Kũrathimwo ‘Mahinda-inĩ Marĩa Magĩrĩru o na Marĩa Maritũ’

NDAACIARIRŨO Machi 1930, itũũra-inĩ rĩa Namkumba, Malawi, famĩlĩ-inĩ ya Aira a Jehova. Ndeyamũrĩire Jehova na ngĩbatithio 1942. Makĩria ma mĩaka 70 kuuma hĩndĩ ĩyo, ngoretwo ‘ngĩhunjia na kĩyo mahinda marĩa magĩrĩru o na marĩa maritũ,’ o ta ũrĩa mũtũmwo Paulo eerĩte Timotheo ekage.​—2 Tim. 4:2, New World Translation.

Rĩrĩa Nathan H. Knorr na Milton G. Henschel kuuma wabici nene ya Aira a Jehova ya Brooklyn, New York, maacerire Malawi 1948, iceera rĩao nĩ rĩanjĩkĩrire ngoro mũno nyende kũingĩra ũtungata-inĩ wa hĩndĩ-ciothe. Nĩ ndirikanaga ciugo ciao cia gwĩkĩra ngoro. Tũrĩ andũ ta 6,000 tũrũgamĩte kĩhaaro-inĩ kĩarĩ na ndoro, nĩ twathikĩrĩirie na kinyi Mũrũ wa Ithe Witũ Knorr akĩruta mĩario yarĩ na kĩongo, “Mũtongoria wa Tene na Tene wa Ndũrĩrĩ Ciothe.”

Thutha ũcio nĩ ndaacemanirie na mwarĩ wa Ithe witũ wetagwo Lidasi ũrĩa o nake warereirũo famĩlĩ-inĩ ya Aira a Jehova na aarĩ na muoroto wa kũingĩra ũtungata-inĩ wa hĩndĩ-ciothe. Tũkĩhikania 1950 na gũkinyĩria 1953 twarĩ na ciana igĩrĩ. O na gũtuĩka nĩ twagĩire na wĩra ũngĩ wa kũrera ciana icio, nĩ twatuire itua atĩ niĩ nduĩke painia. Mĩaka ĩĩrĩ thutha ũcio, nĩ ndatuĩkire painia wa mwanya.

Kahinda kanini thutha ũcio, nĩ ndaatuĩkire mũrori wa mũthiũrũrũko. Tondũ Lidasi nĩ aandeithagĩrĩria mũno, nĩ ndaahotaga kũhingĩria famĩlĩ yakwa mabataro ma kĩĩmwĩrĩ na ma kĩĩroho o ngĩceeragĩra ciũngano.a No wendi witũ mũnene warĩ tũkorũo ũtungata-inĩ wa hĩndĩ-ciothe ithuĩ erĩ. Thutha wa kũbanga maũndũ wega, na kũgerera ũnyitanĩri wa ciana citũ ciothe ithano, mwaka wa 1960 Lidasi nĩ aahotire kũingĩra ũtungata-inĩ wa hĩndĩ-ciothe.

Mahinda-inĩ macio magĩrĩru, nĩ twakeneire gũtungata aarĩ na ariũ a Ithe witũ ciũngano-inĩ itiganĩte. Wĩra ũcio watũmire tũthiĩ kuuma Irĩma-inĩ cia Mulanje mwena wa mũhuro nginya hũgũrũrũ-inĩ cia Iria rĩa Malawi, iria ituĩkanĩtie hakuhĩ mwena wothe wa irathĩro wa bũrũri ũcio. Thĩinĩ wa mĩthiũrũrũko ĩrĩa twatungatire, nĩ tuonire wongerereku mũnene wa ahunjia o hamwe na ciũngano.

Mwaka-inĩ wa 1962 nĩ twakeneire Kĩgomano gĩa thikũ ithatũ kĩarĩ na kĩongo “Ahunjia Marĩ na Ũũmĩrĩru.” Thutha-inĩ, twacokire kuona atĩ tabarĩra ta icio cia kĩĩroho nĩ ta ciaharagĩria andũ a Jehova thĩinĩ wa Malawi nĩ ũndũ wa mahinda maritũ marĩa maarĩ mbere yao. Mwaka ũrĩa warũmĩrĩire, Mũrũ wa Ithe Witũ Henschel nĩ aacerire Malawi rĩngĩ, na andũ 10,000 nĩ mookire kĩgomano kĩa mwanya kĩrĩa gĩekĩirũo nja ya taũni ya Blantyre. Kĩgomano kĩu nĩ gĩatwĩkĩrire hinya mũno tũhote kũhiũrania na magerio marĩa mangĩokire thutha-inĩ.

