Mabuku Marĩa Magwetetwo Thĩinĩ wa Kabuku ka Mũcemanio wa Ũtũũro na Ũtungata
JANŨARĨ 4-10
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | MAŨNDŨ MA ALAWII 18-19
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w06 6/15 22 kĩb. 11
“Nĩ Nyendete Watho Waku Mũno!”
11 Ũndũ wa kerĩ wĩgiĩ Watho wa Musa ũrĩa wonanagia ũrĩa Ngai aarũmbũyagia andũ ake, nĩ atĩ nĩ kwarĩ na kĩhooto gĩa kũhaara. Jehova aathanĩte atĩ Mũisiraeli angĩagethire maciaro ma mũgũnda, andũ arĩa athĩni nĩ maagĩrĩirũo gwĩtĩkĩrio monganie maciaro marĩa maatigarĩtio nĩ agethi. Arĩmi matiaagĩrĩirũo kũgetha biũ rũteere-inĩ rwa mĩgũnda yao, kana monganie matigari ma thabibũ kana mĩtamaiyũ. Mũndũ angĩariganĩirũo nĩ itĩa mũgũnda-inĩ ndaagĩrĩirũo gũcicokera. Mũbango ũcio woonanagia wendo harĩ andũ arĩa athĩni, andũ a kũngĩ, ciana cia ndigwa na atumia a ndigwa. Nĩ ma kũhaara nĩ kwabataranagia kĩyo, no kũgerera njĩra ĩyo andũ nĩ mangĩethemire kũhoya irio.—Maũndũ ma Alawii 19:9, 10; Gũcokerithia Maathani 24:19-22; Thaburi 37:25.
w02 2/1 29
Ciũria Kuuma Kũrĩ Athomi
Hihi Akristiano nĩ magĩrĩirũo gwathĩkĩra mawatho mothe marĩa maarĩ Watho-inĩ wa Musa megiĩ kĩhiko gatagatĩ-inĩ ka andũ metainwo?
Watho ũrĩa Jehova aaheete rũrĩrĩ rwa Isiraeli, ndwagwetete maũndũ maingĩ megiĩ ũhiki kana mĩtaratara ya kũrũmĩrĩrũo. O na kũrĩ ũguo, nĩ waheanĩte mĩkaana ĩgiĩ andũ arĩa matagĩrĩire kũhikania. Kwa ngerekano, thĩinĩ wa Maũndũ ma Alawii 18:6-20, nĩ haheanĩtwo mĩkaana ĩgiĩ ihiko itagĩrĩire gatagatĩ ka ‘andũ a hakuhĩ metainwo.’ Mĩhari ĩyo nĩ ĩtaarĩirie na njĩra ndikĩru, andũ a hakuhĩ arĩa mataagĩrĩirũo gũkomania hamwe. Hatarĩ nganja, Akristiano matikoragwo rungu rwa Watho wa Musa o na kana maathani marĩa maarĩ thĩinĩ waguo. (Aefeso 2:15; Akolosai 2:14) No ũguo ti kuuga atĩ Akristiano nĩ magĩrĩirũo kũhũthia ũndũ ũcio, rĩrĩa marathuura mũndũ wa kũhikania nake. Nĩ harĩ itũmi cigana ũna cia kuuga ũguo.
Wa mbere, nĩ kũrĩ mawatho ma thirikari magiragia kĩhiko gatagatĩ ka andũ a hakuhĩ metainwo, na Akristiano nĩ magĩrĩirũo gwathĩkĩra mawatho ma bũrũri ũrĩa makoragwo. (Mathayo 22:21; Aroma 13:1) Mawatho macio nĩ makoragwo matiganĩte kuuma kũndũ kũmwe nginya kũrĩa kũngĩ. Mahinda maya gĩtũmi kĩnene gĩa kũiga mawatho ta macio, nĩ mathĩna marĩa ciana igĩĩtwo nĩ andũ a thakame ĩmwe igĩaga namo. Nĩ kũĩkaine wega atĩ andũ a hakuhĩ metainwo mangĩhikania, kwĩ na ũhotekeku atĩ ciana iria mangĩgĩa ikorũo na mawathe kana mĩrimũ. Nĩ ũndũ wa gĩtũmi kĩu na ‘gwathĩkĩra athani arĩa anene,’ Akristiano arĩa marenda kũingĩra kĩhiko-inĩ nĩ mathĩkagĩra mawatho ma kwao megiĩ kĩhiko.
Wa kerĩ, nĩ gũkoragwo na maũndũ marĩa metĩkĩrĩku na marĩa matarĩ metĩkĩrĩku kũringana na kũrĩa mũndũ aikaraga. Hakuhĩ o ũndũire nĩ ũrĩ mawatho na maũndũ marĩa marũmagĩrĩrũo marĩa magiragia ihiko gatagatĩ-inĩ ka andũ a thakame ĩmwe na matũmaga ihiko ta icio cioneke itagĩrĩire. O na gũtuĩka ũndũire ngũrani nĩ ũkoragwo na mawatho maguo ngũrani megiĩ arĩa matagĩrĩire kũhikania, ibuku rĩtagwo Encyclopædia Britannica riugĩte ũũ: “O ũrĩa andũ mangĩkorũo makuhanĩrĩirie, noguo ũndũ ũcio wonagwo ũtagĩrĩire, na ngomanio gatagatĩ ka andũ ta acio ti njĩtĩkĩrĩku.” Nĩ ũndũ ũcio, o na angĩkorũo andũ arĩa marenda kũhikania matikuhanĩrĩirie kĩĩfamĩlĩ, Akristiano matihũthagia ũndũire wa kwao kana maũndũ marĩa monagwo magĩrĩire kwao nĩguo matigacambithie kĩũngano gĩa Gĩkristiano kana rĩĩtwa rĩa Ngai.—2 Akorintho 6:3.
Ũndũ ũngĩ twagĩrĩirũo gwĩciria ũhoro waguo nĩ thamiri. Andũ othe maciaragwo marĩ na ũhoti wa gũkũũrana ũndũ ũrĩa mwega na ũrĩa mũũru. (Aroma 2:15) Thamiri ciao nĩ imeeraga ũndũ ũrĩa mwega na ũrĩa mũũru, tiga ikorirũo nĩ ithũkĩtio kana igakua nĩ ũndũ wa kũrũmĩrĩra mĩtugo ĩtagĩrĩire. Jehova nĩ aagwetire ũndũ ũcio, rĩrĩa aaheire Aisiraeli watho wa gũkaanania kĩhiko gatagatĩ ka andũ a hakuhĩ metainwo. Bibilia yugaga ũũ: “Mũtikaneke ũrĩa andũ arĩa marĩ bũrũri wa Misiri mekaga, o kũu mwatũũraga, na mũtikaneke ũrĩa andũ arĩa marĩ bũrũri wa Kanaani mekaga, o kũu ndĩramũtwara. Na mũtigathiage na mĩthiĩre yao.” (Maũndũ ma Alawii 18:3) Akristiano nĩ matĩĩte thamiri ciao iria imenyeretio nĩ Bibilia, na matiĩtĩkagĩria ithũkio nĩ mawoni matagĩrĩire ma ndũrĩrĩ megiĩ wega na ũũru.—Aefeso 4:17-19.
Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũreruta? O na gũtuĩka Akristiano matirĩ rungu rwa Watho wa Musa, thamiri ciao nĩ imamenyithagia wega atĩ kĩhiko gatagatĩ ka andũ a hakuhĩ metainwo ta mũirĩtu na ithe, mwanake na nyina, kana andũ a nyina ũmwe ti gĩtĩkĩrĩku o na hanini kĩũngano-inĩ gĩa Gĩkristiano. O ũrĩa andũ a famĩlĩ marathiĩ maraihanĩrĩirie, Akristiano nĩ makũũranaga atĩ nĩ kũrĩ mawatho maigĩtwo megiĩ ihiko na nĩ kũrĩ maũndũ marĩa monagwo magĩrĩire ũndũire-inĩ. Maũndũ macio nĩ magĩrĩire kuoywo na ũritũ, nĩguo twathĩkagĩre watho wa Kĩĩmandĩko ũrĩa uugaga ũũ: “Kĩhiko nĩ kĩheagwo gĩtĩo nĩ andũ othe.”
