OVAKORINTO OVATIVALI
1 Ame Paulus, omuyapostoli waKristus Jesus pahalo laKalunga, pamwe nomumwatate Timoteus, ohandi shangele onhumwafo ei keongalo laKalunga olo li li muKorinto, mwa kwatelwa ovayapuki aveshe ovo ve li muAkaia ashishe:
2 Efilonghenda nombili yaKalunga Tate yetu noyOmwene Jesus Kristus nai kale pamwe nanye.
3 Kalunga Xe yOmwene wetu Jesus Kristus na hambelelwe, Xe yefilonghenda naKalunga kehekeleko alishe, 4 oo he tu hekeleke* momaudjuu* etu aeshe opo tu dule okuhekeleka vakwetu ovo ve li momaudjuu* nehekeleko olo hali di kuye. 5 Ohatu hangwa komaudjuu mahapu tu li ovashikuli vaKristus, nohatu mono yo ehekeleko linene omolwaKristus. 6 Ngeenge hatu shakeneke omaudjuu,* otashi ningwa omolwexupifo leni nomu dule okuhekelekwa; nongeenge twa hekelekwa, ohashi mu hekeleke yo, nohashi mu kwafele mu dule okulididimikila omaudjuu a faafana naao hae tu hange. 7 Otu na elineekelo la kola munye kutya ngaashi ashike hamu hangwa komaudjuu ngaashi fye, nanye otamu ka hekelekwa yo ngaashi fye.
8 Ovamwatate, otwa hala mu shiive omaudjuu oo twa shakeneka moshitukulwa shaAsia. Otwa li twa hangwa komaudjuu manene; katwa li hatu dulu oku e lididimikila kufye vene nokatwa li nokuli tu shii ngeenge ohatu ka xupa ngoo. 9 Otwa li hatu lipula kutya pamwe otwa tokolelwa efyo. Osho osha ningwa opo tu lineekele muKalunga oo ha nyumuna ovafi, ndele hamufye vene. 10 Okwe tu xupifa momaudjuu a kwata moiti, notu na elineekelo kutya ote ke tu xupifa yo nomonakwiiwa. 11 Nanye otamu dulu oku tu kwafela okupitila momailikano eni, osheshi ngeenge vahapu tave tu ilikanene,* Kalunga ote ke va uda noku tu kwafela.
12 Ohatu litange eshi tu na eliudo liwa molwaashi otwa kala tu na elihumbato liwa mounyuni, naunene tuu mokati keni, eshi twa kala nokulihumbata monghedi ya koshoka nometilokalunga omolwefilonghenda laKalunga, ndele hamolwounongo wopanhu. 13 Otwe mu shangela oinima oyo tamu dulu okulesha* nokuuda ko, notwe lineekela kutya otamu ka twikila oku i uda ko nawanawa, 14 ngaashi ashike vamwe vomunye mwe i uda ko nale. Vamwe vomunye omu udite ko kutya omu na okulitanga omolwetu, ngaashi ashike nafye hatu ke litanga omolweni mefiku lOmwene wetu Jesus.
15 Ndele omolwelineekelo olo, onda li nda diladila okuuya kunye tete opo tu hafeleni vali pamwe oshikando oshitivali. 16 Onda li nda diladila oku mu talela po eshi handi i kuMakedonia naashi handi aluka, nye mu findikile nge ondjilakati kuJudea. 17 Mbela eshi nda li nda hala okuninga ngaho, kanda li nda diladila nawa? Ile mbela onda li ashike handi diladila okuninga oinima pahalo lange, ndele itandi shi ningi shili? 18 Ngaashi ashike Kalunga e shii okulineekelwa, eendjovo detu nado odi shii okulineekelwa. Ihatu popi kutya ohatu ningi oshinima shonhumba, ndele hatu kala inatu shi ninga. 19 Osheshi Omona waKalunga, Jesus Kristus, oo twe mu udifila fye naSilvanus* naTimoteus, ina popya kutya ota ningi oshinima, ndele ta kala ine shi ninga, ashike okwa ninga ashishe osho a popya. 20 Omaudaneko aeshe aKalunga okwa wanifwa okupitila muJesus. Onghee hano, okupitila muye ohatu ti “Amen” kuKalunga opo tu fimaneke Kalunga. 21 Kalunga oo e tu vaeka oye a koleka kutya fye nanye otwaKristus. 22 Okwe tu tula yo edidiliko, sha hala okutya, e tu pa omhepo iyapuki oyo i li momitima detu, oyo i li eudaneko laasho tashi ke uya.
