Mabuku na Maandĩko Marĩa Magwetetwo Thĩinĩ wa Kabuku ka Mũcemanio wa Ũtũũro na Ũtungata Witũ
DICEMBA 3-9
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | ATŨMWO 9-11
“Mũndũ Wanyariranaga Gũtuĩka Mũhunjia wĩ Kĩyo”
(Atũmwo 9:1, 2) No Saulu, arĩ o na marũrũ maingĩ na akĩendaga kũũraga arutwo a Mwathani, agĩthiĩ kũrĩ mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene 2 akĩmũhoya marũa ma gũtwara thunagogi-inĩ cia Dameski nĩguo angĩona mũndũ o wothe wa Njĩra Ĩrĩa, mũthuri kana mũtumia, amũrehe Jerusalemu arĩ muohe.
Kĩũngano ‘Kũgĩa na Ihinda rĩa Thayũ’
Agendi marĩ na marũrũ marorete gũkinya itũũra rĩa Dameski kũrĩa mabangĩte gwĩka ũndũ mũũru. Mekũrutũrũra arutwo a Jesu kuuma mĩciĩ-inĩ yao, mamohe, mamaconorithie, na mamatware Jerusalemu nĩguo magaciirithio nĩ Sanhedrini.
Matongoretio nĩ Saulu, ũrĩa ũragithĩtie andũ angĩ. Na ica ikuhĩ nĩ areroreire arata ake makĩũraga Stefano, mũrutwo wa Jesu, na mahiga. (Atũm. 7:57–8:1) Saulu akona atĩ kũrakarĩra arutwo a Jesu arĩa maaikaraga Jerusalemu ti kũiganu, kwoguo agacogera andũ angĩ mathiĩ na mbere kũnyarira arutwo. Arenda kũniina gĩkundi kĩu gĩtheremete mũno kĩrĩa kĩretwo “Njĩra Ĩrĩa.”—Atũm. 9:1, 2.
(Atũmwo 9:15, 16) No Mwathani akĩmwĩra atĩrĩ: “Thiĩ, tondũ mũndũ ũcio nĩ ndĩmũthuurĩte atuĩke wa gũtwara rĩĩtwa rĩakwa kũrĩ ndũrĩrĩ, na kũrĩ athamaki, o na kũrĩ ciana cia Isiraeli. 16 Tondũ nĩ ngũmũmenyithia wega mathĩna marĩa egũcemania namo nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩakwa.”
Kenera Gũkorũo Jehova Arĩ Mũtũthondeki
Rĩrĩa Jehova arathuthuria andũ, ndaroraga ũrĩa matariĩ na nja. Handũ ha ũguo athuthuragia ngoro, mũndũ wa na thĩinĩ. (Thoma 1 Samueli 16:7b.) Ũndũ ũcio wonekire wega rĩrĩa Ngai aambĩrĩirie kĩũngano gĩa Gĩkristiano. Nĩ aagucĩrĩirie andũ aingĩ kũrĩ we na Mũriũ wake, arĩa kũringana na muonere wa andũ matingĩendekire. (Joh. 6:44) Ũmwe wao aarĩ Mũfarisai wetagwo Saulu, ũrĩa warĩ “mũrumi Ngai na mũnyarirani na mũndũ ũtaarĩ gĩtĩo.” (1 Tim. 1:13) O na kũrĩ ũguo, “mũroria wa ngoro” ndonire Saulu arĩ rĩũmba rĩtangĩhũthĩka. (Thim. 17:3) Handũ ha ũguo, Ngai onire atĩ no athondekwo atuĩke kĩndũ gĩa kwendeka, na nginya ‘akĩmũthuura’ nĩguo arute ũira “kũrĩ ndũrĩrĩ na kũrĩ athamaki, o na kũrĩ ciana cia Isiraeli.” (Atũm. 9:15) Angĩ nao Ngai onire atĩ no mathondekwo matuĩke kĩndũ “gĩa kũheo gĩtĩo” nĩ arĩa mbere ĩyo maakoragwo marĩ arĩĩu, maarĩ na mĩtugo ya ũũra thoni, na aici. (Rom. 9:21; 1 Kor. 6:9-11) Rĩrĩa maamenyire ũhoro wa ma wa Kiugo kĩa Ngai na makĩwĩtĩkia, nĩ meetĩkĩririe Jehova amathondeke.
(Atũmwo 9:20-22) na o hĩndĩ ĩyo akĩambĩrĩria kũhunjia thĩinĩ wa thunagogi ũhoro wĩgiĩ Jesu, atĩ nĩwe Mũrũ wa Ngai. 21 No andũ arĩa othe maamũiguaga makĩgega na makĩũrania atĩrĩ: “Githĩ ũyũ ti mũndũ ũrĩa ũratharĩkagĩra arũmĩrĩri a Jesu thĩinĩ wa Jerusalemu? Na githĩ ndarokĩte gũkũ kũmanyita amatware kũrĩ athĩnjĩri-Ngai arĩa anene?” 22 No Saulu agĩthiĩ na mbere kũgĩa na hinya mũno, na nĩ aagegagia Ayahudi arĩa maaikaraga Dameski na njĩra ya kũmonia wega atĩ Jesu nĩwe Kristo.
Kĩũngano ‘Kũgĩa na Ihinda rĩa Thayũ’
Ta hũũra mbica ũrĩa andũ maagegire, makĩmaka, na makĩrakara rĩrĩa Saulu aambĩrĩirie kũhunjia ũhoro wĩgiĩ Jesu thunagogi-inĩ! Mooririe ũũ: “Githĩ ũyũ ti mũndũ ũrĩa ũratharĩkagĩra arũmĩrĩri a Jesu thĩinĩ wa Jerusalemu?” (Atũm. 9:21) Saulu agĩtaarĩria ũrĩa aagarũrĩte muonere wake kwerekera Jesu, ‘oonanirie wega atĩ Jesu nĩwe Kristo.’ (Atũm. 9:22) No ti andũ othe mangĩaiguithirio na njĩra ĩyo. Njĩra ĩyo ndĩngĩaiguithirie andũ arĩa othe maanyitĩrĩire maũndũ ma ũndũire kana ngoro iria ciarĩ na mwĩtĩo. O na kũrĩ ũguo, Saulu ndaakuire ngoro.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Atũmwo 9:4) nake akĩgwa thĩ na akĩigua mũgambo ũkĩmũũria atĩrĩ: “Saulu, Saulu, ũranyarira nĩkĩ?”
Kĩũngano ‘Kũgĩa na Ihinda rĩa Thayũ’
Rĩrĩa Jesu aarũgamirie Saulu arĩ njĩra-inĩ agĩthiĩ Dameski, ndaamũririe: “Ũranyarira arutwo akwa nĩkĩ?” O ta ũrĩa honanĩtio hau mbere, aamũũririe: “Ũranyarira nĩkĩ?” (Atũm. 9:4) Ũguo nĩ kuonania atĩ Jesu aiguaga ta arĩ we ũranyarirũo rĩrĩa arũmĩrĩri ake maranyarirũo.—Mat. 25:34-40, 45.
Angĩkorũo nĩ ũrahinyĩrĩrio nĩ ũndũ wa wĩtĩkio waku harĩ Kristo, korũo na ma atĩ Jehova na Jesu nĩ moĩ maũndũ marĩa ũragerera. (Mat. 10:22, 28-31) Igerio rĩu no rĩage kweherio ihinda-inĩ rĩrĩ. Ririkana atĩ Jesu nĩ oonire itemi rĩa Saulu harĩ kũũragwo gwa Stefano, na no oonire akĩrutũrũra arutwo ehokeku kuuma mĩciĩ-inĩ yao thĩinĩ wa Jerusalemu. (Atũm. 8:3) No Jesu ndaaingĩrĩire ihinda-inĩ rĩu. O na kũrĩ ũguo, Jehova nĩ aahũthĩrire Kristo kũhe Stefano o hamwe na arutwo acio angĩ hinya ũrĩa maabataraga nĩguo maikare marĩ ehokeku.