JANŨARĨ 11-17
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | MAŨNDŨ MA ALAWII 20-21
“Jehova nĩ Amũraga Andũ Ake”
w04 10/15 11 kĩb. 12
Nĩ Ũgaakorũo Paradiso?
12 No nĩ harĩ ũndũ ũmwe tũtagĩrĩirũo kũhũthia. Ngai eerire Aisiraeli ũũ: “No mũhaka mũrũmagie maathani mothe marĩa ndĩramũhe ũmũthĩ, nĩgetha mũgĩe na hinya na mũringe mũthiĩ bũrũri-inĩ ũcio mũkawĩgwatĩre.” (Gũcokerithia Maathani 11:8) Bibilia nĩ ĩgwetete o rĩngĩ bũrũri ũcio thĩinĩ wa Maũndũ ma Alawii 20:22, 24 ĩkauga: “No mũhaka mũrũmagie mawatho makwa mothe na matuĩro makwa mothe ma ciira na mũmahingagie, nĩgetha bũrũri ũrĩa ndĩramũtwara mũikarage ndũkanamũtahĩke. Nĩkĩo ndamwĩrire ũũ: ‘Nĩ mũkeegwatĩra bũrũri wao, na nĩ ngaaũheana kũrĩ inyuĩ ũtuĩke igai rĩanyu, bũrũri ũiyũire iria na ũũkĩ.’” Nĩguo megwatĩre Bũrũri wa Kĩĩranĩro, Aisiraeli maagĩrĩire gũkorũo na ũrata mwega hamwe na Jehova Ngai. Tondũ Aisiraeli matiathĩkĩire Ngai, nĩkĩo eetĩkĩririe matahwo nĩ Ababuloni na marutwo bũrũri-inĩ wao.
it-1 1199
Igai
Nĩ kĩndũ o gĩothe gĩatigagĩrũo ũrĩa warĩ na kĩhooto gĩa kũgaya kana gũtigĩrũo thutha wa mwene gũkua. Nĩ kĩndũ o gĩothe mũndũ aamũkagĩra thutha wa gũtigĩrũo nĩ maithe make kana andũ arĩa maarĩ mbere yake. Ciugo cia Kĩhibirania iria ihũthĩrĩtwo nĩ na·chalʹ (na·chalahʹ). Cihutĩtie kwamũkĩra kana kũheana igai, na kaingĩ ũndũ ũcio wekagwo na njĩra ya gũtiganĩra. (Nda 26:55; Ezk 46:18) Kiugo ya·rashʹ rĩmwe kĩhũthagĩrũo kuonania ‘kũgaya’ no kaingĩ kĩhũthagĩrũo kuonania ‘kwĩgwatĩra’ hatarĩ ũhoro wa gũtiganĩra. (Kĩa 15:3; Ala 20:24) Ningĩ nĩ kĩonanagia ‘kweheria kana kũingata’ kũgerera mbaara. (Gũc 2:12; 31:3) Ciugo cia Kĩngiriki iria ciugĩte igai nĩ ihutanĩtie na kiugo kleʹros, kĩrĩa kĩambĩrĩria-inĩ kĩahũthagĩrũo kuuga “gũcuka mĩtĩ,” thutha ũcio gĩkĩhũthĩrũo kuuga “itemi” na thutha-inĩ “igai.”—Mat 27:35; Atũ 1:17; 26:18.
it-1 317 kĩb. 2
Nyoni
Thutha wa Mũiyũro, Nuhu nĩ aarutire igongona rĩa ‘ciũmbe iria ciũmbũkaga itarĩ thahu,’ o hamwe na nyamũ. (Kĩa 8:18-20) Thutha ũcio Ngai nĩ eetĩkĩririe andũ marĩage nyoni, no matikarĩage thakame yacio. (Kĩa 9:1-4; ringithania na Ala 7:26; 17:13.) Kwoguo gũkorũo atĩ nyoni imwe cioonagwo ‘itarĩ thahu,’ kuonanagia atĩ Ngai nĩ aaciĩtĩkĩrĩte irutagwo magongona. Bibilia yonanagia atĩ ũhoro-inĩ wĩgiĩ kũrĩa nyoni, gũtirĩ nyoni yoonagwo ‘ĩrĩ na thahu’ nginya rĩrĩa Watho wa Musa wambĩrĩirie. (Ala 11:13-19, 46, 47; 20:25; Gũc 14:11-20) Bibilia ndĩtaarĩirie kĩrĩa gĩatũmaga nyoni imwe cionwo ‘irĩ na thahu.’ O na gũtuĩka nyoni nyingĩ iria cioonagwo irĩ na thahu nĩ iria irĩaga nyama kana indo nguũ, ti ciothe ciarĩ cia mũthemba ũcio. Watho ũcio nĩ weeheririo rĩrĩa kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ kĩaambĩrĩirie ta ũrĩa Ngai oonirie Petero kĩoneki-inĩ.—Atũ 10:9-15.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
it-1 563
Gwĩtemenga
Watho wa Ngai nĩ wagirĩtie andũ gwĩtemenga magĩcakaĩra mũndũ mũkuũ. (Ala 19:28; 21:5; Gũc 14:1) Gĩtũmi nĩ tondũ Aisiraeli maarĩ andũ atheru na maamũrĩirũo Jehova. (Gũc 14:2) Kwoguo nĩ maagĩrĩirũo gwĩthema biũ mĩtugo ya ũhoi wa mĩhianano. Ningĩ gũcakaya na njĩra ĩkĩrĩtie njano na gwĩtemenga mwĩrĩ, maarĩ maũndũ mataagĩrĩire harĩ andũ maamenyaga wega ũrĩa akuũ mahaana, o hamwe na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa kũriũka. (Da 12:13; Ahi 11:19) Makĩria ma ũguo, watho ũcio wagirĩtie andũ gwĩtemenga nĩ ũngĩateithirie Aisiraeli gũtĩa mwĩrĩ wa mũndũ ũrĩa Ngai oombĩte.
JANŨARĨ 18-24
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | MAŨNDŨ MA ALAWII 22-23
“No Twĩrute Kuumana na Ciathĩ cia Ayahudi”
it-1 826-827
Gĩathĩ kĩa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie
Mũthenya wa mbere wa Gĩathĩ kĩa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie warĩ kĩgomano kĩamũre na ningĩ warĩ thabatũ. Mũthenya wa kerĩ wa Nisani 16, gĩtĩa kĩa maciaro ma mbere ma cairi, mũmera ũrĩa wakoragwo ũrĩ wa mbere gũkũra thĩinĩ wa Palestina, gĩatwaragwo kũrĩ mũthĩnjĩri-Ngai. Mbere ya gĩathĩ kĩu Aisiraeli matiaagĩrĩire kũrĩa ngano ya mũgethano, mũgate, kana mũtu mũhĩhie kuumana na magetha marĩa maagethete. Mũthĩnjĩri-Ngai aarutagĩra Jehova maciaro macio ma mbere na njĩra ya ngerekano, agacũgia gĩtĩa gĩa cairi mbere na thutha, na akaruta gatũrũme karĩ mwaka-inĩ wako wa mbere karĩ igongona rĩa njino, hamwe na igongona rĩa mũtu rĩtukanĩtio na maguta na igongona rĩa ndibei. (Ala 23:6-14) O na gũtuĩka thutha-inĩ athĩnjĩri-Ngai nĩ maacinaga cairi na mũtu kĩgongona-inĩ, mbere ĩyo gũtiarĩ na watho ta ũcio. Makĩria ma gũkorũo atĩ rũrĩrĩ rwĩ ruothe nĩ rwarutaga maciaro ma mbere, o famĩlĩ na mũndũ o wothe warĩ na igai thĩinĩ wa Isiraeli nĩ eetĩkagĩrio kũruta magongona ma gũcokia ngatho hĩndĩ ya gĩathĩ kĩu.—Tham 23:19; Gũc 26:1, 2.
