Mabuku na Maandĩko Marĩa Magwetetwo Thĩinĩ wa Kabuku ka Mũcemanio wa Ũtũũro na Ũtungata
SEPTEMBA 2-8
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | AHIBIRANIA 7–8
“Mũthĩnjĩri-Ngai Tene na Tene O ta Ũrĩa Melikisedeki Aatariĩ”
it-2 366
Melikisedeki
Aarĩ mũthamaki wa Salemu ya tene na “mũthĩnjĩri-Ngai wa [Jehova,] Ngai Ũrĩa ũrĩ Igũrũ Mũno.” (Kĩa 14:18, 22) Nĩwe mũthĩnjĩri-Ngai wa mbere kũgwetwo thĩinĩ wa Maandĩko na aambĩrĩirie ũtungata ũcio ihinda rĩna mbere ya 1933 M.M.M. Arĩ mũthamaki wa Salemu, rĩĩtwa rĩrĩa riugĩte “Thayũ,” Melikisedeki etĩtwo nĩ mũtũmwo Paulo “Mũthamaki wa Thayũ,” na kũringana na rĩĩtwa rĩake agetwo “Mũthamaki wa Ũthingu.” (Ahi 7:1, 2) Itũũra rĩa tene rĩa Salemu rĩrĩkanaga nĩrĩo rĩarĩ kĩhumo gĩa itũũra rĩa Jerusalemu, na rĩĩtwa rĩarĩo rĩkĩnyitithanio na rĩa itũũra rĩa Jerusalemu, rĩrĩa rĩmwe na rĩmwe rĩĩtagwo “Salemu.”—Thb 76:2.
Thutha wa Aburamu (Iburahimu) kũhoota Kedolaoma na athamaki arĩa maanyitanĩire nake, aathire Mũkuru-inĩ wa Shave kana “Mũkuru wa Mũthamaki.” Nake Melikisedeki “akĩrehe mũgate na ndibei” kuo na akĩrathima Iburahimu, akiuga ũũ: “Aburamu arorathimwo nĩ Ngai Ũrĩa ũrĩ Igũrũ Mũno, Mũũmbi wa igũrũ na thĩ; na Ngai Ũrĩa ũrĩ Igũrũ Mũno arogoocwo, ũrĩa ũneanĩte arĩa makũhinyagĩrĩria moko-inĩ maku!” Nĩ ũndũ ũcio Iburahimu akĩhe mũthamaki ũcio warĩ mũthĩnjĩri-Ngai “gĩcunjĩ gĩa ikũmi kĩa indo ciothe,” nĩcio “indo iria njega mũno aatahĩte,” iria eegwatĩire thutha wa kũhoota athamaki acio mbaara-inĩ.—Kĩa 14:17-20; Ahi 7:4.
it-2 367 kĩb. 4
Melikisedeki
Nĩ na njĩra ĩrĩkũ Melikisedeki ‘ataarĩ na kĩambĩrĩria kĩa matukũ kana mũthia wa muoyo’?
Paulo nĩ aatĩtĩrithirie ũndũ wa mwanya wĩgiĩ Melikisedeki, rĩrĩa ooigire ũũ: “Ndaarĩ na ithe kana nyina, kana ndĩra, o na ndaarĩ na kĩambĩrĩria kĩa matukũ kana mũthia wa muoyo, no nĩ ũndũ wa kũhaananio na Mũrũ wa Ngai, atũũraga arĩ mũthĩnjĩri-Ngai mahinda mothe.” (Ahi 7:3) Melikisedeki aaciarirũo na agĩkua o ta andũ arĩa angĩ. O na kũrĩ ũguo, marĩĩtwa ma ithe na nyina matiũĩkaine, ndĩra ciao na rũciaro rwao itiheanĩtwo, na Maandĩko matiarĩrĩirie ũhoro wĩgiĩ kĩambĩrĩria kĩa matukũ make kana mũthia wa muoyo wake. Kwoguo Melikisedeki nĩ aagĩrĩire gũkorũo arĩ kĩĩruru kĩa Jesu Kristo, ũrĩa ũkoragwo arĩ mũthĩnjĩri-Ngai tene na tene. O ta ũrĩa gũtarĩ rekondi yonanĩtie atĩ Melikisedeki nĩ aatigĩirũo kana agĩtigĩra mũndũ ũngĩ ũtungata wa ũthĩnjĩri-Ngai, no taguo gũtaarĩ mũthĩnjĩri-Ngai mũnene mbere ya Kristo watariĩ take, na Bibilia yonanagia gũtirĩ mũndũ agaatigĩra ũtungata ũcio. Ningĩ, o na gũtuĩka Jesu aaciarĩirũo mũhĩrĩga-inĩ wa Juda na rũciaro-inĩ rwa Daudi rũrĩa athamaki mooimanaga naruo, ndaatuĩkire mũthĩnjĩri-Ngai kuumana na rũciaro rwao, o na ti kuumana na rũciaro rwa andũ aatuĩkire mũthĩnjĩri-Ngai na mũthamaki ihinda-inĩ rĩmwe. Maũndũ macio mooimanire na ũrĩa Jehova we mwene eehĩtire harĩ we.
it-2 366
Melikisedeki
Kĩĩruru kĩa Ũthĩnjĩri-Ngai wa Kristo. Thĩinĩ wa ũrathi wa mwanya wa Kĩĩmesia, mwĩhĩtwa ũrĩa Jehova eehĩtire harĩ “Mwathani” wa Daudi nĩ ũyũ: “Wee ũrĩ mũthĩnjĩri-Ngai tene na tene o ta ũrĩa Melikisedeki aatariĩ!” (Thb 110:1, 4) Thaburi ĩyo nĩ yaheire Ahibirania gĩtũmi gĩa kwĩrĩgĩrĩra atĩ Mesia ũrĩa weranĩirũo nĩwe ũngĩgatuĩka mũthĩnjĩri-Ngai na mũthamaki ihinda-inĩ o rĩmwe. Thĩinĩ wa marũa marĩa mũtũmwo Paulo aandĩkĩire Ahibirania, nĩ oonanirie wega Mesia ũrĩa weranĩirũo nũũ, rĩrĩa aaririe igũrũ rĩgiĩ “Jesu, o we ũtuĩkĩte mũthĩnjĩri-Ngai mũnene tene na tene o ta ũrĩa Melikisedeki aatariĩ.”—Ahi 6:20; 5:10.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w00 8/15 14 kĩb. 11
Magongona Marĩa Maakenagia Ngai
11 Mũtũmwo Paulo ooigire ũũ: “Mũthĩnjĩri-Ngai mũnene o wothe amũragwo nĩgetha arutage iheo na magongona.” (Ahibirania 8:3) Ta rora wone Paulo aragayania maita merĩ indo iria ciarutagwo nĩ mũthĩnjĩri-Ngai mũnene wa Isiraeli ya tene, agaciĩta “iheo” na “magongona” kana “magongona nĩ ũndũ wa mehia.” (Ahibirania 5:1) Kaingĩ andũ maheanaga iheo ĩrĩ njĩra ya kuonania wendo na gũcokia ngatho, o hamwe na gũkũria ũrata, kana makĩenda gwĩtĩkĩrĩka. (Kĩambĩrĩria 32:20; Thimo 18:16) O ũndũ ũmwe na ũcio, magongona maingĩ marĩa maarĩ Watho-inĩ maarutagwo nĩ andũ marĩ “iheo” kũrĩ Ngai nĩgetha mũndũ etĩkĩrĩke harĩ we. Mũndũ angĩekire mũgarũ na Watho no mũhaka angĩarĩhire thiirĩ wa mehia macio, na nĩgetha arĩhe thiirĩ ũcio nĩ kwarutagwo “magongona nĩ ũndũ wa mehia.” Mabuku marĩa Musa aandĩkire, na makĩria ibuku rĩa Thama, Maũndũ ma Alawii, na Ndari, nĩ marĩrĩirie na njĩra ndikĩru ũhoro wĩgiĩ magongona na maruta matiganĩte. O na gũtuĩka ti ũndũ mũhũthũ kũnyita na kũririkana maũndũ macio mothe, nĩ tũrabatara kũmenya maũndũ mamwe ma bata megiĩ magongona matiganĩte.
it-1 523 kĩb. 5
Kĩrĩkanĩro
Nĩ na njĩra ĩrĩkũ kĩrĩkanĩro kĩa Watho ‘kĩagithirio bata’?