(Atũmwo 10:6) Mũndũ ũcio anyitĩtwo ũgeni kwa mũtanduki njũa wĩtagwo Simoni, ũkoragwo na nyũmba hakuhĩ na iria.”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Atũ 10:6
mũtanduki njũa wĩtagwo Simoni: Mũtanduki wa njũa aarutaga wĩra na njũa cia nyamũ, na aahũthagĩra mũtukanio wa coka kũruta guoya kana nyama na maguta marĩa mangĩakorirũo matigarĩte rũũa-inĩ. Aacokaga akarũthondeka na maĩ marũrũ nĩguo rũhũthĩrũo gũthondeka indo cia ngothi. Njũa igĩtandukwo nĩ kwanungaga ũũru na nĩ kwabataraga maĩ maingĩ, ũndũ ũrĩa ũratũteithia kũmenya kĩrĩa gĩatũmaga Simoni aikare hakuhĩ na iria, na no kũhoteke aaikaraga hakuhĩ na Jopa. Kũringana na Watho wa Musa, mũndũ warutaga wĩra na ciimba cia nyamũ aakoragwo arĩ na thahu. (Ala 5:2; 11:39) Kwoguo Ayahudi aingĩ nĩ maanyararĩte atanduki a njũa na matingĩendire gũikarania nao. O na mabuku ma mawatho na ũndũire wa Ũyahudi wa tene thutha-inĩ moonanirie atĩ wĩra wa mũtanduki wa njũa warĩ wa kĩrathi gĩa thĩ gũkĩra wa mũndũ ũrĩa ũnganagia rũrua. O na kũrĩ ũguo Petero ndaarekire mũthutũkanio ũmũgirĩrĩrie gũikarania na Simoni. Mwerekera ũrĩa Petero oonanirie hĩndĩ ĩyo warĩ kĩambĩrĩria kĩa wĩra ũrĩa aacokire kũheo wa gũthiĩ mũciĩ kwa mũndũ wa ndũrĩrĩ. Athomi amwe moigaga atĩ kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa kiugĩte “mũtanduki njũa” (byr·seusʹ) kĩarĩ rĩĩtwa rĩngĩ rĩa Simoni.
Ũthomi wa Bibilia
(Atũmwo 9:10-22) Kũu Dameski nĩ kwarĩ mũrutwo wetagwo Anania, na Mwathani akĩmwĩra kũgerera kĩoneki atĩrĩ: “Anania!” Nake akiuga: “Ĩ niĩ ũyũ, Mwathani.” 11 Mwathani akĩmwĩra: “Ũkĩra, ũthiĩ njĩra ĩrĩa ĩtagwo Nũngarũ, ũtonye nyũmba ya Judasi, ũcarie mũndũ wĩtagwo Saulu, wa kuuma Tariso. Tondũ rĩrĩ, nĩ kũhoya arahoya, 12 na nĩ onete thĩinĩ wa kĩoneki mũndũ wĩtagwo Anania agĩthiĩ harĩ we, akamũigĩrĩra moko nĩguo ahote kuona rĩngĩ.” 13 No Anania akĩmũcokeria: “Mwathani, nĩ njiguĩte kuuma kũrĩ andũ aingĩ ũhoro wa mũndũ ũcio, ũhoro wĩgiĩ maũndũ marĩa mothe moru ekĩte andũ aku arĩa aamũre thĩinĩ wa Jerusalemu. 14 Na okĩte arĩ na wathani kuuma kũrĩ athĩnjĩri-Ngai arĩa anene wa kũnyita andũ arĩa othe makayagĩra rĩĩtwa rĩaku.” 15 No Mwathani akĩmwĩra atĩrĩ: “Thiĩ, tondũ mũndũ ũcio nĩ ndĩmũthuurĩte atuĩke wa gũtwara rĩĩtwa rĩakwa kũrĩ ndũrĩrĩ, na kũrĩ athamaki, o na kũrĩ ciana cia Isiraeli. 16 Tondũ nĩ ngũmũmenyithia wega mathĩna marĩa egũcemania namo nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩakwa.” 17 Kwoguo Anania agĩthiĩ, agĩtonya nyũmba ĩyo na akĩmũigĩrĩra moko akĩmwĩra: “Mũrũ wa Ithe witũ Saulu, Mwathani Jesu ũrĩa wakuumĩrĩire ũrĩ njĩra-inĩ ũgĩũka nĩwe wandũma nĩguo ũhote kuona rĩngĩ na ũiyũrũo nĩ roho mũtheru.” 18 O hĩndĩ ĩyo hakĩgwa kĩndũ gĩatariĩ ta ngaracũ kuuma maitho-inĩ make, na akĩhota kuona rĩngĩ. Agĩcoka agĩũkĩra agĩthiĩ, akĩbatithio, 19 na akĩrĩa irio akĩgĩa na hinya. Agĩikara matukũ maigana ũna hamwe na arutwo kũu Dameski, 20 na o hĩndĩ ĩyo akĩambĩrĩria kũhunjia thĩinĩ wa thunagogi ũhoro wĩgiĩ Jesu, atĩ nĩwe Mũrũ wa Ngai. 21 No andũ arĩa othe maamũiguaga makĩgega na makĩũrania atĩrĩ: “Githĩ ũyũ ti mũndũ ũrĩa ũratharĩkagĩra arũmĩrĩri a Jesu thĩinĩ wa Jerusalemu? Na githĩ ndarokĩte gũkũ kũmanyita amatware kũrĩ athĩnjĩri-Ngai arĩa anene?” 22 No Saulu agĩthiĩ na mbere kũgĩa na hinya mũno, na nĩ aagegagia Ayahudi arĩa maaikaraga Dameski na njĩra ya kũmonia wega atĩ Jesu nĩwe Kristo.
DICEMBA 10-16
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | ATŨMWO 12–14
“Baranaba na Paulo Gũtua Andũ a Kũndũ Kũraihu Arutwo”
(Atũmwo 13:2, 3) Rĩrĩa maatungatagĩra Jehova mehingĩte, roho mũtheru ũkiuga: “Nyamũrĩrai Baranaba na Saulu nĩ ũndũ wa wĩra ũrĩa ndĩmathuurĩte marute.” 3 Thutha wa kwĩhinga na kũhoya, makĩmaigĩrĩra moko na makĩmareka mathiĩ.
“Kũiyũrũo nĩ Gĩkeno na Roho Mũtheru”
No nĩ kĩĩ gĩatũmire roho mũtheru uuge Baranaba na Saulu mamũrũo nĩ ũndũ wa “wĩra”? (Atũm. 13:2) Bibilia ndiugĩte nĩ kĩĩ gĩatũmire. Ũndũ ũrĩa tũũĩ nĩ atĩ roho mũtheru nĩ watongoririe kwamũrũo kwao. Hatirĩ ũndũ wonanĩtie atĩ anabii na arutani thĩinĩ wa Antiokia nĩ maareganire na itua rĩu. Handũ ha ũguo, nĩ maanyitire mbaru kwamũrũo kwa arũme acio. Ta wĩcirie ũrĩa Baranaba na Saulu maaiguire rĩrĩa ariũ a Ithe wao ‘meehingire na makĩhoya, makĩmaigĩrĩra moko na makĩmareka mathiĩ’ matarĩ na ũiru! (Atũm. 13:3) O na ithuĩ nĩ twagĩrĩirũo kũnyita mbaru arĩa mahetwo mawĩra ma gĩtheokrasi o hamwe na arũme arĩa mamũrĩtwo marĩ arori ciũngano-inĩ. Handũ ha kũigua ũiru nĩ ũndũ wa arĩa maheetwo mĩeke ta ĩyo, twagĩrĩirũo ‘kũmeciragia mũno tũrĩ na wendo nĩ ũndũ wa wĩra wao.’—1 Thes. 5:13.
(Atũmwo 13:12) Rĩrĩa ngavana ũcio onire ũguo, agĩtuĩka mwĩtĩkia, nĩ gũkorũo nĩ aagegirio nĩ ũrutani wa Jehova.
(Atũmwo 13:48) Rĩrĩa andũ a ndũrĩrĩ maaiguire ũguo, makĩambĩrĩria gũkena na kũgooca kiugo kĩa Jehova, nao arĩa othe maarĩ na mwerekera ũrĩa wagĩrĩire wa kũheo muoyo wa tene na tene magĩtuĩka etĩkia.
(Atũmwo 14:1) Na rĩrĩ, marĩ kũu Ikonio magĩtonya thunagogi-inĩ ya Ayahudi marĩ erĩ na makĩaria na njĩra njega mũno nginya kĩrĩndĩ kĩnene kĩa Ayahudi na Angiriki gĩgĩtĩkia.
‘Kwaria na Ũcamba Maheetwo Hinya nĩ Jehova’
Kĩambĩrĩria-inĩ, Paulo na Baranaba nĩ maarũgamire Ikonio, itũũra rĩarĩ na ũndũire wa Kĩngiriki na rĩarĩ rĩmwe rĩa matũũra manene ma Roma gĩcigo-inĩ kĩa Galatia. Itũũra rĩu rĩarĩ na Ayahudi aingĩ o hamwe na andũ aingĩ arĩa maagarũrĩte wĩtĩkio magatuĩka Ayahudi. O ta ũrĩa Paulo na Baranaba maamenyerete, nĩ maaingĩrire thunagogi-inĩ na makĩambĩrĩria kũhunjia. (Atũm. 13:5, 14) Maingĩra, “makĩaria na njĩra njega mũno nginya kĩrĩndĩ kĩnene kĩa Ayahudi na Angiriki gĩgĩtĩkia.”—Atũm. 14:1.