Bata wa Gĩathĩ Kĩu. Kũrĩa mĩgate ĩtarĩ mĩkĩre ndawa ya kũimbia ihinda-inĩ rĩu, nĩ gwatwaranaga na ũtongoria ũrĩa Musa aaheetwo nĩ Jehova thĩinĩ wa Thama 12:14-20 ũrĩa waugĩte ũũ mũhari-inĩ wa 19: “Mĩthenya ĩyo mũgwanja gũtiagĩrĩire gũkorũo na mũtu mwĩkĩre ndawa ya kũimbia nyũmba-inĩ cianyu.” Thĩinĩ wa Gũcokerithia Maathani 16:3, mĩgate ĩtarĩ mĩkĩre ndawa ya kũimbia ĩtĩtwo “mĩgate ya mĩnyamaro,” na yaririkanagia Ayahudi o mwaka ũrĩa maaumĩte bũrũri wa Misiri na ihenya (rĩrĩa mataarĩ na ihinda rĩa gwĩkĩra mĩtu yao ndawa ya kũimbia [Thama 12:34]). Kwoguo nĩ maaririkanaga ũrĩa Aisiraeli maakũũrĩtwo kuuma harĩ mĩnyamaro na ũkombo, o ta ũrĩa Jehova aamerĩte atĩ “nĩguo ũririkanage mũthenya ũcio woimire bũrũri wa Misiri ũtũũro-inĩ waku wothe.” Kũririkana atĩ maarĩ na wĩyathi marĩ rũrĩrĩ, na atĩ Jehova nĩwe wamahonoketie kwarĩ mũthingi mwega wa gĩathĩ kĩa mbere harĩ ciathĩ ithatũ nene cia o mwaka cia Aisiraeli.—Gũc 16:16.
it-2 598 kĩb. 2
Pentekoste
Maciaro ma mbere ma ngano maarũmagĩrĩra mũtaratara ngũrani na maciaro ma mbere ma cairi. Icunjĩ igĩrĩ harĩ ikũmi cia eba cia mũtu mũhinyu wa ngano (lita 4.4) ciatukanagio na ndawa ya kũimbia ikarugwo mĩgate ĩĩrĩ. Aisiraeli maagĩrĩirũo kũrehe mĩgate ĩyo ‘kuuma mĩciĩ-inĩ yao,’ kuonania atĩ yarĩ mĩgate o ta ĩrĩa yarugagwo nĩ ũndũ wa kũrĩo nĩ andũ mũciĩ, no ti ta ĩrĩa yarugagwo ĩrĩ mĩgate mĩamũre. (Ala 23:17) Yarutagwo hamwe na magongona ma njino na magongona ma mehia, na nĩ kwarutagwo tũtũrũme twĩrĩ tũrĩ igongona rĩa ũiguano. Mũthĩnjĩri-Ngai aacũgagia mĩgate ĩyo na tũtũrũme tũu mbere ya Jehova, na njĩra ya kũiga moko make rungu rwa mĩgate ĩyo na icunjĩ cia tũtũrũme tũu agacicũgia mbere na thutha kuonania atĩ nĩ ciarutĩtwo mbere ya Jehova. Thutha wa mĩgate ĩyo na tũtũrũme tũu kũrutwo, ciatuĩkaga cia mũthĩnjĩri-Ngai nĩguo arĩe irĩ igongona rĩa ũiguano.—Ala 23:18-20.
w07 7/15 26
Ciũria Kuuma Kũrĩ Athomi
Tondũ magetha maambagĩrĩria rĩrĩa arũme othe a Isiraeli maakoragwo mathiĩte Gĩathĩ kĩa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie-rĩ, nũũ wagethaga maciaro ma mbere ma cairi marĩa maatwaragwo harĩa hatheru?
Watho wa Musa werĩte Aisiraeli ũũ: “Maita matatũ o mwaka, arũme anyu othe no mũhaka mathiage mbere ya Jehova Ngai waku handũ harĩa agaathuura: hĩndĩ ya Gĩathĩ kĩa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie, Gĩathĩ gĩa Ciumia, na Gĩathĩ gĩa Ithũnũ.” (Gũcokerithia Maathani 16:16) Kuuma hĩndĩ ya Mũthamaki Suleimani gũthiĩ na mbere, handũ harĩa Ngai aathuurĩte nĩ hekarũ ĩrĩa yarĩ Jerusalemu.
Gĩathĩ kĩa mbere harĩ ciathĩ ithatũ gĩekagwo kĩndũ mweri-inĩ wa Ĩpuro. Gĩetagwo Gĩathĩ kĩa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie na kĩambagĩrĩria mũthenya ũrĩa warũmagĩrĩra thutha wa Pasaka ĩrĩa yekagwo Nisani 14, gĩgathiĩ na mbere thikũ mũgwanja nginya Nisani 21. Mũthenya wa kerĩ wa gĩathĩ kĩu, Nisani 16, warĩ kĩambĩrĩria kĩa magetha ma mbere ma mwaka kũringana na karenda ya maũndũ ma ũthathaiya. Mũthenya ũcio, mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene ooyaga “gĩtĩa kĩa maciaro ma mbere” ma cairi, agagĩcũgia “mbere na thutha arĩ hau mbere ya Jehova” handũ-inĩ harĩa hatheru. (Maũndũ ma Alawii 23:5-12) Tondũ arũme othe maagĩrĩire gũkorũo Gĩathĩ-inĩ kĩa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie-rĩ, nũũ wagethaga maciaro macio?
Watho wa kũrutĩra Jehova maciaro ma mbere ma magetha hĩndĩ ya Gĩathĩ kĩa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie, waheetwo rũrĩrĩ rwĩ ruothe. No ti atĩ o mũndũ aagĩrĩirũo kũgetha na etwarĩre we mwene maciaro ma mbere handũ harĩa hatheru. Handũ ha ũguo, andũ maigana ũna nĩ mangĩekire ũguo ithenya rĩa rũrĩrĩ rwĩ ruothe. Kwoguo nĩ kũngĩatũmirũo andũ mũgũnda-inĩ wa cairi ũrĩa warĩ hakuhĩ, magethe gĩtĩa nĩ ũndũ wa Gĩathĩ kĩa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie. Ibuku rĩa Encyclopaedia Judaica rĩkĩarĩrĩria ũndũ ũcio riugĩte ũũ: “Cairi ĩngĩakorirũo ĩrĩ ngũrũ yarutagwo handũ hakuhĩ na Jerusalemu, kana ĩkarutwo handũ o hangĩ thĩinĩ wa Isiraeli. Yagethagwo nĩ arũme atatũ, o ũmwe wao arĩ na rũhiũ rwake rwa kũgetha na gĩkabũ.” Thutha ũcio mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene agatwarĩrũo gĩtĩa gĩa cairi nake akarutĩra Jehova.
Watho wĩgiĩ kũruta maciaro ma mbere ma magetha waheaga Aisiraeli mweke mwega wa kuonania ngatho ciao nĩ ũndũ wa kĩrathimo kĩa Jehova harĩ bũrũri wao na kũmahe magetha. (Gũcokerithia Maathani 8:6-10) No makĩria ma ũguo, igongona rĩu rĩarĩ “kĩĩruru kĩa maũndũ mega marĩa magooka.” (Ahibirania 10:1) Ũndũ ũmwe wa bata nĩ atĩ Jesu aariũkirio Nisani 16, mwaka wa 33 Mahinda Maitũ, mũthenya ũrĩa maciaro ma mbere ma magetha maarutagĩrũo Jehova. Ũhoro-inĩ wĩgiĩ Jesu, mũtũmwo Paulo aandĩkire ũũ: “Kristo nĩ ariũkĩtio kuuma kũrĩ arĩa akuũ arĩ we maciaro ma mbere harĩ arĩa makomete gĩkuũ-inĩ. . . . No o mũndũ ihinda-inĩ rĩake mwene: Kristo arĩ we maciaro ma mbere, thutha ũcio, arĩa marĩ a Kristo hĩndĩ ya gũkorũo kuo gwake.” (1 Akorintho 15:20-23) Gĩtĩa kĩa maciaro ma mbere kĩrĩa gĩacũgagio mbere na thutha nĩ mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene arĩ mbere ya Jehova, kĩarũgamagĩrĩra Jesu Kristo thutha wa kũriũkio, arĩ we wa mbere biũ kũriũkio kuuma kũrĩ arĩa akuũ akaheo muoyo wa tene na tene. Kwoguo Jesu nĩ aahingũrire njĩra ya andũ gũkũũrũo kuuma harĩ mehia na gĩkuũ.
