Mabuku na Maandĩko Marĩa Magwetetwo Thĩinĩ wa Kabuku ka Mũcemanio wa Ũtũũro na Ũtungata Witũ
NOVEMBA 5-11
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | JOHANA 20-21
“Nĩ Ũnyendete Gũkĩra Ici?”
(Johana 21:1-3) Thutha ũcio Jesu akĩĩyonithania rĩngĩ kũrĩ arutwo ake iria-inĩ rĩa Tiberia. Eeyonithanirie na njĩra ĩno. 2 Simoni Petero, Toma (ũrĩa wetagwo Wa-mahatha), Nathanaeli wa kuuma Kana ya Galili, ariũ a Zebedi, na arutwo angĩ ake erĩ maarĩ hamwe. 3 Simoni Petero akĩmeera: “Ndathiĩ gũtega thamaki.” Nao makĩmwĩra: “Tũgũthiĩ nawe.” Makiuma na makĩingĩra gatarũ, ĩndĩ ũtukũ ũcio matirĩ kĩndũ maanyitire.
(Johana 21:4-14) No rĩrĩa gwathererũkaga, Jesu akĩrũgama rũteere-inĩ rwa iria, no arutwo acio matiamenyaga atĩ nĩ Jesu. 5 Jesu akĩmoria: “Ciana ici, hihi mũrĩ na kĩndũ gĩa kũrĩa?” Makĩmũcokeria: “Aca!” 6 Nake akĩmeera: “Ikiai neti mwena wa ũrĩo wa gatarũ na nĩ mũkũnyita kĩndũ.” Kwoguo magĩikia neti, no matiahotire kũmĩgucia nĩ ũndũ wa ũrĩa thamaki ciarĩ nyingĩ. 7 Nake mũrutwo ũrĩa weendetwo nĩ Jesu akĩra Petero ũũ: “Nĩ Mwathani!” Rĩrĩa Simoni Petero aaiguire atĩ nĩ Mwathani, agĩkĩra nguo yake ya igũrũ, tondũ aarĩ o na nguo cia thĩinĩ, na akĩrũga iria-inĩ. 8 No arutwo acio angĩ magĩũka na gatarũ, magucĩtie neti ĩyo yaiyũrĩte thamaki, tondũ matiarĩ kũraihu na thĩ nyũmũ, maarĩ ta futi magana matatũ. 9 Rĩrĩa maakinyire thĩ nyũmũ, makĩona mwaki wa makara na thamaki cigĩrĩirũo igũrũ rĩaguo na hau haarĩ na mũgate. 10 Jesu akĩmeera atĩrĩ: “Rehei thamaki imwe cia icio mwanyita.” 11 Nĩ ũndũ ũcio Simoni Petero agĩtonya gatarũ-inĩ na akĩgucia neti ĩyo yaiyũire thamaki nene igana rĩa mĩrongo ĩtano na ithatũ, akĩmiumĩria thĩ nyũmũ. O na irĩ nyingĩ ũguo, neti ĩyo ndĩatuĩkangire. 12 Jesu akĩmeera: “Ũkai mwĩgagũre.” Na gũtirĩ mũrutwo o na ũmwe warĩ na ũmĩrĩru wa kũmũũria: “Wee nĩwe ũ?” tondũ nĩ maamenyaga nĩ Mwathani. 13 Jesu akĩoya mũgate na akĩmanengera, agĩcoka agĩka o taguo na thamaki. 14 Rĩu nĩrĩo rĩarĩ riita rĩa gatatũ Jesu kuumĩrĩra arutwo ake thutha wa kũriũka.
(Johana 21:15-19) Marĩkia kwĩgagũra, Jesu akĩũria Simoni Petero: “Simoni mũrũ wa Johana, nĩ ũnyendete gũkĩra ici?” Petero akĩmũcokeria: “Ĩĩ nĩ ngwendete Mwathani, wee nĩ ũĩ nĩ ngwendete.” Akĩmwĩra: “Heaga tũgondu twakwa gĩa kũrĩa.” 16 Ningĩ akĩmũũria riita rĩa kerĩ: “Simoni mũrũ wa Johana, nĩ ũnyendete?” Agĩcokia: “Ĩĩ nĩ ngwendete Mwathani, wee nĩ ũĩ nĩ ngwendete.” Akĩmwĩra: “Rĩithagia tũgondu twakwa.” 17 Ningĩ akĩmũũria riita rĩa gatatũ: “Simoni mũrũ wa Johana, nĩ ũnyendete?” Petero akĩigua ũũru nĩ ũndũ wa kũũrio riita rĩa gatatũ: “Nĩ ũnyendete?” Nĩ ũndũ ũcio akĩmwĩra atĩrĩ: “Mwathani, wee nĩ ũĩ maũndũ mothe; nĩ ũĩ nĩ ngwendete.” Jesu akĩmwĩra: “Heaga tũgondu twakwa gĩa kũrĩa. 18 Ngũkwĩra atĩrĩ o ma o ma, rĩrĩa warĩ mũnyinyi, nĩwe weĩkĩraga nguo na ũgathiĩ kũrĩa ũkwenda. No wakũra, ũgaatambũrũkagia moko mũndũ ũngĩ agagwĩkĩra nguo agacoka agagũtwara kũrĩa ũtarenda.” 19 Oigire ũguo kuonania nĩ gĩkuũ kĩa mũthemba ũrĩkũ angĩagoocithirie Ngai nakĩo. Arĩkia kuuga ũguo, akĩmwĩra: “Thiĩ na mbere kũnũmĩrĩra.”
Maũndũ ma kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty megiĩ Joh 21:15, 17
Jesu akĩũria Simoni Petero: Jesu na Petero maagĩire na ndeereti ĩyo kahinda kanini thutha wa Petero gũkaana Jesu maita matatũ. Jesu aamũũririe ciũria ithatũ nĩgetha amenye ũrĩa aaiguaga kũmwerekera nginya “Petero akĩigua ũũru.” (Joh 21:17) Thĩinĩ wa Joh 21:15-17 harĩ na ciugo igĩrĩ ngũrani cia Kĩngiriki: a·ga·paʹo na phi·leʹo. Na Gĩkũyũ ciugo icio cierĩ itaũrĩtwo nĩ ũnyendete, na nĩ ngwendete. Jesu ooririe Petero ũũ maita matatũ: “Nĩ ũnyendete?” Maita macio mothe Petero ooigire atĩ nĩ aamwendete, Jesu nĩ aatĩtĩrithagia atĩ wendo ũcio Petero aarĩ naguo wabatiĩ kũmũtindĩka ‘arĩithagie’ arutwo a Jesu, arĩa metĩtwo tũgondu thĩinĩ wa mĩhari ĩyo, na amaheage irio cia kĩĩroho. (Joh 21:16, 17; 1Pe 5:1-3) Jesu nĩ aaheire Petero mweke wa kuonania wendo wake maita matatũ na agĩcoka akĩmwĩhokera wĩra wa kũrũmbũiya ngʼondu ciake. Na njĩra ĩyo, Jesu akĩonania hatarĩ nganja atĩ nĩ ooheire Petero nĩ ũndũ wa kũmũkaana maita matatũ.