(Atũmwo 14:21, 22) Thutha wa kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega itũũra-inĩ rĩu na gũtua andũ maigana ũna arutwo, magĩcoka Lusitera, Ikonio, na Antiokia. 22 Magĩkĩra arutwo hinya, na makĩmomĩrĩria maikare marĩ na wĩtĩkio makĩmeera: “No mũhaka tũcemanie na magerio maingĩ nĩguo tũingĩre Ũthamaki-inĩ wa Ngai.”
Tungatagĩra Ngai Ũrĩ na Wĩhokeku o na Kũrĩ na “Mathĩna Maingĩ”
Maarĩkia gũceera Deribe, Paulo na Baranaba ‘nĩ maacokeire Lusitera na Ikonio na Antiokia, makĩũmagĩrĩria arutwo ngoro, makĩmataaraga atĩ marũmagie wega morutani marĩa ma wĩtĩkio, makĩmaririkanagia atĩ ũthamaki wa Ngai ndũngĩtonyeka nĩ ithuĩ tiga o twambire kuona mathĩna maingĩ.’ (Atũm. 14:21, 22) Kĩambĩrĩria-inĩ ciugo icio no igegie mũndũ. Gĩtũmi nĩ tondũ kũmenya atĩ nĩ ũgũcemania na “mathĩna maingĩ” ti ũndũ ũngĩoneka ũrĩ wa gwĩkĩra mũndũ ngoro. Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ kĩĩ gĩatũmire Paulo na Baranaba ‘momĩrĩrie arutwo’ na njĩra ya kũmeera atĩ nĩ mangĩacemanirie na mathĩna maingĩ?
No tuone macokio tũngĩthuthuria wega ciugo cia Paulo. Ndooigire atĩ: “No twambire gũkirĩrĩria mathĩna maingĩ.” Ithenya rĩa ũguo, oigire: ‘Ũthamaki wa Ngai ndũngĩtonyeka nĩ ithuĩ tiga o twambire kuona mathĩna maingĩ.’ Nĩ ũndũ ũcio, Paulo omĩrĩirie arutwo na njĩra ya kũgweta atĩ nĩ mangĩatonyire Ũthamaki-inĩ wa Ngai. Ĩndĩ nĩguo matonye, nĩ mangĩabatarire gũikara marĩ ehokeku. Kũingĩra Ũthamaki-inĩ ũcio gũtiarĩ o kĩroto tu. Jesu oigĩte ũũ: ‘Ũrĩa wa gũkirĩrĩria o nginya hĩndĩ ya marigĩrĩrio, nĩwe ũkahonoka.’—Mat. 10:22.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Atũmwo 12:21-23) Mũthenya ũrĩa watuĩtwo wakinya, Herode akĩĩhumba nguo cia ũnene, agĩikarĩra gĩtĩ gĩa cira na akĩambĩrĩria kwarĩria andũ. 22 Nao andũ arĩa maagomanĩte makĩambĩrĩria kwanĩrĩra: “Ũcio nĩ mũgambo wa ngai, ti wa mũndũ!” 23 O hĩndĩ ĩyo mũraika wa Jehova akĩhũũra Herode na mũrimũ tondũ ndaagoocithirie Ngai, akĩrĩo nĩ igunyũ na agĩkua.
w08 5/15 32 kĩb. 7
Matemo Kuuma Ibuku-inĩ rĩa Atũmwo
12:21-23; 14:14-18. Herode nĩ eetĩkĩrire kũheo rũgooco rũrĩa rwagĩrĩire kũheo o Ngai tu. Ũndũ ũcio warĩ ngũrani mũno na ũrĩa Paulo na Baranaba maaregire na ihenya kũheo rũgooco na gũtĩo ũrĩa gũtagĩrĩire. Tũtiagĩrĩirũo kwĩrirĩria kũgoocwo nĩ ũndũ wa ũndũ o wothe tũngĩhingia ũtungata-inĩ wa Jehova.
(Atũmwo 13:9) Nake Saulu ũrĩa wĩtagwo Paulo, aiyũirũo nĩ roho mũtheru, akĩmũkũũrĩra maitho
Maũndũ ma kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty megiĩ Atũ 13:9
Saulu ũrĩa wĩtagwo Paulo: Kuuma haha na gũthiĩ na mbere, Saulu etĩtwo Paulo. Mũtũmwo ũcio aaciarĩtwo arĩ Mũhibirania arĩ raiya wa Roma. (Atũ 22:27, 28; Afi 3:5) Kwoguo no kũhoteke atĩ kuuma arĩ mũnini, nĩ aahũthagĩra marĩĩtwa macio merĩ, Saulu rĩa Kĩhibirania na Paulo rĩa Kĩĩroma. Warĩ ũndũ wa ndũire harĩ Ayahudi a matukũ macio, makĩria arĩa mataaikaraga Isiraeli, gũkorũo na marĩĩtwa merĩ. (Atũ 12:12; 13:1) Andũ amwe arĩa meetainwo na mũtũmwo Paulo nĩ maarĩ na marĩĩtwa ma Kĩĩroma na ma Kĩngiriki. (Ro 16:7, 21) Tondũ Paulo aarĩ “mũtũmwo kũrĩ andũ a ndũrĩrĩ,” aahetwo wĩra wa kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega kũrĩ andũ arĩa mataarĩ Ayahudi. (Ro 11:13) No kũhoteke aathuurire kũhũthĩra rĩĩtwa rĩake rĩa Kĩĩroma, tondũ hihi nĩ oonaga nĩrĩo rĩngĩetĩkĩrĩkire makĩria. (Atũ 9:15; Ga 2:7, 8) Andũ amwe moigaga atĩ aambĩrĩirie kũhũthĩra rĩĩtwa rĩu rĩa Kĩĩroma nĩ ũndũ wa gũtĩĩithia Serigio Paulo, no kuonekaga ta atarĩ guo tondũ nĩ aathiire na mbere kũrĩhũthĩra o na thutha wa kuuma Kuporo. Angĩ nao moigaga atĩ Paulo aagaga kũhũthĩra rĩĩtwa rĩake rĩa Kĩhibirania tondũ ũrĩa rĩatamũkagwo na Kĩngiriki nĩ ũndũ ũmwe na kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa kiugĩte mũndũ (kana nyamũ) ũthiaga ehiũrĩtie na mwĩtĩo.
Paulo: Thĩinĩ wa Bibilia ya Gĩkũyũ ya Maandĩko ma Gĩkristiano ma Kĩngiriki, rĩĩtwa Pauʹlos, rĩrĩa riumanĩte na rĩĩtwa rĩa Kĩlatini Paulus, rĩrĩa riugĩte “Mũnini; Mũnyinyi,” rĩhũthĩrĩtwo maita 166 rĩkĩaria ũhoro wa mũtũmwo Paulo na riita rĩmwe rĩkĩaria ũhoro wa mũtongoria wa Kuporo wetagwo Serigio Paulo.—Atũ 13:7.