O na kũrĩ ũguo, kĩrĩkanĩro kĩa Watho kĩahaanire ta ‘kĩagithio bata’ rĩrĩa Ngai aahũthĩrire mũnabii Jeremia kũmenyithania atĩ nĩ kũngĩkagĩa na kĩrĩkanĩro kĩerũ. (Je 31:31-34; Ahi 8:13) Mwaka-inĩ wa 33 M.M., kĩrĩkanĩro kĩa Watho nĩ kĩaniinirũo rĩrĩa Kristo ooragĩirũo mũtĩ-inĩ wa kũnyarirĩrũo (Kol 2:14), na ithenya-inĩ rĩakĩo gũkĩgĩa na kĩrĩkanĩro kĩerũ.—Ahi 7:12; 9:15; Atũ 2:1-4.
it-1 524 kĩb. 3-5
Kĩrĩkanĩro
Kĩrĩkanĩro Kĩerũ. Jehova nĩ aarathĩte ũhoro wĩgiĩ kĩrĩkanĩro kĩerũ kũgerera mũnabii Jeremia karine-inĩ ya 7 M.M.M., na akiuga gĩtigaakorũo gĩtariĩ ta kĩrĩkanĩro kĩa Watho, kĩrĩa Aisiraeli maagire kũhingia. (Je 31:31-34) Kũrĩ Nisani 14 mwaka wa 33 M.M., ũtukũ wa mũico mbere ya Jesu gũkua rĩrĩa aambĩrĩirie gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani, Jesu nĩ aamenyithanirie ũhoro wĩgiĩ kĩrĩkanĩro kĩerũ kĩrĩa kĩngĩekĩrirũo hinya kũgerera igongona rĩake. (Lu 22:20) Mũthenya wa 50 kuuma ariũkio na thikũ 10 thutha wake kwambata kũrĩ Ithe, Jesu nĩ aaitĩrĩirie arutwo ake roho mũtheru rĩrĩa maacemanĩtie nyũmba ya igũrũ Jerusalemu, roho ũrĩa aamũkĩrĩte kuuma kũrĩ Jehova.—Atũ 2:1-4, 17, 33; 2Ko 3:6, 8, 9; Ahi 2:3, 4.
Arĩa makoragwo thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro kĩerũ nĩ Jehova, na “Isiraeli a Ngai,” ariũ a Ngai aitĩrĩrie maguta arĩa makoragwo na ũiguano na Kristo, magakorũo marĩ kĩũngano kana mwĩrĩ wake. (Ahi 8:10; 12:22-24; Ga 6:15, 16; 3:26-28; Ro 2:28, 29) Kĩrĩkanĩro kĩerũ kĩambĩrĩirie kũruta wĩra kũgerera thakame ya Jesu Kristo ĩrĩa yaitirũo (muoyo ũrĩa aarutire ũrĩ igongona), o yo thogora ũrĩa Jehova aatwarĩirũo rĩrĩa Jesu aambatire igũrũ. (Mat 26:28) Rĩrĩa mũndũ athuurũo nĩ Ngai akagĩa na rĩĩtana rĩa gũthiĩ igũrũ (Ahi 3:1), Ngai amũrehaga thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro Gĩake kũgerera igongona rĩa Kristo. (Thb 50:5; Ahi 9:14, 15, 26) Jesu Kristo nĩwe Mũiguithania wa kĩrĩkanĩro kĩu kĩerũ (Ahi 8:6; 9:15) na nĩwe gĩcunjĩ kĩa mbere kĩa Mbeũ ya Iburahimu. (Ga 3:16) Nĩ ũndũ wa Jesu gũkorũo arĩ mũiguithania wa kĩrĩkanĩro kĩu kĩerũ, nĩ ateithagĩrĩria arĩa marĩ thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro kĩu gũtuĩka gĩcunjĩ kĩa mbeũ ya Iburahimu kũna (Ahi 2:16; Ga 3:29) na njĩra ya kuoherũo mehia mao. Matuagwo athingu nĩ Jehova.—Ro 5:1, 2; 8:33; Ahi 10:16, 17.
Ariũ acio a Ithe na Kristo aitĩrĩrie maguta na aamũre nĩ Ngai, matuĩkaga athĩnjĩri-Ngai rungu rwa Mũthĩnjĩri-Ngai Mũnene, magatuĩka “athĩnjĩri-Ngai matuĩtwo athamaki.” (1Pe 2:9; Kũg 5:9, 10; 20:6) Marutaga wĩra wa ũthĩnjĩri-Ngai, nĩguo “ũtungata mũtheru” (Afi 2:17), na metagwo “ndungata cia kĩrĩkanĩro kĩerũ.” (2Ko 3:6) Andũ acio marĩ na rĩĩtana rĩu no mũhaka merutanĩrie biũ kũrũmĩrĩra makinya ma Kristo marĩ na wĩhokeku o nginya gĩkuũ; thutha ũcio Jehova nĩ akaamatua ũthamaki wa athĩnjĩri-Ngai, atũme magĩe na mũhianĩre ta wake, na amahe ngerenwa ya kwaga kũbutha o hamwe na muoyo ũtangĩkua marĩ agai hamwe na Kristo kũrĩa igũrũ. (1Pe 2:21; Ro 6:3, 4; 1Ko 15:53; 1Pe 1:4; 2Pe 1:4) Muoroto wa kĩrĩkanĩro kĩu nĩ kũgĩa na andũ metanĩtio na rĩĩtwa rĩa Jehova matuĩke gĩcunjĩ kĩa “mbeũ” ya Iburahimu. (Atũ 15:14) Matuĩkaga “mũhiki” wa Kristo, na nĩo gĩkundi kĩa andũ arĩa Kristo aingĩragia kĩrĩkanĩro-inĩ kĩa Ũthamaki, nĩguo magaathamaka hamwe Nake. (Joh 3:29; 2Ko 11:2; Kũg 21:9; Lu 22:29; Kũg 1:4-6; 5:9, 10; 20:6) Nĩguo muoroto wa kĩrĩkanĩro kĩu ũhinge, no mũhaka gĩthiĩ na mbere kũruta wĩra o nginya rĩrĩa “Isiraeli a Ngai” othe makaariũkio maheo muoyo ũtangĩkua kũrĩa igũrũ. Irathimo iria igooka kũgerera kũhingio kwa muoroto ũcio igaakorũo irĩ cia tene na tene, na nĩkĩo kĩrĩkanĩro kĩu gĩtagwo “kĩrĩkanĩro gĩa tene na tene.”—Ahi 13:20.