JANŨARĨ 25-31
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | MAŨNDŨ MA ALAWII 24-25
“Mwaka wa Jubilii na Gũkũũrũo kwa Ihinda Rĩũkĩte”
it-1 871
Wĩyathi
Ngai Ũrĩa Ũheanaga Wĩyathi. Jehova nĩ Ngai ũheanaga wĩyathi. Nĩ aakũũrire rũrĩrĩ rwa Isiraeli kuuma ũkombo-inĩ thĩinĩ wa Misiri. Aameerire atĩ mangĩathire na mbere gwathĩkĩra maathani make gũtirĩ kĩndũ mangĩagire. (Gũc 15:4, 5) Daudi nĩ aaririe ũhoro wa “ũgitĩri” thĩinĩ wa nyũmba ndaya na igũrũ cia Jerusalemu. (Thb 122:6, 7) O na kũrĩ ũguo, Watho nĩ woigĩte atĩ mũndũ angĩakorirũo arĩ mũthĩni nĩ angĩeyendirie arutage wĩra wa ũkombo nĩguo ahingagie mabataro make na ma famĩlĩ yake. No ningĩ Watho nĩ woigĩte atĩ Mũhibirania ũcio nĩ angĩaheirũo wĩyathi mwaka-inĩ wa mũgwanja wa ũtungata wake wa ũkombo. (Tham 21:2) Mwaka-inĩ wa Jubilii (ũrĩa wokaga o mwaka wa 50), wĩyathi nĩ waheagwo andũ othe thĩinĩ wa bũrũri. Mũhibirania o wothe warĩ ngombo nĩ aarekagĩrĩrio, na mũndũ wothe agacoka mũgũnda-inĩ wake ũrĩa aagaĩte.—Ala 25:10-19.
it-1 1200 kĩb. 2
Igai
Tondũ mũgũnda wakoragwo ũrĩ wa famĩlĩ kuuma rũciaro nginya rũrĩa rũngĩ, ndũngĩendeirio mũndũ ũngĩ ũtuĩke wake biũ. Kwoguo mũgũnda weendagio kwa ihinda kũringana na maciaro marĩa ũngĩarutire, thogora waguo ũgatuo kũringana na mĩaka ĩrĩa yatigarĩte nginya Jubilii ĩkinye, na Jubilii yakinya mũgũnda ũcio wacokagĩrio mwene angĩkorũo ndwakũũrĩtwo Jubilii ĩtanakinya. (Ala 25:13, 15, 23, 24) Watho ũcio wahutĩtie nginya nyũmba iria ciakoragwo matũũra-inĩ matarĩ mathiũrũrũkĩrie na rũthingo tondũ cioonagwo irĩ gĩcunjĩ kĩa mĩgũnda ya gĩcagi-inĩ. No mũndũ angĩendirie nyũmba ĩrĩ itũũra-inĩ rĩirigĩre, aarĩ na kĩhooto gĩa kũmĩkũũra ihinda-inĩ rĩa mwaka ũmwe kuuma rĩrĩa amĩendia, no ihinda rĩu rĩathira yatuĩkaga ya mũndũ ũcio wamĩgũrĩte. No nyũmba iria ciarĩ matũũra-inĩ ma Alawii, ciakoragwo na kĩhooto gĩa gũkũũrũo hingo ciothe tondũ Alawii matiakoragwo na igai rĩa mĩgũnda.—Ala 25:29-34.
it-2 122-123
Jubilii
Watho wa Jubilii ũngĩarũmĩrĩirũo nĩ wagiragĩrĩria gũtikagĩe na thĩna ta ũrĩa ũkoragwo mabũrũri-inĩ maingĩ ũmũthĩ, tondũ gũkoragwo na ikundi igĩrĩ cia andũ, amwe atongu mũno na arĩa angĩ athĩni mũno. Ũndũ ũcio nĩ watũmaga bũrũri ũthiĩ na mbere tondũ gũtirĩ mũndũ wahinyagĩrĩrio kana akaga gũkorũo na uumithio nĩ ũndũ wa gũkorũo arĩ mũthĩni, no andũ othe nĩ mangĩahũthĩrire ũhoti wao na indo ciao gũkũria bũrũri. Nĩ ũndũ wa irathimo iria Jehova aaheaga Aisiraeli kũgerera mĩgũnda yao na gĩthomo kĩrĩa maathomithagio, mangĩakorirũo marĩ athĩki nĩ maakenagĩra gũkorũo na thirikari njega na makagaacĩra nĩ ũndũ wa gũkorũo magĩtongorio nĩ Ngai.—Isa 33:22.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w09 9/1 22 kĩb. 4
Rĩrĩa Warakara
Mũisiraeli angĩatharĩkĩire Mũisiraeli ũrĩa ũngĩ na amũkũũre riitho, Watho nĩ wetĩkĩrĩtie aherithio na njĩra o ta ĩyo. O na kũrĩ ũguo, ũcio wakũũrĩtwo riitho tiwe waagĩrĩirũo kwĩrĩhĩria harĩ ũcio wamũkũũrĩte kana harĩ mũndũ wa famĩlĩ yake. Watho woigĩte atĩ aagĩrĩirũo gũthiĩ kũrĩ atuanĩri ciira arĩa maamũrĩtwo nĩgetha marore ũndũ ũcio wega. Nĩ ũndũ wa andũ kũmenya atĩ mũndũ angĩatharĩkĩire mũndũ akĩendaga o nake angĩaherithirio na njĩra o ta ĩyo, ũndũ ũcio nĩ wateithagia andũ kwaga gwĩka maũndũ ta macio. No nĩ harĩ maũndũ mangĩ megiĩ ũndũ ũcio.
FEBRUARĨ 1-7
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | MAŨNDŨ MA ALAWII 26-27
“Ũrĩa Ũngĩamũkĩra Kĩrathimo kĩa Jehova”
w08 4/15 4 kĩb. 8
Regana na “Maũndũ Matarĩ Kĩene”
8 Hihi “Ũtonga” ũngĩtuĩka ngai na njĩra ĩrĩkũ? Kwa ngerekano, ta wĩcirie ũhoro wa ihiga rĩarĩ handũ mũgũnda-inĩ thĩinĩ wa Isiraeli ya tene. Ihiga ta rĩu nĩ rĩngĩahũthĩrirũo gwaka nyũmba kana rũthingo. No ihiga rĩu rĩngĩathondekirũo rĩtuĩke “gĩtugĩ gĩa kũhoywo” kana “ihiga rĩa gwacũhio,” nĩ rĩngĩatuĩkire mũhĩnga harĩ andũ a Jehova. (Alaw. 26:1) O ũndũ ũmwe na ũcio, mbeca nĩ cia bata. Nĩ tũcibataraga nĩguo tũhingie mabataro maitũ na nĩ tũcihũthagĩra ũtungata-inĩ wa Jehova. (Koh. 7:12; Luk. 16:9) No tũngĩthingata gwetha mbeca mũno nginya tũteanĩrie maũndũ maitũ ma kĩĩroho, mbeca ingĩtuĩka ngai harĩ ithuĩ. (Thoma 1 Timotheo 6:9, 10.) Thĩinĩ wa thĩ ĩno, andũ aingĩ monaga gũthingata ũtonga arĩ guo ũndũ ũrĩa wa bata makĩria, na kwoguo no mũhaka tũkorũo na mawoni marĩa magĩrĩire megiĩ mbeca.—1 Tim. 6:17-19.
it-1 223 kĩb. 3
Guoya Ũrĩa Wagĩrĩire
Nĩ ũndũ wa njĩra ĩrĩa Jehova aahũthĩrire Musa nayo na ũrĩa aahiũranirie nake, Musa nĩ eekire maũndũ ma magegania (Kĩhibirania, moh·raʼʹ) mbere ya andũ a Ngai. (Gũc 34:10, 12; Tham 19:9) Andũ arĩa maarĩ na wĩtĩkio nĩ maarĩ na guoya ũrĩa wagĩrĩire harĩ ũnene wa Musa. Nĩ maamenyaga atĩ Ngai aaragia kũgerera Musa. Ningĩ Aisiraeli nĩ maagĩrĩirũo gwĩtigĩra handũ harĩa hatheru ha Jehova. (Ala 19:30; 26:2) Ũguo nĩ kuuga atĩ nĩ maagĩrĩirũo kũhe handũ harĩa hatheru gĩtĩo, mathathayagie Jehova na njĩra ĩrĩa aathanĩte, na makoragwo na mĩthiĩre ĩringaine na mawatho make mothe.