23 Ndele ohandi ane koshipala shaKalunga omolwange* kutya itandi ke uya kuKorinto molwaashi inandi hala oku mu nyemateka. 24 Inatu hala oku mu pangela omolweitavelo leni, osheshi omwa pama omolwalo, ndele otu li ovalongi pamwe nanye omolwehafo leni.
2 Inandi hala vali oku mu nyemateka eshi handi uya oku mu talela po oshikando oshitivali. 2 Osheshi ngeenge onde mu nyemateke, olyelye ta ka hafifa nge ehe fi nye ovo nda nyemateka? 3 Onde mu shangela oinima ei, opo eshi handi uya kunye ndiha nyematekwe kunye ovo mu na okuhafifa nge, molwaashi onde lineekela kutya osho tashi etele nge ehafo osho yo tashi mu etele ehafo amushe. 4 Onde mu shangela ndi udite oudjuu, nda nyika oluhodi neenghono nohandi yahama komutima, haku mu nyemateka, ndele oku mu shiivifila kutya ondi mu hole unene.
5 Ngeenge ope na ou e mu nyemateka, hanye amuke a nyemateka, ndele okwa nyemateka nge yo, ashike inandi hala okupopya shihapu kombinga yaasho. 6 Epukululo olo a pewa kuvahapu ola wana; 7 paife mu diminei po nehalo liwa noku mu hekeleka opo aha wililwe po* neenghono koluhodi. 8 Onghee ohandi mu kumaida mu mu shilipaleke kutya omu mu hole. 9 Onde mu shangela yo opo mu ulike kutya ohamu dulika moinima aishe. 10 Ngeenge omwa dimine po umwe, naame ohandi ka dimina po omunhu oo. Ame ngeenge onda dimine po umwe, ohandi shi ningi omolweni nohandi shi ningi koshipala shaKristus, 11 opo tuha pukifwe kuSatana molwaashi otu shii omakoto aye.*
12 Eshi nda fika muTroas ndi udife onghundana iwa kombinga yaKristus, omhito oya li ya yeulukila nge* ndi longe oilonga yOmwene, 13 ashike omwenyo wange owa li wa nyika oluhodi eshi inandi mona omumwatate Titus. Onghee onde va lekela, ndele handi i kuMakedonia.
14 Kalunga na pandulwe oo he tu wilike alushe molweendo lefindano pamwe naKristus, nokwe tu longifa yo tu shiivifile ovanhu keshe pamwe kombinga yaye, naasho oshi li ngaashi edimba liwa. 15 Fye ovo hatu udifa kombinga yaKristus otu li ngaashi edimba liwa koshipala shaKalunga. Edimba olo ohali udika kwaavo tava ka xupifwa nokwaavo tava ka hanaunwa po. 16 Kwaavo tava ka hanaunwa po oli li edimba lefyo tali twala mefyo, ofimbo kwaavo tava ka xupifwa oli li edimba lomwenyo tali twala momwenyo. Oolyelye va wana okulonga oilonga oyo? 17 Ofye, molwaashi fye ihatu shingifa eendjovo daKalunga ngaashi vahapu hava ningi, ndele ohatu popi oshili tu li ovashikuli vaKristus koshipala shaKalunga, ngaashi ovo twa tumwa kuKalunga.
3 Mbela otwa pumbwa vali oku mu shiivifila kutya ofye oolyelye? Ile otwa pumbwa oku mu shangela ile mu tu shangele eenhumwafo depopilo ngaashi vamwe ve di pumbwa? 2 Onye eenhumwafo detu da shangelwa momitima detu, di shiivike notadi leshwa kovanhu aveshe. 3 Osha yela kutya onye onhumwafo yaKristus ya shangwa kufye tu li ovapiya vaKalunga; inai shangwa nohinga, ndele onomhepo yaKalunga omunamwenyo; inai shangwa koipelende yomamanya, ndele okoipelende yopambelela, momitima detu.
4 Otu na elineekelo la tya ngaho muKalunga okupitila muKristus. 5 Itatu ti kutya ohatu dulu okulonga oilonga ei kufye vene, ndele ohatu i longo kekwafo laKalunga. 6 Oye he tu kwafele tu longe oilonga oyo tu li ovapiya vehangano lipe, havomhango ya shangwa, ndele ovomhepo iyapuki, molwaashi omhango otai twala mefyo, ndele omhepo yaKalunga otai yandje omwenyo.