MĨNYAMARO KWAMBĨRĨRIA

Mwaka-inĩ wa 1964, Aira a Jehova nĩ maanyaririrũo mũno nĩ ũndũ wa kũrega kwĩingĩria maũndũ-inĩ ma ũteti. Makĩria ma Nyũmba cia Ũthamaki 100 na makĩria ma mĩciĩ 1,000 ya Aira a Jehova nĩ yathũkangirio. O na kũrĩ ũguo, ithuĩ nĩ twahotire gũthiĩ na mbere na wĩra wa gũcerera ciũngano nginya 1967 rĩrĩa thirikari ya Malawi yagiririe wĩra wa Aira a Jehova. Thirikari nĩ yatahire wabici ya rũhonge thĩinĩ wa Blantyre, ĩkĩingata amishonarĩ, na ithuĩ tũrĩ na Lidasi o hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ tũgĩikio njera. Thutha wa kũrekererio, nĩ twathire na mbere gũceerera ciũngano, ĩndĩ twekaga ũguo twĩhũgĩte.

Mũthenya ũmwe Oktomba 1972, andũ igana rĩmwe a gĩkundi kĩũru kĩa ũteti gĩetagwo Malawi Youth League nĩ maabangire gũtũhithũkĩra gwitũ mũciĩ.No ũmwe wao agĩtengʼera mbere yao akĩnjĩra ndĩhithe tondũ maabangĩte kũnjũraga. Ngĩĩra mũtumia wakwa na ciana makehithe marigũ-inĩ, na niĩ ngĩtengʼera ngĩhamba mũtĩ-inĩ mũnene wa mũembe. Ndĩ mũtĩ-inĩ ũcio nĩ ndahotire kuona ũrĩa andũ acio maanangire nyũmba na indo citũ ciothe.

Nĩ ũndũ wa mĩnyamaro kũingĩha, andũ ngiri nyingĩ nĩ meetharire kuuma bũrũri wa Malawi. Famĩlĩ itũ yaikarire kambĩ-inĩ ĩmwe bũrũri-inĩ wa Mozambique nginya Juni 1974. Ihinda-inĩ o rĩu, tũrĩ na Lidasi nĩ tuoririo tũgatungate tũrĩ mapainia a mwanya taũni-inĩ ya Dómue hakuhĩ na mũhaka wa Malawi. Twathire na mbere gũtungata kũu nginya mwaka wa 1975 rĩrĩa twaingatirũo Mozambique, tũgĩcoka Malawi. Hĩndĩ ĩyo Aira a Jehova no maanyariragũo bũrũri-inĩ wa Malawi.

Thutha wa gũcoka Malawi, nĩ ndaaheirũo wĩra wa gũceerera ciũngano thĩinĩ wa Lilongwe, taũni ĩrĩa nene ya bũrũri ũcio. O na kũrĩ na mĩnyamaro na mathĩna maingĩ, ciũngano nĩ ciongererekire thĩinĩ wa mĩthiũrũrũko ĩrĩa twatungatire.

KWĨYONERA GUOKO KWA JEHOVA

Mũthenya ũmwe nĩ twathire itũũra-inĩ rĩmwe tũgĩkora kũrĩ na mũcemanio wa gĩũteti. Thutha wa andũ amwe kũmenya atĩ tũrĩ Aira a Jehova, magĩtũikarithia thĩ harĩ gĩkundi kĩa andũ ethĩ kĩa ũteti gĩetagwo Malawi Young Pioneers. Nĩ twathaithire Jehova mũno atũteithie na atũtongorie tondũ tũtiamenyaga ũrĩa gũgũikara. Mũcemanio ũcio wathira, makĩambĩrĩria gũtũhũũra. O hĩndĩ ĩyo mũtumia ũmwe mũkũrũ agĩũka atengʼerete akiuga ũũ: “Ndamũthaitha tiganai nao! Mwanake ũyũ nĩ wa mũrũ wa maitũ. Rekei athiĩ kũrĩa egũthiaga!” Ũrĩa watabanagia mũcemanio ũcio akiuga: “Rekei mathiĩ!” Tũtiamenyire kĩrĩa gĩatũmire mũtumia ũcio oige ũguo, tondũ o na ndaarĩ wa mbarĩ citũ. No mũhaka akorũo Jehova nĩ aaiguire mahoya maitũ.