Ũthomi wa Bibilia
(Atũmwo 12:1-17) Mahinda-inĩ macio, Mũthamaki Herode akĩambĩrĩria kũnyarira andũ amwe kĩũngano-inĩ. 2 Akĩũragithia Jakubu mũrũ wa nyina na Johana na rũhiũ rwa njora. 3 Rĩrĩa onire atĩ ũndũ ũcio nĩ wakenia Ayahudi, akĩnyitithia Petero o nake. (Hĩndĩ ĩyo kwarĩ matukũ ma Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie.) 4 Agĩathana anyitwo na aikio njera, na akĩmũneana kũrĩ ikundi inya cia thigari imũrangĩre igĩcenjanagia, arĩ na muoroto wa kũmũruta agacirithio mbere ya andũ thutha wa Pasaka. O gĩkundi kĩarĩ na thigari inya. 5 Kwoguo Petero aarĩ njera, no kĩũngano nĩ kĩahoyaga Ngai mũno nĩ ũndũ wake. 6 Rĩrĩa Herode aarĩ hakuhĩ kũmũruta, ũtukũ ũcio Petero aakomete ohetwo na mĩnyororo ĩĩrĩ arĩ gatagatĩ ga thigari igĩrĩ, na arangĩri maarĩ kĩhingo-inĩ marangĩire njera ĩyo. 7 No rĩrĩ, mũraika wa Jehova akĩrũgama hau, na ũtheri ũkĩmũrĩka njera thĩinĩ. Akĩringaringa Petero mwena-inĩ, akĩmwarahũra, akĩmwĩra: “Ũkĩra na ihenya!” Nayo mĩnyororo ĩrĩa ohetwo moko nayo ĩkĩgwa. 8 Mũraika ũcio akĩmwĩra: “Wĩhumbe nguo na wĩkĩre iratũ.” Nake Petero agĩka ũguo. Ningĩ akĩmwĩra: “Ĩkĩra nguo yaku ya igũrũ na ũnũmĩrĩre.” 9 Petero akĩmũrũmĩrĩra makiuma nja, no ndaamenyaga atĩ ũguo mũraika eekaga warĩ ũndũ wa ma. Eeciragia nĩ kĩoneki onaga. 10 Makĩhĩtũka arangĩri a mbere na a kerĩ, magĩkinya kĩhingo-inĩ gĩa kĩgera kĩrĩa kĩarorete itũũra-inĩ, na gĩkĩĩhingũra kĩo kĩene. Marĩkia kuuma nja, magĩikũrũka magereire njĩra ĩmwe, na o hĩndĩ ĩyo mũraika ũcio akĩmũtiga. 11 Nake Petero amenya ũrĩa gwathiaga na mbere, akiuga: “Rĩu nĩ ndamenya na ma atĩ nĩ Jehova ũtũmire mũraika wake aahonokie kuuma moko-inĩ ma Herode, na kuuma maũndũ-inĩ mothe marĩa Ayahudi mekwĩrĩgĩrĩire mekĩke.” 12 Thutha wa kũmenya ũguo, agĩthiĩ kwa Mariamu, nyina wa Johana ũrĩa wetagwo Mariko, kũrĩa arutwo maigana ũna maagomanĩte hamwe makĩhoya. 13 Rĩrĩa aaringaringire kĩhingo, mũirĩtu ũmwe warĩ ndungata kũu wetagwo Roda agĩthiĩ kũhingũra. 14 Amenya mwario wa Petero, agĩkena mũno ũũ atĩ ndaambire kũmũhingũrĩra, ĩndĩ aatengʼerire nyũmba na akĩmeera atĩ Petero aarũgamĩte kĩhingo-inĩ. 15 Nao makĩmũũria: “Wee nĩ ũramenya ũrĩa ũroiga?” No we agĩkĩrĩrĩria kũmeera atĩ nĩguo. Makĩambĩrĩria kuuga: “Nĩ mũraika wake.” 16 No Petero agĩikara o hau akĩringaringaga. Rĩrĩa maahingũrire mũrango, makĩmuona na makĩmaka mũno. 17 No we akĩmonia na guoko makire na akĩmeera maũndũ mothe megiĩ ũrĩa Jehova aamũrutĩte njera, na akĩmeera atĩrĩ: “Mwĩre Jakubu na ariũ a Ithe witũ maũndũ macio.” Agĩcoka akiuma agĩthiĩ kũndũ kũngĩ.
DICEMBA 17-23
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | ATŨMWO 15–16
“Kũiguithanĩria Itua Rĩhocetie Kiugo-inĩ kĩa Ngai”
(Atũmwo 15:1, 2) Hĩndĩ ĩyo arũme amwe magĩikũrũka kuuma Judea na makĩambĩrĩria kũruta ariũ a Ithe witũ atĩrĩ: “Mũngĩaga kũrua kũringana na Watho wa Musa-rĩ, mũtingĩhonoka.” 2 No thutha wa Paulo na Baranaba gũcokanĩria na gũkararania nao, gũkĩbangwo atĩ Paulo na Baranaba, hamwe na andũ angĩ mambate mathiĩ Jerusalemu kũrĩ atũmwo na athuri nĩ ũndũ wa ũhoro ũcio.
‘Thutha wa Gũcokanĩria na Gũkararania Nao’
Luka acokete akandĩka ũũ: “No thutha wa Paulo na Baranaba gũcokanĩria na gũkararania nao [“arũme amwe”], gũkĩbangwo [nĩ athuri] atĩ Paulo na Baranaba, hamwe na andũ angĩ mambate mathiĩ Jerusalemu kũrĩ atũmwo na athuri nĩ ũndũ wa ũhoro ũcio.” (Atũm. 15:2) “Gũcokanĩria na gũkararania” kũu kuonanirie ũrĩa andũ a mĩena ĩyo yerĩ maarĩ na mawoni matiganĩte, na o mwena ũkanyitĩrĩra mũrũgamo waguo, ũndũ kĩũngano kĩa Antiokia gĩtangĩahotire kũniina thĩna ũcio. Kwoguo nĩ ũndũ wa gũthingata thayũ na ũrũmwe, kĩũngano kĩu gĩgĩtua itua rĩa ũũgĩ rĩa kũbanga ũhoro ũcio ũtwarũo “Jerusalemu kũrĩ atũmwo na athuri” arĩa maarĩ kĩama kĩrĩa gĩatongoragia. Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩĩruta kuumana na athuri acio a kĩũngano kĩa Antiokia?
(Atũmwo 15:13-20) Marĩkia kwaria, Jakubu agĩcokia akiuga: “Athuri aya, ariũ a Ithe witũ, ta thikĩrĩriai. 14 Sumeoni nĩ ataarĩria biũ ũrĩa Ngai aambĩrĩirie gũceerera ndũrĩrĩ nĩguo egĩĩre na andũ kuuma kũrĩ o metanĩtio na rĩĩtwa rĩake. 15 Na ciugo cia Anabii nĩ itwaranaga na ũndũ ũcio, o ta ũrĩa kwandĩkĩtwo atĩrĩ: 16 ‘Thutha wa maũndũ macio nĩ ngacoka na ndũgamie rĩngĩ hema ya Daudi ĩrĩa ĩgwĩte; ndĩmĩake kũrĩa ĩmomokete na ndĩmĩcokie ũrĩa yatariĩ, 17 nĩguo andũ arĩa matigarĩte macarie Jehova na kĩyo, marĩ hamwe na andũ a ndũrĩrĩ ciothe, arĩa metanĩtio na rĩĩtwa rĩakwa, ũguo nĩguo Jehova ekuuga, o we wĩkĩte maũndũ macio 18 mooĩkaine kuuma tene.’ 19 Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, itua rĩakwa ti gũthĩnia arĩa moimĩte thĩinĩ wa ndũrĩrĩ makagarũrũkĩra Ngai, 20 ĩndĩ nĩ kũmaandĩkĩra methemage indo iria ithahĩtio nĩ mĩhianano, ngomanio itagĩrĩire, nyamũ cia gũitwo, na thakame.
Akristiano A ma Nĩ Matĩĩte Kiugo Kĩa Ngai
Ũhoro ũrĩa wamateithirie kũniina thĩna ũcio nĩ ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Amosi 9:11, 12. O ta ũrĩa ũcokeretwo thĩinĩ wa Atũmwo 15:16, 17, rĩrĩa riugaga ũũ: ‘Nĩ ngaacoka, na nĩ ngaatiira gĩikaro kĩa Daudi kĩrĩa kĩgũĩte, na njake rĩngĩ iganjo rĩakĩo, ndĩkĩhande kĩrũgame; nĩ getha andũ arĩa magaakorũo matigaire makarongorie Mwathani Jehova, gwata andũ othe a Ndũrĩrĩ arĩa metanagio na rĩĩtwa rĩakwa.’
No nĩ kũrĩ mũndũ ũngiuga ũũ: ‘Rĩandĩko rĩu rĩtiugaga atĩ Akristiano a Ndũrĩrĩ matiaagĩrĩirũo nĩ kũrua.’ Ũcio nĩ ũhoro wa ma; ĩndĩ, ũguo nĩguo Akristiano Ayahudi maataũkĩirũo nĩ ũndũ ũcio. Moonaga andũ arĩa maarĩ aruu a Ndũrĩrĩ marĩ ariũ a Ithe wao handũ ha kũmoona ta ‘andũ a Ndũrĩrĩ.’ (Tham. 12:48, 49) Kwa ngerekano-rĩ, kũringana na Bibilia ya Septuajinti ya Bagster, Esiteri 8:17 yugaga: “Andũ aingĩ a Ndũrĩrĩ nĩ maaruire, magĩtuĩka Ayahudi.” Kwoguo hatarĩ nganja Maandĩko maarathĩte atĩ matigari ma nyũmba ya Isiraeli (Ayahudi na arĩa maaruĩte makegarũra magatuĩka Ayahudi) o hamwe na “andũ othe a Ndũrĩrĩ” (arĩa mataarĩ aruu) nĩ mangĩatuĩkire andũ a Ngai nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩake. Andũ a Ndũrĩrĩ arĩa meendaga gũtuĩka Akristiano matiabataraga kũrua.
(Atũmwo 15:28, 29) Nĩ gũkorũo roho mũtheru o hamwe na ithuĩ nĩ tuonete arĩ wega tũtikamuongerere mũrigo ũngĩ o tiga maũndũ maya ma o mũhaka: 29 mwĩthemage indo iria irutĩtwo magongona kũrĩ mĩhianano, thakame, nyamũ cia gũitwo, na ngomanio itagĩrĩire. Mũngĩĩthema biũ maũndũ macio-rĩ, nĩ mũkũgaacĩra. Tigwoi ũhoro!”
