Mabuku na Maandĩko Marĩa Magwetetwo Thĩinĩ wa Kabuku ka Mũcemanio wa Ũtũũro na Ũtungata Witũ
ĨPURO 2-8
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | MATHAYO 26
“Ũrĩa Pasaka na Kĩririkano Ihaanaine, na Ngũrani Yacio”
(Mathayo 26:17-20) Na mũthenya wa mbere wa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie, arutwo a Jesu magĩthiĩ harĩ we makĩmũũria atĩrĩ: “Ũkwenda tũkahaarĩrie Pasaka kũ?” 18 Nake akĩmeera ũũ: “Thiĩi thĩinĩ wa itũũra na nĩ mũgũkora mũndũ mũna, mũmwĩre, ‘Mũrutani oiga atĩrĩ: “Ihinda rĩakwa rĩrĩa rĩamũrĩtwo nĩ rĩkuhĩrĩirie; ngũkũngũĩra Pasaka mũciĩ gwaku hamwe na arutwo akwa.”’” 19 Kwoguo arutwo acio magĩka o ũguo Jesu aameerĩte, makĩhaarĩria Pasaka. 20 Rĩrĩa gwakinyire hwaĩ-inĩ, agĩikara metha-inĩ hamwe na arutwo arĩa ikũmi na erĩ.
Mbica thĩinĩ wa nwtsty
Pasaka
Indo iria ciabataranagia hĩndĩ ya Pasaka nĩ: mbũri hĩhie (gũtirĩ ihĩndĩ o na rĩmwe rĩoinangagwo) (1); mũgate ũtarĩ ndawa ya kũimbia (2); na nyeni ndũrũ (3). (Tham 12:5, 8; Nda 9:11) Kũringana na watho wa Mishnah, nyeni icio ndũrũ ciaririkanagia Aisiraeli maũndũ moru marĩa macemanagia namo marĩ ũkombo-inĩ Misiri. Jesu aahũthĩrire mũgate ũtarĩ mwĩkĩre ndawa ya kũimbia kũrũgamĩrĩra mwĩrĩ wake ũtaarĩ na mehia. (Mat 26:26) Mũtũmwo Paulo eetire Jesu “gatũrũme gaitũ ga Pasaka.” (1Ko 5:7) Gũkinyĩria karine-inĩ ya mbere, ndibei (4) nĩ yahũthagĩrũo hĩndĩ ya Pasaka. Jesu aahũthĩrire ndibei ĩrũgamĩrĩre thakame yake ĩrĩa ĩngĩaitirũo ĩrĩ igongona.—Mat 26:27, 28.
(Mathayo 26:26) Na o makĩrĩaga Jesu akĩoya mũgate, na thutha wa gũcokia ngatho, akĩwenyũranga na akĩnengera arutwo ake, akĩmeera ũũ: “Kei mũrĩe. Ũyũ ũrũgamĩrĩire mwĩrĩ wakwa.”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Mat 26:26
ũrũgamĩrĩire: Kiugo gĩa Kĩngiriki e·stinʹ kĩrĩa kĩhũthĩrĩtwo haha kiugĩte “kũrũgamĩrĩra.” Atũmwo nĩ mangĩataũkĩirũo wega nĩ ũndũ ũcio tondũ ihinda-inĩ rĩu Jesu aarĩ hamwe nao, na mũgate ũtarĩ mwĩkĩre ndawa ya kũimbia ũrĩa mangĩarĩire warĩ o hau. Kwoguo mũgate ũcio ndũngĩakorirũo ũrĩ mwĩrĩ wa Jesu. Ningĩ nĩ wega kũririkana atĩ kiugo kĩu gĩa Kĩngiriki nokĩo kĩhũthĩrĩtwo thĩinĩ wa Mat 12:7, na Bibilia nyingĩ igĩtaũraga “ũrũgamĩrĩire.”
(Mathayo 26:27, 28) Ningĩ akĩoya gĩkombe, na thutha wa gũcokia ngatho, akĩmanengera akĩmeera ũũ: “Nyuĩrai gĩkĩ inyuothe, 28 nĩ gũkorũo gĩkĩ kĩrũgamĩrĩire ‘thakame yakwa ya kĩrĩkanĩro,’ ĩrĩa ĩgũitwo nĩguo andũ aingĩ moherũo mehia.
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Mat 26:28
thakame yakwa ya kĩrĩkanĩro: Igongona rĩa Jesu nĩrĩo rĩatũmire Kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ gatagatĩ-inĩ ka Jehova na Akristiano aitĩrĩrie maguta kĩambĩrĩrie kũruta wĩra. (Ahi 8:10) Jesu haha aahũthĩrire ciugo o ta iria Musa aahũthĩrire arĩ mũiguithania, na rĩrĩa aarugũririe kĩrĩkanĩro kĩa Watho na Aisiraeli Kĩrĩma-inĩ gĩa Sinai. (Tham 24:8; Ahi 9:19-21) O ta ũrĩa thakame ya ndegwa na ya mbũri yatũmaga kĩrĩkanĩro kĩa Watho gatagatĩ ka rũrĩrĩ rwa Isiraeli na Jehova kĩambĩrĩrie kũruta wĩra, noguo thakame ya Jesu yatũmire kĩrĩkanĩro kĩerũ gatagatĩ ka Jehova na Aisiraeli a kĩĩroho kĩambĩrĩrie kũruta wĩra. Kĩrĩkanĩro kĩu kĩambĩrĩirie kũruta wĩra hĩndĩ ya Pentekoste mwaka wa 33 thutha wa Kristo.—Ahi 9:14, 15.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Mat 26:17) Na mũthenya wa mbere wa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie, arutwo a Jesu magĩthiĩ harĩ we makĩmũũria atĩrĩ: “Ũkwenda tũkahaarĩrie Pasaka kũ?”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Mat 26:17
Mũthenya wa mbere wa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie: Gĩathĩ kĩa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie kĩambagĩrĩria mũthenya wa Nisani 15, mũthenya ũrĩa warũmagĩrĩra thutha wa Pasaka gwĩkwo (Nisani 14), na gĩekagwo ihinda rĩa thikũ mũgwanja. (Rora Appendix B15 thĩinĩ wa Bibilia ya New World Translation ya 2013.) O na kũrĩ ũguo, matukũ-inĩ ma Jesu Pasaka yekagwo nginya mũthenya wa Nisani 14, na rĩmwe thikũ icio inyanya nĩ cietagwo “Gĩathĩ kĩa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie.” (Lu 22:1) Kũringana na ciugo iria irigicĩirie, ciugo “mũthenya wa mbere” no itaũrũo “mũthenya ũrĩa ũrĩ mbere.” (Ringithania na Joh 1:15, 30, harĩa kiugo gĩa Kĩngiriki proʹtos, kĩrĩa kiugĩte “mbere” no gĩtaũrũo “mbere ya” kana “aarĩ kuo mbere [proʹtos] yakwa.”) Nĩ ũndũ ũcio, kũringana na Kĩngiriki gĩa tene o hamwe na mĩtugo ya Kĩyahudi nĩ kũngĩahotekire arutwo morie Jesu kĩũria kĩu mũthenya wa Nisani 13. Arutwo maaharĩirie Pasaka riũa rĩtanathũa kũrĩ mũthenya wa Nisani 13 na ĩgĩkũngũĩrũo “gwakinya hwaĩ-inĩ” mũthenya wa Nisani 14 wambĩrĩria.—Mar 14:16, 17.