nĩ ũnyendete gũkĩra ici?: Ciugo iria itaũrĩtwo “gũkĩra ici,” no itaũrũo na njĩra itiganĩte. Athomi amwe monaga arĩ wega kũhũthĩra ciugo “nĩ ũnyendete gũkĩra ũrĩa wendete arutwo aya angĩ?” kana “nĩ ũnyendete gũkĩra ũrĩa arutwo aya angĩ manyendete?” O na kũrĩ ũguo, no kũhoteke ciugo iria ciagĩrĩire nĩ, “nĩ ũnyendete gũkĩra ici?” ikĩarĩrĩria ũhoro wĩgiĩ thamaki iria maanyitĩte kana indo ingĩ ikonainie na wĩra ũcio wao wa gũtega thamaki. Kwoguo ũndũ ũrĩa mũnene mũhari ũcio wendaga kuuga nĩ: ‘Nĩ ũnyendete gũkĩra indo cia kĩĩmwĩrĩ? Angĩkorũo nĩguo, heaga tũgondu twakwa gĩa kũrĩa.’ Kĩũria kĩu kĩarĩ kĩagĩrĩru nĩ ũndũ wa ũrĩa Petero eekĩte hau kabere. O na gũtuĩka Petero aarĩ ũmwe wa arutwo a mbere a Jesu (Joh 1:35-42), ndooire ikinya rĩa kũrũmĩrĩra Jesu mahinda mothe o rĩo. Handũ ha ũguo, aacokereire wĩra wake wa gũtega thamaki. Mĩeri ĩigana ũna thutha ũcio, Jesu agĩta Petero atigane na wĩra ũcio mũnene wa gũtega thamaki nĩgetha atuĩke ‘mũtegi wa andũ.’ (Mat 4:18-20; Lu 5:1-11) Kahinda kanini thutha wa Jesu gũkua, o rĩngĩ Petero ooigire nĩ athiĩ gũtega thamaki, nao atũmwo acio angĩ makĩmũrũmĩrĩra. (Joh 21:2, 3) Kwoguo no kũhoteke ndeereti-inĩ ĩyo Jesu eendaga gũtĩtĩrithia bata wa Petero gũtua itua irũmu: Hihi nĩ ũndũ ũrĩkũ angĩaigire mbere ũtũũro-inĩ wake, nĩ wĩra wa gũtega thamaki ta icio maakoretwo manyita-ĩ kana nĩ wĩra wa kũhe tũgondu kana arutwo a Jesu irio cia kĩĩroho?—Joh 21:4-8.
riita rĩa gatatũ: Petero aakaanĩte Mwathani maita matatũ; nake Jesu haha aramũhe mweke wa kuonania wendo wake maita matatũ. Na rĩrĩa Petero oonanirie atĩ aarĩ na wendo, Jesu aamwĩrire onanagie wendo ũcio na njĩra ya kũiga ũtungata mũtheru mbere ya maũndũ marĩa mangĩ mothe. Kwoguo wĩra wa Petero hamwe na ariũ a Ithe wao arĩa meehokeirũo maũndũ warĩ kũrĩithia rũũru rwa Kristo rwa arũmĩrĩri ake ehokeku , kũmekĩra hinya, na kũmahe irio cia kĩĩroho. Arũmĩrĩri acio maarĩ aitĩrĩrie maguta no nĩ mabataraga kũheo irio cia kĩĩroho.—Lu 22:32.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Johana 20:17) Jesu akĩmwĩra: “Tiga kũũnyita, nĩ gũkorũo ndirĩ ndĩrambata kũrĩ Awa. No thiĩ kũrĩ ariũ a Awa ũmeere atĩrĩ, ‘Ndĩrathiĩ kũrĩ Awa na nowe Ithe wanyu na kũrĩ Ngai wakwa na nowe Ngai wanyu.’”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Joh 20:17
Tiga kũũnyita: Kiugo gĩa Kĩngiriki haʹpto·mai no kiuge “kũhutia” kana “kũnyita; kwĩnyitĩrĩra harĩ.” Bibilia imwe itaũrĩte ciugo icio cia Jesu ũũ: “Tiga kũũhutia.” O na kũrĩ ũguo, Jesu ti kũgiria aagiragia Mariamu Mũmagidali amũhutie tondũ o na atumia arĩa maamuonire thutha wake kũriũkio ndaamagiririe ‘kũmũnyita magũrũ.’ (Mat 28:9) Kuonekaga ta Mariamu Mũmagidali eeciragia Jesu nĩ kwambata aambataga igũrũ. Kwoguo tondũ Mariamu nĩ eendaga gũkorũo hamwe na Mwathani, nĩkĩo aamũnyitire biũ atekũmũrekia nĩguo ndakamũtige. No nĩgetha Jesu aiguithie Mariamu atĩ ti gũthiĩ aathiaga, aamwĩrire atige kũmũnyita na handũ ha ũguo athiĩ kũrĩ arutwo ake akameere ũhoro mwega wĩgiĩ kũriũka gwake.
(Johana 20:28) Nake Toma akĩmũcokeria akĩmwĩra: “Mwathani wakwa na Ngai wakwa!”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Joh 20:28
Mwathani wakwa na Ngai wakwa!: Athomi amwe moigaga ciugo icio nĩ Jesu weragwo irĩ cia kuonania kĩmako no cierekagĩrio kũrĩ Ithe, Ngai. Angĩ nao moigaga atĩ ciugo cia Kĩngiriki cionanagia atĩ nĩ Jesu we mwene werekagĩrio ciugo icio. No o na angĩkorũo nĩ Jesu werekagĩrio, no tũmenye wega ũrĩa ciugo “mwathani wakwa na Ngai wakwa” ciugĩte tũngĩciringithania na Maandĩko marĩa mangĩ. Tondũ Maandĩko monanagia atĩ Jesu nĩ aatũmĩire arutwo ake ndũmĩrĩri ĩno, “Ndĩrathiĩ kũrĩ Awa na nowe Ithe wanyu na kũrĩ Ngai wakwa na nowe Ngai wanyu,” gũtirĩ gĩtũmi gĩa gwĩtĩkia atĩ Toma eeciragia atĩ Jesu nĩwe Ngai mwene hinya wothe. Toma nĩ aaiguĩte Jesu akĩhoya ‘Ithe’ na akĩmwĩta “Ngai ũrĩa ũmwe wa ma.” (Joh 17:1-3) Kwoguo no kũhoteke Toma eetire Jesu “Ngai wakwa” nĩ ũndũ wa itũmi ici: Oonaga Jesu arĩ “ngai” no ti Ngai mwene hinya wothe. (Rora ũndũ wa kwĩruta wĩgiĩ Joh 1:1.) Kana akorũo aarĩirie Jesu na njĩra o ta ĩrĩa ndungata cia Ngai ciaaragĩria araika arĩa maatũmagwo nĩ Jehova, o ta ũrĩa Maandĩko ma Kĩhibirania monanagia. No nginya akorũo Toma nĩ oĩ Maandĩko marĩa monanĩtie andũ kana o na aandĩki a Bibilia makĩaria na araika ta arĩ Jehova we mwene mararia nake. (Ringithania na Kĩa 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Ati 6:11-15; 13:20-22) Kwoguo no kũhoteke Toma eetire Jesu “Ngai wakwa” na njĩra o ta ĩyo, kuonania atĩ oonaga Jesu arĩ mũtũmwo na mwaria wa Ngai ũrĩa wa ma.