7 Ngeenge omhango, oyo hai eta efyo noya li ya shangwa koipelende yomamanya oya li i na oshinge osho sha ningifa ovana vaIsrael vaha dule okutala oshinge osho sha li moshipala shaMoses, noshinge osho osha li tashi ka xula po, 8 mbela oilonga oyo tai longwa komhepo iyapuki kai na oshinge shinene shi dule osho? 9 Ngeenge omhango oyo hai eta efyo oya li i na oshinge, oilonga oyo tai kwafele ovanhu va ninge ovayuki oi na oshinge shi dulife opo. 10 Oshinge shomhango oshi dulike filufilu koshinge shehangano lipe. 11 Ngeenge osho sha li tashi ka xula po oshi na oshinge, oshinge shaasho tashi kalelele kashinene tuu!
12 Molwaashi otu na eteelelo la tya ngaho, otu na emanguluko linene lokupopya, 13 onghee itatu ningi ngaashi Moses oo a li a uvika oshipala shaye opo ovana vaIsrael vaha mone oshinge shomhango oyo ya li tai ka xula po. 14 Kava li ve udite ko, molwaashi fiyo okunena omadiladilo avo okwa fa a uvikwa noshiuviko noitava dulu okuuda ko ehangano likulu, noshiuviko osho otashi kufwa ko ashike okupitila muKristus. 15 Natango, omitima davo oda uvikwa fiyo okunena opo vaha dule okuuda ko eendjovo daMoses. 16 Ndele ngeenge omunhu okwa alukile kuJehova, oshiuviko otashi kufwa ko. 17 Jehova omunhu wopamhepo, naapo pe na omhepo yaJehova ope na emanguluko. 18 Atusheni ovo twa uvikululwa moipala, otwa fa esipili tali limonikila oshinge shaJehova. Otwa lunduluka tu kale ngaashi Kalunga nohatu limonikila oshinge shaye filufilu, ngaashi naanaa Jehova oo e li omunhu wopamhepo* a hala.
4 Molwaashi otu na oshilongayakulo eshi twa pewa omolwefilonghenda olo twa ulikilwa, itatu sholola. 2 Otwa efa po oilonga yomeholeko ififa ohoni, katu na omakoto noihatu pengifa eendjovo daKalunga. Ndele ohatu ulikile ovanhu osho eendjovo daKalunga tadi ti, nokungaho ohatu ulike kutya ohatu longo oilonga ya wapala koshipala shaKalunga opo ovanhu aveshe va kale ve i shii. 3 Ndele ngeenge onghundana iwa oyo hatu udifa oya holekwa,* oya holekwa ovo tava ka hanaunwa po, 4 ovo vehe na eitavelo omadiladilo avo okwa twikifwa kukalunga kounyuni ou,* opo vaha minikilwe kouyelele woshinge shonghundana iwa i na sha naKristus, oo e li efano laKalunga. 5 Eshi hatu udifa, ihatu popi kombinga yetu vene, ndele okombinga yaKristus Jesus e li Omwene. Fye ovapiya veni omolwaJesus. 6 Osheshi Kalunga okwa tile: “Ouyelele nau minikile momilaulu.” Okwa minikila momitima detu, nouyelele oo otau yandje eshiivo likumwifi kombinga yaye okupitila muKristus.*
7 Nonande otwa fa oitoo yedu, otwa humbata emona olo, naasho otashi ulike kutya otu na eenghono di dule dopaushitwe odo da dja kuKalunga, ndele inadi dja mufye vene. 8 Ohatu shakeneke omaupyakadi e lili noku lili, ndele ihatu sholola; hatu kala twa ngwangwana, ndele otu na eteelelo. 9 Ohatu hepekwa, ndele inatu ekelwashi; hatu dengwa, ndele ohatu xupu. 10 Ohatu lididimikile omaudjuu a kwata moiti a faafana naao Jesus e lididimikila, opo shi yandje oumbangi kovanhu kutya ohatu mono oixuna ngaashi Jesus. 11 Nonande otu na omwenyo, eemwenyo detu alushe odi li moshiponga molwaashi otu li ovashikuli vaJesus, naasho ohashi yandje oumbangi kovanhu kutya ohatu mono oixuna ngaashi Jesus. 12 Ohatu kala twa taalela efyo omolwoilonga yetu yokuudifa, ndele otamu ka mona omwenyo omolwayo.
