulo nĩ aaririkanirie athathaiya arĩa angĩ atĩ Jehova nĩ aateithĩtie “itu inene . . . rĩa aira” gũkirĩrĩria magerio. (Ahib. 12:1) Paulo nĩ aamenyaga ũrĩa ngʼano cia ũtũũro cia andũ arĩa maahotete gũkirĩrĩria mĩnyamaro ya mĩthemba yothe cingĩateithirie aarĩ na ariũ a Ithe kũgĩa na ũmĩrĩru na imateithie kũiga meciria mao harĩ “itũũra rĩa Ngai ũrĩa ũtũũraga muoyo.” (Ahib. 12:22) Ũguo noguo kũrĩ o na ũmũthĩ. Na githĩ tũtiũmagĩrĩrio mũno rĩrĩa twathoma ũhoro wĩgiĩ ũrĩa Jehova aateithirie Gideoni, Baraki, Daudi, Samueli, na angĩ aingĩ? (Ahib. 11:32-35) O na cionereria cia mahinda maya nĩ itwĩkagĩra hinya. Wabici nene ya Aira a Jehova kaingĩ nĩ yamũkagĩra marũa kuuma kũrĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa wĩtĩkio wao wĩkĩrĩtwo hinya thutha wa gũthoma ngʼano cia ũtũũro cia ndungata cia Jehova cia mahinda maya.

PAULO NĨ OONIRIE AARĨ NA ARIŨ A ITHE ŨRĨA MANGĨTŨŨRIA THAYŨ MŨNDŨ NA ŨRĨA ŨNGĨ

7. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũreruta kuumana na ũtaaro wa Paulo ũrĩa wandĩkĩtwo thĩinĩ wa Aroma 14:19-21?

⁷ Nĩ twakaga aarĩ na ariũ a Ithe witũ rĩrĩa twauga kana tweka maũndũ mangĩrehe thayũ thĩinĩ wa kĩũngano. Tũtingĩtĩkĩra gũkorũo na ngayũkano nĩ ũndũ wa gũkorũo na mawoni matiganĩte. Ningĩ tũtitindĩkagĩrĩria arĩa angĩ meke ũrĩa ithuĩ tũngĩenda angĩkorũo gũtirĩ motaaro ma Bibilia maragarara. Ta wĩcirie ngerekano ĩno. Kĩũngano kĩa Roma kĩarĩ na Akristiano Ayahudi na arĩa matarĩ Ayahudi. Rĩrĩa Watho wa Musa weeheririo, athathaiya a Jehova matiabataraga kũrũmĩrĩra watho ũrĩa wagirĩtie kũrĩa irio imwe. (Mar. 7:19) Kuuma hĩndĩ ĩyo, Ayahudi amwe Akristiano nĩ maaiguaga marĩ na wĩyathi wa kũrĩa irio cia mĩthemba yothe. No amwe ao maationaga ta arĩ ũndũ mwagĩrĩru kũrĩa irio imwe. Ũndũ ũcio nĩ watũmire kĩũngano kĩu kĩgayũkane. Paulo nĩ aatĩtĩrithirie bata wa kũiga thayũ na akiuga ũũ: “Nĩ kaba kwaga kũrĩa nyama kana kũnyua ndibei kana gwĩka ũndũ ũngĩ o wothe ũrĩa ũngĩhĩngithia mũrũ wa Ithe wanyu.” (Thoma Aroma 14:19-21.) Na njĩra ĩyo, Paulo agĩteithia aarĩ na ariũ a Ithe kuona ũrĩa ngucanio ta icio ingĩkorũo na maumĩrĩro moru harĩ mũndũ na ũrĩa ũngĩ na harĩ kĩũngano kĩrĩ gĩothe. O nake nĩ eehaarĩirie kũgarũrĩra maũndũ marĩa eekaga nĩguo ndakahĩnge andũ arĩa angĩ. (1 Kor. 9:19-22) O na ithuĩ no twake andũ arĩa angĩ na tũtũũrie thayũ nao, tũngĩĩthema kũnyitagĩrĩra mawoni maitũ maũndũ-inĩ marĩa marĩ itua rĩa mũndũ kĩũmbe.