(Atũmwo 16:4, 5) Na matũũra-inĩ marĩa maageragĩra, maathiaga makĩmenyithanagia matua ma kũrũmĩrĩrũo marĩa maatuĩtwo nĩ atũmwo na athuri arĩa maarĩ Jerusalemu. 5 Nacio ciũngano igĩthiĩ na mbere kũgĩa na hinya ũhoro-inĩ wa wĩtĩkio na kuongerereka mũthenya o mũthenya.
‘Gwĩkĩra Ciũngano Hinya’
Paulo na Timotheo nĩ maarutithanirie wĩra mĩaka mĩingĩ. Nĩ maahingirie maũndũ matiganĩte handũ-inĩ ha kĩama kĩrĩa gĩatongoragia, marĩ ahunjia arĩa magendaga. Bibilia yugaga ũũ: “Na matũũra-inĩ marĩa maageragĩra, maathiaga makĩmenyithanagia matua ma kũrũmĩrĩrũo marĩa maatuĩtwo nĩ atũmwo na athuri arĩa maarĩ Jerusalemu.” (Atũm. 16:4) Hatarĩ nganja, ciũngano nĩ ciarũmĩrĩire ũtongoria ũcio kuuma kũrĩ atũmwo na athuri arĩa maarĩ Jerusalemu. Nĩ ũndũ wa gwathĩkĩra ũtongoria ũcio, “ciũngano igĩthiĩ na mbere kũgĩa na hinya ũhoro-inĩ wa wĩtĩkio na kuongerereka mũthenya o mũthenya.”—Atũm. 16:5.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Atũmwo 16:6-9) Ningĩ magĩthiĩ Ferugia o hamwe na bũrũri wa Galatia, tondũ nĩ maagiririo nĩ roho mũtheru kwaria kiugo kĩa Ngai mwena wa Asia. 7 Makĩria ma ũguo, magĩikũrũka magĩkinya Musia, makĩgeria gũthiĩ Bithunia, no roho wa Jesu ndwametĩkĩririe. 8 Kwoguo magĩtuĩkanĩria Musia na magĩikũrũka magĩkinya Teroa. 9 Na kũrĩ ũtukũ, Paulo akĩona kĩoneki —mũndũ ũmwe Mũmakedonia aarũgamĩte hau akĩmũthaitha akĩmwĩra: “Ringa ũũke Makedonia ũtũteithie.”
Wĩrute Gũikaraga Wĩiguĩte ta Atũmwo A Jesu
Tũngĩĩruta atĩa kuumana na rũgano rũu? Ta rora wone atĩ roho wa Ngai waambĩrĩirie kũruta ũtongoria thutha wa Paulo kũnyita rũgendo marorete Asia. Ningĩ, nĩ thutha wa Paulo gũkuhĩrĩria Bithunia Jesu aarutire ũtongoria. Na mũthia-inĩ-rĩ, nĩ thutha wa Paulo gũkinya Teroa Jesu aamũtongoririe athiĩ Makedonia. Arĩ Mũtwe wa kĩũngano, Jesu no atũtongorie na njĩra o ta ĩyo. (Kol. 1:18) Kwa ngerekano-rĩ, no gũkorũo nĩ wĩciragia gũtungatĩra ũrĩ painia, kana gũthamĩra kũndũ kũrĩ na bata mũnene wa ahunjia. Ĩndĩ no kũhoteke Jesu ahũthĩre roho wa Ngai gũgũtongoria thutha waku kuoya makinya ma gũkinyĩra muoroto waku. Kwa ngerekano-rĩ, ndereba no agate ngari mwena wa ũrĩo kana wa ũmotho, no angĩhota gwĩka ũguo tu angĩkorũo ngari ĩyo nĩ ĩrathiĩ. Ũndũ ũmwe na ũcio, Jesu no atũtongorie kwandandũra ũtungata witũ, angĩkorũo nĩ tũrekĩra kĩyo gũkinyĩra muoroto ũcio.
(Atũmwo 16:37) No Paulo akĩmeera atĩrĩ: “Maratũhũũrire mbere ya mũingĩ tũtatuĩrĩirũo, o na gũtuĩka tũrĩ Aroma, maracoka maratũikia njera. Anga rĩu marenda gũtũrekereria na hitho? Aca, gũtingĩthiĩ ũguo! Reke moke matũrekererie arĩ o.”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Atũ 16:37
tũrĩ Aroma: Ũguo nĩ kuuga raiya a Roma. Paulo, o na hihi nginya Sila, maarĩ raiya a Roma. Watho wa Roma woigĩte atĩ hingo ciothe raiya wa Roma aagĩrĩirũo gũciirithio na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire na ndangĩaherithirio mbere ya mũingĩ ataciirithĩtio. Raiya wa Roma nĩ aakoragwo na ihooto na mĩeke ya mwanya o harĩa hothe angĩathiire, kũrĩa guothe Roma yathanaga. Aakoragwo rungu rwa watho wa Roma, no ti mawatho ma mabũrũri marĩa maathagwo nĩ Roma. Angĩathitangĩirũo ũndũ, nĩ angĩetĩkĩrire gũtuĩrũo kũringana na watho wa bũrũri ũrĩa arĩ, ĩndĩ no aakoragwo na kĩhooto gĩa gũtwara ciira igooti-inĩ rĩa Roma. Angĩatuĩrĩirũo kũũragwo, nĩ aarĩ na kĩhooto gĩa gũcokia ciira riiko ũthikĩrĩrio nĩ mũthamaki wa Roma. Mũtũmwo Paulo nĩ aahunjirie mabũrũri maingĩ mũno marĩa maarĩ rungu rwa Ũthamaki wa Roma. Ũhoro ũrĩa mwandĩke nĩ wonanagia atĩ Paulo nĩ aahũthĩrire ihooto ciake maita matatũ arĩ raiya wa Roma. Riita rĩa mbere nĩ rĩu rĩronanio nĩ mũhari ũcio, harĩa arĩ Filipi eerire atuanĩri ciira a Filipi atĩ nĩ maagararĩte ihooto ciake nĩ ũndũ wa kũmũhũũra. Nĩgetha wone maita macio mangĩ merĩ, rora Atũ 22:25; 25:11.
Ũthomi wa Bibilia
(Atũmwo 16:25-40) No ta thaa thita cia ũtukũ, Paulo na Sila nĩ kũhoya maahoyaga makĩgoocaga Ngai na nyĩmbo, nao andũ arĩa moohetwo nĩ maamathikagĩrĩria. 26 O rĩmwe gũkĩgĩa gĩthingithia kĩnene nginya mĩthingi ya njera ĩyo ĩgĩthingithio. Ningĩ, mĩrango yothe ĩkĩhingũka o rĩo, na mĩnyororo ya andũ othe ĩkĩohoka. 27 Rĩrĩa mũrangĩri wa njera okĩrire na akĩona atĩ mĩrango ya njera yarĩ mĩhingũku, agĩcomora rũhiũ rwake na aarĩ hakuhĩ kwĩyũraga, ecirĩtie atĩ andũ arĩa moohetwo nĩ moorĩte. 28 No Paulo akĩanĩrĩra akiuga: “Ndũkegere ngero, tondũ tũrĩ haha ithuothe!” 29 Kwoguo mũrangĩri ũcio agĩtia matawa na akĩguthũka thĩinĩ, akĩgwa mbere ya Paulo na Sila ainainĩte mũno. 30 Akĩmoimia nja akĩmoria: “Athuri aya, njagĩrĩirũo gwĩka atĩa nĩguo honoke?” 31 Nao makĩmwĩra: “Ĩtĩkia Mwathani Jesu, na nĩ ũkũhonokio, wee o hamwe na andũ a nyũmba yaku.” 32 Magĩkĩmũhunjĩria ũhoro wa Jehova arĩ hamwe na andũ othe a nyũmba yake. 33 O hĩndĩ ĩyo kũrĩ ũtukũ akĩmoya akĩmathambia ironda ciao. Agĩcoka akĩbatithio o rĩo marĩ na andũ othe a nyũmba yake. 34 Akĩmatwara gwake mũciĩ na akĩmarehera irio metha-inĩ, na agĩkena mũno marĩ hamwe na andũ othe a nyũmba yake nĩ ũndũ wa gwĩtĩkia Ngai. 35 Gwakĩa-rĩ, acirithania magĩtũma thigari ikoige ũũ: “Rekereria athuri acio.” 36 Mũrangĩri wa njera akĩmenyithia Paulo ũhoro ũcio akĩmwĩra: “Acirithania nĩ maatũma andũ moiga mũrekererio. Kwoguo umai mũthiĩ na thayũ.” 37 No Paulo akĩmeera atĩrĩ: “Maratũhũũrire mbere ya mũingĩ tũtatuĩrĩirũo, o na gũtuĩka tũrĩ Aroma, maracoka maratũikia njera. Anga rĩu marenda gũtũrekereria na hitho? Aca, gũtingĩthiĩ ũguo! Reke moke matũrekererie arĩ o.” 38 Thigari icio igĩthiĩ ikĩhe acirithania ũhoro ũcio. Maigua atĩ athuri acio nĩ Aroma magĩĩtigĩra mũno. 39 Nĩ ũndũ ũcio magĩthiĩ na makĩmahooreria, na thutha wa kũmoimagaria nginya nja, makĩmathaitha moime itũũra rĩu. 40 No rĩrĩa mooimire njera maathire mũciĩ kwa Ludia; na rĩrĩa moonire ariũ a Ithe witũ, makĩmomĩrĩria na makiumagara.