(Mathayo 26:39) Na athiathia mbere hanini agĩturia maru na akĩinamĩrĩra, akĩhoya akiuga ũũ: “Awa, angĩkorũo no kũhoteke, njehereria gĩkombe gĩkĩ. No ti ũrĩa niĩ ngwenda, no nĩ ũrĩa wee ũkwenda.”
Ũndũ wa kwĩruta wĩgiĩ Mat 26:39
njehereria gĩkombe gĩkĩ: Thĩinĩ wa Bibilia, kiugo “gĩkombe” kĩhũthĩrĩtwo na njĩra ya mũhaano kuuga wendi wa Ngai, kana “kĩndũ” mũndũ agaĩirũo. (Rora maũndũ ma kwĩruta thĩinĩ wa Mat 20:22.) Hatarĩ nganja Jesu nĩ aatangĩkaga nĩ ũrĩa gĩkuũ gĩake kĩngĩahutirie Ngai, kĩrĩa aatuĩrĩirũo na njĩra ya maheeni atĩ nĩ aamũrumĩte, na ũndũ ũcio nĩguo watũmire ahoe ehererio “gĩkombe.”
Ũthomi wa Bibilia
(Mathayo 26:1-19) Na rĩrĩ, Jesu arĩkia kwaria maũndũ macio, akĩra arutwo ake ũũ: 2 “Nĩ mũĩ atĩ thikũ igĩrĩ kuuma rĩu Pasaka nĩ ĩgũkinya, na Mũrũ wa mũndũ nĩ ekũneanwo nĩguo oragĩrũo mũtĩ igũrũ.” 3 Hĩndĩ ĩyo athĩnjĩri-Ngai arĩa anene na athuri magĩcemania nja kwa mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene wetagwo Kaiafa 4 na makĩrĩkanĩra mahũthĩre wara kũnyita Jesu na mamũũrage. 5 No mooigaga atĩrĩ: “Tũtikaamũnyita hĩndĩ ya gĩathĩ nĩguo andũ matigatũũkĩrĩre.” 6 Rĩrĩa Jesu aarĩ Bethania gwa Simoni ũrĩa warĩ na mangũ, 7 mũtumia warĩ na cuba ya maguta manungi wega ma goro agĩthiĩ harĩ we metha-inĩ, na akĩambĩrĩria kũmũitĩrĩria maguta macio mũtwe. 8 Na arutwo mona ũguo makĩigua ũũru na makĩũrania atĩrĩ: “Nĩ kĩĩ kĩratũma anange maguta maya? 9 Tondũ nĩ mangĩendio mbeca nyingĩ na iheo athĩni.” 10 Jesu amenya ũguo, akĩmoria atĩrĩ: “Mũrathĩnia mũtumia ũyũ nĩkĩ? Ũndũ ũrĩa anjĩka nĩ mwega. 11 Athĩni mũrĩkoragwo nao hĩndĩ ciothe, no mũtirĩkoragwo na niĩ hĩndĩ ciothe. 12 Hĩndĩ ĩrĩa mũtumia ũyũ aitĩrĩria mwĩrĩ wakwa maguta maya, aũhaarĩria nĩ ũndũ wa hĩndĩ yakwa ya gũthikwo. 13 Ngũmwĩra atĩrĩ na ma, kũrĩa guothe ũhoro ũrĩa mwega ũkaahunjio thĩinĩ wa thĩ, ũndũ ũcio mũtumia ũyũ eka o naguo nĩ ũkaagwetagwo nĩguo aririkanagwo.” 14 Thutha ũcio ũmwe wa arĩa Ikũmi na Erĩ, ũrĩa wetagwo Judasi Mũisikariota, agĩthiĩ kũrĩ athĩnjĩri-Ngai arĩa anene 15 akĩmoria: “Mũkũhe kĩĩ nĩguo ndĩmũkunyanĩre harĩ inyuĩ?” Nao makĩmwĩrĩra icunjĩ mĩrongo ĩtatũ cia betha. 16 Nĩ ũndũ ũcio, kuuma hĩndĩ ĩyo akĩambĩrĩria gũcaria mweke mwega wa gũkunyanĩra Jesu. 17 Na mũthenya wa mbere wa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie, arutwo a Jesu magĩthiĩ harĩ we makĩmũũria atĩrĩ: “Ũkwenda tũkahaarĩrie Pasaka kũ?” 18 Nake akĩmeera ũũ: “Thiĩi thĩinĩ wa itũũra na nĩ mũgũkora mũndũ mũna, mũmwĩre, ‘Mũrutani oiga atĩrĩ: “Ihinda rĩakwa rĩrĩa rĩamũrĩtwo nĩ rĩkuhĩrĩirie; ngũkũngũĩra Pasaka mũciĩ gwaku hamwe na arutwo akwa.”’” 19 Kwoguo arutwo acio magĩka o ũguo Jesu aameerĩte, makĩhaarĩria Pasaka.
ĨPURO 9-15
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | MATHAYO 27–28
“Twagĩrĩirũo Gũtua Andũ Arutwo Nĩkĩ, Kũ, na Atĩa?”
(Mathayo 28:18) Jesu akĩmakuhĩrĩria na akĩmeera ũũ: “Nĩ heetwo wathani wothe kũrĩa igũrũ o na gũkũ thĩ.
‘Thiĩi mũgatue andũ arutwo’
4 Jesu nĩwe ũtongoragia kĩũngano, na kuuma mwaka wa 1914 nĩ akoretwo agĩtongoria Ũthamaki wa Ngai. (Akolosai 1:13; Kũguũrĩrio 11:15) Nĩwe mũraika ũrĩa mũnene na kwoguo nĩwe ũtongoragia araika arĩa angĩ othe. (1 Athesalonike 4:16; 1 Petero 3:22; Kũguũrĩrio 19:14-16) Nĩ aheetwo hinya nĩ Ithe nĩguo aniine “mothamaki mothe na wathani o na hinya wothe” ũrĩa ũkararagia motaaro ma ũthingu ma Ngai. (1 Akorintho 15:24-26; Aefeso 1:20-23) Jesu ndaheetwo hinya tu igũrũ rĩa arĩa marĩ muoyo. Nowe “mũtuanĩri cira wa arĩa marĩ muoyo na arĩa akuũ” na Ngai nĩ amũheete hinya wa gũkaariũkia arĩa makuĩte. (Atũmwo 10:42; Johana 5:26-28) Kwoguo, nĩ twagĩrĩirũo kuona watho wake ũrĩ wa bata tondũ arĩ na hinya mũingĩ. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ twagĩrĩirũo gũtĩa na twĩyendeire twathĩkĩre watho ũrĩa Kristo aaheanire wa ‘gũthiĩ gũtua andũ arutwo.’