w91 3/1 17 kĩb. 10
Reke “Thayũ wa Ngai” Ũgitagĩre Ngoro Cianyu
10 Jehova eerire rũrĩrĩ rwa Isiraeli ũũ: “Angĩkorũo nĩ mũrĩthiaga na mbere kũrũmĩrĩra mawatho makwa na mũkarũmia maathani makwa na mũkamahingagia-rĩ, nĩ ngaamuuragĩria mbura ihinda rĩayo rĩrĩa rĩagĩrĩire, naguo bũrũri ũcio ũkaruta maciaro maguo, na mĩtĩ ya gĩthaka ĩkaruta maciaro mayo. Nĩ ngaatũma bũrũri ũcio ũkoragwo na thayũ, na mũgaakomaga gũtarĩ mũndũ ũngĩtũma mwĩtigĩre; nĩ ngeeheria nyamũ njũru cia gĩthaka bũrũri-inĩ ũcio, na rũhiũ rwa njora rwa mbaara rũtigaatuĩkanĩria bũrũri-inĩ wanyu. Ngaathiaga ndĩ gatagatĩ-inĩ kanyu na nduĩke Ngai wanyu, na inyuĩ mũtuĩke andũ akwa.” (Maũndũ ma Alawii 26:3, 4, 6, 12) Aisiraeli nĩ mangĩagĩire na thayũ tondũ nĩ mangĩagitĩrirũo kuumana na thũ ciao, magĩe na indo cia kĩĩmwĩrĩ na ũrata wa hakuhĩ hamwe na Jehova. No mangĩagĩire na irathimo icio nĩ ũndũ wa gwathĩkĩra Watho wa Jehova.—Thaburi 119:165.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
it-2 617
Mĩrimũ
Ĩrĩa Ĩngĩokire nĩ Ũndũ wa Gũtiganĩria Watho wa Ngai. Rũrĩrĩ rwa Isiraeli nĩ rwaheetwo mũkaana atĩ rũngĩaregire kũhingia kĩrĩkanĩro kĩao hamwe na Ngai, nĩ ‘angĩatũmire mũrimũ gatagatĩ-inĩ kao.’ (Ala 26:14-16, 23-25; Gũc 28:15, 21, 22) Thĩinĩ wa Maandĩko, ũgima mwega wa mwĩrĩ kana wa kĩĩroho, ũhũtanĩtie na gũkorũo na kĩrathimo kĩa Ngai (Gũc 7:12, 15; Thb 103:1-3; Thi 3:1, 2, 7, 8; 4:21, 22; Kũg 21:1-4), naguo mũrimũ ũkahutania na mehia na kwaga gũkinyanĩra. (Tham 15:26; Gũc 28:58-61; Isa 53:4, 5; Mat 9:2-6, 12; Joh 5:14) O na gũtuĩka kũrĩ hĩndĩ Jehova Ngai we mwene aareheire andũ mũrimũ o rĩmwe ta Miriamu, Uzia, na Gehazi (Nda 12:10; 2Ma 26:16-21; 2Ath 5:25-27), kaingĩ kuonekaga atĩ mĩrimũ yokaga nĩ ũndũ wa moimĩrĩro matangĩthemeka ma mehia ma andũ kana ma rũrĩrĩ. Maagethaga kĩrĩa maahandaga; na kwoguo mĩĩrĩ yao ĩkagĩa mathĩna nĩ ũndũ wa mĩthiĩre yao mĩũru. (Ga 6:7, 8) Ũhoro-inĩ wĩgiĩ arĩa meeingĩragia ngomanio-inĩ itagĩrĩire, mũtũmwo Paulo ooigire atĩ Ngai ‘amatiganĩirie harĩ maũndũ matarĩ matheru, nĩguo mĩĩrĩ yao yagĩrũo gĩtĩo gatagatĩ-inĩ kao . . . makĩamũkĩra marĩhi mao mothe, marĩa maagĩrĩire mehia mao.’—Ro 1:24-27.
w09 8/1 30
Athomi Aitũ Maroria Atĩrĩ
Njagĩrĩirũo Kũruta Mũhothi Ũigana Atĩa?
“Ngai endete mũndũ ũheanaga akenete.” (2 Akorintho 9:7) Ciugo icio nĩ ciũĩkaine nĩ andũ milioni nyingĩ thĩinĩ wa thĩ. O na kũrĩ ũguo, andũ amwe a kanitha maiguaga ta maratindĩkĩrĩrio kũruta kĩndũ gĩkĩrĩte ũhoti wao. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, atongoria amwe a ndini nĩ maigagĩra arũmĩrĩri ao mũigana mũna wa kĩrĩa mekũhotha. Mameraga matware kanitha-inĩ gĩcunjĩ gĩa ikũmi gĩa kĩrĩa mũndũ onaga.
Hihi Bibilia nĩ yonanagia atĩ nĩ twagĩrĩirũo kũruta mũigana mũna wa mbeca ũrĩ mũhothi? Kĩũria nĩ, njagĩrĩirũo kũruta mũhothi ũigana atĩa?
Maũndũ Marĩa Maabataranagia na Mĩhothi ya Kwĩyendera Mahinda-inĩ ma Tene
Bibilia nĩ ĩkoragwo na mawatho ma ĩmwe kwa ĩmwe marĩa maaheetwo rũrĩrĩ rwa Isiraeli ma kuonania kĩrĩa Ngai aabataraga kuuma kũrĩ o. (Maũndũ ma Alawii 27:30-32; Ndari 18:21, 24; Gũcokerithia Maathani 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27) Ndaabataraga mamũhe indo matangĩahotire. Jehova aameerĩte atĩ mangĩathĩkĩire mawatho make, nĩ angĩamarathimire na atũme magaacĩre.—Gũcokerithia Maathani 28:1, 2, 11, 12.
Kũrĩ hĩndĩ Aisiraeli mangĩarutire mũhothi wa kwĩyendera mũnene kana mũnini kũringana na ũrĩa mangĩendire. Kwa ngerekano, rĩrĩa Mũthamaki Daudi aabangaga gwakĩra Jehova hekarũ andũ maarutire “taranda 5,000 cia thahabu.” (1 Maũndũ ma Matukũ ma Tene 29:7) Harĩ ũndũ ũngĩ ngũrani Jesu eeyoneire rĩrĩa aarĩ gũkũ thĩ. Oonire “mũtumia ũmwe wa ndigwa mũthĩni agĩikia tũthendi twĩrĩ twa thogora mũnini mũno” ithandũkũ-inĩ rĩa mĩhothi thĩinĩ wa hekarũ. Mũhothi wake waiganaga atĩa? Warĩ mũnini mũno tondũ nĩ ta mũcara wa mũthenya ũmwe ũgayanĩtio maita 64. O na kũrĩ ũguo, Jesu ooigire atĩ mũhothi ũcio mũnini warĩ mwĩtĩkĩrĩku.—Luka 21:1-4.
Hihi Akristiano nĩ Maigĩirũo Mũigana Mũna Ũrĩa Magĩrĩirũo nĩ Kũhotha?
Akristiano matikoragwo rungu wa Watho ũrĩa waheetwo Aisiraeli. Kwoguo matiigĩirũo mũigana ũrĩa magĩrĩirũo kũhe Ngai. O na kũrĩ ũguo, thĩinĩ wa kĩũngano gĩa Gĩkristiano, kũheana nĩ gũtũmaga mũndũ agĩe na gĩkeno kĩingĩ. Jesu Kristo we mwene ooigire ũũ: “Kũheana nĩ kũrĩ gĩkeno kĩnene gũkĩra kwamũkĩra.”—Atũmwo 20:35.