8. Paulo eekire atĩa rĩrĩa kwagĩire na ũndũ ũngĩathũkirie thayũ thĩinĩ wa kĩũngano?

⁸ Paulo nĩ aaigire kĩonereria kĩega harĩ kũiga thayũ hamwe na andũ arĩa maakararanagĩria maũndũ marahutia kĩũngano. Kwa ngerekano, andũ amwe thĩinĩ wa kĩũngano gĩa karine ya mbere maatĩtĩrithagia atĩ andũ a ndũrĩrĩ arĩa maagarũrũkĩte magatuĩka Akristiano no mũhaka mangĩaruire, nĩguo matikaingĩrĩrũo nĩ Ayahudi. (Gal. 6:12) Paulo ndeetĩkanagia o na hanini na mawoni mao, no handũ ha gũtĩtĩrithia marũmĩrĩre mawoni make, arĩ na wĩnyihia nĩ aahoire ũtaaro kuuma kũrĩ atũmwo na athuri thĩinĩ wa Jerusalemu. (Atũm. 15:1, 2) Ũndũ ũcio Paulo eekire nĩ wateithirie Akristiano acio gũtũũria gĩkeno na thayũ thĩinĩ wa kĩũngano.—Atũm. 15:30, 31.

9. Tũngĩrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Paulo atĩa?

⁹ Kũngiumĩra ũndũ ũngĩrehe ngarari, no tũtũme kĩũngano kĩgĩe na thayũ tũngĩetha ũtongoria kuuma kũrĩ arĩa Jehova ehokeire maũndũ thĩinĩ wa kĩũngano. Kaingĩ ũtongoria ũrĩa ũheanagwo nĩ ithondeka no ũtũteithie, kana tuone ũtaaro wa Kĩĩmaandĩko kuuma mabuku-inĩ maitũ. Tũngĩigaga meciria maitũ harĩ kũrũmĩrĩra ũtongoria ũcio handũ ha kwĩra andũ arĩa angĩ mawoni maitũ, no tũtũme kĩũngano kĩgĩe na thayũ.

10. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩ Paulo eekire nĩguo athingate thayũ thĩinĩ wa kĩũngano?

¹⁰ Paulo nĩ aagwetaga maũndũ mega megiĩ aarĩ na ariũ a Ithe handũ ha maũndũ moru mamegiĩ, na nĩ ũndũ ũcio agĩthingata thayũ thĩinĩ wa kĩũngano. Kwa ngerekano, akĩrĩkĩrĩria marũa make kũrĩ Aroma, Paulo nĩ aagwetire andũ aingĩ na marĩĩtwa mao, na akĩgweta maũndũ mega megiĩ aingĩ ao kana ũndũ mũna ũmegiĩ. No twĩgerekanie na Paulo na njĩra ya kũgwetaga ngumo njega cia aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Tũngĩka ũguo, no tũmateithie gwaka ũrata mũrũmu mũndũ na ũrĩa ũngĩ, ũndũ ũrĩa ũtũmaga kĩũngano gĩkorũo na wendo.

11. Tũngĩcokia thayũ atĩa hĩndĩ ĩrĩa twaga kũiguana na arĩa angĩ?

¹¹ Rĩmwe o na Akristiano agimaru kĩĩroho no mage kũiguithanĩria maũndũ-inĩ mamwe o na kana makararanie. Ũguo nĩguo gwathiire harĩ Paulo na Baranaba mũrata wake wa hakuhĩ. Arũme aya erĩ nĩ maagĩire na ngarari nene igũrũ rĩgiĩ kana nĩ mangĩathiire na Mariko rũgendo-inĩ rwao rwa ũmishonarĩ. Nĩ “[maakararanirie] marakarĩte mũno,” nginya magĩtigana. (Atũm. 15:37-39) No Paulo, Baranaba, na Mariko nĩ maacokirie thayũ gatagatĩ-inĩ kao, makĩonania atĩ nĩ moonaga thayũ na ũrũmwe wa kĩũngano ũrĩ wa bata. Thutha ũcio Paulo nĩ aagathĩrĩirie Baranaba na Mariko. (1 Kor. 9:6; Kol. 4:10, 11) O na ithuĩ tũngĩkorũo tũtekũiguana na arĩa angĩ thĩinĩ wa kĩũngano, nĩ tũrabatara kwĩrutanĩria kũiguana nao na tũthiĩ na mbere kũiga meciria maitũ harĩ ngumo ciao njega. Tweka ũguo nĩ tũrĩthingataga thayũ na ũrũmwe.—Ef. 4:3.