13 Omishangwa oda ti: “Ondi na eitavelo nomolwaasho handi popi.” Nafye ohatu ulike kutya otu na yo eitavelo nomolwaasho hatu popi, 14 notu shi shii kutya oo a nyumuna Jesus nafye ote ke tu nyumuna yo tu ka kale pamwe naJesus. 15 Oinima oyo oya ningwa omolweni opo efilonghenda laKalunga li hapupale, osheshi ohali hapupala ngeenge ovanhu vahapu tava tange Kalunga noku mu pandula.
16 Onghee hano, nonande ounhu wetu wokombada otau nyonauka po, itatu sholola, molwaashi ounhu wetu womeni otau pepalekwa efiku nefiku. 17 Nonande ohatu shakeneke omaudjuu,* omaudjuu oo oopakafimbo noinaa kwata moiti, notae tu etele efimano linene nomwenyo waalushe. 18 Onghee ihatu yandje elitulemo koinima oyo i wetike, ndele okoinima oyo ihe wetike. Osheshi oinima oyo i wetike oyopakafimbo, ndele ei ihe wetike otai kalelele.
5 Otu shi shii kutya eumbo letu lokombada yedu, etwali eli, otali ka hanauka po, ndele Kalunga ote ke tu pa eumbo meulu olo tali kalelele, olo inali tungwa nomake. 2 Eshi tu li meumbo* eli, ohatu keme molwaashi otwa halelela okupewa eumbo lomeulu tu li djale ngaashi oikutu, 3 opo ngeenge otwe li djala, itatu ka hangika hamunghele. 4 Fye ava tu li metwali eli ohatu keme notwa wililwa po molwaashi inatu hala oku li dula mo, ndele otwa hala okudjala likwao opo olutu olo hali fi li pingenwe po komwenyo waalushe. 5 Kalunga oye e tu longekidila oinima aishe oyo, nokwe tu pa omhepo iyapuki. Kungaho okwe tu shilipaleka kutya ote ke tu pa omanangeko noupuna.
6 Otu shi shii kutya fimbo tu li meumbo letu lopalutu, katu li pamwe nOmwene, ndele otu na elineekelo 7 osheshi ohatu ende metwokumwe neitavelo, ndele hametwokumwe naasho tu wete. 8 Otu na elineekelo filufilu notwa hala okudja mo molutu eli opo tu ka kale meumbo letu pamwe nOmwene. 9 Onghee hano, kashi na nee mbudi kutya otu li peni, kutya nee otu li naye ile hasho, otwa hala okushilipaleka alushe kutya otwa hokiwa kuye. 10 Osheshi atusheni ohatu ka holoka kolukalwatokolo laKristus opo keshe umwe a pewe ondjabi yaye she likolelela koilonga oyo a longa fimbo a li molutu eli, kutya nee oiwa ile oii.
11 Molwaashi otu shi shii kutya otu na okutila Omwene, otu na okutomha ovanhu va itavele osho hatu va hongo. Fye otu shiivike nawa kuKalunga. Onde lineekela nanye* omwa didilika kutya fye ovanhu va tya ngahelipi. 12 Inatu hala vali okulitanga omolweni, ndele ohatu mu pe omhito mu litange omolwetu opo mu dule okunyamukula ovo have litangele eholokepo lokombada, ndele hashosho shi li momutima. 13 Ngeenge otwe shi ninga twa fa tuhe li nawa momitwe, otwe shi ninga omolwaKalunga, nongeenge otwe shi ninga tu na omadiladilo e li ponhele, omolwouwa weni. 14 Ohole yaKristus otai tu fininike osheshi otu shi shii kutya omunhu umwe okwa fya omolwovanhu aveshe molwaashi aveshe ova fya. 15 Ndele okwa fila ovanhu aveshe opo ovo ve na omwenyo vehe liwapalele vali vo vene, ndele va wapalele Kristus oo e va fila nokwa nyumunwa.
16 Paife ihatu tale ko vali ovanhu pataleko lopanhu. Nonande nale otwa li twa tala ko Kristus pataleko lopanhu, paife hasho vali twe mu tala ko ngaho. 17 Onghee hano, ngeenge ope na ou e na ekwatafano naKristus, okwa ninga eshito lipe; taleni, eshi shikulu osha xula po nope uya osho shipe. 18 Oinima aishe oya dja kuKalunga, oo e tu hanganifa naye mwene okupitila muKristus, nokwe tu pa oshilongayakulo shokuhanganifa. 19 Osho osha hala okutya Kalunga ota longifa Kristus opo a hanganife ovanhu naye mwene, noite va valulile vali omatimba avo. Nokwe tu pa oshilonga shokulombwela ovanhu kutya otava dulu okuhangana naYe.