SEPTEMBA 9-15
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | AHIBIRANIA 9–10
“Kĩĩruru kĩa Maũndũ Mega Marĩa Magooka”
it-1 862 kĩb. 1
Kuohanĩra
Kũringana na Watho ũrĩa Ngai aaheete rũrĩrĩ rwa Isiraeli, nĩguo mũndũ wehĩirie Ngai kana akehĩria mũndũ ũngĩ oherũo mehia make, aagĩrĩirũo ambe arũnge mahĩtia make ta ũrĩa Watho woonanĩtie, na thutha ũcio, ta ũrĩa kaingĩ gwekagwo, arutĩre Jehova igongona rĩa thakame. (Ala 5:5–6:7) Nĩkĩo mũtũmwo Paulo aagwetire ũtaaro ũyũ: “Nĩ ma, kũringana na Watho, hakuhĩ indo ciothe itheragio na thakame, na tiga thakame ĩitirũo gũtingĩkorũo na wohanĩri.” (Ahi 9:22) O na kũrĩ ũguo, thakame ya nyamũ iria ciarutagwo magongona ndĩngĩeheririe mehia na ĩtũme mũndũ agĩe na thamiri theru biũ. (Ahi 10:1-4; 9:9, 13, 14) Ngũrani na ũguo, kĩrĩkanĩro kĩerũ kĩrĩa kĩeranĩirũo nĩ kĩahotithirie andũ moherũo biũ, nĩ ũndũ wa igongona rĩa ũkũũri rĩa Jesu Kristo. (Je 31:33, 34; Mat 26:28; 1Ko 11:25; Ef 1:7) Rĩrĩa Jesu aarĩ gũkũ thĩ, nĩ oonanirie atĩ nĩ aarĩ na ũhoti wa kuohanĩra mehia rĩrĩa aahonirie mũndũ wakuĩte ciĩga.—Mat 9:2-7.
cf 183 kĩb. 4
“Thiĩ na Mbere Kũnũmĩrĩra”
4 Maandĩko matitaarĩirie igũrũ rĩgiĩ ũrĩa Jesu aakinyire igũrũ, ũrĩa aanyitirũo ũgeni, na igũrũ rĩgiĩ gĩkeno kĩrĩa kĩagĩire acoka kũrĩ Ithe. O na kũrĩ ũguo, Bibilia nĩ yoigĩte ũndũ ũrĩa ũngĩekĩkire ihinda inini thutha wa Jesu gũcoka igũrũ. Kwa ihinda rĩa mĩaka 1,500, Ayahudi nĩ maamenyerete gũkorũo na gĩkũngũĩro kĩamũre. Mũthenya ũmwe o mwaka, mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene nĩ aaingĩraga Harĩa Hatheru Mũno hekarũ-inĩ na akaminjaminjia thakame ya magongona ma Mũthenya wa Kũhumbĩra Mehia mbere ya ithandũkũ rĩa kĩrĩkanĩro. Mũthenya ũcio, mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene aarũgamagĩrĩra Mesia. Jesu nĩ aahingirie ũrathi wĩgiĩ gĩkũngũĩro kĩu riita rĩmwe rĩa kũigana thutha wake gũcoka igũrũ. Aathiire mbere ya Jehova kũrĩa igũrũ, harĩa hatheru biũ igũrũ na thĩ, na akĩnengera Ithe thogora wa igongona rĩake rĩa ũkũũri. (Ahibirania 9:11, 12, 24) Hihi Jehova nĩ etĩkĩrire thogora ũcio?
it-2 602-603
Ũkinyanĩru
Ũkinyanĩru wa Watho wa Musa. Maũndũ mamwe marĩa maarĩ Watho-inĩ ũrĩa Aisiraeli maaheetwo kũgerera Musa nĩ mũbango wa gũkorũo na athĩnjĩri-Ngai, o hamwe na kũruta magongona matiganĩte ma nyamũ. O na gũtuĩka Watho woimĩte kũrĩ Ngai na kwoguo warĩ mũkinyanĩru, Watho ũcio, mũbango waguo wa gũkorũo na athĩnjĩri-Ngai, o hamwe na magongona, gũtirĩ ũndũ o na ũmwe wa macio watũmaga arĩa maarĩ rungu rwa Watho matuĩke akinyanĩru o ta ũrĩa mũtũmwo Paulo onanĩtie. (Ahi 7:11, 19; 10:1) Handũ ha gũkũũra andũ kuuma ũkombo-inĩ wa mehia na gĩkuũ, nĩ kũguũria waguũragia mehia. (Ro 3:20; 7:7-13) O na kũrĩ ũguo, maũndũ macio nĩ maahingirie muoroto ũrĩa Ngai eendaga mahingie; Watho ũgĩtuĩka ta “mũreri” wa gũtongoria andũ kũrĩ Kristo, ũgĩtuĩka “kĩĩruru [gĩkinyanĩru] kĩa maũndũ mega marĩa magooka.” (Ga 3:19-25; Ahi 10:1) Nĩ ũndũ ũcio, rĩrĩa Paulo ooigire atĩ kũrĩ maũndũ “Watho waremirũo gwĩka tondũ ndwarĩ na hinya kũgerera mwĩrĩ” (Ro 8:3), aaragia ũhoro wa mũthĩnjĩri-Ngai mũnene Mũyahudi (ũrĩa waamũrĩtwo nĩ Watho arũgamagĩrĩre mũbango wa magongona na nĩwe waingĩraga Harĩa Hatheru Mũno Mũthenya wa Kũhumbĩra Mehia arĩ na thakame ya igongona) kũremwo nĩ “kũhonokia biũ” arĩa aatungataga, ta ũrĩa rĩandĩko rĩa Ahibirania 7:11, 18-28 rĩtaarĩirie. O na gũtuĩka magongona marĩa maarutagwo kũgerera athĩnjĩri-Ngai a rũciaro rwa Haruni nĩ maateithagia andũ kũgĩa na mũrũgamo mwega mbere ya Ngai, matiamateithagia na njĩra nginyanĩru gũtiga kũigua marĩ ehia. Mũtũmwo Paulo aaragĩrĩria ũndũ ũcio rĩrĩa ooigire atĩ magongona macio ma kũhumbĩra mehia matingĩahotire “gũtũma arĩa mahoyaga makinyanĩre,” ũguo nĩ kuuga, thamiri ciao ikinyanĩre. (Ahi 10:1-4; ringithania na Ahi 9:9) Mũthĩnjĩri-Ngai mũnene ndangĩahotire kũruta thogora ũrĩa wabataranagia wa ũkũũri nĩguo andũ makũũrũo biũ kuuma mehia-inĩ. Ũndũ ũcio no ũhingirio tu kũgerera igongona rĩrĩ hinya rĩa Kristo na ũtungata wake wa ũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa ũtũũraga tene na tene.—Ahi 9:14; 10:12-22.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w92 3/1 31 kĩb. 4-6
Ciũria Kuuma Kũrĩ Athomi
Paulo nĩ aagwetire atĩ gĩkuũ nĩ kĩabataranagia nĩguo irĩkanĩro gatagatĩ-inĩ ka Ngai na andũ irute wĩra. Ngerekano ĩmwe nĩ kĩrĩkanĩro kĩa Watho. Musa nĩwe warĩ mũiguithania wa kĩrĩkanĩro kĩu gatagatĩ-inĩ ka Ngai na Aisiraeli a kĩĩmwĩrĩ. Kwoguo Musa nĩ aahingirie itemi rĩa bata na nĩwe mũndũ ũrĩa wahiũranirie na Aisiraeli rĩrĩa maaingĩraga kĩrĩkanĩro-inĩ kĩu. Nĩ ũndũ ũcio Musa no erũo nĩwe mũndũ ũrĩa wahotithirie kĩrĩkanĩro kĩa Watho kĩrĩa kĩoimanĩte na Jehova kĩrute wĩra. No hihi Musa nĩ aabatarire kũruta thakame ya muoyo wake nĩguo kĩrĩkanĩro kĩa Watho kĩrute wĩra? Aca. Handũ ha ũguo, nyamũ nĩcio ciarutagwo na kwoguo thakame yacio ĩkarũgamĩrĩra thakame ya Musa.—Ahibirania 9:18-22.