PAULO NĨ EEKĨRIRE HINYA WĨTĨKIO WA AARĨ NA ARIŨ A ITHE

12. Nĩ moritũ marĩkũ mamwe aarĩ na ariũ a Ithe witũ macemanagia namo?

¹² Nĩ twakaga aarĩ na ariũ a Ithe witũ rĩrĩa twekĩra hinya wĩtĩkio wao harĩ Jehova. Amwe nĩ manyũrũragio nĩ andũ a famĩlĩ arĩa matetĩkĩtie, arĩa marutaga wĩra nao, kana arĩa mathomaga nao. Angĩ nao nĩ mahiũranagia na mathĩna manene ma mwĩrĩ kana magakorũo marĩ na ruo rũnene rwa ngoro. Nao angĩ maabatithirio mĩaka mĩingĩ mĩthiru na nĩ makoretwo metereire mũno mũtabarĩrĩre ũyũ wa maũndũ ũthire. Maũndũ macio no makorũo marĩ igerio harĩ wĩtĩkio wa Akristiano. O na Akristiano a karine ya mbere nĩ maacemanirie na moritũ ta macio. Paulo eekire atĩa nĩguo ekĩre hinya aarĩ na ariũ a Ithe?

13. Paulo aateithirie atĩa arĩa maanyũrũragio nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wao?

¹³ Paulo nĩ aahũthagĩra Maandĩko gwaka wĩtĩkio wa aarĩ na ariũ a Ithe. Kwa ngerekano, no kũhoteke Akristiano Ayahudi nĩ maaiguaga ta matangĩhota gũcokeria andũ a famĩlĩ arĩa maaugaga atĩ ndini ya Kĩyahudi yarĩ ya bata gũkĩra ya Ũkristiano. Hatarĩ nganja marũa marĩa Paulo aandĩkĩire Ahibirania, nĩ meekĩrire hinya Akristiano acio na njĩra nene. (Ahib. 1:5, 6; 2:2, 3; 9:24, 25) Marũa macio nĩ mangĩamateithirie kuona ũrĩa mekwĩra acio maamakararagia. Mahinda-inĩ maya, no tũteithie Akristiano arĩa manyũrũragio kuona ũrĩa mangĩhũthĩra mabuku maitũ gũtaarĩria wĩtĩkio wao. Na angĩkorũo andũ ethĩ nĩ maranyũrũrio nĩ ũndũ kwaga gũkũngũĩra thigũkũ na mĩthenya ya gũciarũo, no tũmateithie kuona ũhoro thĩinĩ wa ibuku rĩa Kenera Ũtũũro Tene na Tene, Ithomo rĩa 44, ũngĩmateithia gũtaarĩria kĩrĩa gĩtũmaga mage gũkũngũĩra thigũkũ na mĩthenya ya gũciarũo.

14. O na gũtuĩka Paulo nĩ aakoragwo na kĩyo wĩra-inĩ wa kũhunjia na kũrutana-rĩ, nĩ atĩa ũngĩ eekaga?

¹⁴ Paulo eekĩrire ngoro aarĩ na ariũ a Ithe kuonanagia wendo kũregera “ciĩko njega.” (Ahib. 10:24) Ndaateithagia aarĩ na ariũ a Ithe o kũgerera ciugo tu, no nĩ nginya na ciĩko. Kwa ngerekano, rĩrĩa Akristiano thĩinĩ wa Judea maagũmĩirũo nĩ ngʼaragu, Paulo nĩ aanyitire itemi harĩ kũmahe ũteithio. (Atũm. 11:27-30) O na gũtuĩka Paulo nĩ aakoragwo na kĩyo wĩra-inĩ wa kũhunjia na kũrutana, hingo ciothe nĩ aacaragia njĩra cia gũteithia arĩa maarĩ na thĩna wa kuona mabataro mao. (Gal. 2:10) Na njĩra ĩyo, nĩ aatũmaga Akristiano arĩa angĩ makorũo na ũũma atĩ Jehova nĩ arĩmarũmbũyagia. Rĩrĩa twerutĩra kũhũthĩra mahinda, hinya, na ũhoti witũ gũteithia arĩa marĩ na ũbataro, nĩ twakaga wĩtĩkio wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Ningĩ nĩ twĩkaga ũguo na njĩra ya kũruta mĩhothi nĩ ũndũ wa wĩra wa thĩ yothe. Kũgerera njĩra icio na ingĩ, nĩ tũteithagia aarĩ na ariũ a Ithe witũ gũkorũo na mwĩhoko atĩ Jehova gũtirĩ hĩndĩ akaamatiganĩria.