Ũthomi wa Bibilia
(Johana 20:1-18) Na mũthenya wa mbere wa kiumia, Mariamu Mũmagidali agĩthiĩ mbĩrĩra-inĩ rũcinĩ tene kũrĩ o na nduma, agĩkora ihiga nĩ rĩeheretio mbĩrĩra-inĩ. 2 Nĩ ũndũ ũcio, agĩthiĩ atengʼerete kũrĩ Simoni Petero na mũrutwo ũrĩa wendetwo nĩ Jesu, akĩmeera atĩrĩ: “Nĩ meheretie Mwathani mbĩrĩra-inĩ, na tũtiũĩ kũrĩa mamũkometie.” 3 Nake Petero na mũrutwo ũcio ũngĩ makiuma marorete mbĩrĩra-inĩ. 4 O erĩ makĩambĩrĩria gũtengʼera hamwe, no mũrutwo ũcio ũngĩ agĩtengʼera gũkĩra Petero na agĩkinya mbĩrĩra-inĩ mbere. 5 Na rĩrĩa aainamĩrĩire, agĩcũthĩrĩria akĩona nguo iria cia gatani hau thĩ, no ndaatonyire. 6 Nake Simoni Petero agĩũka amũrũmĩrĩire, agĩtonya thĩinĩ wa mbĩrĩra. Na akĩona nguo icio cia gatani hau thĩ. 7 Nguo ĩrĩa yarĩ kĩongo-inĩ gĩake ndĩarĩ hamwe na nguo iria ingĩ aathaĩtwo nacio no yarĩ handũ ĩkũnjĩtwo ĩrĩ iki. 8 Mũrutwo ũcio ũngĩ wakinyĩte mbĩrĩra-inĩ mbere o nake agĩtonya na akĩona na agĩtĩkia. 9 Nĩ gũkorũo gũkinyĩria hĩndĩ ĩyo matiataũkĩirũo nĩ rĩandĩko atĩ no mũhaka ariũke kuuma kũrĩ arĩa akuũ. 10 Kwoguo arutwo acio magĩcoka mĩciĩ kwao. 11 No Mariamu agĩikara arũgamĩte hakuhĩ na mbĩrĩra, akĩrĩraga. Na hĩndĩ ĩyo aarĩraga, akĩinamĩrĩra nĩguo acũthĩrĩrie mbĩrĩra thĩinĩ, 12 akĩona araika erĩ mehumbĩte nguo cia rangi mwerũ maikarĩte thĩ harĩa mwĩrĩ wa Jesu wakometio, ũmwe kĩongo-inĩ na ũrĩa ũngĩ magũrũ-inĩ. 13 Nao makĩmũũria atĩrĩ: “Mũtumia ũyũ, ũrarĩra nĩkĩ?” Nake akĩmeera: “Nĩ meheretie Mwathani wakwa, na ndiũĩ kũrĩa mamũkometie.” 14 Thutha wa kuuga ũguo, akĩĩhũgũra na akĩona Jesu arũgamĩte hau, no ndaamenyire atĩ nĩ Jesu. 15 Jesu akĩmwĩra atĩrĩ: “Mũtumia ũyũ, ũrarĩra nĩkĩ? Ũracaria ũ?” Tondũ eeciragia nĩ mũrĩmi wa mũgũnda ũcio, akĩmwĩra: “Mũthuri ũyũ, angĩkorũo nĩwe ũmweheretie, njĩĩra kũrĩa ũmũkometie, na nĩ ngũmuoya.” 16 Jesu akĩmwĩra: “Mariamu!” Na rĩrĩa eehũgũrire, akĩmwĩra na Kĩhibirania: “Raboni!” (ũguo nĩ kuuga “Mũrutani!”) 17 Jesu akĩmwĩra: “Tiga kũũnyita, nĩ gũkorũo ndirĩ ndĩrambata kũrĩ Awa. No thiĩ kũrĩ ariũ a Awa ũmeere atĩrĩ, ‘Ndĩrathiĩ kũrĩ Awa na nowe Ithe wanyu na kũrĩ Ngai wakwa na nowe Ngai wanyu.’” 18 Mariamu Mũmagidali agĩthiĩ na akĩhe arutwo ũhoro ũcio, akĩmeera: “Nĩ ndona Mwathani!” Na akĩmeera maũndũ marĩa Jesu aamwĩrĩte.
NOVEMBA 12-18
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | ATŨMWO 1–3
“Kĩũngano gĩa Gĩkristiano Gũitĩrĩrio Roho Mũtheru”
(Atũmwo 2:1-8) Na rĩrĩ, mũthenya wa Gĩathĩ kĩa Pentekoste, arutwo maarĩ handũ hamwe othe. 2 O rĩmwe gũkĩgĩa mũgambo mũnene kuuma igũrũ, ta wa rũhuho rũnene rũkĩhurutana, ũkĩiyũra nyũmba yothe kũrĩa maaikarĩte thĩ. 3 Nao makĩona nĩmĩ ciatariĩ ta nĩnĩmbĩ cia mwaki na ikĩgayũkana, igĩikara igũrũ rĩao, rũmwe harĩ o mũndũ o mũndũ, 4 nao othe makĩiyũrũo nĩ roho mũtheru na makĩambĩrĩria kwaria na thiomi itiganĩte, o ta ũrĩa roho wamahotithirie kwaria. 5 Hĩndĩ ĩyo Ayahudi etigĩri Ngai kuuma mabũrũri mothe thĩinĩ wa thĩ maarĩ Jerusalemu. 6 Kwoguo rĩrĩa kwagĩire na mũgambo ũcio, kĩrĩndĩ gĩgĩcokanĩrĩra kĩgegete, tondũ o mũndũ nĩ aaiguaga makĩaria na rũthiomi rwake mwene. 7 Ti itherũ nĩ maagegire mũno na makĩũrania atĩrĩ: “Na githĩ aya othe mararia ti andũ a Galili? 8 Gũgĩthiĩte atĩa atĩ o ũmwe witũ araigua rũthiomi rũrĩa atũire aiguĩte kuuma rĩrĩa aaciarirũo?
(Atũmwo 2:14) No Petero akĩrũgama hamwe na arĩa Ikũmi na Ũmwe, akĩaria nao anĩrĩire akĩmeera atĩrĩ: “Inyuĩ andũ a Judea na inyuĩ aikari othe a Jerusalemu, menyai ũndũ ũyũ na mũthikĩrĩrie ciugo ciakwa wega.
(Atũmwo 2:37, 38) Na rĩrĩa maaiguire ũguo, magĩthecwo ngoro, makĩũria Petero na atũmwo arĩa angĩ atĩrĩ: “Athuri aya, ariũ a Ithe witũ, twagĩrĩirũo gwĩka atĩa?” 38 Petero akĩmeera atĩrĩ: “Mwĩrirei, na mũbatithio thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa Jesu Kristo nĩguo muoherũo mehia manyu, na nĩ mũkwamũkĩra kĩheo kĩa roho mũtheru.
(Atũmwo 2:41) Nĩ ũndũ ũcio, arĩa meetĩkĩrire ciugo ciake meyendeire, makĩbatithio na mũthenya ũcio gũkĩongerereka andũ ta ngiri ithatũ.
(Atũmwo 2:42-47) Na magĩthiĩ na mbere kũrũmĩrĩra na kĩyo ũrutani wa atũmwo, gũcemanagia hamwe, kũrĩanagĩra irio, o na kũhoya. 43 Na rĩrĩ, andũ othe makĩnyitwo nĩ guoya, na maũndũ maingĩ ma magegania makĩambĩrĩria gwĩkwo o na ciama nyingĩ ikĩringwo kũgerera harĩ atũmwo. 44 Arĩa othe meetĩkirie magĩcokanĩrĩra hamwe na nĩ maagayanaga indo ciothe, 45 na makendia mĩgũnda yao, na indo ciao na makagayanĩria andũ othe kĩrĩa mona, kũringana na mabataro ma o mũndũ. 46 Na mũthenya o mũthenya nĩ maathiaga hekarũ-inĩ mategũtĩrĩria marĩ na muoroto o ũmwe, na makarĩagĩra irio mĩciĩ ngũrani ngũrani na makagayanaga irio ciao makenete mũno marĩ na ngoro itarĩ na ũhinga, 47 makĩgoocaga Ngai na magetĩkĩrĩka nĩ andũ othe. Ningĩ Jehova agĩthiĩ na mbere kuongerera harĩ o andũ arĩa maahonokagio o mũthenya.
w86 12/1 29 kĩb. 4-5, 7
Mĩhothi Ĩrĩa Ĩtũmaga Ngoro Ĩkene
Mũthenya wa mbere rĩrĩa Kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩambĩrĩirie mwaka wa 33 Mahinda Maitũ, andũ 3,000 arĩa maabatithirio nĩ ‘maagayanaga indo, makarĩanĩra, o na makahoya hamwe.’ Nĩ kĩĩ gĩatũmaga meke ũguo? Nĩgetha mahote gwĩkĩra wĩtĩkio wao mwerũ hinya na njĩra ya ‘gũthiĩ na mbere kũrũmĩrĩra na kĩyo ũrutani wa atũmwo.’—Atũmwo 2:41, 42.