Ĩ nakĩo kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ gatagatĩ-inĩ ka Jehova na rũrĩrĩ rwa Aisiraeli a kĩĩroho? Jesu Kristo nĩwe wagĩire na itemi rĩa bata rĩa gũkorũo arĩ Mũiguithania gatagatĩ-inĩ ka Jehova na Aisiraeli a kĩĩroho. O na gũtuĩka kĩrĩkanĩro kĩu kĩoimanire na Jehova, Jesu Kristo nĩwe mũthingi wakĩo. Makĩria ma gũkorũo arĩ Mũiguithania, Jesu arĩ mũndũ nĩ aahiũranirie ĩmwe kwa ĩmwe na arĩa mangĩgakorũo marĩ a mbere kũingĩrio kĩrĩkanĩro-inĩ kĩu. (Luka 22:20, 28, 29) Makĩria ma ũguo, aarĩ mwagĩrĩru wa kũruta igongona rĩrĩa rĩabataranagia rĩa kũhotithia kĩrĩkanĩro kĩu kũruta wĩra. Igongona rĩu rĩtiarĩ rĩa nyamũ no rĩarĩ rĩa muoyo wa mũndũ mũkinyanĩru. Kwoguo Paulo nĩ angĩoigire atĩ Kristo nĩwe mũndũ ũrĩa wahotithirie kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ kĩrute wĩra. Thutha wa ‘Kristo gũtonya igũrũ kuo kwene, kũrĩa rĩu onekaga mbere ya Ngai nĩ ũndũ witũ,’ kĩrĩkanĩro kĩu kĩerũ nĩ gĩekĩrirũo hinya.—Ahibirania 9:12-14, 24.
Paulo akiuga atĩ Musa na Jesu Kristo nĩo andũ arĩa maahotithirie irĩkanĩro kũruta wĩra, ndeendaga kuonania atĩ nĩo maambĩrĩirie irĩkanĩro icio, tondũ ciathondeketwo nĩ Ngai. Handũ ha ũguo, o ũmwe wao aarutire wĩra arĩ mũiguithania nĩguo ahotithie kĩrĩkanĩro kũruta wĩra. Na nĩguo o kĩrĩkanĩro kĩrute wĩra gĩkuũ nĩ kĩabataranagia, kwoguo nyamũ ikĩrũgamĩrĩra Musa nake Jesu akĩruta thakame ya muoyo wake nĩ ũndũ wa arĩa marĩ thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro kĩerũ.
it-1 249-250
Kũbatithio
Luka aandĩkire atĩ Jesu nĩ aahoyaga rĩrĩa aabatithagio. (Lu 3:21) Makĩria ma ũguo, mwandĩki wa ibuku rĩa Ahibirania oigĩte atĩ rĩrĩa Jesu Kristo ookire “thĩinĩ wa thĩ” (ti rĩrĩa aaciarirũo tondũ ndangĩahotire gũthoma na kuuga ciugo ici, no nĩ rĩrĩa eerutire abatithio na akĩambĩrĩria ũtungata wake) ooigaga ũũ ta ũrĩa Thaburi 40:6-8 (LXX) yugĩte: “Wee ndwendire igongona na iruta, ĩndĩ wahaarĩirie mwĩrĩ nĩ ũndũ wakwa. . . . Atĩrĩrĩ, nĩ ndoka (thĩinĩ wa gĩkũnjo nĩ kwandĩkĩtwo ũhoro wakwa) nĩguo njĩke wendi waku, wee Ngai.” (Ahi 10:5-9) Jesu aarĩ wa rũrĩrĩ rwa Ayahudi kũgerera gũciarũo, na nĩruo rũrĩrĩ rũrĩa rwarĩ na kĩrĩkanĩro hamwe na Ngai, kĩrĩkanĩro kĩa Watho. (Tham 19:5-8; Ga 4:4) Nĩ ũndũ ũcio, Jesu aarĩ thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro hamwe na Jehova Ngai rĩrĩa eerutire abatithio nĩ Johana. Jesu aarĩ hau nĩguo eke makĩria ma ũndũ ũrĩa Watho wabataraga eke. Eeneanaga kũrĩ Ithe Jehova nĩguo eke “wendi” wa Ithe na njĩra ya kũneana mwĩrĩ wake ũrĩa ‘wahaarĩirio’ na nĩguo aniine magongona ma nyamũ marĩa maarutagwo kũringana na Watho. Mũtũmwo Paulo oigĩte ũũ: “Kũgerera ‘wendi’ ũcio nĩ tũtheretio na njĩra ya igongona rĩa mwĩrĩ wa Jesu Kristo riita rĩmwe rĩa kũigana.” (Ahi 10:10) Ningĩ wendi wa Ithe harĩ Jesu nĩ wakonainie na wĩra wĩgiĩ Ũthamaki, na kwoguo Jesu nĩ eerutire nĩ ũndũ wa wĩra ũcio o naguo. (Lu 4:43; 17:20, 21) Jehova nĩ eetĩkĩrire na akĩamũkĩra wĩrutĩri ũcio wa Mũrũwe, na njĩra ya kũmũitĩrĩria maguta kũgerera roho mũtheru na kuuga ũũ: “Wee nĩwe Mũrũ wakwa, ũrĩa nyendete; nĩ ngwĩtĩkĩrĩte.”—Mar 1:9-11; Lu 3:21-23; Mat 3:13-17.
SEPTEMBA 16-22
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | AHIBIRANIA 11
“Wĩtĩkio nĩ wa Bata”
Onania Wĩtĩkio Harĩ Ciĩranĩro cia Jehova
6 Wĩtĩkio nĩ ũtaarĩirio wega thĩinĩ wa rĩandĩko rĩa Ahibirania 11:1. (Thoma.) Wĩtĩkio ũkoragwo ũkuuĩte maũndũ merĩ matangĩoneka na maitho: (1) “Maũndũ marĩa matanyĩtwo.” Maya nĩ maũndũ marĩa twĩrĩirũo ĩndĩ matirĩ marekĩka. Kwa ngerekano, mũico wa mũtabarĩre ũyũ mũru na gũka gwa thĩ njerũ ya Ngai. (2) “Maũndũ marĩa mataroneka o na gũtuĩka marĩ ho.” Ciugo icio nacio ciugĩte “ũira mũrũmu” wa maũndũ marĩa mataroneka o na gũtuĩka marĩ ho, ta gũkorũo kuo kwa Jehova Ngai, Jesu Kristo, araika na maũndũ mothe marĩa mekĩkaga kũrĩa igũrũ Ũthamaki-inĩ wa Ngai. (Ahib. 11:3) Tũngĩonania atĩa atĩ wĩtĩkio witũ ũrĩ muoyo na atĩ nĩ twĩtĩkĩtie maũndũ marĩa matonekaga marĩa marĩ Kiugo-inĩ kĩa Ngai? Tũngĩonania ũguo kũgerera ciugo na ciĩko citũ.