15-16. Twagĩrĩirũo kũrũmbũyania atĩa na arĩa manyihĩirũo nĩ wĩtĩkio?

¹⁵ Paulo ndaanogaga gũteithia arĩa maanyihĩirũo nĩ wĩtĩkio. Paulo nĩ aamacayagĩra na akamarĩria na njĩra njega na ya ũrata. (Ahib. 6:9; 10:39) Kwa ngerekano, marũa-inĩ make kũrĩ Ahibirania, kaingĩ nĩ aahũthagĩra ciugo ironania atĩ o nake nĩ aabataraga kũhũthĩra ũtaaro ũrĩa aamaheaga. (Ahib. 2:1, 3) O ta Paulo, o na ithuĩ tũtinogaga gũteithia arĩa manyihĩirũo nĩ wĩtĩkio. Nĩ tũmaakaga na njĩra ya kũmonia atĩ nĩ tũkenagio nĩo kuuma ngoro. Na njĩra ĩyo tũkamonia atĩ nĩ tũmendete. Mwarĩrie witũ no ũtũme ciugo iria tũrameera imaake.

¹⁶ Paulo nĩ aaririkanirie aarĩ na ariũ a Ithe atĩ Jehova nĩ oonaga ciĩko ciao njega. (Ahib. 10:32-34) No twĩke ũndũ ta ũcio rĩrĩa tũrateithia Akristiano arĩa manyihĩirũo nĩ wĩtĩkio. No tũmorie matwĩre ũrĩa maamenyire ũhoro wa ma kana tũmekĩre ngoro maririkane ihinda Jehova aamateithirie. No tũhũthĩre mweke ũcio kũmaririkania atĩ Jehova ndangĩriganĩrũo nĩ ciĩko iria maneka cia kuonania nĩ mendete Jehova na ndarĩ hĩndĩ akaamatiganĩria. (Ahib. 6:10; 13:5, 6) Ndeereti ta icio no ciarahũre wendi wao wa gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova.

“THIĨI NA MBERE GWĨKĨRANA NGORO”

17. Nĩ ũhoti ũrĩkũ tũngĩthiĩ na mbere gũkũria?

¹⁷ O ta ũrĩa bundi athiaga na mbere kwagagĩria ũhoti wake, o na ithuĩ no tũhote gũthiĩ na mbere kwagagĩria ũhoti witũ wa gwaka arĩa angĩ. No tũteithie arĩa angĩ kũgĩa na hinya wa gũkirĩrĩria magerio na njĩra ya kũmahe ũhoro wa andũ manakirĩrĩria. No tũthingate thayũ na njĩra ya kũgwetaga maũndũ mega ma andũ arĩa angĩ, na kwĩrutanĩria gũcokia thayũ rĩrĩa kwagĩa na ngarari kana twaga kũiguana na andũ arĩa angĩ. Ningĩ no tũthiĩ na mbere gwaka wĩtĩkio wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ na njĩra ya kũmahe Maandĩko mangĩhũthĩra, kũmahe ũteithio ũrĩa marabatara, na gũteithia arĩa manyihĩirũo nĩ wĩtĩkio.

18. Wee ũtuĩte itua rĩa gwĩka atĩa?

¹⁸ Arĩa makaga mĩako ya gĩtheokrasi nĩ magĩaga na gĩkeno na makaiganĩra. No tũgĩe na gĩkeno na tũiganĩre tũngĩaka wĩtĩkio wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ thĩinĩ wa kĩũngano. Nyũmba iria ciakagwo ititũũraga tene na tene, no maumĩrĩro ma wĩra witũ wa gwaka arĩa angĩ no matũũre tene na tene. Rekei tũtue itua rĩa ‘gũthiĩ na mbere gwĩkĩrana ngoro na gwakanaga mũndũ na ũrĩa ũngĩ.’—1 Thes. 5:11.