Ayahudi na arĩa maagarũrũkĩte magatuĩka Ayahudi mookĩte Jerusalemu mabangĩte gũikara o ihinda rĩa Gĩathĩ kĩa Pentekoste. No andũ arĩa maatuĩkĩte Akristiano nĩ meendaga gũikaikara nĩgetha merute makĩria nĩguo mekĩre wĩtĩkio wao mwerũ hinya. Ũndũ ũcio watũmire kũgĩe na thĩna wa irio na gwa gũikara. Andũ amwe harĩ acio mookĩte matiarĩ na mbeca cia kũigana, no amwe marĩ na nyingĩ makĩria. Nĩ ũndũ ũcio makĩambĩrĩria gũcokanĩrĩria indo iria maarĩ nacio magĩcigayagĩra arĩa maarĩ na mabataro.—Atũmwo 2:43-47.
Andũ meendagia mĩgũnda yao na makagayana indo iria ciothe maarĩ nacio meyendeire. Gũtirĩ mũndũ waringagĩrĩrio kwendia kĩndũ kana kũhotha, na mũbango ũcio ndwarĩ wa gũtũma andũ matuĩke athĩni. Rũgano rũu rũtionanagia atĩ andũ arĩa atongu meendirie indo ciao ciothe magĩtuĩka athĩni. Ithenya rĩa ũguo, nĩ ũndũ wa ũrĩa kwahaanaga ihinda rĩu, Akristiano nĩ maatindĩkirũo nĩ wendo kwerekera Ariũ a Ithe wao na makĩendia indo ciao na makĩhotha kĩrĩa gĩothe moonire nĩgetha mateithĩrĩrie gũtwarithia na mbere maũndũ ma Ũthamaki.—Ringithania na 2 Akorintho 8:12-15.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Atũmwo 3:15) ĩndĩ mũkĩũraga Mũtongoria Ũrĩa Mũnene wa muoyo. No Ngai akĩmũriũkia kuuma kũrĩ arĩa akuũ, na ithuĩ tũrĩ aira a ũndũ ũcio.
it-2 61 kĩb. 1
Jesu Kristo
“Mũtongoria Ũrĩa Mũnene wa muoyo.” Kristo Jesu nĩ aarutire muoyo wake mũkinyanĩru ũrĩ igongona, akĩonania ũtugi mũnene wa Ithe. Ũndũ ũcio nĩ wateithirie arũmĩrĩri a Kristo arĩa athuure makaahota gũthamaka hamwe nake kũrĩa igũrũ na ũgĩtũma kũgĩe na mũbango wa kũgĩa na raiya a Ũthamaki wake gũkũ thĩ. (Mat 6:10; Joh 3:16; Ef 1:7; Ahi 2:5) Nĩ ũndũ ũcio agĩtuĩka “Mũtongoria Ũrĩa Mũnene wa muoyo” harĩ andũ othe. (Atũ 3:15) Kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa kĩhũthĩrĩtwo haha kiugaga, “mũtongoria ũrĩa mũnene,” na kĩhaanaine na kĩrĩa kĩhũthĩrĩtwo harĩ Musa (Atũ 7:27, 35) arĩ “mũtongoria” thĩinĩ wa Isiraeli.
(Atũmwo 3:19) “Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, mwĩrirei, na mũgarũrũke nĩguo mehia manyu marihũrũo, nĩguo hagĩe na mahinda ma gwĩkĩrũo hinya moimĩte kũrĩ Jehova we mwene
Ngai Ũkoragwo ‘Eharĩirie Kuohanĩra’
Wohanĩri wa Jehova ningĩ nĩ warĩrĩirio makĩria thĩinĩ wa Atũmwo 3:19 ĩrĩa yugaga ũũ: ‘Wĩrirei na mũgarũrũke, nĩ getha mehia manyu marihũrũo.’ Kiugo kĩu kĩa mũico gĩtaũrĩtwo kuuma kũrĩ kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa kĩngiuga “kũhuura, . . . kweheria kana gũtharia.” Kũringana na athomi amwe, ũndũ ũcio ũrehaga rĩĩciria rĩa gũtharia kĩndũ kĩandĩke na moko. Ũndũ ũcio ũngĩahotekire atĩa? Rangi ũrĩa wahũthagĩrũo kaingĩ mahinda ma tene wakoragwo ũtukanĩtio na ngamu na maĩ. Kwoguo thutha wa kwandĩka na rangi ta ũcio, mũndũ nĩ angĩoire thibonji njigũ na ahuure maandĩko macio. Ũndũ ũcio ũtũrutaga ithomo rĩa bata mũno rĩgiĩ tha cia Jehova. Rĩrĩa aatuohera mehia maitũ, nĩ ta kũhuura ahuuraga mehia macio na thibonji njigũ.
Ũthomi wa Bibilia
(Atũmwo 2:1-21) Na rĩrĩ, mũthenya wa Gĩathĩ kĩa Pentekoste, arutwo maarĩ handũ hamwe othe. 2 O rĩmwe gũkĩgĩa mũgambo mũnene kuuma igũrũ, ta wa rũhuho rũnene rũkĩhurutana, ũkĩiyũra nyũmba yothe kũrĩa maaikarĩte thĩ. 3 Nao makĩona nĩmĩ ciatariĩ ta nĩnĩmbĩ cia mwaki na ikĩgayũkana, igĩikara igũrũ rĩao, rũmwe harĩ o mũndũ o mũndũ, 4 nao othe makĩiyũrũo nĩ roho mũtheru na makĩambĩrĩria kwaria na thiomi itiganĩte, o ta ũrĩa roho wamahotithirie kwaria. 5 Hĩndĩ ĩyo Ayahudi etigĩri Ngai kuuma mabũrũri mothe thĩinĩ wa thĩ maarĩ Jerusalemu. 6 Kwoguo rĩrĩa kwagĩire na mũgambo ũcio, kĩrĩndĩ gĩgĩcokanĩrĩra kĩgegete, tondũ o mũndũ nĩ aaiguaga makĩaria na rũthiomi rwake mwene. 7 Ti itherũ nĩ maagegire mũno na makĩũrania atĩrĩ: “Na githĩ aya othe mararia ti andũ a Galili? 8 Gũgĩthiĩte atĩa atĩ o ũmwe witũ araigua rũthiomi rũrĩa atũire aiguĩte kuuma rĩrĩa aaciarirũo? 9 Aparithi, Amedi, na Aelamu; aikari a Mesopotamia, Judea na Kapadokia, Ponto na mwena wa Asia, 10 Ferugia na Pamfulia, Misiri na icigo cia Libia iria irĩ hakuhĩ na Kurene; ageni a kuuma Roma, Ayahudi na arĩa maagarũrũkĩte magatuĩka Ayahudi; 11 Akirete; na Aarabu —tũraigua makĩaria na thiomi citũ ũhoro wĩgiĩ maũndũ manene ma Ngai.” 12 Nao othe makĩgega makĩũrania atĩrĩ: “Ũndũ ũyũ ũrenda kuonania atĩa?” 13 No rĩrĩ, andũ angĩ makĩmanyũrũria makiuga: “Aya nĩ kũrĩwo marĩtwo nĩ ndibei.” 14 No Petero akĩrũgama hamwe na arĩa Ikũmi na Ũmwe, akĩaria nao anĩrĩire akĩmeera atĩrĩ: “Inyuĩ andũ a Judea na inyuĩ aikari othe a Jerusalemu, menyai ũndũ ũyũ na mũthikĩrĩrie ciugo ciakwa wega. 15 Andũ aya ti kũrĩwo marĩtwo ta ũguo mũrecirĩria, nĩ gũkorũo nĩ thaa ithatũ cia rũcinĩ. 16 Mũgarũ na ũguo-rĩ, ũndũ ũyũ nĩ ũrĩa woigirũo kũgerera mũnabii Joeli: 17 ‘Ngai ekuuga atĩrĩ, “matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria, nĩ ngaitĩrĩria andũ a mĩthemba yothe roho wakwa, na ariũ anyu na aarĩ anyu nĩ makaaratha mohoro nao anake anyu mone cioneki na athuri arĩa akũrũ gatagatĩ-inĩ kanyu marote iroto, 18 o na ndungata ciakwa cia arũme na cia atumia nĩ ngaciitĩrĩria roho wakwa matukũ-inĩ macio, nacio nĩ ikaaratha mohoro. 19 Na nĩ ngonania maũndũ ma magegania igũrũ na ninge ciama thĩinĩ wa thĩ —thakame na mwaki na matu ma ndogo. 20 Riũa rĩkaagarũrũo rĩtuĩke nduma naguo mweri ũtuĩke thakame mũthenya ũrĩa mũnene na wa kũgegania wa Jehova ũtanakinya. 21 Na mũndũ o wothe ũkayagĩra rĩĩtwa rĩa Jehova nĩ akaahonokio.”’