(Mathayo 28:19) Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, thiĩi mũgatue andũ a ndũrĩrĩ ciothe arutwo akwa, mũkĩmabatithagia thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa Ithe witũ, na rĩa Mũriũ, na rĩa roho mũtheru,
Maũndũ ma kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty megiĩ Mat 28:19
mũgatue andũ arutwo: Kiugo gĩa Kĩngiriki ma·the·teuʹo no gĩtaũrũo “kũrutana” harĩ na muoroto wa gũtua mũndũ mũrutwo kana mũrũmĩrĩri. (Ringithania na Mat 13:52, harĩa gĩtaũrĩtwo “angĩrutwo.”) Ciugo “mũkĩmabatithagia” na “mũkĩmarutaga” cionanagia maũndũ marĩa mahutĩtie ‘gũtua andũ arũtwo.’
andũ a ndũrĩrĩ ciothe: Ciugo ici ingĩtaũrĩtwo ĩmwe kwa ĩmwe ciandĩkagwo “andũ a ndũrĩrĩ,” no ũhoro ũrĩa ũcithiũrũrũkĩirie wonanagia atĩ ciugo icio ciaragia ũhoro wa mũndũ ũmwe ũmwe kuuma ndũrĩrĩ-inĩ ciothe, tondũ ndemwa cia Kĩngiriki “mũ” thĩinĩ wa kiugo mũkĩmabatithagia ciaragia ũhoro wa arũme, na ũguo nĩ kuuga andũ no ti “ndũrĩrĩ” kũringana na Kĩngiriki. Watho ũyũ wa gũcaria “andũ a ndũrĩrĩ ciothe” warĩ mũgeni. Mbere ya ũtungata wa Jesu, Maandĩko monanagia atĩ andũ a ndũrĩrĩ maanyitanagĩra na Aisiraeli angĩkorũo muoroto warĩ gũtungatĩra Jehova. (1Ath 8:41-43) Jesu aahũthĩrire watho ũcio kũhe arutwo ake wĩra wa kũhunjĩria nginya andũ arĩa mataarĩ Ayahudi, na kwoguo akĩonania atĩ wĩra wa gũtua andũ arutwo ũngĩarutirũo thĩinĩ wa thĩ yothe.—Mat 10:1, 5-7; Kũg 7:9; rora maũndũ ma kwĩruta thĩinĩ wa Mat 24:14.
(Mathayo 28:20) mũkĩmarutaga kũrũmia maũndũ marĩa mothe ndĩmwathĩte. Na rĩrĩ, niĩ ndĩkoragwo hamwe na inyuĩ mĩthenya yothe nginya ithirĩro rĩa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ.”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Mat 28:20
mũkĩmarutaga: Kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa gĩtaũrĩtwo “mũkĩmarutaga” kĩhutĩtie maũndũ ta kũheana ũtaaro, gũtaarĩria, kũruta ihooto, na kuonania ũira. (Rora maũndũ ma kwĩruta megiĩ Mat 3:1; 4:23.) Kũruta andũ marũmie maũndũ mothe marĩa Jesu aathanire nĩ ũndũ wa gũthiĩ na mbere, na ũhutĩtie maũndũ ta ũrĩa arutanire, kũhũthĩra ũrutani wake, na kũrũmĩrĩra kĩonereria gĩake.—Joh 13:17; Ef 4:21; 1Pe 2:21.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Mathayo 27:51) Nakĩo gĩtaama kĩa harĩa hatheru gĩgĩtarũka na gatagatĩ kuuma igũrũ nginya thĩ, nayo thĩ ĩgĩthingitha na mahiga marĩa manene magĩatũkanga.
Maũndũ ma kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty megiĩ Mat 27:51
gĩtaama: Gĩtaama kĩu gĩthaka kĩagayanĩtie Harĩa Hatheru Mũno na Harĩa Hatheru thĩinĩ wa hekarũ. Ũndũire wa Kĩyahudi wonanagia atĩ gĩtaama kĩu kĩarĩ na ũraihu wa mita 18, wariĩ wa mita 9, na ũtungu wa inji ta 3. Gũtarũka gwa gĩtaama kĩu maita merĩ, gũtionanirie tu marakara ma Jehova kwerekera arĩa moragire Jesu, no kuonanirie atĩ gũthiĩ igũrũ nĩ kũngĩahotekire.—Ahi 10:19, 20; rora Ũthathaũri wa ciugo cia Bibilia.
harĩa hatheru: Kiugo gĩa Kĩngiriki na·osʹ kĩrĩa kĩhũthĩrĩtwo haha kĩonanagia gatagatĩ ka Harĩa Hatheru na Harĩa Hatheru mũno.
(Mathayo 28:7) Mũcoke mũthiĩ na ihenya mwĩre arutwo ake atĩ nĩ ariũkĩtio na nĩ egũthiĩ mbere yanyu Galili. Kũu nĩkuo mũrĩmuona. Na atĩrĩrĩ, nĩ ndamwĩra maũndũ macio.”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Mat 28:7
mwĩre arutwo ake atĩ nĩ ariũkĩtio: Atumia acio nĩo maarĩ a mbere kũmenyithio atĩ Jesu nĩ aariũkĩtio, na ningĩ no o merirũo makamenyithie arutwo arĩa angĩ atĩ Jesu nĩ ariũkĩtio. (Mat 28:2, 5, 7) Kũringana na ũndũire wa Kĩyahudi ũtaarĩ wa Kĩĩmaandĩko, ũira wa atumia ndwakoragwo ũrĩ mwĩtĩkĩrĩku kĩĩwatho. Ngũrani na ũguo, mũraika wa Jehova nĩ onanirie gĩtĩo harĩ atumia na njĩra ya kũmahe wĩra ũcio wa gĩkeno.
Ũthomi wa Bibilia
(Mathayo 27:38-54) Na aici erĩ magĩcuurio hamwe nake, ũmwe mwena wake wa ũrĩo na ũcio ũngĩ mwena wake wa ũmotho. 39 Nao andũ arĩa maahĩtũkagĩra hau nĩ maamũnyũrũragia, makĩinagia ciongo 40 makiugaga ũũ: “Wee ũroigaga atĩ nĩ ũkũmomora hekarũ na ũmĩake na thikũ ithatũ-rĩ, wĩhonokie! Angĩkorũo ũrĩ mũrũ wa Ngai-rĩ, wĩrute mũtĩ-inĩ ũcio!” 41 O nao athĩnjĩri-Ngai arĩa anene na andĩki-Watho hamwe na athuri makĩambĩrĩria kũmũnyũrũria makoiga: 42 “Nĩ arahonokagia arĩa angĩ no we mwene ndangĩhota kwĩhonokia! Angĩkorũo nĩ Mũthamaki wa Isiraeli-rĩ, nĩ erute mũtĩ-inĩ ũcio rĩu, na nĩ tũkũmwĩtĩkia. 43 Nĩ aigĩte mwĩhoko wake harĩ Ngai; rĩu Ngai nĩ akĩmũhonokie angĩkorũo nĩ aramwenda, nĩ gũkorũo oigire, ‘Niĩ ndĩ Mũrũ wa Ngai.’” 44 O nao aici arĩa maacuurĩtio hamwe nake nĩ maamũnyũrũragia. 45 Kuuma thaa thita, gũkĩgĩa nduma bũrũri-inĩ ũcio wothe nginya thaa kenda. 46 Kĩndũ ta thaa kenda Jesu akĩanĩrĩra na mũgambo mũnene akiuga: “Eli, Eli, lama sabakithani?” ũguo nĩ kuuga, “Ngai wakwa, Ngai wakwa, ũndiganĩirie nĩkĩ?” 47 Rĩrĩa andũ amwe arĩa maarũgamĩte hau maaiguire ũguo, makĩĩrana atĩrĩ: “Mũndũ ũyũ areta Elija.” 48 Na o hĩndĩ ĩyo ũmwe wao akĩhanyũka, akĩoya thibonji, akĩmĩrikia thĩinĩ wa ndibei ngagatu na akĩmĩthecereria ithanjĩ-inĩ na akĩmũhe anyue. 49 No acio angĩ makiuga: “Tiganai nake! Rekei tuone kana Elija nĩ egũka kũmũhonokia.” 50 O rĩngĩ Jesu akĩanĩrĩra na mũgambo mũnene agĩcoka agĩtuĩkana. 51 Nakĩo gĩtaama kĩa harĩa hatheru gĩgĩtarũka na gatagatĩ kuuma igũrũ nginya thĩ, nayo thĩ ĩgĩthingitha na mahiga marĩa manene magĩatũkanga. 52 Na mbĩrĩra ikĩhingũka, na mĩĩrĩ mĩingĩ ya arĩa aamũre arĩa maakuĩte ĩgĩikio nja 53 na ĩkĩonwo nĩ andũ aingĩ. (Na rĩrĩa Jesu aariũkirio, andũ arĩa maathiĩte mbĩrĩra-inĩ icio makĩingĩra itũũra rĩrĩa itheru.) 54 No rĩrĩa mũnene wa thigari na arĩa maarĩ hamwe nake makĩrangĩra Jesu moonire gĩthingithia na maũndũ macio magĩkĩka, magĩĩtigĩra mũno na makiuga: “Hatarĩ nganja, ũyũ ararĩ Mũrũ wa Ngai.”