“Nĩwe Ũheaga Andũ Arĩa Mamũcaragia Ngerenwa Yao”
Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũbataranagia nĩguo mũndũ akenie Jehova? Paulo aandĩkire ũũ: ‘Gũtarĩ na wĩtĩkio gũtingĩhoteka gũkenia Ngai.’ Rora wone Paulo ndaroiga atĩ hatarĩ wĩtĩkio nĩ ũndũ mũritũ gũkenia Ngai. Ithenya rĩa ũguo, oigĩte atĩ gũtingĩhoteka. Ũguo nĩ kuuga, wĩtĩkio nĩ wa bata nĩguo tũkenie Ngai.
Nĩ wĩtĩkio wa mũthemba ũrĩkũ ũkenagia Jehova? Wĩtĩkio witũ harĩ Jehova wagĩrĩirũo gũkorũo ũkuuĩte maũndũ merĩ. Wa mbere, ‘no kinya twĩtĩkie atĩ nĩ atũire ho.’ Bibilia ingĩ ihũthagĩra ciugo, “etĩkie atĩ ti wa gwĩcirĩrio” na ‘etĩkie atĩ kwĩ Ngai.’ Hihi no tũhote gũkenia Ngai angĩkorũo tũtiĩtĩkĩtie atĩ arĩ kuo? Ningĩ, wĩtĩkio wa ma to gwĩtĩkia atĩ Ngai arĩ kuo tondũ o na ndaimono nĩ ciĩtĩkĩtie ũguo. (Jakubu 2:19) Twagĩrĩirũo kuonania atĩ nĩ twĩtĩkĩtie Ngai arĩ kuo kũgerera ciĩko, ũguo nĩ kuuga gũtũũra kũringana na mũtũũrĩre ũrĩa ũmũkenagia.—Jakubu 2:20, 26.
Wa kerĩ, ‘no kinya twĩtĩkie atĩ,’ Ngai “nĩwe ũheaga andũ arĩa mamũcaragia ngerenwa yao.” Mũndũ ũrĩ na wĩtĩkio wa ma, nĩ akoragwo etĩkĩtie biũ atĩ, kĩyo gĩake gĩa gũtũũra kũringana na mũtũũrĩre ũrĩa ũkenagia Ngai ti gĩa tũhũ. (1 Akorintho 15:58) Hihi no tũhote gũkenia Jehova angĩkorũo tuonaga ta atendete na ta atangĩhota gũtũhe ngerenwa itũ? (Jakubu 1:17; 1 Petero 5:7) Mũndũ ũrĩa ugaga atĩ Ngai ti mũtaana, ndarũmbũyagia andũ, na ndakenagio nĩ kĩyo kĩao, ndamũũĩ kũringana na ũrĩa Bibilia ĩmũguũrĩtie.
Jehova aheaga andũ arĩkũ ngerenwa? Paulo oigĩte atĩ, nĩ “arĩa mamũcaragia.” Ibuku rĩmwe rĩhũthagĩrũo nĩ ataũri a Bibilia rĩonanĩtie atĩ, kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa gĩtaũrĩtwo “arĩa mamũcaragia,” gĩtiugĩte “gũthiĩ kũmwetha” ĩndĩ, kiugĩte gũka kũrĩ Ngai “kũmũthathaiya.” Ibuku rĩngĩ rĩtaarĩirie atĩ kiugo kĩu gĩa Kĩngiriki ningĩ nĩ kĩonanagia kwĩrutĩra, na kĩyo kĩrĩa mũndũ agĩrĩirũo gũkorũo nakĩo. Ma nĩ atĩ, Jehova nĩ aheaga ngerenwa arĩa wĩtĩkio wao ũmatindĩkaga kũmũtungatĩra na ngoro yao yothe na kĩyo.—Mathayo 22:37.
Rũmia Wĩtĩkio Waku Harĩ Maũndũ Marĩa Wĩrĩgĩrĩire
10 Thĩinĩ wa Ahibirania 11, mũtũmwo Paulo nĩ aatarĩirie magerio marĩa ndungata nyingĩ cia Jehova iria itagwetetwo na marĩĩtwa ciakirĩrĩirie. Kwa ngerekano, nĩ agwetete ũhoro wa atumia maarĩ na wĩtĩkio arĩa makuĩrĩirũo nĩ ciana ciao no igĩcoka ikĩriũkio thutha-inĩ. Nĩ aacokire akĩgweta ũhoro wa angĩ “[matangĩetĩkĩrire] gũkaana wĩtĩkio nĩguo marekererio, nĩ getha megĩĩre na ũriũkio ũrĩa mwega makĩria.” (Ahib. 11:35) O na gũtuĩka tũtingĩmenya biũ nĩa Paulo aaragia ũhoro wao, andũ amwe ta Nabothu na Zekaria, nĩ maahũrirũo na mahiga nyuguto nĩ ũndũ wa gwĩka wendi wa Ngai. (1 Ath. 21:3, 15; 2 Maũ. 24:20, 21) O na gũtuĩka Danieli na Ahibirania arĩa atatũ maarĩ na mweke wa “gũkaana wĩtĩkio nĩguo marekererio” matiigana gwĩka ũguo. Handũ ha ũguo, nĩ mehokire hinya wa Ngai ũrĩa wamateithirie “makĩhinga mĩrũthi tũnua” na “makĩhoria hinya wa mwaki.”—Ahib. 11:33, 34; Dan. 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23.
11 Anabii amwe ta Jeremia na Mikaya o nao nĩ “maageririo na njĩra ya kũnyũrũrio . . . na magĩikio njera” nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wao. Nao angĩ ta Elija “makĩũrũra werũ-inĩ, irĩma-inĩ, ngurunga-inĩ o na marima-inĩ ma thĩ.” Andũ acio othe maakirĩrĩirie tondũ nĩ maarĩ na “kĩĩrĩgĩrĩro kĩa ma kĩa maũndũ marĩa matanyĩtwo.”—Ahib. 11:1, 36-38; 1 Ath. 18:13; 22:24-27; Jer. 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
it-1 804 kĩb. 5
Wĩtĩkio
Ngerekano cia Tene cia Andũ Maarĩ na Wĩtĩkio. Andũ arĩa othe marĩ thĩinĩ wa “itu inene . . . rĩa aira” rĩrĩa rĩgwetetwo nĩ Paulo (Ahi 12:1) nĩ maarĩ na mũthingi mwega wa gũkorũo na wĩtĩkio. Kwa ngerekano, hatarĩ nganja Habili nĩ aamenyaga ũhoro wĩgiĩ kĩĩranĩro kĩa Ngai kĩgiĩ “mbeũ” ĩrĩa ĩngĩkahehenja “nyoka” mũtwe. Na nĩ oonire ũira wa kwĩhokeka wĩgiĩ moimĩrĩro ma ituĩro rĩrĩa Jehova aatuĩrĩire aciari ake mũgũnda-inĩ wa Edeni. Nja wa mũgũnda wa Edeni, Adamu na famĩlĩ yake maarĩaga mũgate kuumana na thithino ya ũthiũ wao tondũ tĩri nĩ warumĩtwo na kwoguo wameraga mĩigua na ria. No kũhoteke Habili nĩ oonaga atĩ merirĩria ma Hawa maakoragwo harĩ mũthuri wake na atĩ Adamu nĩ aathaga mũtumia wake. Na no mũhaka gũkorũo nyina nĩ aaragia ũhoro wĩgiĩ ruo rũrĩa aakoragwo naruo rwa kũgĩa mwana. Ũndũ ũngĩ nĩ atĩ, njĩra ya gũtonya mũgũnda-inĩ wa Edeni nĩ yarangagĩrũo nĩ akerubi o hamwe na rũhiũ rwa njora rwarĩrĩmbũkaga. (Kĩa 3:14-19, 24) Maũndũ macio mothe maarĩ “ũira ũroneka wega” ũrĩa waheire Habili ũũma wa atĩ ũhonokio nĩ ũngĩokire kũgerera ‘mbeũ ya kĩĩranĩro.’ Kwoguo, nĩ ũndũ wa Habili gũtindĩkwo nĩ wĩtĩkio, “aarutĩire Ngai igongona” rĩarĩ rĩega gũkĩra rĩa Kaini.—Ahi 11:1, 4.
