Kũruta Ciana Kwĩgirĩrĩria

HARĨA THĨNA ŨKAGĨRA

Ta hũũra mbica ũrĩ na mwana wa mĩaka ĩtandatũ ũtahotaga kwĩgirĩrĩria. Angĩona kĩndũ kĩmũkenie, arehaga thĩna anengerũo hau hau! Na angĩrakara, ambagĩrĩria kũrĩra agĩkayũrũrũkaga. No ũmake nginya wĩyũrie atĩrĩ, ‘Hihi mwana ũigana ũũ nĩ agĩrĩirũo gũkorũo ahaana ũguo? Hihi nĩ egũcenjia o ũrĩa arakũra, kana rĩrĩ nĩrĩo ihinda rĩa kwambĩrĩria kũmũruta kwĩgirĩrĩria?’

GŨTHIAGA ŨGUO NĨKĨ?

Mahinda-inĩ maya andũ aingĩ matiĩgiragĩrĩria. Dr. David Walsh aandĩkire ũũ: “Mahinda-inĩ maya andũ agima na ciana maiguaga gũkĩrũo atĩ mũndũ agĩrĩirũo nĩ gwĩka ũrĩa arenda.”a

Kũruta ciana kwĩgirĩrĩria kuuma irĩ nini nĩ ũndũ wa bata. Athuthuria amwe nĩ meekire ũthuthuria kwa ihinda, makĩhe twana tũigana ũna twa mĩaka ĩna thuiti o kaana thuiti ĩmwe, no magĩtwĩra atĩ no tũthuure kũrĩa thuiti ĩyo hau hau kana tweterere ihinda inini nĩguo tũheo thuiti ĩngĩ nĩ ũndũ wa kuonania ngumo ya wetereri. Thutha-inĩ rĩrĩa ciana icio cianenehire na ikĩrĩkia cukuru ya sekondarĩ, iria ciahotete kuonania wetereri irĩ na mĩaka ĩna, mũtũũrĩre wacio nĩ wagacĩrĩte gũkĩra wa ciana iria itonanirie ngumo ĩyo.

Moimĩrĩro ma Kwaga gũciruta kwĩgirĩrĩria no makorũo marĩ moru. Athuthuria moigaga atĩ mũrutĩre wa wĩra wa meciria ma mwana nĩ ũhutagio mũno nĩ maũndũ marĩa ageragĩra agĩkũra. Dr. Dan Kindlon ataarĩirie ũndũ ũcio ũũ: “Tũngĩheaga ciana citũ kĩrĩa gĩothe cietia, na tũkaaga gũciruta gweterera, gũkirĩrĩria ũndũ mũna, na gũtooria magerio, mwĩcirĩrie wacio nĩ wagaga kũgĩa na mogarũrũku marĩa mangĩcihotithia kũhiũrania na ũtũũro na njĩra njega thutha-inĩ.”b

ŨRĨA ŨNGĨKA

Iga kĩonereria kĩega. Hihi wee nĩ wonanagia ngumo ya kwĩgirĩrĩria? Hihi mwana waku nĩ onaga ũkĩrakara rĩrĩa wahingĩrĩrio nĩ ngaari ingĩ barabara-inĩ, kana akona ũkĩhĩtũka andũ arĩa marĩ mbere yanyu mũkĩgũra, kana akona ũgĩtinia andũ na mĩario rĩrĩa mũraaria? Kindlon aandĩkire ũũ: “Njĩra ĩrĩa njega mũno ya gũteithia ciana citũ gũkũria ngumo ya wetereri nĩ ithuĩ ene gũkorũo tũkĩonania ngumo ĩyo.”​—Ũtaaro wa Bibilia: Aroma 12:9.

Ruta mwana waku ũhoro wa moimĩrĩro. Gũkĩringana na mĩaka ĩrĩa mwana waku arĩ nayo, mũteithie kuona ũguni wa kwĩgirĩrĩria na moimĩrĩro moru ma kwaga gwĩka ũguo. Kwa ngerekano, mwana waku angĩkwo ũndũ ũmũrakarie, no ũmũteithie eyũrie ciũria ici: ‘Hihi kwĩrĩhĩria nĩ gũgũteithia kana gũkũrehe thĩna makĩria? Hihi nĩ harĩ njĩra ĩngĩ njegega ya gũtooria marakara​—ta gũtara ĩmwe nginya ikũmi nĩguo marakara mathire? Hihi no njehere hau nĩguo ũndũ ũcio ũriganĩre?’​—Ũtaaro wa Bibilia: Agalatia 6:7.

Muonie nĩ ũkenagio nĩwe. Rĩrĩa mwana waku onania ngumo ya kwĩgirĩrĩria, nĩ wega kũmwĩra nĩ eka wega. Mwĩre nĩ ũĩ atĩ ti ũndũ mũhũthũ hĩndĩ ciothe kwĩgirĩrĩria no rĩrĩa ahota gwĩka ũguo, nĩ arĩonanagia ngumo njega! Bibilia yugaga ũũ: “Mũndũ ũtahotaga gwatha ngoro yake atariĩ ta mũciĩ mũmomoku na kwaga ũkaaga rũirigo.” (Thimo 25:28) No “ũrĩa ũtahiũhaga kũrakara nĩ mwega kũrĩ njamba.”​—Thimo 16:32.

Mwĩmenyeriei. No mwĩtungĩre tũmĩthako na mũtũhe marĩĩtwa ta “Ũngĩka Atĩa” kana “Matua Mega, na Matua Moru” kana tũngĩ ta tuo na o mũndũ aheo gacunjĩ karĩa egũthaaka. Arĩrĩriai maũndũ marĩa mwana angĩcemania namo, na hĩndĩ ya gũthaaka mwana onanie ũrĩa angĩka, na muuge kana ũguo eka nĩ “wega” kana nĩ “ũũru.” Thondekai tũmĩthako twa mĩthemba mĩingĩ: No mũhũthĩre tũndoori, mbica cia gũcorũo, kana indo ingĩ nĩguo mũkenere tũmĩthako tũu na tũkorũo na ũrutani. Ririkana atĩ muoroto nĩ gũteithia mwana waku one bata wa gũkũria ngumo ya kwĩgirĩrĩria handũ ha kũrakaraga na ihenya.​—Ũtaaro wa Bibilia: Thimo 29:11.

Gĩa na wetereri. Bibilia yugaga ũũ: “Ngoro ya mwana ĩthaĩkanĩtio na ũrimũ.” (Thimo 22:15) Kwoguo ndũkerĩgĩrĩre atĩ mwana waku egũkũria ngumo ya kwĩgirĩrĩria na ũtukũ ũmwe. Ibuku rĩtagwo Teach Your Children Well riugaga atĩrĩ, “ũndũ ũcio nĩ woyaga ihinda, mwana erutaga o kahora, rĩmwe akaremererũo, agacoka agathiĩ na mbere.” No kĩyo gĩaku ti gĩa tũhũ. Ibuku rĩu rĩthiĩte na mbere kuuga ũũ: “Mwana ũrĩa ũhotaga kwĩgirĩrĩria, o na akũra nĩ ahotaga gũthiĩ na mbere kwĩgirĩrĩria maũndũ ta kũhũthĩra ndawa cia ũrĩu kana ngomanio itaagĩrĩire.”