Mwaka-inĩ wa 1981, nĩ twacemanirie rĩngĩ na andũ amwe a kĩama kĩu kĩa Malawi Young Pioneers, na magĩtũtunya mĩithikiri, mũrigo, katoni cia mabuku, na bairo cia mũthiũrũrũko. Nĩ twahotire kũũra, tũgĩthiĩ kwa mũthuri ũmwe wa kĩũngano. O rĩngĩ tũkĩhoya Jehova. Nĩ twatangĩkaga mũno nĩ ũndũ wa bairo icio maatũtunyire tondũ ciarĩ na ũhoro wa bata. Rĩrĩa maarorire bairo icio, nĩ moonire marũa marĩa ndandĩkĩirũo kuuma kũndũ mwanya mwanya thĩinĩ wa Malawi, na ũndũ ũcio ũgĩtũma maigue guoya tondũ meeciririe atĩ ndaarĩ obithaa wa thirikari. Matekũrĩa marĩĩgu, magĩcokia indo icio ciothe kũrĩ athuri a kĩũngano gĩa kũu.

Hĩndĩ ĩngĩ narĩo rĩrĩa twaringaga rũĩ na gatarũ, mwene gatarũ kau ũrĩa warĩ mũnene wa kĩama kĩmwe kĩa ũteti gĩcigo-inĩ kĩu nĩ eeciririe gwĩtia athii othe kandi cia kĩama kĩa ũteti. Atanakinya harĩ ithuĩ, akĩona mũici wakoretwo agĩcario nĩ thirikari. Ũndũ ũcio nĩ watũmire kũgĩe gĩthagathago na ũhoro wa gwĩtia kandi ũkĩriganĩra. O rĩngĩ, tũkĩona guoko kwa Jehova.

KŨNYITWO NA GŨIKIO NJERA

Hĩndĩ ĩmwe Februarĩ 1984, nĩ ndaarũgamirio nĩ mũthigari ngĩthiĩ Lilongwe gũtwara riboti cia wabici ya rũhonge ya Zambia, na akĩborabora mũhuko ũrĩa ndaakuuĩte. Agĩkora ũrĩ na mabuku, na nĩ ũndũ ũcio akĩndwara borithi na akĩambĩrĩria kũhũũra. Agĩcoka akĩnjoha na mĩkwa na akĩnjikia rumu yarĩ na andũ moohetwo nĩ ũndũ wa kũiya.

Mũthenya ũyũ ũngĩ, mũnene wa borithi akĩndwara rumu ĩngĩ, na akĩandĩka marũa mooigĩte ũũ: “Niĩ Trophim R. Nsomba, nĩ ndatiga gũtuĩka Mũira wa Jehova nĩguo ndekererio.” Ndamwĩrire ũũ: “Ndĩhaarĩirie nginya gũkua. Ndingĩtiga gũtuĩka Mũira wa Jehova.” Ngĩrega gwĩkĩra marũa macio thaĩri. Ũndũ ũcio nĩ warakaririe mũnene wa borithi, akĩringa metha na hinya nginya mũthigari warĩ rumu ĩyo ĩngĩ agĩũka na ihenya kũrora kĩrĩa kĩrathiĩ na mbere. Mũnene wa borithi akĩmwĩra: “Mũndũ ũyũ nĩ arega gwĩkĩra marũa maya thaĩri atĩ we ti Mũira wa Jehova rĩngĩ. Reke agĩkĩre thaĩri atĩ we nĩ Mũira wa Jehova tũmũtware Lilongwe akohwo.” Ihinda rĩu rĩothe mũtumia wakwa nĩ aatangĩkaga nĩ ũndũ wakwa. Thikũ inya thutha ũcio, ariũ a Ithe witũ nĩ maahotire kũmũmenyithia kũrĩa ndaarĩ.

