Hihi no Tũhote Kũniina Mbaara na Ngũĩ?

KŨHŨTHAHŨTHIA THOGORA WA ŨTŨŨRO

Muoroto nĩ ũrĩkũ? Kwagagĩria ũtũũro wa andũ. Ũndũ ũcio no ũteithie kũiganania mũtũũrĩre wa andũ na njĩra ya kũniina kana kũnyihanyihia ũthĩni, ũndũ ũrĩa ũtũmaga kaingĩ gũkorũo na ngũĩ.

Nĩkĩ ũndũ ũcio nĩ mũritũ? Thirikari no ibatare kũgarũrĩra ũrĩa ihũthagĩra mbeca. Mwaka-inĩ wa 2022, dola ta bilioni 34.1 cia Amerika (U.S) nĩ ciahũthĩkire thĩ yothe gũteithĩrĩria gũthondeka thayũ na kũũtũũria thĩinĩ wa icigo itiganĩte. No icio ciarĩ gĩcunjĩ kĩnini mũno ikĩringithanio na iria ciahũthĩrĩtwo mbaara-inĩ mwaka-inĩ o ro ũcio.

“Tũhũthagĩra mbeca nyingĩ na indo nyingĩ gũteithia arĩa mahutĩtio nĩ ngũĩ, gũkĩra iria tũhũthagĩra kũgirĩrĩria ngũĩ na gũthondeka thayũ.”—António Guterres, mwandĩki mũnene wa kĩama kĩa Ũrũmwe wa Mabũrũri.

Ũrĩa Bibilia yugaga: Thirikari cia thĩ o hamwe na mathondeka mangĩ no mahote gũteithia athĩni, no matingĩhota kũniina ũthĩni biũ.—Gũcokerithia Maathani 15:11; Mathayo 26:11.

NDEERETI CIA KŨGĨA NA ŨIGUANO

Muoroto nĩ ũrĩkũ? Kũgirĩrĩria na kũniina ngũĩ na njĩra ya kwarĩrĩria ũndũ ũcio na gwĩtĩkanĩria maũndũ mangĩka marĩa mangĩguna mĩena yerĩ.

Nĩkĩ ũndũ ũcio nĩ mũritũ? Amwe no makorũo matekwenda kwarĩrĩria ũndũ ũcio, kana gwĩtĩkanĩria ũndũ o wothe. Ningĩ irĩkanĩro icio cia thayũ nĩ ciagararagwo na njĩra hũthũ.

“Rĩmwe ndeereti cia kũrehe thayũ nĩ iringaga ihiga. Kĩrĩkanĩro kĩrĩkanĩirũo nĩ mĩena ĩĩrĩ no gĩkorũo gĩtarĩ gĩa kĩhooto, na ũndũ ũcio ũtũme kuumĩre mbaara thutha-inĩ.”—Raymond F. Smith, American Diplomacy.

Ũrĩa Bibilia yugaga: Andũ nĩ magĩrĩirũo ‘gũcaragia thayũ.’ (Thaburi 34:14) No andũ aingĩ ũmũthĩ makoragwo “matarĩ ehokeku, . . . matendaga ũiguano, [na] akunyanĩri.” (2 Timotheo 3:​1-4) Mĩtugo ta ĩyo nĩ ĩtũmaga atongoria a gĩũteti arĩa marĩ na ngoro njega maremwo kũniina ngũĩ.

KŨNYIHANYIHIA MATHARAITA

Muoroto nĩ ũrĩkũ? Kũnyihanyihia kana kũniina matharaita, makĩria matharaita ma niukilia, na matharaita mangĩ ta macio marĩa marĩ ũgwati mũnene.

Nĩkĩ ũndũ ũcio nĩ mũritũ? Mabũrũri maingĩ matikoragwo mehaarĩirie gũtigana na matharaita, tondũ nĩ metigagĩra gũkorũo matarĩ na hinya kana kũremwo kwĩrũĩrĩra. No o na mabũrũri mangĩniina matharaita mao mothe, matingĩhota kweheria maũndũ marĩa matũmaga andũ marũe.

“Thirikari nyingĩ iria ciarĩkanĩire kũniina matharaita thutha wa mbaara ya heho (cold war) itiahingirie kĩrĩkanĩro kĩao, na nĩ hamwe na kuoya makinya ma kũnyihanyihia mogwati, na kũnyihanyihia wagagu mabũrũri-inĩ nĩgetha kũgĩe thayũ na ũgitĩri thĩinĩ wa thĩ.”—Ibuku rĩa “Securing Our Common Future: An Agenda for Disarmament.”

Ũrĩa Bibilia yugaga: Andũ magĩrĩirũo gũtigana na matharaita, na “[mature] hiũ ciao cia njora ituĩke hiũ cia mĩraũ.” (Isaia 2:4) No nĩguo mbaara ithire, andũ nĩ magĩrĩirũo gwĩka ũndũ ũngĩ makĩria, tondũ ngũĩ ithugundagwo ngoro thĩinĩ.—Mathayo 15:19.

MABŨRŨRI KŨNYITANĨRA

Muoroto nĩ ũrĩkũ? Mabũrũri nĩ manyitanagĩra nĩguo mateithanie kũrũa na thũ ciao. Meciragia atĩ thũ ndĩngĩambia mbaara angĩkorũo ĩkũbatara kũrũa na mbũtũ cia mabũrũri mothe marĩa manyitanĩire.

Nĩkĩ ũndũ ũcio nĩ mũritũ? Gũkorũo atĩ mabũrũri maingĩ nĩ manyitanĩire ti kuuga atĩ thũ ndĩngĩtharĩkĩra. Ningĩ mabũrũri maingĩ matihingagia ũrĩa meranĩire, kana o na magetĩkanĩria ũrĩa megwĩka na rĩrĩa mekuoya ikinya kwerekera thũ.

“O na gũtuĩka Ngwatanĩro ya Mabũrũri na Ũrũmwe wa Mabũrũri nĩ ciĩrutanĩirie gũteithia mabũrũri gũthondeka ũiguano gatagatĩ-inĩ kamo, ũndũ ũcio ndũhotete o na hanini kũgirĩrĩria mbaara.”—“Encyclopedia Britannica.”

Ũrĩa Bibilia yugaga: Andũ marĩ aingĩ nĩ mateithanagia. (Kohelethu 4:12) O na kũrĩ ũguo, thirikari cia andũ o hamwe na mathondeka mangĩ matingĩhota kũrehe thayũ na ũgitĩri wa gũtũũra. Bibilia yugaga ũũ: “Mũtikaigage mwĩhoko wanyu harĩ anene kana harĩ mũrũ wa mũndũ, o ũcio ũtangĩhota kũrehe ũhonokio. Roho wake uumaga, agacoka tĩri-inĩ; mũthenya o ro ũcio meciria make magathira.”—Thaburi 146:​3, 4.