20 Onghee hano, tu li ovakalelipo vaKristus, ohatu mu indile hatu ti: “Hanganifweni naKalunga.” Kalunga oye ta ningi eindilo la tya ngaho okupitila mufye. 21 Oo ehe fi omulunde okwa ninga omulunde* omolwetu opo tu kale ovayuki koshipala shaKalunga okupitila muye.
6 Tu li ovalongi pamwe naKalunga, ohatu mu kumaida yo mu tambule ko efilonghenda laKalunga nomu kale mu shii elalakano lalo. 2 Osheshi Kalunga okwa ti: “Onde ku uda pefimbo la wapala, nonde ku kwafa mefiku lexupifo.” Tala, paife eli olo efimbo la wapala. Tala, paife eli olo efiku lexupifo.
3 Fye itatu pundukifa omunhu moshinima nande oshimwe opo oilonga oyo hatu longele Kalunga iha shekwe. 4 Ohatu ulike moinima aishe kutya fye ovapiya vaKalunga: Ohatu lididimikile omayeleko e lili noku lili, omaudjuu, omafimbo madjuu, omaupyakadi, 5 okudengwa, okutulwa modolongo, omaponokelo ovakolokoshi, okulonga oilonga idjuu, ondjala nosho yo okuhakofa omaufiku amwe. 6 Otu na onghalamwenyo ya koshoka, eshiivo, onheni, olune, ohatu efa omhepo iyapuki i tu wilike notu na ohole ihe na oihelele. 7 Ohatu popi oshili, otwe lineekela eenghono domhepo yaKalunga notwa humbata oilwifo youyuki meke lokolulyo nolokolumosho.* 8 Ohatu fimanekwa nokudinwa, hatu tangwa nohatu shekwa. Nonande ohatu popi oshili, ovanhu ove tu tala ko tu li ovapukifi. 9 Nonande Kalunga oku tu shii, otwa talika ko ngaashi ovanhu vehe shiivike. Nonande otu na omwenyo, otwa talika ko ngaashi ovanhu ve li pokufya.* Nonande inatu dipawa, otwa talika ko onga ovo va handukilwa.* 10 Nonande otwa hafa, otwa talika ko twa fa twa nyika oluhodi. Nonande ohatu punapalifa vahapu, otwa talika ko ngaashi eehepele. Nonande otu na oinima aishe, otwa talika ko twa fa tuhe na sha.
11 Ovakorinto nye, otwe mu lombwela oshili* notwe mu mbwalangadjekela omitima detu. 12 Otwe mu ulikila ohole ya xwama, ndele nye inamu tu ulikila ohole ya xwama. 13 Ohandi popi nanye ngaashi ovana vange, nanye ningeni ngaashi twa ninga, mbwalangadjekeni omitima deni.
14 Inamu humbata ondjoko imwe pamwe* naava vehe na eitavelo. Ouyuki ou na ekwatafano lashike nouhenouyuki? Ile ouyelele ou na ekwatafano lashike nomulaulu? 15 Mbela Kristus naBelial* ohava longele kumwe? Ile omwiitaveli* oku na ekwatafano lashike naao ehe fi omwiitaveli? 16 Oikalunga itai dulu okukala motembeli yaKalunga. Osheshi ofye otembeli yaKalunga omunamwenyo, ngaashi Kalunga a ti: “Ohandi ka kala mokati kavo nokweenda mokati kavo, nohandi ka ninga Kalunga kavo, ndele tava ka ninga oshiwana shange.” 17 “Jehova okwa ti: ‘Djeni mo mokati kavo nokuliyoolola mo.’ ‘Inamu kuma osho sha nyata,’” “‘opo nee ohandi mu tambula ko.’” 18 “Jehova Omunaenghono adishe okwa ti yo: ‘Ohandi ka ninga xo yeni, ndele nye otamu ka ninga ovanamati novanakadona vange.’”
7 Onghee hano, ovaholike, eshi tu na omaudaneko aa, tu likosheni kedilo keshe lombelela naali lomhepo, opo tu kale ovayapuki nokutila Kalunga.