NOVEMBA 19-25
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | ATŨMWO 4–5
“Maathiire na Mbere Kwaria Ũhoro wa Ngai Marĩ na Ũcamba”
(Atũmwo 4:5-13) Mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire, atongoria a Ayahudi, athuri, na andĩki-Watho makĩgomana hamwe Jerusalemu, 6 marĩ na Anasi mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene, Kaiafa, Johana, Aleksanda, na arĩa othe maarĩ a mbarĩ cia mũthĩnjĩri-Ngai ũcio mũnene. 7 Makĩrũgamia Petero na Johana gatagatĩ-inĩ kao makĩambĩrĩria kũmoria: “Mũrekire ũndũ ũcio na hinya ũrĩkũ kana thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa ũ?” 8 Nake Petero, aiyũrĩtwo nĩ roho mũtheru, akĩmeera: “Inyuĩ atongoria a andũ na athuri, 9 angĩkorũo tũrorio ũmũthĩ nĩ ũndũ wa gĩĩko kĩega tũrekĩire mũndũ ũrarĩ muonju, na mũrenda kũmenya nũ ũrahonirie mũndũ ũyũ, 10 menyai inyuothe o hamwe na andũ othe a Isiraeli atĩ thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa Jesu Kristo ũrĩa Mũnazarini, o ũcio muoragĩire mũtĩ igũrũ no Ngai agĩcoka akĩmũriũkia kuuma kũrĩ arĩa akuũ, nĩ kũgerera harĩ we mũndũ ũyũ arũgamĩte haha mbere yanyu arĩ mũhonu. 11 Ũcio nĩwe ‘ihiga rĩrĩa inyuĩ aaki mwaregire na nĩrĩo rĩtuĩkĩte ihiga rĩrĩa inene rĩa kona.’ 12 Makĩria ma ũguo-rĩ, ũhonokio ndũngĩoneka harĩ mũndũ ũngĩ o na ũrĩkũ, tondũ gũtirĩ rĩĩtwa rĩngĩ gũkũ thĩ rĩheetwo andũ tũngĩhonokio kũgerera harĩ rĩo.” 13 Na rĩrĩa moonire ũmĩrĩru wa Petero na Johana, na mamenya atĩ maarĩ andũ matarĩ igweta na matarĩ athomu, makĩgega. Makĩambĩrĩria gũtaũkĩrũo atĩ maakoragwo hamwe na Jesu.
w08 9/1 15, gathandũkũ
Ciugo Ciaarĩtio Gũtuĩka Maandĩko Matheru—Akristiano a Tene na Ũhoro Wĩgiĩ Kwandĩka
Hihi atũmwo maarĩ andũ matooĩ gũthoma na Kwandĩka?
Rĩrĩa athani na athuri a Jerusalemu “moonire ũmĩrĩru wa Petero na Johana, na mamenya atĩ maarĩ andũ matarĩ igweta na matarĩ athomu, makĩgega.” (Atũmwo 4:13) Hihi atũmwo maarĩ andũ mataarĩ athomu, kana matooĩ gũthoma na Kwandĩka? Bibilia ĩtagwo The New Interpreter’s Bible ĩkĩarĩrĩria ũhoro ũcio yugĩte ũũ: “Ciugo icio itiagĩrĩire kuoywo ĩmwe kwa ĩmwe ta irenda kuuga atĩ Petero [na Johana] matiathiĩte cukuru kana atĩ matingĩahotire gũthoma na kwandĩka. Ironania ngũrani nene ĩrĩa yarĩ ho gatagatĩ-inĩ ka atũmwo na arĩa maaciirithanagia.”
w08 5/15 30 kĩb. 6
Matemo Kuuma Ibuku-inĩ rĩa Atũmwo
4:13—Hihi Petero na Johana maarĩ andũ mataarĩ athomu, kana matooĩ gũthoma na Kwandĩka? Aca. Meetirũo “andũ matarĩ igweta na matarĩ athomu” tondũ matiathiĩte cukuru cia kĩĩrabii kũrutwo maũndũ ma ndini.
(Atũmwo 4:18-20) Nĩ ũndũ ũcio makĩmeeta na makĩmaatha matikaarie kana marutane ũndũ o na ũrĩkũ thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa Jesu. 19 No Petero na Johana makĩmacokeria ũũ: “Tuai arĩ inyuĩ kana nĩ kwagĩrĩire maitho-inĩ ma Ngai tũmũthikĩrĩrie inyuĩ handũ ha gũthikĩrĩria Ngai. 20 Ĩndĩ ithuĩ-rĩ, tũtingĩtiga kwaria ũhoro wa maũndũ marĩa tuonete na tũkaigua.”