Aira a Jehova manyitaga mbaru wĩra wa thĩ yothe wa kũhunjia kũgerera mĩhothi ya kwĩyendera. Mĩhothi ĩyo ĩhũthagĩrũo gũcaba mabuku ta rĩrĩ ũrathoma, na gwaka na kũmenyerera kũrĩa mathathayagĩria, kũrĩa gwĩtagwo Nyũmba cia Ũthamaki. Gũtirĩ mĩhothi ĩhũthagĩrũo kũrĩha andũ mĩcara. Amwe arĩa merutagĩra gũtungata hĩndĩ ciothe wĩra-inĩ wa kũhunjia nĩ maheagwo mbeca cia kũmateithia gũthiĩ kũndũ gũtiganĩte na kũhingia mabataro mao. No gũtirĩ mũndũ wonaga arĩ na kĩhooto gĩa kwamũkĩra ũteithio ũcio. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, Aira a Jehova aingĩ marutaga wĩra wa kũhunjia matekwamũkĩra ũteithio wa kĩĩmbeca. Aingĩ nĩ marutaga wĩra nĩguo mahote kũhingia mabataro mao, o ta ũrĩa Paulo eekaga tondũ aarutaga wĩra wa gũthondeka hema.—2 Akorintho 11:9; 1 Athesalonike 2:9.
Mũndũ angĩenda kũruta mũhothi wa gũteithĩrĩria wĩra wa Aira a Jehova-rĩ, agĩrĩirũo kũruta ũigana atĩa? Mũtũmwo Paulo aandĩkire ũũ: “O mũndũ nĩ eke o ta ũrĩa atuĩte ngoro-inĩ yake, no ti atekwenda kana ta arĩ kũringĩrĩrio, nĩ gũkorũo Ngai endete mũndũ ũheanaga akenete.”—2 Akorintho 8:12; 9:7.
FEBRUARĨ 8-14
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | NDARI 1-2
“Jehova nĩ Abangaga Andũ Ake”
w94 12/1 9 kĩb. 4
Harĩa Ũthathaiya wa Jehova Wagĩrĩire Gũkorũo Ũtũũro-inĩ Witũ
4 Ũngĩarorire kambĩ ya Isiraeli marĩ werũ-inĩ ũrĩ handũ igũrũ-rĩ, nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩonire? Ũngĩonire hema nyingĩ ibangĩtwo wega, irĩ na andũ hakuhĩ milioni ithatũ kana makĩria, mabangĩtwo kũringana na ikundi cia mĩhĩrĩga ĩtatũ mwena wa rũgongo, wa mũhuro, wa irathĩro, na wa ithũĩro. Ũngĩakuhĩrĩirie makĩria, nĩ ũngĩonire andũ angĩ mabangĩtwo gatagatĩ ga kambĩ ĩyo. Ikundi icio inya nini cia hema ciarĩ cia famĩlĩ cia mũhĩrĩga wa Lawii. Naho gatagatĩ biũ ga kambĩ ĩyo, handũ haairigĩirũo na itambaya, haarĩ na mwako wa mwanya. Mwako ũcio wetagwo “hema ya gũtũnganwo” kana gĩikaro kĩamũre, na waakĩtwo nĩ Aisiraeli “marĩ na ũũgĩ” kũringana na mũhaano ũrĩa Jehova aaheanĩte.—Ndari 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Thama 35:10.
it-1 397 kĩb. 4
Kambĩ
Kambĩ ya Isiraeli yarĩ nene mũno. Kwarĩ na arũme 603,550 a gũthiĩ mbaara, atumia na ciana, andũ akũrũ na angĩ marĩ na mawathe, Alawii 22,000, na andũ “aingĩ matukanĩte,” na no kũhoteke othe maarĩ milioni ithatũ kana makĩria. (Tham 12:38, 44; Nda 3:21-34, 39) Nĩ gũkoragwo na mawoni matiganĩte megiĩ ũrĩa handũ hau maambĩte hema haaiganaga. Rĩrĩa maambĩte hema mangʼetheire Jeriko werũ-inĩ wa Moabi, kambĩ ĩyo ĩtaaragĩrio atĩ yaumĩte “Bethi-jeshimothu o nginya Abeli-shitimu.”—Nda 33:49.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
it-2 764
Kwandĩkithio
Nĩ mũbango wa gũtara na kwandĩkithia andũ kũringana na marĩĩtwa, mĩhĩrĩga, na famĩlĩ ciao. Andũ to gũtarũo tu maataragwo. Kwandĩkithio kũrĩa gũtaarĩirio thĩinĩ wa Bibilia gwateithagĩrĩria maũndũ-inĩ matiganĩte ta kũruta igooti, kũheana mawĩra thĩinĩ wa mbũtũ, kana (harĩ Alawii) kwamũrũo mawĩra-inĩ matiganĩte ma harĩa hatheru.
w08 7/1 21
Hihi nĩ Ũĩ?
Nĩ kĩĩ gĩtũmaga Bibilia ĩgwete ũhoro wa mĩhĩrĩga 12 ya Isiraeli na kwarĩ na mĩhĩrĩga 13?
Mĩhĩrĩga ya Isiraeli yaumanire na ariũ a Jakubu, ũrĩa wacenjirio rĩĩtwa agĩtwo Isiraeli. Jakubu aarĩ na ariũ 12, nĩo Rubeni, Simeoni, Lawii, Juda, Dani, Nafitali, Gadi, Asheri, Isakaru, Zebuluni, Jusufu, na Benjamini. (Kĩambĩrĩria 29:32–30:24; 35:16-18) Nĩ kwarĩ na mĩhĩrĩga yetanirio na ariũ 11 harĩ acio, no gũtirĩ mũhĩrĩga wetanirio na Jusufu. Ũrĩa gwathiire nĩ atĩ, mĩhĩrĩga ĩĩrĩ yetanirio na ariũ ake Efiraimu na Manase, arĩa maatuĩkire ciongo cia mĩhĩrĩga yao. Kwoguo mĩhĩrĩga yothe ya Isiraeli yarĩ 13. Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ kĩĩ gĩtũmaga Bibilia ĩgwete mĩhĩrĩga 12?
Gatagatĩ-inĩ ka Aisiraeli, arũme a mũhĩrĩga wa Lawii nĩ maamũrirũo nĩguo matungatage gĩikaro-inĩ kĩamũre kĩa Jehova na thutha-inĩ thĩinĩ wa hekarũ. Kwoguo o matiathuuragwo magatungate mbũtũ-inĩ. Jehova eerire Musa ũũ: “Mũhĩrĩga wa Lawii noguo ũtekwandĩkithia, na ndwagĩrĩirũo gũturanĩra mũigana wao hamwe na wa Aisiraeli acio angĩ. Wagĩrĩirũo kwamũra Alawii marũgamagĩrĩre gĩikaro kĩrĩa kĩamũre kĩa Ũira na marũgamagĩrĩre indo ciakĩo ciothe na marũgamagĩrĩre kĩndũ gĩothe gĩakĩo.”—Ndari 1:49, 50.
Ningĩ Alawii matiagaĩirũo handũ thĩinĩ wa Bũrũri wa Kĩĩranĩro. Handũ ha ũguo, maagaĩirũo matũũra 48 kũndũ gũtiganĩte thĩinĩ wa Isiraeli.—Ndari 18:20-24; Joshua 21:41.
Nĩ ũndũ wa itũmi icio igĩrĩ, mũhĩrĩga wa Lawii ndwataranagĩrio hamwe na mĩhĩrĩga ĩyo ĩngĩ. Nĩkĩo kaingĩ mĩhĩrĩga ya Isiraeli ĩtaragwo ĩrĩ 12.—Ndari 1:1-15.