ĨPURO 16-22
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | MARIKO 1–2
“Nĩ woherũo mehia maku”
(Mariko 2:3-5) Na akĩreherũo mũndũ wakuĩte ciĩga akuuanĩirũo nĩ arũme ana. 4 No matingĩahotire kũmũkinyia harĩa Jesu aarĩ nĩ ũndũ wa kĩrĩndĩ, kwoguo magĩtũra irima nyũmba igũrũ na magĩikũrũkia mũndũ ũcio arĩ karĩrĩ-inĩ karĩa aakomeire. 5 Rĩrĩa Jesu onire wĩtĩkio wao, akĩra mũndũ ũcio wakuĩte ciĩga: “Mũrũ wakwa, nĩ woherũo mehia maku.”
“Nĩ woherũo mehia maku”
Jesu akĩrutana nyũmba-inĩ ĩyo ĩiyũire andũ, arũme ana makarehe mũndũ ũkuĩte ciĩga arĩ karĩrĩ-inĩ. Marenda Jesu ahonie mũrata ũcio wao. No nĩ ũndũ wa kĩrĩndĩ, matingĩhota ‘kũmũkinyia harĩa Jesu arĩ.’ (Mariko 2:4) Ta wĩcirie ũrĩa maraigua makuĩte ngoro. Makambata nyũmba igũrũ na magatũra irima. Magacoka magaikũrũkia karĩrĩ kau ke na mũndũ ũcio mũkuũ ciĩga nyũmba thĩinĩ.
Hihi Jesu nĩ ekũrakario nĩ ũndũ ũcio? Aca! Akahutio ngoro mũno ona wĩtĩkio wao na akeera mũndũ ũcio mũkuũ ciĩga ũũ: “Nĩ woherũo mehia maku.” (Mathayo 9:2) No hihi Jesu no ohanĩre mehia? Andĩki-Watho na Afarisai makarakario nĩ ũndũ ũcio, makoria: “Mũndũ ũyũ aroiga ũguo nĩkĩ? Nĩ araruma Ngai. Nũ ũngĩhota kuohanĩra mehia tiga o Ngai wiki?”—Mariko 2:7.
Jesu akamenya ũrĩa mareciria, akameera: “Mũreciria maũndũ macio thĩinĩ wa ngoro cianyu nĩkĩ? Nĩ ũndũ ũrĩkũ mũhũthũ, nĩ kwĩra mũndũ ũyũ, ‘Nĩ woherũo mehia maku-ĩ,’ kana nĩ kũmwĩra, ‘Ũkĩra woe karĩrĩ gaku na wĩtware’?” (Mariko 2:8, 9) Nĩ ũndũ wa igongona rĩrĩa Jesu erekeire kũruta, no ahote kuohera mũndũ ũcio mehia.
(Mariko 2:6-12) Na rĩrĩ, andĩki-Watho amwe maarĩ hau maikarĩte thĩ makĩĩyũria na ngoro atĩrĩ: 7 “Mũndũ ũyũ aroiga ũguo nĩkĩ? Nĩ araruma Ngai. Nũ ũngĩhota kuohanĩra mehia tiga o Ngai wiki?” 8 No Jesu amenya na roho wake o hĩndĩ ĩyo atĩ ũguo nĩguo meeciragia-rĩ, akĩmoria ũũ: “Mũreciria maũndũ macio thĩinĩ wa ngoro cianyu nĩkĩ? 9 Nĩ ũndũ ũrĩkũ mũhũthũ, nĩ kwĩra mũndũ ũyũ, ‘Nĩ woherũo mehia maku-ĩ,’ kana nĩ kũmwĩra, ‘Ũkĩra woe karĩrĩ gaku na wĩtware’? 10 No nĩguo mũmenye atĩ Mũrũ wa mũndũ arĩ na wathani wa kuohanĩra mehia gũkũ thĩ—” akĩra mũndũ ũcio: 11 “Ndakwĩra atĩrĩ, Ũkĩra, woe karĩrĩ gaku, na ũinũke.” 12 Nake agĩũkĩra akĩoya karĩrĩ gake o hĩndĩ ĩyo na akiuma hau agĩthiĩ andũ othe makĩonaga. Nĩ ũndũ ũcio makĩgega mũno, na makĩgooca Ngai, makiuga: “Tũtirĩ tuona ũndũ ta ũyũ.”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Mar 2:9
Nĩ ũndũ ũrĩkũ mũhũthũ: Nĩ ũndũ mũhũthũ mũndũ kuuga atĩ no ohanĩre mehia tondũ hatirĩ ũira ũngĩonania atĩ nĩ ohanĩra. No kwĩra mũndũ, Ũkĩra . . . na ũinũke nĩ kwabataraga kũringwo kĩama kĩngĩonirie andũ othe atĩ Jesu nĩ aarĩ na ũhoti wa kuohanĩra mehia. Rũgano rũrũ o hamwe na Isa 33:24 nĩ itũteithagia kũmenya atĩ mĩrimũ nĩ ĩhutanĩtie na mehia.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Mariko 1:11) Na mũgambo ũkiuma igũrũ ũkiuga atĩrĩ: “Wee nĩwe Mũrũ wakwa, ũrĩa nyendete mũno; nĩ ngwĩtĩkĩrĩte.”
Maũndũ ma kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty megiĩ Mar 1:11
mũgambo ũkiuma igũrũ: Rĩrĩ nĩrĩo rita rĩa mbere harĩ maita matatũ Jehova onanĩtio akĩarĩria andũ ĩmwe kwa ĩmwe mabuku-inĩ ma Injiri.—Rora maũndũ ma kwĩruta megiĩ Mar 9:7; Joh 12:28.