“Nĩ Aakenagia Ngai”
Kwoguo-rĩ, nĩ na njĩra ĩrĩkũ Enoku “eeheririo” nĩguo “ndagacemanie na mĩnyamaro ya gĩkuũ”? Kwahoteka Jehova aarekire Enoku akue kahoora nĩguo ndagakue gĩkuũ kĩa ruo moko-inĩ ma thũ ciake. No mbere ya akuĩte, nĩ aagĩire na “ũira atĩ nĩ aakenagia Ngai.” Na njĩra ĩrĩkũ? No gũkorũo Enoku atanakua, Ngai nĩ amuonirie kĩoneki gĩa thĩ ĩtuĩkĩte paradiso. Arĩkia kuona kĩoneki kĩu kĩrĩa gĩatũmire amenye atĩ Jehova nĩ aamwĩtĩkĩrĩte, nĩrĩo aakuire. Paulo akĩandĩka ũhoro wĩgiĩ Enoku na andũ angĩ maarĩ ehokeku, oigire ũũ: “Andũ acio othe maakuire marĩ na wĩtĩkio.” (Ahibirania 11:13) No gũkorũo thutha wa Enoku gũkua, thũ ciake nĩ ciacaririe mwĩrĩ wake no “ndaacokire kuoneka handũ,” tondũ kwahoteka Jehova nĩ aaweheririe nĩguo matikawĩke maũndũ ma kũwagĩra gĩtĩo kana kũũhũthĩra ũthathaiya-inĩ wa maheeni.
SEPTEMBA 23-29
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | AHIBIRANIA 12–13
“Kũrũngwo Kuonanagia Wendo wa Jehova”
Ndũkarore Maũndũ Marĩa ‘Ũtigĩte Thutha’
Ũtaaro twaheetwo. Ĩ tũngĩambĩrĩria kũririkana tũrĩ na marakara igũrũ rĩgiĩ ũtaaro twaheetwo? Ũndũ ũcio no ũtũrehere ruo na ningĩ ũtũme ‘tũũrũo nĩ hinya.’ (Ahib. 12:5) ‘Tũngĩira’ ũtaaro atĩ tondũ tũtinawĩtĩkĩra, kana ‘tũũrũo nĩ hinya’ thutha wa kũwĩtĩkĩra, moimĩrĩro no mamwe—tũtinagunĩka nĩ ũtaaro ũcio. Nĩ ũndũ mwega mũno gwathĩkĩra ciugo ici cia Suleimani: “Mũtumia ũyũ ũgwĩtwo Ũtaaro-rĩ, mwĩnyitagĩrĩre o na hinya; ndũkanamũrekie: mũgitagĩre, amu nĩwe mũgũtũũria muoyo.” (Thim. 4:13) O ta ndereba ũrĩa wathĩkagĩra marũũri ma barabara, rekei twĩtĩkagĩre ũtaaro, tũkaũrũmĩrĩra, na tũgathiĩ na mbere.—Thim. 4:26, 27; thoma Ahibirania 12:12, 13.
“Rĩrĩa Rĩothe Mũkũhoya Ugagai ũũ: ‘Ithe Witũ’”
Mũciari ũrĩ wendo nĩ arũngaga ciana ciake, tondũ nĩ endaga igaatuĩka andũ ega thutha-inĩ. (Aefeso 6:4) Mũciari ta ũcio nĩ atigagĩrĩra nĩ arũnga ciana ciake, no ti na njĩra ĩtagĩrĩire. O ũndũ ũmwe na ũcio, Ithe witũ wa igũrũ rĩmwe no one nĩ tũrabatara kũrũngwo. No hingo ciothe Ngai atũrũngaga na njĩra ya wendo na ndarĩ hĩndĩ atũrũngaga na njĩra ĩtagĩrĩire. O ta Ithe, Jesu ndarĩ hĩndĩ aarũngaga andũ na njĩra ĩtagĩrĩire, o na rĩrĩa arutwo ake maagaga kũrũmĩrĩra ũtaaro wake na ihenya.—Mathayo 20:20-28; Luka 22:24-30.
‘Tuĩkai a Kũigua Ũtaaro, Nĩguo Mũũhĩge’
18 O na gũtuĩka kũrũngwo no gũkorũo kũrĩ na ruo, nĩ kũrĩ ũndũ ũngĩ ũrĩ ruo makĩria. Ũndũ ũcio nĩ moimĩrĩro moru ma kwaga gwĩtĩkĩra kũrũngwo. (Ahib. 12:11) Ta wĩcirie ngerekano igĩrĩ, ya Kaini na ya Mũthamaki Zedekia. Rĩrĩa Kaini aakũririe mwerekera mũũru wa kwenda kũũraga Habili, Ngai aamwĩrire ũũ: “Warakara nĩkĩ? Na ningĩ watuka gĩthiithi nĩkĩ? Githĩ ũngĩĩka wega, ndũngĩĩtĩkĩrũo o nawe? No ningĩ kũngĩtuĩka atĩ ndũgwĩka wega-rĩ, wĩhia ũgũkuoheria o mũromo-inĩ; nakuo kwĩrirĩria kwaguo nĩgũkũrorete, no rĩrĩ, wee no nginya ũũhootage.” (Kĩam. 4:6, 7) Kaini ndaathikĩrĩirie na nĩ aatooririo nĩ mehia. Na githĩ ndeereheire ruo na mĩtangĩko mĩingĩ! (Kĩam. 4:11, 12) Ruo rũrĩa angĩaiguire nĩ ũndũ wa kũrũngwo nĩ Jehova rũtingĩarĩ rũnene rũkĩringĩthanio na rũrĩa eereheire.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
Tengʼera Kĩhĩtahĩtano-inĩ Ũrĩ na Ũkirĩrĩria
11 ‘Aira acio aingĩ mahaana ta itu,’ matiarĩ eroreri maathiĩte o kwĩrorera kana kuona mũtengʼeri kana timũ mendete ĩkĩhootana. Ithenya rĩa ũguo, maarĩ atengʼeri, kĩhĩtahĩtano-inĩ. Nĩ maahotete gũtengʼera wega na makarĩkia. O na gũtuĩka nĩ maakuire-rĩ, maarĩ njorua cia gũtengʼera iria ingĩekĩrire atengʼeri erũ ngoro marĩ kĩhĩtahĩtano-inĩ. Ta wĩcirie ũrĩa mũtengʼeri angĩigua, angĩmenya atĩ arĩa mamwĩroreire nĩ amwe a arĩa maarĩ njorua cia gũtengʼera. Na githĩ to erutanĩrie o ũrĩa wothe angĩhota? Aira acio a tene moonanirie atĩ thĩinĩ wa kĩhĩtahĩtano ta kĩu kĩa mũhaano, mũndũ no ahootane, o na kĩngĩkorũo kĩrĩ na moritũ maingĩ atĩa. Kwoguo, kũiga kĩonereria kĩa ‘aira acio mahaana ta itu’ meciria-inĩ mao, nĩ kũngĩateithirie Akristiano acio Ahibirania a karine ya mbere magĩe na ũmĩrĩru na ‘matengʼere kĩhĩtahĩtano-inĩ kĩu marĩ na ũkirĩrĩria’—o ta ũrĩa ithuĩ tũngĩhota gwĩka ũmũthĩ.