FEBRUARĨ 15-21
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | NDARI 3-4
“Ũtungata wa Alawii”
it-2 683 kĩb. 3
Mũthĩnjĩri-Ngai
Rungu rwa Kĩrĩkanĩro kĩa Watho. Rĩrĩa Aisiraeli maarĩ ũkombo-inĩ Misiri, Jehova nĩ eeyamũrĩire marigithathi mothe ma ciana cia tũhĩĩ thĩinĩ wa Isiraeli rĩrĩa aaniinire marigithathi mothe ma Misiri ihũũra-inĩ rĩa ikũmi. (Tham 12:29; Nda 3:13) Nĩ ũndũ ũcio marigithathi macio maarĩ ma Jehova, mamũtungatagĩre na njĩra ya mwanya. Ngai nĩ angĩamũrire arũme acio maarĩ marigithathi thĩinĩ wa Isiraeli matungatage marĩ athĩnjĩri-Ngai na marũmbũyagie harĩa hatheru. No oonire kwagĩrĩire ahũthĩre arũme a mũhĩrĩga wa Lawii ũtungata-inĩ ũcio. Nĩ ũndũ ũcio agĩtĩkĩria arũme a mũhĩrĩga wa Lawii matungatage ithenya rĩa marigithathi ma mĩhĩrĩga ĩyo ĩngĩ 12 (na njiarũa cia ariũ a Jusufu, Efiraimu na Manase, cioonagwo irĩ mĩhĩrĩga ĩĩrĩ). Rĩrĩa andũ maatarirũo, kuoonekire atĩ marigithathi ma kuuma mweri ũmwe gũthiĩ na igũrũ ma mĩhĩrĩga ĩyo ĩngĩ maakĩrĩte arũme Alawii na andũ 273, kwoguo Ngai agĩathana o ũmwe wa acio 273 akũũrũo na cekeri 5 (dola 11 cia Amerika), na mbeca icio cianeagwo Haruni na ariũ ake. (Nda 3:11-16, 40-51) Mbere ya ũndũ ũcio wĩkĩkĩte, Jehova nĩ aamũrĩte arũme a famĩlĩ ya Haruni a mũhĩrĩga wa Lawii matungatage marĩ athĩnjĩri-Ngai thĩinĩ wa Isiraeli.—Nda 1:1; 3:6-10.
it-2 241
Alawii
Mawĩra Mao. Alawii maagayanĩtio famĩlĩ ithatũ kuuma harĩ ariũ a Lawii, nĩo Gerishoni (kana Gerishomu), Kohathu, na Merari. (Kĩa 46:11; 1Ma 6:1, 16) O famĩlĩ yagaĩirũo handũ hakuhĩ na gĩikaro kĩrĩa kĩamũre werũ-inĩ. Famĩlĩ ya Haruni harĩ Akohathu, yaambĩte hema mbere ya gĩikaro kĩrĩa kĩamũre mwena wa irathĩro. Akohathu acio angĩ maambĩte hema mwena wa mũhuro, nao Agerishoni mwena wa ithũĩro, na Amerari mwena wa rũgongo. (Nda 3:23, 29, 35, 38) Alawii nĩo maaheetwo wĩra wa kwamba, kwambũra, na gũkuua gĩikaro kĩrĩa kĩamũre. Ihinda rĩa gũthiĩ rĩakinya, Haruni na ariũ ake maarutaga mbathia ĩrĩa yagayanĩtie Harĩa Hatheru na Harĩa Hatheru Mũno makahumbĩra ithandũkũ rĩa ũira, magongona, na indo ingĩ nyamũre. Akohathu nĩo maakuuaga indo icio. Agerishoni maakuuaga itambaya cia hema, ciandarũa, mbathia, itaama iria ciacunjurĩte cia nja, na tũmĩkanda twa hema (ũguo nĩ kuuga tũmĩkanda twa gĩikaro kĩamũre), nao Amerari maakuuaga buremu, itugĩ, makinya, mĩcumarĩ ya hema, na tũmĩkanda twa hema (ũguo nĩ kuuga tũmĩkanda twa nja ĩrĩa yathiũrũrũkĩirie gĩikaro kĩamũre).—Nda 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9.
it-2 241
Alawii
Matukũ-inĩ ma Musa, Mũlawii aarutaga mawĩra make mothe arĩ na mĩaka 30, ta gũkuua gĩikaro kĩrĩa kĩamũre na indo ciakĩo rĩrĩa kĩrathaamio. (Nda 4:46-49) Nĩ kũrĩ mawĩra mangĩarutire marĩ na mĩaka 25, no ti marĩa maritũ ta gũkuua gĩikaro kĩrĩa kĩamũre. (Nda 8:24) Matukũ-inĩ ma Mũthamaki Daudi mĩaka ĩyo nĩ yanyihirio nginya 20. Gĩtũmi kĩrĩa Daudi aaheanire nĩ atĩ gĩikaro kĩrĩa kĩamũre gĩtingĩabatarire gũkuuo rĩngĩ (tondũ hekarũ nĩyo ĩngĩahũthagĩrũo handũ ha gĩikaro kĩu). Mũlawii aatigaga kũruta mawĩra make ma o mũhaka akinyia mĩaka 50. (Nda 8:25, 26; 1Ma 23:24-26) Alawii nĩ maabataraga gũkorũo moĩ Watho wega, tondũ kaingĩ nĩ meeragwo mathomere andũ na mamarute Watho ũcio.—1Ma 15:27; 2Ma 5:12; 17:7-9; Ne 8:7-9.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w06 8/1 23 kĩb. 13
Gwĩtigĩra Ngai nĩ Njĩra ya Kuonania Ũũgĩ
13 Nĩ ũndũ wa Daudi kwĩyonera ũrĩa Jehova aamũteithagia rĩrĩa aarĩ na mathĩna, nĩ aagĩire na guoya ũrĩa wagĩrĩire harĩ Ngai na akĩmwĩhoka makĩria. (Thaburi 31:22-24) No nĩ harĩ maita matatũ Daudi aagire gwĩtigĩra Ngai, na ũndũ ũcio ũgĩkorũo na moimĩrĩro moru mũno. Riita rĩa mbere nĩ rĩrĩa aabangire ithandũkũ rĩa kĩrĩkanĩro rĩtwarũo Jerusalemu rĩkuuĩtwo na gakaari ga gũkururio, handũ ha gũkuuo nĩ Alawii marĩigĩrĩire ciande-inĩ ta ũrĩa Watho wa Ngai waugĩte. Rĩrĩa Uza, ũrĩa watongoragia gakaari kau aanyitire Ithandũkũ rĩu nĩgetha rĩtikagwe, aakuire hau hau “nĩ ũndũ wa gĩĩko kĩu eekire gĩtagĩrĩire.” Nĩ ma Uza nĩ eekire mehia maritũ, no kĩrĩa gĩatũmire ũndũ ũcio mũũru wĩkĩke nĩ Daudi kwaga gũtĩa Watho wa Ngai. Gwĩtigĩra Ngai nĩ gwĩka maũndũ kũringana na ũrĩa we athanĩte.—2 Samueli 6:2-9; Ndari 4:15; 7:9.
FEBRUARĨ 22-28
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | NDARI 5-6
“Ũngĩĩgerekania Atĩa na Anaziri?”
it-2 477
Mũnaziri
Nĩ harĩ maũndũ matatũ maakaananĩtio harĩ mũndũ o wothe ũngĩehĩtire mwĩhĩtwa wa gũtuĩka Mũnaziri: (1) Ndaagĩrĩirũo kũnyua kĩndũ o gĩothe kĩngĩatũmire arĩĩo, na ndaagĩrĩirũo kũrĩa kĩndũ o gĩothe kiumanĩte na thabibũ, ikorũo irĩ thabibũ njĩthĩ, njĩru, kana nyũmithie, na ndaagĩrĩirũo kũnyua kĩndũ o gĩothe kiumanĩte nacio, ikorũo irĩ cia mũgethano kana ngagatie. (2) Ndaagĩrĩirũo kwenja njuĩrĩ ya mũtwe wake. (3) Ndaagĩrĩirũo kũhutia kĩimba, o na akorũo nĩ kĩa mũndũ wa hakuhĩ wa famĩlĩ ta ithe, nyina, mũrũ wa nyina, kana mwarĩ wa nyina.—Nda 6:1-7.
Mĩĩhĩtwa ya Mwanya. Mũndũ ũrĩa wehĩtaga mwĩhĩtwa ũcio wa mwanya aagĩrĩirũo “gũtũũra arĩ Mũnaziri harĩ Jehova,” ũguo nĩ kuuga eyamũrĩire Jehova, no ti nĩgetha eyonanie harĩ andũ. ‘Aakoragwo arĩ mũtheru harĩ Jehova matukũ-inĩ mothe marĩa aakoragwo arĩ Mũnaziri.’—Nda 6:2, 8.
Kwoguo maũndũ marĩa Anaziri maagĩrĩirũo kũhingia, moonanagia ũndũ wa mwanya ũthathaiya-inĩ wa Jehova. O ta ũrĩa mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene ataagĩrĩirũo kũhutia kĩimba o na kĩa mũndũ wa hakuhĩ wa famĩlĩ tondũ ũtungata wake warĩ mũtheru, o nake Mũnaziri ndaagĩrĩirũo gwĩka ũguo. Tondũ mawĩra marĩa mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene na athĩnjĩri-Ngai acio angĩ meehokeirũo maarĩ maritũ, matiaagĩrĩirũo kũnyua ndibei kana kĩndũ kĩngĩtũma marĩĩo makĩruta mawĩra mao mbere ya Jehova.—Ala 10:8-11; 21:10, 11.