Nĩwe Mũrũ wakwa: Jesu arĩ kĩũmbe kĩa roho aarĩ mũriũ wa Ngai. (Joh 3:16) Kuuma Jesu aciarũo arĩ ta mũndũ, atuĩkire “mũrũ wa Ngai” mũkinyanĩru o ta Adamu. (Lu 1:35; 3:38) O na kũrĩ ũguo, ciugo cia Ngai iria irĩ haha nĩ makĩria ma gũkorũo tu atĩ Jesu arĩ mũrũ wa Ngai. Thutha wa Ngai kuuga ũguo na Jesu gũitĩrĩrio roho mũtheru, Ngai nĩ onanirie atĩ Jesu aarĩ mũrũ wake wa mũmwe, ‘ũciarĩtwo rĩngĩ’ arĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũcoka muoyo kũrĩa igũrũ na aitĩrĩirio roho nĩguo atuĩke Mũthamaki na Mũthĩnjĩri-Ngai-Mũnene.—Ringithania na Joh 3:3-6; 6:51; Lu 1:31-33; Ahi 2:17; 5:1, 4-10; 7:1-3.
Nĩ ngwĩtĩkĩrĩte: Ciugo icio ningĩ no ciuge “Nĩ ngenagio nĩwe kana nĩ ũngenagia mũno.” Ningĩ nĩ ihũthĩrĩtwo thĩinĩ wa Mat 12:18, ĩrĩa ciugo ciayo irutĩtwo thĩinĩ wa rĩandĩko rĩa Isa 42:1 iria ikoniĩ Mesia, kana Kristo ũrĩa weranĩirũo. Rĩrĩa Jesu aaitĩrĩirio roho mũtheru na Ngai akĩaria ũhoro ũmwĩgiĩ, maũndũ macio maarĩ ũira wa kuonania atĩ nĩwe Mesia ũrĩa weranĩirũo.—Rora maũndũ ma kwĩruta megiĩ Mat 3:17; 12:18.
(Mariko 2:27, 28) Agĩcoka akĩmeera ũũ: “Thabatũ yaambĩrĩirio nĩ ũndũ wa mũndũ, no mũndũ ndoombirũo nĩ ũndũ wa Thabatũ. 28 Kwoguo Mũrũ wa mũndũ nĩ Mwathani nginya wa Thabatũ.”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Mar 2:28
Mwathani . . . wa Thabatũ: Jesu aaragia ũhoro wake rĩrĩa agwetire ciugo icio (Mat 12:8; Lu 6:5), na akĩonania atĩ arĩ na hinya igũrũ rĩa Thabatũ nĩguo arute wĩra ũrĩa aaheetwo nĩ Ithe. (Ringithania na Joh 5:19; 10:37, 38.) Kũrĩ mũthenya wa Thabatũ, Jesu nĩ aaringire ciama imwe cia kũgegania mũno, iria ciarĩ hamwe na kũhonia andũ arũaru. (Lu 13:10-13; Joh 5:5-9; 9:1-14) Ũndũ ũcio wonanagia ũrĩa ageka hĩndĩ ya Ũthamaki wake, ũrĩa ũgakorũo ũhaana kũhurũka gwa thabatũ.—Ahi 10:1.
Ũthomi wa Bibilia
(Mariko 1:1-15) Kĩambĩrĩria kĩa ũhoro ũrĩa mwega wĩgiĩ Jesu Kristo, Mũrũ wa Ngai: 2 O ta ũrĩa mũnabii Isaia aandĩkire: “(Atĩrĩ, nĩ ngaatũma mũndũ, ũrĩa ũkahaarĩria njĩra nĩ ũndũ waku.) 3 Harĩ mũndũ ũraanĩrĩra werũ-inĩ akoiga: ‘Haarĩriai njĩra ya Jehova! Rũngai barabara ciake.’” 4 Nĩ ũndũ ũcio, Johana Mũbatithania aarĩ werũ-inĩ akĩhunjia atĩ andũ mabatithio ĩrĩ njĩra ya kuonania kwĩrira nĩguo moherũo mehia. 5 Na andũ othe a Judea na aikari othe a Jerusalemu nĩ maathiaga kũrĩ we, na akamabatithia rũũĩ-inĩ rwa Jorodani, makiumbũraga mehia mao. 6 Nake Johana eehumbaga nguo cia guoya wa ngamĩra na akeyoha mũcibi wa rũũa njohero, nacio irio ciake ciarĩ ngigĩ na ũũkĩ wa gĩthaka. 7 Na nĩ aahunjagia akiugaga atĩrĩ: “Nĩ harĩ mũndũ mũnene kũngĩra ũgũũka thutha wakwa; na ndirĩ mwagĩrĩru wa kũinamĩrĩra njohore ndigi cia iratũ ciake. 8 Niĩ ndĩmũbatithagia na maĩ, ĩndĩ ũcio akaamũbatithagia na roho mũtheru.” 9 Matukũ-inĩ macio, Jesu akiuma Nazarethi ya Galili na agĩthiĩ akĩbatithio nĩ Johana rũũĩ-inĩ rwa Jorodani. 10 Na o rĩmwe arĩkia kuumĩra maĩ-inĩ, akĩona igũrũ rĩkĩhingũka, na roho wa Ngai ũgĩikũrũka ũhaana ta ndutura ũgĩũka igũrũ rĩake. 11 Na mũgambo ũkiuma igũrũ ũkiuga atĩrĩ: “Wee nĩwe Mũrũ wakwa, ũrĩa nyendete mũno; nĩ ngwĩtĩkĩrĩte.” 12 Na o hĩndĩ ĩyo agĩtwarũo nĩ roho werũ-inĩ. 13 Agĩikara kũu werũ-inĩ matukũ mĩrongo ĩna, kũrĩa aageririo nĩ Shaitani. Na nĩ kwarĩ na nyamũ cia gĩthaka, ĩndĩ araika nĩ maamũtungatagĩra. 14 Thutha wa Johana kũnyitwo, Jesu agĩthiĩ Galili, akĩhunjagia ũhoro ũrĩa mwega wa Ngai 15 akiugaga: “Ihinda rĩrĩa rĩtuĩtwo nĩ rĩkinyu, naguo Ũthamaki wa Ngai nĩ ũkuhĩrĩirie. Mwĩrirei, na mũgĩe na wĩtĩkio harĩ ũhoro ũrĩa mwega.”
ĨPURO 23-29
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | MARIKO 3-4
“Kũhonia Mũndũ Mũthenya wa Thabatũ”
(Mariko 3:1, 2) Jesu akĩingĩra thĩinĩ wa thunagogi o rĩngĩ, na kũu nĩ kwarĩ mũndũ warĩ muonju guoko. 2 Kwoguo Afarisai nĩ maamũroraga mũno mone kana nĩ ekũhonia mũndũ ũcio mũthenya wa Thabatũ, nĩguo mone ũndũ wa kũmũthitangĩra.
Watho Wĩtĩkĩrĩtie Ũndũ Ũrĩkũ Mũthenya wa Thabatũ?
Mũthenya ũngĩ wa Thabatũ, Jesu agaceera thunagogi-inĩ hihi thĩinĩ wa Galili. Arĩ kũu akona mũndũ muonju guoko kwa ũrĩo. (Luka 6:6) Andĩki-Watho na Afarisai maraikia Jesu riitho mũno. Nĩkĩ? Muoroto wao kũna ũkamenyeka moria kĩũria gĩkĩ: “Watho nĩ wĩtĩkĩrĩtie kũhonania mũthenya wa Thabatũ?”—Mathayo 12:10.