Rĩrĩa ndaatwarirũo borithi ya Lilongwe, nĩ ndaarũmbũirio mũno. Mũnene wa borithi aanjĩrire ũũ: “Ke mũcere ũyũ ũrĩe tondũ wee wohetwo nĩ ũndũ wa Kiugo kĩa Ngai. Aya angĩ nĩ aici.” Thutha ũcio akiuga ndwarwo njera ya Kachere kũrĩa ndaikarire mĩeri ĩtano.

Mũnene wa njera ĩyo nĩ aakenire nĩ ũndũ wakwa gũthiĩ kũu, eendaga nduĩke “pasta” wa njera ĩyo. Akĩra pasta ũrĩa warĩ ho mbere: “Ndũgũcoka kũhunjia gũkũ tondũ wee wanyitirũo nĩ ũndũ wa kũiya mbeca cia kanitha!” Nĩ ũndũ ũcio ngĩheo wĩra wa kũrutanaga ũhoro wa Bibilia o kiumia thĩinĩ wa mĩcemanio ĩrĩa yekagwo nĩ ohwo.

Thutha ũcio, maũndũ makwa nĩ maathũkire. Thigari cia njera nĩ ciahũngire mahũri ikĩenda kũmenya Malawi kwarĩ na Aira a Jehova aigana. Rĩrĩa ndaagire kũmacokeria ũrĩa meendaga, maahũrire nginya ngĩringĩka. Hĩndĩ ĩngĩ narĩo meendaga kũmenya kũrĩa wabici itũ nene ĩrĩ. Ndaamerire ũũ: “Kĩu nĩ kĩũria kĩhũthũ na nĩ ngũmũcokeria.” Magĩkena mũno na makĩhingũrĩra macini yao ya kũrekondi mũgambo. Ngĩmeera atĩ Bibilia nĩ yarĩtie ũhoro wa wabici nene ya Aira a Jehova. Makĩgega makĩnjũria, “Nĩ ha Bibilia yaarĩtie ũhoro ũcio?”

Ngĩmeera nĩ thĩinĩ wa Isaia 43:12. Makĩhumbũria rĩandĩko rĩu na magĩthoma: “‘Nĩ inyuĩ aira akwa, ũguo nĩguo Jehova ekuuga, o na nĩ niĩ Mũrungu.’” Maacokerire rĩandĩko rĩu maita matatũ. Magĩcoka makĩnjũria: “Wabici nene ya Aira a Jehova ĩngĩkorũo Bibilia-inĩ atĩa handũ ha Amerika?” Ngĩmacokeria ũũ: “Aira a Jehova thĩinĩ wa Amerika o nao metĩkĩtie atĩ rĩandĩko rĩu rĩaragĩrĩria ũhoro wa wabici yao nene.” Nĩ ũndũ wa kwaga kũmeera ũrĩa meendaga kũigua, ngĩthaamĩrio njera ya Dzaleka ĩrĩa yarĩ mwena wa rũgongo wa Lilongwe.

IRATHIMO MAHINDA-INĨ MARITŨ

Julaĩ 1984 nĩrĩo ndaatwarirũo njera ya Dzaleka kũrĩa ndaakorire Aira a Jehova 81. Tondũ njera ĩyo yarĩ na ohwo aingĩ mũno, ohwo 300 maakomaga thĩ mahihinyanĩte. Kahora kahora, ithuĩ Aira a Jehova nĩ twahotire kwĩgayania tũkundi tũnini tũnini nĩguo tũkahota gũthomaga rĩandĩko o mũthenya. Andũ ngũrani ngũrani nĩo moigaga rĩandĩko rĩrĩa tũgũthoma. Ũndũ ũcio nĩ watwĩkagĩra ngoro mũno.

Thutha ũcio mũnene wa njera nĩ aatwamũranirie na ohwo arĩa angĩ. Mũthigari ũmwe aatwĩrire ũũ ĩrĩ hitho: “Thirikari ndĩmũthũire. Tũmũigĩte gũkũ njera nĩ ũndũ wa itũmi igĩrĩ: Thirikari nĩ ĩtigagĩra mũtikoragwo nĩ gĩkundi kĩa Young Pioneers, ningĩ tondũ nĩ mũhunjagia atĩ kũrĩ mbaara ĩrĩũka, thirikari nĩ ĩtigagĩra atĩ thigari ciayo ciahota gũkorĩra mbaara ĩyo.”