DICEMBA 24-30
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | ATŨMWO 17–18
“Wĩgerekanie na Mũtũmwo Paulo Harĩ Kũhunjia na Kũrutana”
(Atũmwo 17:2, 3) Paulo agĩtonya thĩinĩ o ta ũrĩa aamenyerete, na kwa ihinda rĩa thabatũ ithatũ akĩhũthĩra ihooto ciumĩte Maandĩko-inĩ kũmaiguithia, 3 akĩmataaragĩria na akĩmonagia na njĩra ya maandĩko atĩ no mũhaka Kristo angĩanyarirĩkire na ariũkio kuuma kũrĩ arĩa akuũ, akiugaga atĩrĩ: “Ũyũ nĩwe Kristo, Jesu ũyũ ndĩramũhunjĩria ũhoro wake.”
Maũndũ ma kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty megiĩ Atũ 17:2, 3
akĩhũthĩra ihooto . . . kũmaiguithia: Paulo to kũmahunjĩria aamahunjĩirie ũhoro ũrĩa mwega tu. Aamataarĩirie ũhoro ũcio na akĩruta ũira wa ũhoro ũcio kuuma Maandĩko-inĩ, ũguo nĩ kuuga Maandĩko ma Kĩhibirania. Makĩria ma gũthoma Maandĩko, aahũthĩrire ihooto kuuma Maandĩko-inĩ macio na njĩra ĩngĩateithirie arĩa maamũthikagĩrĩria gũtaũkĩrũo. Kiugo gĩa Kĩngiriki di·a·leʹgo·mai kiugĩte “kũgĩa na ndeereti; kwaranĩria; gũteereta.” Kĩonanagia kwaranĩria na andũ. Kiugo kĩu gĩa Kĩngiriki ningĩ nĩ kĩhũthĩrĩtwo thĩinĩ wa Atũ 17:17; 18:4, 19; 19:8, 9; 20:7, 9.
akĩmonagia na njĩra ya maandĩko: Ũtaũri wa ĩmwe kwa ĩmwe wa kiugo gĩa Kĩngiriki nĩ kuuga “kũiga iriganĩtie (kũiga hakuhĩ na).” Ũndũ ũcio no wonanie atĩ Paulo aaringithanirie morathi ma Kĩĩmesia marĩa marĩ Maandĩko-inĩ ma Kĩhibirania na maũndũ marĩa meekĩkire ũtũũro-inĩ wa Jesu, akĩonania ũrĩa Jesu aahingirie morathi macio.
(Atũmwo 17:17) Nĩ ũndũ ũcio akĩambĩrĩria kũhũthĩra ihooto kũiguithia Ayahudi thunagogi-inĩ o hamwe na andũ angĩ arĩa maathathayagia Ngai, na o mũthenya akaiguithia arĩa maakoragwo thoko-inĩ.
Maũndũ ma kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty megiĩ Atũ 17:17
thoko-inĩ: Thoko ĩyo (Kĩngiriki, a·go·raʹ) ya Athene ĩrĩa yakoragwo mwena wa rũgongo wa ithũĩro rĩa Acropolis, yarĩ ya ĩka 12 kana makĩria. Thoko-inĩ ĩyo nĩ gwekagĩrũo maũndũ maingĩ makĩria ma kũgũra na kwendia. Nĩyo yarĩ na maũndũ maingĩ megiĩ ũgaacĩru wa kĩĩmbeca wa itũũra rĩu, maũndũ ma gĩũteti, na megiĩ mĩtũũrĩre ya andũ. Andũ a Athene nĩ macemanagia thoko-inĩ ĩyo kwarĩrĩria maũndũ matiganĩte.
(Atũmwo 17:22, 23) Hĩndĩ ĩyo Paulo akĩrũgama Areopago gatagatĩ akiuga: “Athuri aya a Athene, nguona atĩ maũndũ-inĩ mothe inyuĩ mũrĩ etigĩri ngai gũkĩra andũ arĩa angĩ. Ta rĩu-rĩ, hĩndĩ ĩrĩa ndĩrahĩtũkaga na ngarora na kinyi indo cianyu cia ũthathaiya, ndĩronire nginya kĩgongona kĩandĩkĩtwo ‘Kũrĩ Ngai Ũtoĩo.’ Hakĩrĩ ũguo-rĩ, ũcio mũthathayagia mũtekũmũmenya nĩwe ndĩramũmenyithia.
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Atũ 17:22, 23
Kũrĩ Ngai Ũtoĩo: Ciugo cia Kĩngiriki A·gnoʹstoi the·oiʹ ciarĩ imwe cia maandĩko maandĩkĩtwo kĩgongona-inĩ kĩmwe kũu Athene. Andũ a Athene moonanagia nĩ meetigĩrĩte ngai ciao na njĩra ya gwaka hekarũ nyingĩ o hamwe na igongona, o na nginya magaaka igongona cia ngai cia gwĩcirĩrio irĩ kuo, ta ngai ya Igweta, Wĩnyihia, Hinya, Kũiguithia, na ya Tha. Hihi nĩ ũndũ wa gwĩtigĩra atĩ mahota gũkorũo matigĩrĩire ngai ĩmwe ũndũ ũrĩa ũngĩatũmire mage kũmĩkenia, nĩ maamũraga kĩgongona kĩmwe “Kũrĩ Ngai Ũtoĩo.” Nĩ ũndũ wa gũkorũo na kĩgongona ta kĩu, andũ acio nĩ moonanagia atĩ nĩ metĩkĩtie atĩ nĩ kũrĩ Ngai matoĩ ũhoro wake. Paulo aahũthĩrire kĩgongona kĩu na njĩra ya ũũgĩ kũhunjĩria andũ acio ũhoro wĩgiĩ Ngai ũrĩa wa ma, ũrĩa matooĩ mbere ĩyo.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Atũmwo 18:18) No rĩrĩ, thutha wa gũikara kũu matukũ mangĩ maingĩ, Paulo akiugĩra ariũ a Ithe witũ ũhoro, akĩingĩra meri agĩthiĩ Siria marĩ na Pirisila na Akila. Arĩ Kenkirea akĩenjwo njuĩrĩ yake ĩkĩnyiha, nĩ gũkorũo nĩ eehĩtĩte mwĩhĩtwa.
w08 5/15 32 kĩb. 5
Matemo Kuuma Ibuku-inĩ rĩa Atũmwo
18:18—Nĩ mwĩhĩtwa ũrĩkũ Paulo eehĩtire? Athomi amwe moigaga Paulo eehĩtĩte mwĩhĩtwa wa gũkorũo arĩ mũnaziri. (Ndar. 6:1-21) O na kũrĩ ũguo, Bibilia ndiugĩte mwĩhĩtwa ũcio wa Paulo warĩ ũrĩkũ. Ningĩ Maandĩko matiugĩte kana mwĩhĩtwa ũcio Paulo eehĩtĩte mbere ya gũtuĩka Mũkristiano kana thutha ũcio, o na kana hĩndĩ ĩyo mwĩhĩtwa ũcio ũragwetwo nĩrĩo eehĩtire kana akĩniina mwĩhĩtwa. O ũrĩa kũngĩkorũo kwarĩ, kwĩhĩta mwĩhĩtwa ta ũcio gũtiarĩ na mahĩtia.
(Atũmwo 18:21) no akĩmoigĩra ũhoro na akĩmeera: “Angĩkorũo nĩ wendi wa Jehova, nĩ ngaacoka kũrĩ inyuĩ rĩngĩ.” Agĩcoka akĩingĩra meri akiuma Efeso
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Atũ 18:21
Angĩkorũo nĩ wendi wa Jehova: Ciugo icio nĩ ironania wega bata wa kũririkanaga wendi wa Ngai rĩrĩa tũreka ũndũ kana tũrabanga gwĩka ũndũ o wothe. Mũtũmwo Paulo nĩ aaikaraga akĩririkanaga ũndũ ũcio. (1Ko 4:19; 16:7; Ahi 6:3) Mũrutwo Jakubu o nake nĩ eekĩrire ngoro athomi a marũa make moigage ũũ: “Jehova angĩenda, nĩ tũgũtũũra na twĩke ũndũ ũyũ kana ũrĩa.” (Jak 4:15) Ciugo ta icio itiagĩrĩire kũgwetwo o ũguo tũhũ; mũndũ o wothe ũroiga ciugo, “angĩkorũo nĩ wendi wa Jehova” kuuma ngoro, no mũhaka erutanĩrie gwĩka kũringana na wendi wa Jehova. Ti hingo ciothe ciugo icio ibataraga kũgwetwo na kanua, ĩndĩ kaingĩ igwetagwo na ngoro.