w89 12/15 22 kĩb. 10
Rutaga Magongona Marĩa Makenagia Jehova
10 Kwoguo Ahibirania nĩ maabataraga gwĩthema “[kũhĩtithio] nĩ morutani ma mĩthemba ngũrani na mageni” ma arĩa maagaathagĩrĩria wĩtĩkio wa Ayahudi. (Agalatia 5:1-6) Nĩgetha ngoro ĩhande wega ũhoro-inĩ wa ma, “[yongagĩrĩrũo] hinya nĩ ũtugi mũnene” wa Ngai no ti morutani ta macio. Kũroneka andũ amwe nĩ maakararanagĩria maũndũ megiĩ irio na magongona, ũndũ ũrĩa watũmire Paulo oige atĩ ngoro ndĩongagĩrĩrũo hinya nĩ “irio, o icio itagunaga arĩa macithingataga.” Mũndũ agunĩkaga kĩĩroho nĩ ũndũ wa wĩrutĩri wake harĩ Ngai na kuonania ngatho nĩ ũndũ wa ũkũũri, no ti ũndũ wa kũrũmbũiya maũndũ megiĩ kũrĩa irio cia mũthemba mũna kana gũtĩa mĩthenya ĩmwe. (Aroma 14:5-9) Ningĩ, igongona rĩa Kristo nĩ rĩaniinire magongona marĩa maarutagwo nĩ Alawii.—Ahibirania 9:9-14; 10:5-10.
SEPTEMBA 30–OKTOMBA 6
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | JAKUBU 1–2
“Njĩra Ĩrĩa Yerekagĩria Mũndũ Harĩ Mehia na Gĩkuũ”
g17.4 14
Magerio
Mũndũ ageragio rĩrĩa aragucĩrĩrio nĩ ũndũ, na makĩria ũndũ mũũru. Kwa ngerekano, rĩrĩa ũragũra indo no wone kĩndũ kĩragũkenia. No ũgĩe na rĩciria rĩa atĩ no ũiye kĩndũ kĩu na wage kũmenyeka. Ĩndĩ thamiri yaku ĩkarega. Kwoguo ũkeheria meciria macio na ũgathiĩ na mbere na mĩhangʼo yaku. Hĩndĩ ĩyo igerio rĩu nĩ rĩathira, na nĩ wahootana.
ŨRĨA BIBILIA YUGAGA
Kũgerio gũtitũmaga ũtuĩke mũndũ mũũru. Bibilia yonanagia atĩ ithuothe nĩ tũgeragio. (1 Akorintho 10:13) Ũndũ ũrĩa wa bata nĩ ũrĩa twĩkaga rĩrĩa twagerio. Andũ amwe marekaga merirĩria macio matarĩ mega mathiĩ na mbere meciria-inĩ mao na thutha-inĩ magekora makĩmahingia. Angĩ nao meheragia meciria macio na ihenya tondũ nĩ moĩ ti mega.
“O mũndũ ageragio na njĩra ya kũgucĩrĩrio na kũheenererio nĩ merirĩria make mwene.”—Jakubu 1:14.
g17.4 14
Magerio
Bibilia nĩ yonanagia ũrĩa mũndũ akinyagĩrĩra gwĩka mehia. Rĩandĩko rĩa Jakubu 1:15 riugaga ũũ: “Na merirĩria macio [moru] marĩkia kuoha nda maciaraga mehia.” Na njĩra nguhĩ, rĩrĩa twareka merirĩria moru maikare meciria-inĩ maitũ, tũkinyaga handũ tũkaremwo nĩ gwĩthema kũmahingia o ta ũrĩa mũtumia ũrĩ na nda atangĩthema kũgĩa mwana. Ĩndĩ no tũhote gwĩthema gũtuĩka ngombo cia merirĩria moru. No tũhote kũmatooria.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
it-2 253-254
Ũtheri
Jehova nĩwe “Ithe wa motheri ma igũrũ.” (Jak 1:17) To kũheana aheanĩte “riũa rĩrute ũtheri mũthenya, [na] akaheana mawatho ma mweri na njata nĩguo kũgĩe ũtheri ũtukũ” (Je 31:35) ĩndĩ nginya nĩwe Kĩhumo kĩa ũtheri wothe wa kĩĩroho. (2Ko 4:6) Watho wake, matuĩro make ma ciira, na kiugo gĩake ikoragwo irĩ ũtheri harĩ arĩa marekaga imatongorie. (Thb 43:3; 119:105; Thi 6:23; Isa 51:4) Mwandĩki wa Thaburi ooigire ũũ: “Kũgerera ũtheri waku nĩ tũhotaga kuona ũtheri.” (Thb 36:9; ringithania na Thb27:1; 43:3.) O ta ũrĩa ũtheri wa riũa ũthiaga ũkĩaraga kuuma rũcinĩ “o nginya mũthenya barigici,” no taguo ũtheri wa njĩra ya andũ arĩa athingu, ĩrĩa ĩmũrĩkagwo nĩ ũũgĩ wa ũngai, ũthiaga o ũkĩaraga. (Thi 4:18) Kũrũmĩrĩra njĩra ĩrĩa Jehova aheanĩte nĩ kũgerera ũtheri-inĩ wake. (Isa 2:3-5) No rĩrĩa mũndũ erorera maũndũ arĩ na muoroto mũũru, akoragwo nduma-inĩ nene ya kĩĩroho. O ta ũrĩa Jesu ooigire: “Angĩkorũo riitho rĩaku rĩrĩ na ũiru, mwĩrĩ waku wothe ũrĩkoragwo na nduma. Angĩkorũo ũtheri ũrĩa ũrĩ thĩinĩ waku kũna nĩ nduma-rĩ, kaĩ nduma ĩyo nĩ nene-ĩ!”—Mat 6:23; ringithania na Gũc 15:9; 28:54-57; Thi 28:22; 2Pe 2:14.
it-2 222 kĩb. 4
Watho
“Watho wa Mũthamaki.” “Watho wa mũthamaki” nĩguo ũkoragwo ũĩkaine na ũrĩ wa bata mũno gatagatĩ-inĩ ka mawatho marĩa matongoragia mĩikaranĩrie ya andũ marĩa mũthamaki angĩkorũo aheete andũ. (Jak 2:8) Kĩrĩkanĩro kĩa Watho kĩehocetie harĩ ngumo ya wendo, na rĩathani rĩrĩa riugĩte “no mũhaka wende mũndũ ũrĩa mũriganĩtie nake o ta ũrĩa wĩyendete wee mwene” (watho wa mũthamaki) nĩrĩo rĩarĩ rĩa kerĩ harĩ maathani marĩa Watho wothe o hamwe na ciugo cia anabii ciehocetie harĩ mo. (Mat 22:37-40) O na gũtuĩka Akristiano matikoragwo rungu rwa kĩrĩkanĩro kĩa Watho, makoragwo marĩ rungu rwa watho wa Mũthamaki Jehova, na Mũrũwe, Mũthamaki Jesu Kristo, nĩ ũndũ wa kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ.
g11/13 kar. 4-5
Ũrĩa Ũngĩaria na Mwana Waku Igũrũ Rĩgiĩ Gũtũmanĩra Ndũmĩrĩri cia Ũũra-thoni
Wanaigua atĩ mũtugo wa gũtũmanĩra ndũmĩrĩri cia ũũra-thoni nĩ ũtheremete mũno gatagatĩ-inĩ ka andũ ethĩ. Ĩndĩ no wĩyũrie ũũ, ‘Hihi mwana wakwa no eke ũguo?’