Atongoria acio a ndini ya Kĩyahudi metĩkĩtie atĩ kũhonania mũthenya wa Thabatũ gwĩtĩkĩrĩkaga tu muoyo ũngĩkorũo ũgwati-inĩ. Kwa ngerekano, mũndũ ndagĩrĩire kũrũnga kana kuoha ihĩndĩ rĩthenyũkĩte mũthenya wa Thabatũ, tondũ ũcio ti ũndũ ũngĩũraga mũndũ. Hatarĩ nganja, andĩki-Watho na Afarisai matiroria Jesu ciũria tondũ wa kũiguĩra tha mũndũ ũcio ũranyamarĩka. Marageria gũcaria mũthingi wa gũthitanga Jesu.
(Mariko 3:3, 4) Akĩra mũndũ ũcio warĩ muonju guoko atĩrĩ: “Rũgama na ũũke haha gatagatĩ.” 4 Agĩcoka akĩmoria atĩrĩ: Watho wĩtĩkĩrĩtie ũndũ ũrĩkũ mũthenya wa Thabatũ, gwĩka wega-ĩ kana gwĩka ũũru, kũhonokia muoyo-ĩ kana kũũraga muoyo?” No magĩkira.
Watho Wĩtĩkĩrĩtie Ũndũ Ũrĩkũ Mũthenya wa Thabatũ?
No Jesu nĩ aramenya mwĩcirĩrie ũcio wao mũhĩngĩcanu. Nĩ oĩ atĩ, nĩ makũrĩtie muonere ũkĩrĩtie njano na ũtarĩ wa Kĩĩmandĩko wĩgiĩ kũruta wĩra mũthenya wa Thabatũ. (Thama 20:8-10) Nĩ acemanĩtie na ũkararia ta ũcio ũtarĩ na mũthingi wĩra-inĩ wake mwega. Jesu rĩu ageka ũndũ ũgũtũma mone mweke wa kũmũkararia wega, akeera mũndũ ũcio wĩna guoko kuonju: “Rũgama na ũũke haha gatagatĩ.”—Mariko 3:3.
(Mariko 3:5) Thutha wa kũmarora arakarĩte na aiguĩte ũũru mũno nĩ ũndũ wa ũrĩa momĩtie ngoro, akĩra mũndũ ũcio ũũ: “Tambũrũkia guoko gwaku.” Nake agĩgũtambũrũkia, nakuo gũkĩhona.
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Mar 3:5
arakarĩte na aiguĩte ũũru mũno: No Mariko tu waandĩkire ũrĩa Jesu eekire rĩrĩa onire ũrĩa ngoro cia atongoria a ndini ciahanaga hĩndĩ ĩyo. (Mat 12:13; Lu 6:10) Petero aarĩ mũndũ wahũtagio ngoro nĩ maũndũ mũno na no kũhoteke nĩwe watarĩirie ũrĩa Jesu aiguaga na njĩra njega.—Rora “Ũhoro wa Kwambĩrĩria wa Ibuku rĩa Mariko.”
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Mariko 3:29) No rĩrĩ, mũndũ o wothe ũkaaruma roho mũtheru gũtirĩ hĩndĩ akooherũo ĩndĩ mehia make megũtũũra tene na tene.”
Maũndũ ma kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty megiĩ Mar 3:29
ũkaaruma roho mũtheru: Kũruma nĩ kuuga kwaria maũndũ matarĩ ma ma, gũthũkĩria Ngai rĩĩtwa, kwaria maũndũ moru kwerekera Ngai, kana kwerekera maũndũ megiĩ Ngai. Tondũ roho mũtheru uumĩte kũrĩ Ngai, kũregana kana gũkararia ũrĩa ũrutaga wĩra mũndũ akĩmenyaga nĩ kũruma Ngai. O ta ũrĩa Mat 12:24, 28 na Mar 3:22 cionanĩtie, atongoria a ndini ya Kĩyahudi nĩ monire ũrĩa roho wa Ngai warutaga wĩra rĩrĩa Jesu aaringaga ciama, ĩndĩ moigire atĩ warĩ roho wa Shaitani ũrĩa Mũcukani.
mehia . . . megũtũũra tene na tene: No kũhoteke ũũ nĩ kuuga rĩrĩa mũndũ eka mehia akĩendaga marĩ na moimĩrĩro ma gũtũũra, na gũtirĩ igongona rĩngĩrutwo nĩ ũndũ wamo.—Rora maũndũ ma kwĩruta megiĩ kũruma roho mũtheru thĩinĩ wa mũhari ũyũ o hamwe na maũndũ ma kwĩruta marĩa marĩ na ũhoro ũringaine na ũcio thĩinĩ wa Mat 12:31.
(Mariko 4:26-29) Kwoguo agĩthiĩ na mbere kuuga: “Ũthamaki wa Ngai ũtariĩ o ta rĩrĩa mũndũ ahandaga mbeũ mũgũnda. 27 Agathiaga toro ũtukũ na agokĩra rũcinĩ, nacio mbeũ icio ikamera na ikaraiha —ũndũ atangĩhota gũtaarĩria. 28 Tĩri guo mwene ũtũmaga igĩe na maciaro itĩna gwa itĩna, ciambaga ikaruta nguha, igacoka ikaruta mathangũ, na marigĩrĩrio-inĩ ikagĩa na maciaro. 29 Na rĩrĩa maciaro macio makũra, akamagetha na rũhiũ tondũ hĩndĩ ya magetha nĩ nginyu.”
w14 12/15 kar. 12-13 Kĩb. 6-8
Hihi nĩ ‘Ũmenyete Kana Ũgataũkĩrũo Wega nĩ Maandĩko’?
6 Tũngĩĩruta atĩa kuumana na ngerekano ĩyo? Wa mbere, no mũhaka twĩtĩkĩre atĩ tũtingĩhota gũtũma mũrutwo wa Bibilia athiĩ na mbere kĩĩroho. Kũmenya na gwĩtĩkĩra ũguo no gũtũteithie gwĩthema gũtindĩkĩrĩria mũrutwo abatithio. Twĩkaga o ũrĩa wothe tũngĩhota nĩguo tũteithie mũrutwo wa Bibilia, ĩndĩ nĩ ũndũ wa wĩnyihia, nĩ tũmenyaga atĩ macũngĩrĩro-inĩ itua rĩa kwĩyamũrĩra Ngai nĩ rĩake. Mũndũ agĩrĩirũo nĩ kwĩyamũrĩra Ngai nĩ ũndũ wa gũtindĩkwo nĩ wendo wake harĩ Ngai. Ũcio noguo tu wĩyamũrĩri ũrĩa Jehova etĩkagĩra.—Thab. 51:12; 54:6; 110:3.
7 Ũndũ wa kerĩ nĩ atĩ, gũtaũkĩrũo nĩ ũrutani ũrĩa ũrĩ ngerekano-inĩ ĩyo nĩ kũrĩtũteithagia kwaga gũkua ngoro, o na rĩrĩa twaga kũgĩa na moimĩrĩro mega kĩambĩrĩria-inĩ. Nĩ tũkũbatara gũkorũo tũrĩ na wetereri. (Jak. 5:7, 8) Angĩkorũo nĩ twĩkĩte o ũrĩa wothe tũngĩhota gũteithia mũrutwo wa Bibilia, angĩaga gũthiĩ na mbere tũtiagĩrĩirũo kuona ta arĩ ithuĩ tũrĩ na mahĩtia. Jehova arekaga mbeũ ya ũhoro wa ma ĩkũre o ngoro-inĩ ya mũndũ ũrĩa mwĩnyihia tu, ũrĩa ũkoragwo eharĩirie gwĩka mogarũrũku. (Mat. 13:23) Kwoguo tũtiagĩrĩirũo gwĩciria atĩ mũndũ ũrĩa ũgaacĩrĩte ũtungata-inĩ wake nĩ ũrĩa tu ũhotete gũteithia andũ aingĩ mabatithio. Jehova ndathimaga ũgaacĩru witũ ũtungata-inĩ na njĩra ya kũrora ũrĩa arĩa tũhunjagĩria maiyũkagia ndũmĩrĩri ya Ũthamaki. Ithenya rĩa ũguo, nĩ akenagio nĩ kĩyo gitũ o na moimĩrĩro mangĩkorũo matarĩ mega.—Thoma Luka 10:17-20; 1 Akorintho 3:8.