Oktomba 1984, ithuothe nĩ twatwarirũo igooti-inĩ na tũkĩohwo o mũndũ mĩaka ĩĩrĩ. O ta hau kabere, twaikirio kũndũ kũmwe na ohwo matarĩ Aira a Jehova. No mũnene wa njera akĩanĩrĩra akĩĩra andũ othe ũũ: “Aira a Jehova matinyuaga thigara. Nĩ ũndũ ũcio, inyuĩ thigari mũtikamathumbũre na njĩra ya kũmahoya thigara kana kũmatũma makamũrehere gacinga ga kũgwatia thigara. Aya nĩ andũ a Ngai! Aira a Jehova othe marĩheagwo irio maita merĩ o mũthenya, tondũ o matiohetwo nĩ ũndũ wa gwĩka ũũru, mohetwo nĩ ũndũ wa gwĩtĩkia Kiugo kĩa Ngai.”

Ningĩ nĩ twagunĩkire na njĩra ingĩ nĩ ũndũ wa mĩthiĩre itũ mĩega. Ohwo matietĩkagĩrio kuuma nja ũtukũ kana rĩrĩa kũroira. No ithuĩ nĩ twetĩkagĩrio kuuma nja o rĩrĩa rĩothe twenda. Nĩ maamenyaga atĩ tũtingĩũra. O na kũrĩ hĩndĩ ĩmwe mũthigari aarwarire rĩrĩa aatũrangagĩra tũkĩruta wĩra mũgũnda warĩ nja ya njera, tũkĩmũkuua tũkĩmũcokia njera thĩinĩ akarigitwo. Thigari cia njera ĩyo nĩ ciamenyete atĩ twarĩ ehokeku. Nĩ ũndũ wa gũkorũo na mĩthiĩre mĩega, kĩarĩ kĩrathimo kuona rĩĩtwa rĩa Jehova rĩkĩgoocwo nĩ arĩa maatũrangagĩra.​—1 Pet. 2:​12.b

MAHINDA MAGĨRĨRU RĨNGĨ

Mĩĩ 11, 1985, nĩ ndaarekirio kuuma njera ya Dzaleka. Kĩarĩ gĩkeno kĩnene mũno gũkorũo na famĩlĩ yakwa rĩngĩ! Nĩ tũcokagĩria Jehova ngatho mũno nĩ ũndũ wa ũrĩa aatũteithirie gũtũũria wĩkindĩru witũ mahinda-inĩ macio maritũ. Tweciria ũhoro wa mahinda macio, tũiguaga o ta mũtũmwo Paulo rĩrĩa aandĩkire ũũ: “Tũtingĩenda mwage kũmenya ũhoro wa thĩna ũrĩa watũkorire . . . naguo ũhoro witũ wa gũtũũra muoyo tũkĩya kũũmĩra tha. Tũgĩkĩigua thĩinĩ wa ngoro ciitũ ta arĩ ituĩro twatuĩrĩirũo rĩa gũkua, nĩ getha tũtikae gũikara twĩhokete ũhoro witũ ithuene, tiga o tũikarage twĩhokete Ngai ũrĩa ũriũkagia arĩa akuũ: o we watũhonokirie kũrĩ ũhoro wa gĩkuũ mũnene ũũ.”​—2 Kor. 1:​8-​10.

Ma nĩ atĩ, kũrĩ hĩndĩ twaiguaga ta tũgũkua. No hingo ciothe nĩ twahoyaga Jehova atũteithie tũgĩe na ũmĩrĩru, ũũgĩ, na wĩnyihia nĩguo tũhote gũthiĩ na mbere kũgoocithia rĩĩtwa rĩake.

Jehova nĩ arathimĩte ũtungata witũ mahinda-inĩ marĩa magĩrĩru o na marĩa maritũ. Nĩ tũkenaga mũno ũmũthĩ nĩ kuona wabici itũ ya rũhonge ĩrĩa yarĩkire gwakwo Lilongwe mwaka wa 2000, na Nyũmba cia Ũthamaki 1,000 iria ciakĩtwo Malawi! Irathimo icio ciothe kuuma kũrĩ Jehova nĩ itwĩkĩraga hinya kĩĩroho tũrĩ na Lidasi, ũũ atĩ tuonaga ta arĩ irooto!c