No wende kwaria na mwana waku igũrũ rĩgiĩ ũndũ ũcio, no hihi ũngĩaranĩria nake atĩa? Tũtanacokia kĩũria kĩu, reke twambe tuone kĩrĩa gĩtũmaga andũ ethĩ matũmanĩre ndũmĩrĩri icio cia ũũra-thoni na tuone wagĩrĩirũo kũrũmbũyania na ũhoro ũcio nĩkĩ.
GŨTHIAGA ŨGUO NĨKĨ?
Andũ amwe ethĩ matũmanagĩra ndũmĩrĩri cia ũũra-thoni nĩgetha mathakĩre mũndũ makenagio nĩwe.
Rĩmwe mũirĩtu no atũme mbica yake ya ũũra-thoni nĩ ũndũ wa gũtindĩkĩrĩrio nĩ mwanake eke ũguo.
Mwanake no atũmanĩre mbica ya ũũra-thoni ya mũirĩtu nĩgetha akenie arata ake kana akĩĩrĩhĩria thutha wa ndũgũ yake na mũirĩtu ũcio gũthira.
O ũrĩa wothe kũngĩkorũo kũrĩ, mũndũ mwĩthĩ ũrĩ na thimũ no ekore thĩna-inĩ mũnene. Ibuku rĩmwe rĩtagwo CyberSafe, riugaga atĩ gũtũmanĩra ndũmĩrĩri no gũcenjie ũtũũro wa mũndũ kaimana.
Andũ aingĩ matitaũkagĩrũo atĩ rĩrĩa mũndũ atũma mbica intaneti-inĩ, ndacokaga gũkorũo na ũhoti wa kuuga ũrĩa mbica ĩyo ĩkũhũthĩrũo. Riboti ĩmwe kuuma rũhonge-inĩ rwa ũtuĩria rwa Amerika (FBI), yoigire atĩ mũirĩtu ũmwe wa mĩaka 18 nĩ “eeyũragire thutha wa mbica yake arĩ njaga, ĩrĩa aatũmĩte na thimũ kũrĩ mwanake maarĩ ndũgũ, gũtũmĩrũo arutwo magana maingĩ a cukuru ĩrĩa aathomagĩra. Arutwo angĩ, arĩa maathire na mbere gũtũmanĩra mbica ĩyo, matuĩkaga nĩ maathumbũraga mũirĩtu ũcio mũno.”
Ningĩ gũtũmanĩra ndũmĩrĩri cia ũũra-thoni no gũtũme mũndũ ekore thĩna-inĩ kĩĩwatho. Kwa ngerekano, mabũrũri-inĩ mamwe mwana angĩtũmĩra ciana iria ingĩ mbica cia ũũra-thoni, athitangagĩrũo mahĩtia ma ponografĩ ya ciana na abataraga kwandĩkithio ta mũndũ ũnyitĩtwo nĩ ũndũ wa mahĩtia ma ngomanio. O nawe ũrĩ mũciari, no ũthitangwo angĩkorũo thimũ ĩrĩa yahũthĩrũo yandĩkithĩtio na rĩĩtwa rĩaku kana nĩ ũndũ wa kwaga kuoya ikinya rĩa kũgirĩrĩria mwana waku gũtũmanĩra ndũmĩrĩri cia ũũra-thoni.
ŨRĨA ŨNGĨKA
Heana mawatho ma ĩmwe kwa ĩmwe. O na gũtuĩka ndũngĩhota kũgirĩrĩria ũrĩa mwana waku arahũthĩra thimũ hingo ciothe, no ũtigĩrĩre atĩ nĩ amenya mawatho maku, o hamwe na moimĩrĩro ma kuuna mawatho macio. Ningĩ ririkana atĩ ũrĩ mũciari, ũrĩ na kĩhooto gĩa kũrora ũrĩa mwana waku arahũthĩra thimũ.—Ũtaaro wa Bibilia: Aefeso 6:1.
Teithia mwana waku ecirie igũrũ rĩgiĩ thĩna ũcio. No ũmwĩre ũũ: “Nĩ kũrĩ mawoni maingĩ megiĩ nĩ ndũmĩrĩri ta irĩkũ ingĩrũo nĩ cia ũũra-thoni. Wee ũngiuga nĩ ta irĩkũ?” “Wee ũngiuga nĩ mbica ta irĩkũ itakoragwo irĩ njega?” “Mabũrũri mamwe makoragwo na watho uugaga atĩ mwana angĩtũmanĩra mbica ya mwana ũngĩ ũrĩ njaga athitangagĩrũo wĩki-naĩ. Nĩ wonaga ta gũtũmanĩra mbica ta icio kũrĩ kũũru ũguo?” “Gũtũmanĩra ndũmĩrĩri cia ũũra-thoni ũkoragwo ũrĩ mũtugo mũũru nĩkĩ?” Thikĩrĩria na kinyi mwĩcirĩrie wake na ũmũteithie gwĩciria moimĩrĩro ma gũtũmanĩra ndũmĩrĩri ta icio.—Ũtaaro wa Bibilia: Ahibirania 5:14.
Mũhe ngerekano ya ũndũ ũngĩkĩka. No ũũrie mũirĩtu waku ũũ: “Mũirĩtu angĩtindĩkĩrĩrio nĩ mwanake amũtũmĩre mbica ya ũũra-thoni-rĩ, agĩrĩirũo gwĩka atĩa? Etĩkĩre nĩgetha ũrata wao ndũgathire? Arege no athiĩ o na mbere gũthakanĩra nake? Aniine ũrata ũcio? Ere mũndũ ũngĩ mũgima?” Teithia mũirĩtu waku gwĩcũrania ũhoro ũcio. Na no ũhũthĩre njĩra o ta ĩyo gũteithia mwanake waku.—Ũtaaro wa Bibilia: Agalatia 6:7.
Teithia mwana waku one bata wa gũkorũo arĩ mũndũ mwega. Mũũrie ciũria ta ici: Wee wonaga ngumo njega ĩrĩ ya bata nĩkĩ? Ũngĩenda andũ makũmenye ũrĩ mũndũ wa mĩtugo ĩhaana atĩa? Ũngĩigua atĩa ũngĩconorithia mũndũ na njĩra ya gũtũmanĩra mbica yake ĩtarĩ njega? Ũngĩigua atĩa ũngĩka ũrĩa kwagĩrĩire? Teithia mwana waku ‘gũtũũria thamiri njega.’—1 Petero 3:16.
Mũigĩre kĩonereria kĩega. Bibilia yugaga atĩ ũũgĩ ũrĩa uumaga kũrĩ Ngai ũkoragwo ũrĩ mũtheru na ndũrĩ ũhinga. (Jakubu 3:17) Hihi mĩtugo yaku nĩ ĩtwaranaga na ciugo icio? Ibuku rĩa CyberSafe, riugaga ũũ: “Nĩ tũrabatara kũiga kĩonereria kĩega ithuene na tũtikerorere mbica kana website iria itagĩrĩire kana itetĩkĩrĩtio.”