Makĩria ma ũguo, Mũnaziri (Kĩhibirania, na·zirʹ) ‘aaikaraga arĩ mũtheru na njĩra ya kũreka njuĩrĩ ya mũtwe wake ĩkũre,’ na ũndũ ũcio nĩ watũmaga andũ angĩ mahiũhe kũmenya atĩ aarĩ Mũnaziri. (Nda 6:5) Kiugo o kĩu gĩa Kĩhibirania na·zirʹ nĩ kĩahũthagĩrũo kwaria ũhoro wa ‘mĩthabibũ ĩtarĩ mĩcehe’ mĩaka-inĩ ya Thabatũ na Jubilii. (Ala 25:5, 11) Ũndũ ũngĩ wa mwanya nĩ atĩ kabaati ga thahabu karĩa kaarĩ mwena wa mbere wa kĩremba kĩa mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene, karĩa kaandĩkĩtwo ciugo “Ũtheru nĩ wa Jehova,” geetagwo “rũũri rũrĩa rũtheru rwa kwamũrũo [Kĩhibirania, neʹzer, na kĩrutĩtwo harĩ kiugo kĩmwe na na·zirʹ].” (Tham 39:30, 31) O na thũmbĩ ĩrĩa yekĩragwo nĩ athamaki a Isiraeli arĩa maaitĩrĩirio maguta yetagwo neʹzer. (2Sa 1:10; 2Ath 11:12) Mũtũmwo Paulo aaugire atĩ thĩinĩ wa kĩũngano gĩa Gĩkristiano, mũtumia aheetwo njuĩrĩ ndaihu ithenya rĩa kĩndũ gĩa kũhumbĩra mũtwe. Ĩmũririkanagia atĩ matiiganaine na mũndũrũme, na nĩ agĩrĩirũo kwĩnyihĩria mũbango wa Ngai wa ũnene. Kwoguo maũndũ ta kwaga kwenja njuĩrĩ (ũndũ ũtarĩ wa ndũire harĩ mũndũrũme), gwĩthema ndibei biũ, o hamwe na bata wa mũndũ gũkorũo arĩ mũtheru na atethahĩtie, maaririkanagia Mũnaziri bata wa kwĩima na kwĩnyihĩria wendi wa Jehova biũ.—1Ko 11:2-16.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w05 1/15 30 kĩb. 2
Ciũria Kuuma Kũrĩ Athomi
O na kũrĩ ũguo, Samusoni aarĩ Mũnaziri na njĩra ya mwanya. Mbere ya Samusoni aciarĩtwo, mũraika wa Jehova eerire nyina ũũ: “Atĩrĩrĩ, nĩ ũkuoha nda na ũciare mwana wa kahĩĩ, na rwenji rũtiagĩrĩire kũhutia mũtwe wake, nĩ gũkorũo mwana ũcio agaakorũo arĩ Mũnaziri wa Ngai kuuma aciarũo, na nĩ agaatongoria harĩ kũhonokia Isiraeli kuuma guoko-inĩ kwa Afilisti.” (Atiirĩrĩri Bũrũri 13:5) Samusoni ti kwĩhĩta eehĩtire nĩguo atuĩke Mũnaziri. Nĩ kwamũrũo aamũrirũo nĩ Ngai, na aagĩrĩire gũkorũo arĩ Mũnaziri ũtũũro wake wothe. Mũkaana wĩgiĩ kwaga kũhutia kĩimba ndwamũhutagia. Korũo nĩ wamũhutagia na ahutie kĩimba, ũngĩarĩ ũndũ mũritũ harĩ we kwambĩrĩria Ũnaziri rĩngĩ tondũ waambĩrĩirie aciarũo na warĩ wa ũtũũro wake wothe. Nĩ ũndũ ũcio, maũndũ marĩa meerĩgagĩrĩrũo harĩ andũ arĩa maarĩ Anaziri ũtũũro wao wothe, maarĩ ngũrani na ma andũ arĩa maatuĩkaga Anaziri na kwĩyendera.
w06 1/15 32
“Maandĩko ma Tene Biũ Marĩa Moĩkaine ma Bibilia”
Mĩaka 25 mĩhĩtũku, athuthuria a maũndũ ma tene a Isiraeli nĩ moonire indo cia mwanya. Kaburi-inĩ ĩmwe Mũkuru-inĩ wa Hinomu thĩinĩ wa Jerusalemu, nĩ moonire ikũnjo igĩrĩ nini cia betha ciarĩ na maandĩko ma Bibilia. Ikũnjo icio cioonekire ciarĩ cia mbere ya rĩrĩa Babuloni yaanangire Jerusalemu mwaka-inĩ wa 607 M.M.M. Maandĩko macio maarĩ na ciugo cia irathimo imwe iria igwetetwo thĩinĩ wa Ndari 6:24-26. Ningĩ nĩ haarĩ na rĩĩtwa rĩa Ngai, Jehova, maita maigana ũna ikũnjo-inĩ icio cierĩ. Maandĩko macio mataarĩirio atĩ “nĩmo indo cia tene biũ cia mahinda ma tene iria irĩ na mĩhari kuuma maandĩko-inĩ ma Kĩhibirania.”
O na kũrĩ ũguo, athomi amwe maaugire atĩ ikũnjo icio itiarĩ cia mahinda macio, na atĩ ciaandĩkĩtwo karine-inĩ ya kerĩ Mbere ya Mahinda Maitũ. Ũndũ ũmwe watũmaga mauge atĩ itiarĩ cia mahinda macio nĩ atĩ mbica iria ciahũũrĩtwo kĩambĩrĩria-inĩ cia ikũnjo icio igĩrĩ, itiarĩ theũku wega ũndũ mangĩahotire gũcithuthuria. Nĩguo mamenye ciarĩ cia hĩndĩ ĩrĩkũ, athomi nĩ maambĩrĩirie gũcithuthuria rĩngĩ. Nĩ maahũũrire ikũnjo icio cierĩ mbica cikũhota kuoneka wega na macini cia kĩĩrĩu. Maumĩrĩra ma ũthuthuria ũcio mwerũ nĩ maacabirũo. Hihi nĩ maũndũ marĩkũ athomi acio maamenyire?
Wa mbere, athuthuria acio maaugire atĩ maũndũ marĩa moonekire megiĩ ikũnjo icio, moonanirie atĩ ciarĩ cia mbere ya rĩrĩa Aisiraeli maatwarirũo ithamĩrio Babuloni. Kũringana na ũhoro ũrĩa moonire wĩgiĩ ikũnjo icio ta ũrĩa ciahaanaga na ũrĩa ciaandĩkĩtwo, cioonekire atĩ ciarĩ cia mahinda macio, ũguo nĩ kuuga ciarĩ cia mũthia-inĩ wa karine ya mũgwanja Mbere ya Mahinda Maitũ. Na mũthia-inĩ, mathuthuria ũhoro wĩgiĩ ũrĩa ciugo cia ikũnjo icio ciaandĩkĩtwo, maaugire ũũ: “Mwandĩkĩre wa ikũnjo icio nĩ ũhaanaine na ũthuthuria ũrĩa wekĩtwo wĩgiĩ indo cia tene wĩgiĩ ũrĩa ciahaanaga na ũrĩa ciaandĩkĩtwo, na ũndũ ũcio ũkonania atĩ ciarĩ cia mahinda ma tene.”
Ibuku rĩtagwo Bulletin of the American Schools of Oriental Research rĩaugire ũũ ũhoro wĩgiĩ ũthuthuria ũrĩa wekĩtwo wĩgiĩ ikũnjo icio cierĩ, iria ningĩ ciũĩkaine ta maandĩko ma Ketef Hinnom: “No tũnyite mbaru ũrĩa athuthuria acio maaugire, atĩ maandĩko marĩa maarĩ ikũnjo-inĩ icio nĩmo maandĩko ma tene biũ marĩa moĩkaine ma Bibilia.”