(Atũmwo 4:23-31) Thutha wa kũrekererio, magĩthiĩ kũrĩ andũ ao na makĩmeera ũrĩa athĩnjĩri-Ngai arĩa anene na athuri maameerĩte. 24 Maigua ũguo, makĩanĩrĩra na mũgambo ũmwe kwĩ Ngai makiuga: “Mwathani Ũrĩa Mũnene, wee Nĩwe wombire igũrũ na thĩ na iria na indo ciothe iria irĩ thĩinĩ wacio, 25 na kũgerera roho mũtheru nĩwe woigire na kanua ga ithe witũ Daudi, ndungata yaku ũũ: ‘Nĩ kĩĩ gĩatũmire ndũrĩrĩ cirakare na andũ mecũranie ũhoro wa maũndũ ma tũhũ? 26 Athamaki a thĩ makĩonania mũrũgamo wao, nao atongoria makĩnyitanĩra mokĩrĩre Jehova na mokĩrĩre ũrĩa mũitĩrĩrie maguta wake.’ 27 Tondũ hatarĩ nganja, Herode na Pontio Pilato marĩ na andũ a ndũrĩrĩ o hamwe na andũ a Isiraeli maagomanire hamwe itũũra-inĩ rĩrĩ mokĩrĩre ndungata yaku theru Jesu, ũrĩa waitĩrĩirie maguta, 28 nĩguo meke ũrĩa watuĩte na guoko gwaku na wendi waku o mbere kũngĩgeekĩka. 29 Na rĩu Jehova, ta thikĩrĩria mĩkaana ĩrĩa maratũhe, na wĩtĩkĩrie ndungata ciaku ithiĩ na mbere kwaria ũhoro waku irĩ na ũcamba, 30 na ũthiĩ na mbere gũtambũrũkia guoko gwaku ũhonanie na ũringe ciama na wĩke maũndũ ma magegania thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa ndungata yaku theru Jesu.” 31 Rĩrĩa maarĩkirie mathaithana macio, handũ hau maarĩ hagĩthingithio, nao othe makĩiyũrũo nĩ roho mũtheru na makĩambĩrĩria kwaria ũhoro wa Ngai marĩ na ũcamba.”
it-1 128 kĩb. 3
Atũmwo
Maũndũ Marĩa Meekĩkire Kĩũngano-inĩ gĩa Gĩkristiano. Atũmwo nĩ meekĩrirũo hinya mũno thutha wa gũitĩrĩrio roho wa Ngai hĩndĩ ya Pentekoste. Mĩrango ya mbere ĩtano ya ibuku rĩa Maũndũ ma Atũmwo, yonanagia wega atĩ atũmwo matiarĩ na guoya na maarĩ na ũcamba makĩhunjia ũhoro ũrĩa mwega na ũhoro wĩgiĩ kũriũka kwa Jesu o na gũtuĩka nĩ maaikagio njera, makahũũrũo na makaheo mĩkaana ya kũũragwo nĩ athani ao. Matukũ-inĩ macio thutha wa Pentekoste, ũtongoria wa atũmwo makĩheo hinya nĩ roho mũtheru, nĩ watũmire kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩongerereke. (Atũ 2:41; 4:4) Maambire kũhunjia Jerusalemu, magĩcoka magĩthiĩ Samaria, na thutha ũcio thĩinĩ wa thĩ yothe ya hĩndĩ ĩyo.—Atũ 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Atũmwo 4:11) Ũcio nĩwe ‘ihiga rĩrĩa inyuĩ aaki mwaregire na nĩrĩo rĩtuĩkĩte ihiga rĩrĩa inene rĩa kona.’
it-1 514 Kĩb. 4
Ihiga rĩa kona
Thaburi 118:22 yonanĩtie atĩ ihiga rĩrĩa rĩaregirũo nĩ aaki, nĩrĩo rĩngĩatuĩkire ihiga “rĩrĩa inene rĩa koine [kona]” (Kĩhibirania, roʼsh pin·nahʹ). Jesu nĩ aagwetire ũrathi ũcio na akiuga atĩ nĩwe “ihiga rĩrĩa inene rĩa kona” (Kĩngiriki, ke·pha·leʹ go·niʹas, ihiga rĩrĩa inene rĩa kona). (Mat 21:42; Mar 12:10, 11; Lu 20:17) O ta ũrĩa ihiga rĩa igũrũ biũ rĩa nyũmba rĩonekaga wega, no taguo Jesu Kristo arĩ we ihiga rĩrĩa rĩrĩ igũrũ biũ kĩũngano-inĩ gĩa Gĩkristiano kĩa arĩa aitĩrĩrie maguta, kĩrĩa kĩringithanagio na hekarũ ya kĩĩroho. Ningĩ Petero nĩ aahũthĩrire Thaburi 118:22 kwaria ũhoro wa Kristo akĩonania atĩ nĩwe “ihiga” rĩrĩa andũ maaregire no rĩathuurĩtwo nĩ Ngai nĩguo rĩtuĩke “ihiga rĩrĩa inene rĩa kona.”—Atũ 4:8-12; ningĩ rora 1Pe 2:4-7.
(Atũmwo 5:1) O na kũrĩ ũguo, mũndũ ũmwe wetagwo Anania na mũtumia wake Safira nĩ meendirie mũgũnda wao.
Petero na Anania nĩ Maaririe Maheeni —Tũngĩĩruta Atĩa?
Anania na Safira makendia mũgũnda wao nĩguo mone mbeca cia gũteithia Akristiano acio marabatithirio. Anania akarehe mbeca icio kũrĩ atũmwo, akamera nĩ iria ciothe arendirie mũgũnda. No ũcio ti ũhoro wa ma! Akeigĩra mbeca imwe! Ngai akareka Petero amenye ũndũ ũcio, nĩ ũndũ ũcio Petero akera Anania ũũ: “Ti mũndũ wakĩhenia, no Ngai.” Aigua ciugo icio, Anania, akagũa thĩ agakua! Thutha wa kĩndũ mathaa matatũ, mũtumia wake nake akaingĩra. Tondũ ndaramenya ũndũ ũrĩa ũkorete mũthuriwe, nake akaria maheeni na akagũa agakua.
Ũthomi wa Bibilia
(Atũmwo 5:27-42) Makĩmaingĩria na makĩmarũgamia mbere ya Sanhedrini. Nake mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene akĩmoria ciũria 28 na akĩmeera atĩrĩ: “Twamwathire mũtige kũhunjia na rĩĩtwa rĩrĩ, no rĩu mũiyũrĩtie ũrutani wanyu Jerusalemu na nĩ mwĩhotorete gũtũcokereria thakame ya mũndũ ũyũ.” 29 Nake Petero na atũmwo acio angĩ magĩcokia makiuga: “No mũhaka twathĩkĩre Ngai arĩ we mũtongoria, no ti andũ. 30 Ngai wa maithe maitũ ma tene nĩ aariũkirie Jesu, ũrĩa inyuĩ muoragire, mũkĩmũcuuria mũtĩ igũrũ. 31 Ngai nĩ aamũtũgĩririe guoko-inĩ gwake kwa ũrĩo arĩ we Mũtongoria Ũrĩa Mũnene na Mũhonokia, nĩguo Isiraeli merire na moherũo mehia mao. 32 Na ithuĩ tũrĩ aira a maũndũ macio, o na roho mũtheru, ũrĩa Ngai aheete arĩa mamwathĩkagĩra arĩ mwathani.” 33 Rĩrĩa maaiguire ũguo, makĩrakara mũno na makĩenda kũmoraga. 34 No Mũfarisai ũmwe wetagwo Gamalieli, warĩ mũrutani wa Watho waheetwo gĩtĩo nĩ andũ othe akĩrũgama mbere ya Sanhedrini, na agĩathana atĩ atũmwo mambe moimio nja ihinda inini. 35 Agĩcoka akĩmeera atĩrĩ: “Athuri aya a Isiraeli, mwĩmenyererei ũrĩa mũrenda gwĩka andũ aya. 36 Kwa ngerekano-rĩ, matukũ mahĩtũku Theuda aarũgamire akiugaga atĩ we nĩ mũndũ wa bata, na andũ ta magana mana magĩtuĩka a kĩama gĩake. No nĩ oragirũo, nao arĩa maamũrũmagĩrĩra makĩhurunjũka na magĩkorũo matarĩ kĩene. 37 Thutha wake gũkiumĩra Judasi ũrĩa wa Galili matukũ-inĩ marĩa andũ meyandĩkithagia, na akĩgucĩrĩria andũ mamũrũmagĩrĩre. Ũcio o nake agĩkua, nao arĩa othe maamũrũmagĩrĩra makĩhurunjũka. 38 Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, ngũmwĩra atĩrĩ ũhoro-inĩ ũyũ, mũtigetonyererie maũndũ-inĩ ma andũ aya, tiganai nao. Tondũ-rĩ, angĩkorũo mũbango ũyũ kana wĩra ũyũ umanĩte na andũ, no ũgũtoorio; 39 no angĩkorũo umanĩte na Ngai, mũtikũmatooria. Kwaga ũguo, mwahota gwĩkora mũkĩrũa na Ngai we mwene.” 40 Nao magĩathĩkĩra ũtaaro wake, magĩta atũmwo acio, makĩmahũũra, na makĩmaatha matige kwaria na rĩĩtwa rĩa Jesu, magĩcoka makĩmarekereria. 41 Nao makĩehera mbere ya Sanhedrini makenete tondũ wa kuonwo matagĩrĩire gũtĩo nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩa Jesu. 42 Na magĩthiĩ na mbere mategũtigithĩria mũthenya o mũthenya kũrutana na kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega wĩgiĩ Kristo Jesu thĩinĩ wa hekarũ na nyũmba o nyũmba.