8 Ũndũ wa gatatũ nĩ atĩ, ti hingo ciothe tũhotaga kũmenya mogarũrũku marĩa marekĩka ngoro-inĩ ya mũndũ. Kwa ngerekano-rĩ, mũthuri ũmwe na mũtumia wake arĩa maakoretwo makĩĩruta Bibilia na mũmishonarĩ ũmwe, nĩ maamwĩrire atĩ nĩ mekwenda kwambĩrĩria kũhunjia. Nake akĩmeera atĩ nĩgetha maagĩrĩre no maambire gũtiga thigara. Nĩ aagegire mũno rĩrĩa maamwĩrire atĩ maarĩ na mĩeri ĩigana ũna kuuma matiga thigara. Nĩ kĩĩ kĩamateithĩtie gũtiga? Nĩ maarĩkĩtie gũkũũrana atĩ Jehova nĩ aamonaga makĩnyua na nĩ athũire ũhinga. Nĩ ũndũ ũcio, ngoro ciao ikĩmatindĩka gũthuura maũndũ merĩ—kũnyua thigara mbere ya mũmishonarĩ ũcio, kana gũtigana nacio kaimana. Wendo ũrĩa maakũrĩtie harĩ Jehova nĩ wamateithirie gũtua itua rĩega. Nĩ maakũrĩte kĩĩroho, o na gũtuĩka mũmishonarĩ ũcio ndonete ũgarũrũku ũcio.
Ũthomi wa Bibilia
(Mariko 3:1-19a) Jesu akĩingĩra thĩinĩ wa thunagogi o rĩngĩ, na kũu nĩ kwarĩ mũndũ warĩ muonju guoko. 2 Kwoguo Afarisai nĩ maamũroraga mũno mone kana nĩ ekũhonia mũndũ ũcio mũthenya wa Thabatũ, nĩguo mone ũndũ wa kũmũthitangĩra. 3 Akĩra mũndũ ũcio warĩ muonju guoko atĩrĩ: “Rũgama na ũũke haha gatagatĩ.” 4 Agĩcoka akĩmoria atĩrĩ: Watho wĩtĩkĩrĩtie ũndũ ũrĩkũ mũthenya wa Thabatũ, gwĩka wega-ĩ kana gwĩka ũũru, kũhonokia muoyo-ĩ kana kũũraga muoyo?” No magĩkira. 5 Thutha wa kũmarora arakarĩte na aiguĩte ũũru mũno nĩ ũndũ wa ũrĩa momĩtie ngoro, akĩra mũndũ ũcio ũũ: “Tambũrũkia guoko gwaku.” Nake agĩgũtambũrũkia, nakuo gũkĩhona. 6 Afarisai mona ũguo makiuma nja na o hĩndĩ ĩyo makĩambĩrĩria kũmũcirĩra marĩ na arũmĩrĩri a Herode, nĩguo mamũũrage. 7 No Jesu agĩthiĩ iria-inĩ marĩ na arutwo ake, na kĩrĩndĩ kĩnene mũno kuuma Galili na Judea gĩkĩmũrũmĩrĩra. 8 Na nginya kuuma Jerusalemu, na Idumea, na mũrĩmo ũcio ũngĩ wa Jorodani, na kuuma Turo na Sidoni, kĩrĩndĩ kĩnene gĩgĩthiĩ kũrĩ we rĩrĩa kĩaiguire maũndũ marĩa eekaga. 9 Nake Jesu akĩra arutwo ake mamũrehere gatarũ kanini ahũthĩre nĩguo kĩrĩndĩ gĩtikae kũmũhatĩka. 10 Tondũ nĩ aahonirie andũ aingĩ, arĩa othe maarĩ na mĩrimũ mĩũru nĩ maahatĩkanagĩra harĩ we nĩguo mamũhutie. 11 Nginya ndaimono ciamuona ciamũinamagĩrĩra ikĩanagĩrĩra ũũ: “Wee nĩwe Mũrũ wa Ngai.” 12 No nĩ aaciheaga mũkaana mũrũmu maita maingĩ itikeere andũ ũhoro wake. 13 Agĩcoka agĩthiĩ kĩrĩma igũrũ na agĩta arutwo amwe ake, nao magĩthiĩ harĩ we. 14 Ningĩ agĩthuura gakundi ka andũ ikũmi na erĩ arĩa aacokire gwĩta atũmwo, matwaranage nake na amatũme makahunjie 15 na magĩe na wathani wa kũingata ndaimono. 16 Nao acio ikũmi na erĩ aathuurire maarĩ Simoni, ũrĩa aatuire Petero, 17 Jakubu mũrũ wa Zebedi, na Johana mũrũ wa nyina na Jakubu (acio akĩmatua Boanerigesi, ũguo nĩ kuuga “Ariũ a Marurumĩ”), 18 Andrea, Filipu, Bathoromayo, Mathayo, Toma, Jakubu mũrũ wa Alufayo, Thadayo, Simoni ũrĩa Mũkananayo, 19 na Judasi Mũisikariota ũrĩa wacokire kũmũkunyanĩra.
ĨPURO 30–MĨĨ 6
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | MARIKO 5-6
“Jesu nĩ Arĩ Ũhoti wa Kũriũkia Andũ Aitũ Arĩa Makuĩte”
(Mariko 5:38) Nĩ ũndũ ũcio magĩkinya nyũmba ya mũrũgamĩrĩri ũcio wa thunagogi, na agĩkora andũ makĩnegena, magĩcakayaga na makarĩra manĩrĩire.
(Mariko 5:39-41) Arĩkia kũingĩra, akĩmoria atĩrĩ: “Mũrarĩra na mũkanegena nĩkĩ? Kairĩtu kau gatikuĩte ĩndĩ nĩ gũkoma gakomete.” 40 Maigua ũguo, makĩambĩrĩria kũmũthekerera na kĩnyũrũri. No arĩkia kũmeera moime nja othe, agĩta aciari a kairĩtu kau na arutwo ake, magĩthiĩ harĩa gaakomete. 41 Agĩcoka akĩnyita kairĩtu kau guoko, agĩkeera: “Talitha kumi,” ũguo nĩ kuuga: “Kairĩtu, ndakwĩra atĩrĩ, ‘Ũkĩra!”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Mar 5:39
gatikuĩte ĩndĩ nĩ gũkoma gakomete: Thĩinĩ wa Bibilia, gĩkuũ kĩringithanagio na toro. (Thab 13:3; Joh 11:11-14; Atũ 7:60; 1Ko 7:39; 15:51; 1The 4:13) Jesu nĩ angĩariũkirie kairĩtu kau, na nĩkĩo oigĩte ciugo icio kuonania atĩ o ta ũrĩa andũ mangĩũkĩrio kuuma toro mũritũ, no taguo mangĩriũkio. Hinya ũrĩa Jesu aarĩ naguo wa kũriũkia kairĩtu kau woimĩte kũrĩ Ithe, “ũrĩa ũriũkagia arĩa akuũ na akaaria ũhoro wa maũndũ matarĩ kuo ta marĩ kuo.”—Ro 4:17.