Ũthomi wa Bibilia
(Atũmwo 17:1-15) Ningĩ magĩtuĩkanĩria Amfipoli na Apolonia, magĩkinya Thesalonike, kũrĩa kwarĩ na thunagogi ya Ayahudi. 2 Paulo agĩtonya thĩinĩ o ta ũrĩa aamenyerete, na kwa ihinda rĩa thabatũ ithatũ akĩhũthĩra ihooto ciumĩte Maandĩko-inĩ kũmaiguithia, 3 akĩmataaragĩria na akĩmonagia na njĩra ya maandĩko atĩ no mũhaka Kristo angĩanyarirĩkire na ariũkio kuuma kũrĩ arĩa akuũ, akiugaga atĩrĩ: “Ũyũ nĩwe Kristo, Jesu ũyũ ndĩramũhunjĩria ũhoro wake.” 4 Nĩ ũndũ ũcio, andũ amwe magĩtuĩka etĩkia na makĩnyitanĩra na Paulo na Sila, na noguo Angiriki aingĩ arĩa maathathayagia Ngai meekire o hamwe na atumia aingĩ arĩa marĩ igweta. 5 No Ayahudi makĩigua ũiru, magĩcokanĩrĩria hamwe arũme maigana ũna oru kũu thoko-inĩ arĩa matarĩ wĩra maarutaga, makĩambĩrĩria ngũĩ thĩinĩ wa itũũra. Makĩingĩra na gĩthũri nyũmba kwa Jasoni makiugaga atĩ Paulo na Sila maneanwo nja kũrĩ kĩrĩndĩ. 6 No rĩrĩa maamaagire, magĩkururia Jasoni na ariũ amwe a Ithe witũ makĩmatwara kũrĩ anene a itũũra, makiugaga: “Andũ arĩa marehete thĩna thĩ yothe nĩ makinyĩte gũkũ o nakuo, 7 na Jasoni nĩ amanyitĩte ũgeni gwake. Andũ aya othe nĩ mareganaga na mawatho ma Kaisari, makoiga atĩ nĩ kũrĩ mũthamaki ũngĩ, nĩwe Jesu.” 8 Rĩrĩa kĩrĩndĩ na anene a itũũra maaiguire ũguo, makĩrakara; 9 na rĩrĩa Jasoni na acio angĩ maamanengerire mbeca cia kũmarũgamĩrĩra, makĩmareka mathiĩ. 10 Ũtukũ o ũcio ariũ a Ithe witũ magĩtũma Paulo na Sila mathiĩ Beroia. Rĩrĩa maakinyire, makĩingĩra thĩinĩ wa thunagogi ya Ayahudi. 11 Na rĩrĩ, andũ a kũu maarĩ na ngoro njega gũkĩra a Thesalonike, nĩ gũkorũo nĩ maamũkagĩra kiugo meciria-inĩ marĩ na wendi mũnene, na nĩ maathuthuragia Maandĩko o mũthenya na njĩra ndikĩru nĩguo mone kana maũndũ macio nĩguo maatariĩ. 12 Nĩ ũndũ ũcio, andũ aingĩ magĩtuĩka etĩkia, na noguo nginya atumia aingĩ arĩa maarĩ igweta a Ngiriki o ũndũ ũmwe na arũme maigana ũna. 13 No hĩndĩ ĩrĩa Ayahudi a kuuma Thesalonike maamenyire Paulo nĩ aahunjagia kiugo kĩa Ngai kũu Beroia, magĩũka kuo nĩguo macocere na mathogothe kĩrĩndĩ. 14 Nao ariũ a Ithe witũ makĩra Paulo o rĩo athiĩ iria-inĩ, no Sila na Timotheo magĩtigwo kũu. 15 Na rĩrĩ, arĩa maarĩ hamwe na Paulo makĩmũtwara nginya Athene, no akĩmeera atĩ Sila na Timotheo nĩ magĩrĩirũo gũthiĩ kũrĩ we narua o ũrĩa kũngĩahotekire, magĩcoka makiumagara.
DICEMBA 31–JANŨARĨ 6
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | ATŨMWO 19–20
“Mwĩmenyererei Inyuĩ Ene na Mũmenyerere Rũũru Ruothe”
(Atũmwo 20:28) Mwĩmenyererei inyuĩ ene na mũmenyerere rũũru ruothe, rũrĩa roho mũtheru ũmwamũrĩte inyuĩ mũtuĩke arori a ruo, nĩguo mũrĩithagie kĩũngano kĩa Ngai, kĩrĩa aagũrire na thakame ya Mũrũ wake mwene.
“Rĩithagiai Wega Rũũru Rũa Ngai Rũrĩa Mũrĩ Naruo”
Mũtũmwo ũcio aandĩkire atĩ athuri a kĩũngano ‘maagĩrĩirũo nĩ kũrĩithia rũũru rwa Ngai rũrĩa mehokeirũo.’ Waarĩ ũndũ wa bata mũno harĩ o kũmenya atĩ rũũru rũu nĩ rwa Jehova na Jesu Kristo. No mũhaka athuri mangĩoririo nĩ Ngai ũrĩa maaroraga ngʼondu ciake. Ta tua atĩ mũrata waku wa hakuhĩ nĩ agũtigĩra ciana ciake ũmũroragĩre. Na githĩ to ũcimenyagĩrĩre mũno na ũciheage irio? Ũmwe angĩrwara-rĩ, na githĩ to ũtigĩrĩre atĩ nĩ arigitwo ũrĩa kwagĩrĩire? Ũguo no taguo o nao athuri magĩrĩirũo nĩ ‘kũrĩithagia kĩũngano kĩa Ngai kĩrĩa eegũrĩire na thakame ya Mũrũ wake.’ (Atũm. 20:28, New World Translation) Nĩ maririkanaga atĩ o ngʼondu yagũrirũo na thakame ya goro ya Jesu Kristo. Tondũ nĩo mehokeirũo rũũru rũu, athuri marũrĩithagia, makarũgitĩra na makarũmenyerera.
(Atũmwo 20:31) “Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, ikaragai mwĩiguĩte, na mũtikanariganĩrũo atĩ ihinda-inĩ rĩa mĩaka ĩtatũ ũtukũ na mũthenya, ndiatigire gũtaara o mũndũ gatagatĩ-inĩ kanyu ndĩ na maithori.
Athuri Akristiano ‘Marutithanagia Wĩra Nĩguo Tũkenage’
Wĩra wa kũrĩithia nĩ wĩra mũritũ. Rĩmwe na rĩmwe, athuri nĩ moragwo nĩ toro kaingĩ magĩĩciria na njĩra ya mahoya igũrũ rĩgiĩ rũũru rwa Ngai kana magĩteithia athathaiya arĩa angĩ kĩĩroho. (2 Kor. 11:27, 28) O na kũrĩ ũguo, athuri marutaga wĩra wao na kĩyo na marĩ na gĩkeno, o ta ũrĩa Paulo eekaga. Aandĩkĩire Akorintho ũũ: “Niĩ-rĩ, ndakenio mũno nĩ gũitanga indo ciakwa, o na njitangwo niĩ mwene, nĩ getha maroho manyu magunĩke.” (2 Kor. 12:15) Ti itherũ, nĩ ũndũ wa kwenda ariũ a Ithe, Paulo nĩ eerutĩire biũ nĩguo amekĩre hinya. (Thoma 2 Akorintho 2:4; Afil. 2:17; 1 Thes. 2:8) Nĩkĩo ariũ a Ithe witũ maamwendete mũno!—Atũm. 20:31-38.
(Atũmwo 20:35) Nĩ ndĩmuonereirie maũndũ-inĩ mothe atĩ no mũhaka mũrute wĩra na kĩyo nĩguo mũteithagie arĩa matarĩ na hinya na no mũhaka mũririkanage ciugo cia Mwathani Jesu, hĩndĩ ĩrĩa we mwene oigire ũũ: ‘Kũheana nĩ kũrĩ gĩkeno kĩnene gũkĩra kwamũkĩra.’”