NOVEMBA 26–DICEMBA 2
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | ATŨMWO 6-8
“Kĩũngano Kĩerũ gĩa Gĩkristiano Kũgerio”
(Atũmwo 6:1) Na rĩrĩ, matukũ-inĩ macio rĩrĩa arutwo moongererekaga, Ayahudi arĩa maaragia Kĩngiriki makĩambĩrĩria kũnugunĩra Ayahudi arĩa maaragia Kĩhibirania, tondũ atumia ao a ndigwa matiagayagĩrũo irio iria maagĩrĩirũo kũgaĩrũo o mũthenya.
“No Mũhaka Twathĩkĩre Ngai arĩ We Mũtongoria”
17 Kĩũngano kĩu kĩerũ nĩ gĩacemanirie na ũgwati ũtaarĩ wa ĩmwe kwa ĩmwe gatagatĩ-inĩ gakĩo. Ũgwati ũcio warĩ ũrĩkũ? Arutwo aingĩ arĩa maabatithagio maarĩ ageni Jerusalemu na nĩ meendaga kwĩruta makĩria matanacoka kwao. Arutwo arĩa maaikaraga Jerusalemu nĩ maarutire mbeca meyendeire nĩguo mateithĩrĩrie andũ acio mone gĩa kũrĩa na indo ingĩ. (Atũm. 2:44-46; 4:34-37) Ihinda-inĩ o rĩu gũkiumĩra ũndũ wabataraga kũhiũranio naguo. Tondũ atumia ao a ndigwa arĩa maaragia Kĩngiriki “matiagayagĩrũo irio iria maagĩrĩirũo kũgaĩrũo o mũthenya.” (Atũm. 6:1) O na kũrĩ ũguo, atumia a ndigwa arĩa maaragia Kĩhibirania nĩ maagayagĩrũo irio icio. Kwoguo ũndũ ũcio ũkonania atĩ thĩna warĩ mũthutũkanio. Mũthutũkanio no ũrehe ngayũkano.
(Atũmwo 6:2-7) Nĩ ũndũ ũcio, arĩa Ikũmi na Erĩ magĩta arutwo othe hamwe makĩmeera: “Gũtiagĩrĩire ithuĩ tũtige kiugo kĩa Ngai nĩguo tũgayage irio metha-inĩ. 3 Kwoguo-rĩ, ariũ a Ithe witũ, mwĩthuurĩrei arũme mũgwanja marĩ na mũrũgamo mwega, maiyũrĩtwo nĩ roho mũtheru na marĩ na ũũgĩ, nĩguo tũmaamũre marũgamĩrĩre ũndũ ũyũ; 4 no ithuĩ tũkwĩrutanĩria mũno harĩ mahoya na ũtungata wĩgiĩ kiugo.” 5 Ũndũ ũcio ũgĩkenia andũ acio othe, nao magĩthuura Stefano, mũndũ waiyũirũo nĩ wĩtĩkio na roho mũtheru, o hamwe na Filipu, Porokoro, Nikanora, Timoni, Paramena na Nikolai wa kuuma Antiokia ũrĩa watuĩkĩte mwĩtĩkia. 6 Makĩmatwara kũrĩ atũmwo, na thutha wa atũmwo kũhoya, makĩmaigĩrĩra moko. 7 Naguo ũhoro wa Ngai ũgĩgĩthiĩ na mbere kũhunja, nao arutwo makĩongerereka mũno kũu Jerusalemu; na athĩnjĩri-Ngai aingĩ makĩambĩrĩria gũtuĩka etĩkia.
“No Mũhaka Twathĩkĩre Ngai arĩ We Mũtongoria”
Atũmwo, arĩa maarĩ thĩinĩ wa kĩama kĩrĩa gĩatongoragia gĩa kĩũngano kĩu gĩakũraga, nĩ moonire atarĩ ũndũ wa ũũgĩ ‘gũtiga kiugo kĩa Ngai nĩguo makagayage irio.’ (Atũm. 6:2) Nĩguo maniine thĩna ũcio, meerire arutwo methe arũme mũgwanja “maiyũrĩtwo nĩ roho mũtheru na marĩ na ũũgĩ” arĩa atũmwo maangĩamũrire marũgamĩrĩre ‘ũndũ ũcio.’ (Atũm. 6:3) Kwabataranagia arũme a kĩĩroho tondũ no kũhoteke wĩra ũrĩa maarĩ maheo ndwarĩ o wa kũgaya irio tu, ĩndĩ nĩ nginya wĩra ũkonainie na mbeca, kũgũra indo, na kũiga rekondi wega. Arũme arĩa othe maathuurirũo maarĩ na marĩĩtwa ma Kĩngiriki ũndũ ũrĩa hihi ũngĩatũmire metĩkĩrĩke harĩ atumia acio a ndigwa arĩa maathutũkanagio. Thutha wa atũmwo kũhoya nĩ ũndũ wa arũme arĩa maathuurirũo, makĩamũra arũme acio mũgwanja nĩguo marũgamĩrĩre ‘ũndũ ũcio.’
(Atũmwo 7:58–8:1) Thutha wa kũmũrutũrũra nja ya itũũra, makĩambĩrĩria kũmũhũũra na mahiga. Nao aira makĩiga nguo ciao cia igũrũ magũrũ-inĩ ma mwanake wetagwo Saulu. 59 Na hĩndĩ ĩyo maahũũraga Stefano na mahiga-rĩ, akĩhoya akiuga: “Mwathani Jesu, amũkĩra roho wakwa.” 60 Agĩcoka agĩturia maru, akĩanĩrĩra na kayũ kanene akiuga: “Jehova, ndũkamatuĩre nĩ ũndũ wa mehia maya.” Na thutha wa kuuga ũguo, agĩkoma gĩkuũ-inĩ.
8 Na rĩrĩ, Saulu nĩ aanyitanĩire nao ngoro-inĩ yake kũmũũraga. Mũthenya ũcio kĩũngano kĩrĩa kĩarĩ Jerusalemu gĩkĩambĩrĩria kũnyarirũo mũno; othe o tiga atũmwo makĩhurunjũka icigo-inĩ ciothe cia Judea na Samaria.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Atũmwo 6:15) Na rĩrĩa arĩa othe maarĩ thĩinĩ wa Sanhedrini maamũkũũrĩire maitho, makĩona ũthiũ wake ũtariĩ ta wa mũraika.