(Mariko 5:42) Na o hĩndĩ ĩyo kairĩtu kau gagĩũkĩra na gakĩambĩrĩria gwĩtwara. (Kaarĩ ka mĩaka ikũmi na ĩĩrĩ.) Na nĩ ũndũ ũcio, arĩa maarĩ ho magĩkena mũno.
Kairĩtu Kanini Gũcoka Muoyo!
Mbere ĩyo, Jesu eeraga arĩa ahonia matikeere andũ angĩ ũrĩa amekĩire, na akeera aciari a kairĩtu kau o ũguo. O na kũrĩ ũguo, aciari acio na andũ angĩ nĩ ũndũ wa gũkena magatheremia ũhoro ũcio “kũndũ kũu guothe.” (Mathayo 9:26) O nawe githĩ to wĩre andũ arĩa angĩ ũkenete ũngĩona mũndũ wanyu wendete ariũkĩtio kuuma kũrĩ akuũ? Kĩama kĩu nĩkĩo gĩa kerĩ harĩ ciama cia kũriũkania iria Jesu aaringire.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Mariko 5:19, 20) No rĩrĩ, Jesu ndaamwĩtĩkĩririe no aamwĩrire ũũ: “Inũka kũrĩ andũ anyu, na ũmeere maũndũ mothe marĩa Jehova agwĩkĩire na tha iria akuonetie.” 20 Mũndũ ũcio agĩthiĩ na akĩambĩrĩria kũhunjia matũũra-inĩ ma Dekapoli maũndũ mothe marĩa Jesu aamwĩkĩire, na andũ othe makĩgega.
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Mar 5:19
ũmeere: Ngũrani na ũrĩa Jesu aamenyerete kwĩra andũ aingĩ matikoige aamaringĩra kĩama (Mar 1:44; 3:12; 7:36), nĩ eerire mũndũ ũcio ere andũ ao kĩama kĩrĩa aaringirũo. No kũhoteke Jesu oigire ũguo tondũ nĩ erirũo oime gĩcigo-inĩ kĩu na kwoguo ndangĩamahunjĩirie; ningĩ ũndũ ũcio ũngĩarĩ ũira wĩgiĩ ũhoro ũrĩa ũngĩacokire kũheanwo wĩgiĩ ngũrũwe.
(Mariko 6:11) Na rĩrĩa andũ a itũũra o rĩothe maaga kũmũnyita ũgeni kana kũmũthikĩrĩria, mũkiuma itũũra-inĩ rĩu ringithiai magũrũ manyu thĩ rũkũngũ rũitĩke, nĩguo ũndũ ũcio ũtuĩke ũira harĩ o.”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Mar 6:11
ringithiai magũrũ manyu thĩ rũkũngũ rũitĩke: Ũndũ ũcio wonanagia atĩ arutwo nĩ meyeheranagia na maũndũ marĩa mangĩakorire mũndũ ũcio kuuma kũrĩ Ngai. Ũndũ ũhanaine na ũcio nĩ wandĩkĩtwo thĩinĩ wa Mat 10:14; Lu 9:5. Mariko na Luka nĩ mongereire ciugo nĩguo ũndũ ũcio ũtuĩke ũira harĩ o. Paulo na Baranaba maahũthĩrire ũtaaro ũcio rĩrĩa maarĩ Pisidia ya Antiokia (Atũ 13:51), na rĩrĩa Paulo eekire ũndũ ũhaanaine na ũcio arĩ Korintho rĩrĩa aaribaribire nguo ciake agĩcoka akiuga ũũ: “Thakame yanyu ĩromũcokerera. Niĩ ndikoorio.” (Atũ 18:6) Maũndũ ta macio nĩ moĩkaine nĩ arutwo a Jesu, tondũ Ayahudi mangĩathiĩrĩire kwa ndũrĩrĩ nĩ maaribaribaga rũkũngũ kuuma iratũ-inĩ ciao matanacoka kũingĩra kũrĩa Ayahudi maikaraga. O na kũrĩ ũguo, Jesu eendaga kuuga ũndũ ngũrani rĩrĩa aaheaga arutwo ũtaaro ũcio.
Ũthomi wa Bibilia
(Mariko 6:1-13) Agĩcoka akiuma kũu agĩthiĩ itũũra rĩa kwao, na arutwo ake magĩthiĩ hamwe nake. 2 Rĩrĩa Thabatũ yakinyire, akĩambĩrĩria kũrutana thĩinĩ wa thunagogi, na andũ aingĩ arĩa maamũiguire makĩgega makiuga: “Mũndũ ũyũ arutĩte kũ maũndũ maya? Na nĩkĩ nĩwe waheirũo ũũgĩ ũyũ na ũhoti wa gwĩka maũndũ maya manene na moko make? 3 Githĩ ũyũ ti bundi ũrĩa wa mbaũ, mũrũ wa Mariamu na ariũ a nyina githĩ ti Jakubu, Jusufu, Judasi, na Simoni? Nao aarĩ a nyina githĩ matirĩ o gũkũ hamwe na ithuĩ?” Kwoguo makĩambĩrĩria kũhĩngĩka nĩ ũndũ wake. 4 No Jesu akĩmeera atĩrĩ: “Mũnabii ndaimagwo gĩtĩo tiga o itũũra-inĩ rĩa kwao na gatagatĩ-inĩ ka andũ ao na gwake mũciĩ.” 5 Nĩ ũndũ ũcio akĩigĩrĩra andũ maigana ũna moko arĩa maarĩ arwaru na akĩmahonia, no ndaaringire ciama ingĩ kũu. 6 Na nĩ aagegire nĩ ũndũ wao kwaga wĩtĩkio. Na agĩthiũrũrũka kuuma gĩcagi kĩmwe nginya kĩrĩa kĩngĩ akĩrutanaga. 7 Hĩndĩ ĩyo agĩta arĩa Ikũmi na Erĩ, akĩambĩrĩria kũmatũma marĩ erĩ erĩ, na kũmahe wathani igũrũ rĩa ndaimono. 8 Ningĩ akĩmahe watho akĩmeera matigakuue kĩndũ o na kĩ magĩthiĩ tiga o mũtirima, matigakuue mũgate, kana mondo ya irio, kana mbeca mĩcibi-inĩ yao, 9 no mekĩre iratũ na matikehumbe nguo igĩrĩ. 10 Ningĩ akĩmeera atĩrĩ: “Rĩrĩa mwatonya mũciĩ mũna, ikaragai kuo o nginya rĩrĩa mũkoima itũũra rĩu. 11 Na rĩrĩa andũ a itũũra o rĩothe maaga kũmũnyita ũgeni kana kũmũthikĩrĩria, mũkiuma itũũra-inĩ rĩu ringithiai magũrũ manyu thĩ rũkũngũ rũitĩke, nĩguo ũndũ ũcio ũtuĩke ũira harĩ o.” 12 Nao magĩthiĩ na makĩhunjia nĩguo andũ merire, 13 na makĩingata ndaimono nyingĩ na makĩhaka arĩa maarĩ arwaru maguta na makĩmahonia.