“Niĩ Ndikoorio Thakame ya Mũndũ o na Ũmwe”
Ũtũũro wa Paulo warĩ ngũrani mũno na wa andũ arĩa matangĩacokire kũrũmbũiya rũũru thutha-inĩ. Aarutaga wĩra nĩguo ahote kũhingia mabataro make nĩgetha ndagatuĩke mũrigo harĩ kĩũngano. Kĩyo gĩake kwerekera Akristiano arĩa angĩ gĩtiarĩ gĩa kwĩguna we mwene. Paulo eerire athuri a kĩũngano kĩa Efeso monanagie roho wa kwĩima. Aameerire ũũ: “No mũhaka . . . mũteithagie arĩa matarĩ na hinya na no mũhaka mũririkanage ciugo cia Mwathani Jesu, hĩndĩ ĩrĩa we mwene oigire ũũ: ‘Kũheana nĩ kũrĩ gĩkeno kĩnene gũkĩra kwamũkĩra.’”—Atũm. 20:35.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Atũmwo 19:9) No rĩrĩa amwe ao maaregire biũ gwĩtĩkia na makĩaria ũũru mbere ya andũ igũrũ rĩgiĩ Njĩra Ĩrĩa, akĩmeherera na akĩeheria arutwo harĩ o, akarutanaga o mũthenya nyũmba-inĩ ĩrĩa yathomithagĩrio andũ ya Turano.
“Gũkũra na Kũhootana” o na Kũrĩ na Ũkararia
No kũhoteke Paulo aahunjagia kĩhaaro-inĩ gĩa cukuru ĩyo o mũthenya kuuma thaa ithano rũcinĩ nginya thaa ikũmi hwaĩ-inĩ. (Atũm. 19:9) No kũhoteke macio nĩmo mathaa marĩa gwakoragwo kũhooreire ĩndĩ gũgakorũo na ũrugarĩ mũno rĩrĩa andũ aingĩ maambaga gũtiga kũruta wĩra nĩguo mahurũke na marĩe. Angĩkorũo Paulo arũmĩrĩire mũtaratara ũcio ategũtigithĩria kwa ihinda rĩa mĩaka ĩĩrĩ, aahũthĩrire makĩria ma mathaa 3,000 kũrutana. Kĩu nĩ gĩtũmi kĩngĩ kĩrĩa gĩatũmire kiugo kĩa Jehova gĩthiĩ na mbere gũkũra na kũhootana. Paulo aarĩ na kĩyo na nĩ aagarũragĩra kũringana na ũrĩa maũndũ mahaana. Nĩ aagarũrĩire mũtaratara wake nĩguo ũtungata wake ũhingie mabataro ma andũ a gĩcigo kĩu. Moimĩrĩro maarĩ marĩkũ? “Arĩa othe maaikaraga mwena ũcio wa Asia makĩigua kiugo kĩa Mwathani, Ayahudi o hamwe na Angiriki.” (Atũm. 19:10) Paulo nĩ aarutire ũira kĩhinyio!
(Atũmwo 19:19) Na andũ aingĩ arĩa meekaga maũndũ na hinya wa ndaimono magĩcokanĩrĩria mabuku mao na makĩmacina andũ othe makĩyonagĩra. Na magĩtara thogora wa mabuku macio makĩona maarĩ ma betha ngiri mĩrongo ĩtano.
“Gũkũra na Kũhootana” o na Kũrĩ na Ũkararia
Gũconorithio kwa ariũ a Sikeva nĩ gwatũmire andũ metigĩre Ngai na aingĩ magĩtĩkia na magĩtiga kwĩingĩrania na maroho moru. Ũndũire wa Efeso nĩ waiyũrĩte maũndũ ma ũgo na ũragũri. Ũhũthĩri wa ithitũ na kũhũthĩra ciugo ihutanĩtie na ndaimono warĩ ũndũ wa ndũire, na maũndũ macio nĩ maandĩkĩtwo mabuku-inĩ. Aefeso aingĩ nĩ maahutirio nĩ ũndũ ũcio na makĩrehe mabuku mao megiĩ maũndũ ma ũgo na ũragũri na makĩmacina mbere ya andũ o na gũtuĩka maarĩ ma mbeca nyingĩ magĩtarũo na thogora wa ũmũthĩ. Luka aandĩkire ũũ: “Nĩ ũndũ ũcio, kiugo kĩa Jehova gĩgĩthiĩ na mbere gũkũra na kũhootana na njĩra nene.” (Atũm. 19:17-20) Ũhoro wa ma nĩ watooririe maũndũ ma ndaimono na maheeni na njĩra nene mũno! Andũ acio ehokeku nĩ maatũigĩire kĩonereria kĩega gĩa kũrũmĩrĩra ũmũthĩ. O na ithuĩ tũratũũra thĩinĩ wa thĩ ĩiyũire maũndũ ma ndaimono. Tũngĩĩkora tũrĩ na kĩndũ kĩhutanĩtie na maũndũ ma ndaimono twagĩrĩirũo gũgĩthũkangia o na ihenya ta ũrĩa Aefeso meekire. Nĩ twĩtheme biũ mĩtugo ta ĩyo mĩũru gũtekũmakania ũrĩa tũkwĩima.
Ũthomi wa Bibilia
(Atũmwo 19:1-20) Rĩrĩa Apolo aarĩ Korintho, Paulo agĩtuĩkanĩria icigo-inĩ iria irĩ irĩma agĩthiĩ nginya Efeso. Agĩkora arutwo amwe kuo 2 akĩmoria atĩrĩ: “Nĩ mwaamũkĩrire roho mũtheru rĩrĩa mwatuĩkire etĩkia?” Nao makĩmũcokeria: “Ithuĩ tũtirĩ twaigua atĩ nĩ kũrĩ roho mũtheru.” 3 Nĩ ũndũ ũcio akĩmoria: “Mwakĩbatithirio na ũbatithio ũrĩkũ?” Makĩmũcokeria: “Ũbatithio wa Johana.” 4 Paulo akiuga: “Johana aabatithanagia na ũbatithio ũcio ĩrĩ njĩra ya andũ kuonania nĩ merirĩte, akĩmeeraga metĩkie ũrĩa ũngĩokire thutha wake, nĩwe Jesu.” 5 Maigua ũguo, makĩbatithio thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa Mwathani Jesu. 6 Na rĩrĩa Paulo aamaigĩrĩire moko, roho mũtheru ũgĩũka igũrũ rĩao, nao makĩambĩrĩria kwaria na thiomi ingĩ na kũratha mohoro. 7 Othe maarĩ arũme ta ikũmi na erĩ. 8 Na ihinda rĩa mĩeri ĩtatũ, nĩ aathiaga thĩinĩ wa thunagogi akaarĩria andũ arĩ na ũcamba, akamaruta ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai na akahũthĩra ihooto kũmaiguithia. 9 No rĩrĩa amwe ao maaregire biũ gwĩtĩkia na makĩaria ũũru mbere ya andũ igũrũ rĩgiĩ Njĩra Ĩrĩa, akĩmeherera na akĩeheria arutwo harĩ o, akarutanaga o mũthenya nyũmba-inĩ ĩrĩa yathomithagĩrio andũ ya Turano. 10 Gwathiire ũguo mĩaka ĩĩrĩ, nginya arĩa othe maaikaraga mwena ũcio wa Asia makĩigua kiugo kĩa Mwathani, Ayahudi o hamwe na Angiriki. 11 Nake Ngai agĩthiĩ na mbere kũringa ciama nene kũgerera moko ma Paulo, 12 nginya nguo na itambaya iria ciahutagia mwĩrĩ wake nĩ ciatwaragĩrũo arwaru, makahona, na ndaimono ikoima. 13 No Ayahudi amwe arĩa maathiaga makĩrutaga andũ ndaimono o nao nĩ maageragia kũhũthĩra rĩĩtwa rĩa Mwathani Jesu kũruta andũ ndaimono; makoiga: “Ndagwatha thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa Jesu ũrĩa Paulo ahunjagia ũhoro wake.” 14 Na rĩrĩ, nĩ kwarĩ ariũ mũgwanja a Mũyahudi warĩ mũthĩnjĩri-Ngai mũnene wetagwo Sikeva meekaga ũguo. 15 No ndaimono ĩkĩmacokeria ĩkĩmeera: “Nĩ njũĩ Jesu na Paulo; no inyuĩ mũrĩ a?” 16 Mũndũ ũcio warĩ na ndaimono akĩmarũgĩra, akĩmakĩria hinya othe, na akĩmahoota, makiuma nyũmba ĩyo na makĩũra marĩ njaga na matihangĩtio. 17 Ũndũ ũcio ũkĩmenyeka nĩ andũ othe, Ayahudi o hamwe na Angiriki arĩa maaikaraga Efeso; na othe makĩnyitwo nĩ guoya, narĩo rĩĩtwa rĩa Mwathani Jesu rĩgĩthiĩ na mbere gũtũũgĩrio. 18 Andũ aingĩ arĩa maatuĩkĩte etĩkia mookaga na makoimbũra ciĩko ciao matekũhithĩrĩra. 19 Na andũ aingĩ arĩa meekaga maũndũ na hinya wa ndaimono magĩcokanĩrĩria mabuku mao na makĩmacina andũ othe makĩyonagĩra. Na magĩtara thogora wa mabuku macio makĩona maarĩ ma betha ngiri mĩrongo ĩtano. 20 Nĩ ũndũ ũcio, kiugo kĩa Jehova gĩgĩthiĩ na mbere gũkũra na kũhootana na njĩra nene.