Stefano ‘Aaiyũirũo nĩ Wega wa Ngai na Hinya’
Nĩ harĩ ũndũ wa mwanya wĩgiĩ ũrĩa Stefano oonekaga ahaana hĩndĩ ĩyo. Aciirithania maamũrorire makĩona ũthiũ wake “ũtariĩ ta wa mũraika.” (Atũm. 6:15) Araika makoragwo na ndũmĩrĩri kuuma kũrĩ Jehova Ngai na kwoguo matiĩtigagĩra, makoragwo mahooreire, na marĩ na thayũ. Ũguo nĩguo Stefano aahaanaga, na aciirithania acio maaiyũire rũmena nĩ moonire ũguo. Hihi nĩ kĩĩ gĩatũmire akorũo ahooreire ũguo?
(Atũmwo 8:26-30) No rĩrĩ, mũraika wa Jehova akĩarĩria Filipu akĩmwĩra: “Ũkĩra ũthiĩ mwena wa mũhuro barabara-inĩ ĩrĩa ĩikũrũkĩte kuuma Jerusalemu gũthiĩ Gaza.” (Ĩyo yarĩ barabara ya werũ-inĩ.) 27 Erũo ũguo agĩũkĩra agĩthiĩ, na rĩrĩ, akĩona Mũethiopia, mũndũ warĩ mũnene wathani-inĩ wa Kandake, mũtumia ũrĩa warĩ mũthamaki wa Ethiopia, na nĩwe warũgamagĩrĩra kĩgĩna gĩake gĩothe. Aathiĩte Jerusalemu gũthathaiya, 28 na nĩ gũcoka aacokaga, na aarĩ ngari-inĩ yake ya mbarathi agĩthoma na kayũ ibuku rĩa mũnabii Isaia. 29 Nĩ ũndũ ũcio roho ũkĩra Filipu: “Thiĩ ũkuhĩrĩrie ngari ĩrĩa ya mbarathi.” 30 Filipu agĩthiĩ, agĩtwarana nayo atengʼerete arĩ mwena-inĩ na akĩmũigua agĩthoma na kayũ ibuku rĩa mũnabii Isaia, akĩmũũria: “Hihi nĩ ũrataũkĩrũo nĩ kĩrĩa ũrathoma?”
Kũhunjia “Ũhoro Ũrĩa Mwega Wĩgiĩ Jesu”
Ũmũthĩ Akristiano marĩ na mweke wa kũnyitanĩra wĩra-inĩ ta ũrĩa warutirũo nĩ Filipu. Kaingĩ nĩ mahotaga kũhunjia ndũmĩrĩri ya Ũthamaki kũrĩ andũ arĩa macemania nao o na matarĩ ũtungata-inĩ, ta rĩrĩa marĩ thabarĩ-inĩ. Maita maingĩ rĩrĩa macemania na mũndũ wĩna ngoro njega, nĩ kuonekaga atĩ ũndũ ũcio to kwĩrehe werehe tu. Ũndũ ũcio no wĩrĩgĩrĩrũo tondũ Bibilia yonanagia atĩ araika nĩ maratongoria wĩra wa kũhunjia nĩguo ndũmĩrĩri ĩkinyĩre “ndũrĩrĩ ciothe na mĩhĩrĩga na thiomi na iruka cia andũ.” (Kũg. 14:6) Jesu nĩ aarathĩte atĩ araika nĩ mangĩgatongoria wĩra wa kũhunjia. Thĩinĩ wa ngerekano yake ya ngano na itindiĩ, Jesu ooigire atĩ hĩndĩ ya magetha kana ithirĩro rĩa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ, ‘araika nĩo agethi.’ Aacokire akiuga atĩ araika “nĩ magaacokanĩrĩria andũ arĩa othe matũmaga arĩa angĩ mehie na arĩa aganu mehere Ũthamaki-inĩ wake.” (Mat. 13:37-41) Ihinda o rĩu, araika nĩ mangĩgacokanĩrĩria arĩa mangĩgathiĩ igũrũ marĩ agai a Ũthamaki, na thutha-inĩ macokanĩrĩrie “kĩrĩndĩ kĩnene” kĩa “ngʼondu ingĩ” iria Jehova aragucĩrĩria ciũke ithondeka-inĩ rĩake.—Kũg. 7:9; Joh. 6:44, 65; 10:16.
Ũthomi wa Bibilia
(Atũmwo 6:1-15) Na rĩrĩ, matukũ-inĩ macio rĩrĩa arutwo moongererekaga, Ayahudi arĩa maaragia Kĩngiriki makĩambĩrĩria kũnugunĩra Ayahudi arĩa maaragia Kĩhibirania, tondũ atumia ao a ndigwa matiagayagĩrũo irio iria maagĩrĩirũo kũgaĩrũo o mũthenya. 2 Nĩ ũndũ ũcio, arĩa Ikũmi na Erĩ magĩta arutwo othe hamwe makĩmeera: “Gũtiagĩrĩire ithuĩ tũtige kiugo kĩa Ngai nĩguo tũgayage irio metha-inĩ. 3 Kwoguo-rĩ, ariũ a Ithe witũ, mwĩthuurĩrei arũme mũgwanja marĩ na mũrũgamo mwega, maiyũrĩtwo nĩ roho mũtheru na marĩ na ũũgĩ, nĩguo tũmaamũre marũgamĩrĩre ũndũ ũyũ; 4 no ithuĩ tũkwĩrutanĩria mũno harĩ mahoya na ũtungata wĩgiĩ kiugo.” 5 Ũndũ ũcio ũgĩkenia andũ acio othe, nao magĩthuura Stefano, mũndũ waiyũirũo nĩ wĩtĩkio na roho mũtheru, o hamwe na Filipu, Porokoro, Nikanora, Timoni, Paramena na Nikolai wa kuuma Antiokia ũrĩa watuĩkĩte mwĩtĩkia. 6 Makĩmatwara kũrĩ atũmwo, na thutha wa atũmwo kũhoya, makĩmaigĩrĩra moko. 7 Naguo ũhoro wa Ngai ũgĩgĩthiĩ na mbere kũhunja, nao arutwo makĩongerereka mũno kũu Jerusalemu; na athĩnjĩri-Ngai aingĩ makĩambĩrĩria gũtuĩka etĩkia. 8 Nake Stefano, aiyũirũo nĩ wega wa Ngai na hinya, nĩ aaringagĩra andũ ciama nene na morirũ. 9 No arũme amwe a gĩkundi kĩrĩa gĩetagwo Thunagogi ya Arĩa Ohore, hamwe na andũ amwe a kuuma Kurene, Aleksandiria, Kilikia, na Asia magĩũka gũkararania na Stefano. 10 No matingĩahotire kũmwĩtiiria nĩ ũndũ wa ũũgĩ na roho ũrĩa aaragia naguo. 11 Magĩcoka makĩiguithia andũ na hitho moige atĩrĩ: “Nĩ tũiguĩte akĩaria maũndũ ma kũruma Musa o na Ngai.” 12 Na magĩcogera andũ, athuri, na andĩki-Watho, na o rĩmwe magĩthiĩ harĩ we makĩmũnyita na hinya makĩmũtwara kũrĩ Sanhedrini. 13 Na makĩrehe aira a maheeni, arĩa mooigire: “Mũndũ ũyũ ndaratiga kwaria maũndũ moru megiĩ handũ haha hatheru na megiĩ Watho. 14 Ta rĩu-rĩ, nĩ tũmũiguĩte akiuga atĩ Jesu ũrĩa Mũnazarini nĩ akaagũithia handũ haha na agarũre mawatho marĩa twatigĩirũo nĩ Musa.” 15 Na rĩrĩa arĩa othe maarĩ thĩinĩ wa Sanhedrini maamũkũũrĩire maitho, makĩona ũthiũ wake ũtariĩ ta wa mũraika.