2 Tu tambuleni ko nomutima aushe. Inatu nyona nande okomunhu, inatu yahameka nande omunhu noinatu kengelela nande omunhu omolwouwa wetu vene. 3 Osho inandi shi popya opo ndi mu tokole. Ndele ngaashi nda popya nale, kutya nee otashi pula omwenyo ile efyo, fye otu mu hole nomutima wetu aushe. 4 Ondi na emanguluko lokupopya nanye. Ohandi litange omolweni. Onda hekelekwa neenghono nonda hafa unene nonande ohatu shakeneke omaudjuu mahapu.
5 Eshi twa fika muMakedonia, inatu tulumukwa, ndele otwa kala nokushakeneka omaudjuu mahapu; opa li omapataneko a kwata moiti notwa li tu na omalipulo momitima detu. 6 Ndele Kalunga ou ha hekeleke ovo va wililwa po okwe tu hekeleka okupitila metalelepo laTitus; 7 hakupitila ashike metalelepo laye, ndele otwa li yo twa hekelekwa eshi mwe mu hekeleka. Okwe tu lombwela kombinga yoluhodi leni linene nonokutya omwa halelela okumona nge, naashi tamu lipula shi na sha naame, naasho osha hafifa nge unene.
8 Nonande onde mu nyikifa oluhodi okupitila monhumwafo yange, inandi lipa oushima. Onda li nda nyika oluhodi potete eshi nde mu nyemateka, ndele ondi shi shii kutya oluhodi leni olopakafimbo. 9 Paife onda hafa, hasheshi mwa nyika oluhodi, ndele osheshi oluhodi le mu ningifa mu lidilulule. Osheshi omwa li mwa nyika oluhodi monghedi oyo tai hafifa Kalunga, nomolwaashi osho twe mu lombwela inashi mu yahameka. 10 Okunyika oluhodi monghedi oyo tai hafifa Kalunga ohaku ningifa omunhu e lidilulule opo a xupifwe, noiha kala vali e udite ondjo, ndele okunyika oluhodi ngaashi ovanhu vomounyuni ohaku twala mefyo. 11 Oluhodi leni ola li metwokumwe nehalo laKalunga, noshe mu linyengifa mu ninge ngaashi tamu dulu opo mu longe osho sha yuka. Omwa yelifa omadina eni, omwa li mwa nyemata omolwomanyono eni, oshe mu ningifa mu kale mu na etilokalunga, mu lidilulule, mu longele Kalunga nomutima aushe nomu yukife eenghatu deni. Oinima aishe omwe i ninga opo mu kandule po oupyakadi weni. 12 Eshi nde mu shangela, inandi shi ninga molwaau a nyona ile molwaau ta shakeneke omaupyakadi omolwomanyono aye, ndele onde shi ninga opo ndi mone nghee tamu ulike moipafi yaKalunga kutya omwa hala okupwilikina kufye. 13 Osho oshe tu hekeleka neenghono.
Ndele kakele kokuhekelekwa kwetu, otwa hafa neenghono eshi twa mona Titus naye a hafa, molwaashi amushe omwe mu twa omukumo. 14 Ngeenge onde litangele Titus omolweni, itandi ka fya ohoni. Ndele ngaashi ashike oinima aishe ei twe mu lombwela i li paushili, nelitango olo twe litangela Titus oli li paushili. 15 Titus oku mu hole unene nota dimbuluka eshi amushe hamu dulika, nonghee mwa li mwe mu tambula ko nefimaneko linene. 16 Ondi na elineekelo la kola kutya keshe osho tamu ningi oshi li mondjila, naasho ohashi hafifa nge.
8 Ovamwatate, otwa hala mu shiive kombinga yefilonghenda linene olo Kalunga a ulikila omaongalo omuMakedonia. 2 Eshi va li momayeleko nomomafininiko madjuu, ova li va ulika kutya ove na ehafo linene nohava yandje nonande ova li moluhepo linene. 3 Ova li va yandja she likolelela kokudula kwavo ile nokuli shi dulife po. Ame ohandi shi koleke. 4 Ova kala yo tave tu indile opo va kufe ombinga nehalo liwa mokuyandja oikwafa kovayapuki noku va yakula. 5 Kava li ashike va ninga ngaashi twa li twa teelela, ndele ova li va longela Omwene nomutima wavo aushe nova li ve tu kwafela metwokumwe nehalo laKalunga. 6 Onghee otwa ladipika Titus opo a manife oilonga oyo a hovela mokati keni, sha hala okutya, oilonga yokwoongela oikwafa oyo mwa yandja nehalo liwa. 7 Otamu shi endifa nawa moinima aishe, omu na eitavelo la kola, ounongo wokupopya, eshiivo lihapu, ohamu longo noudiinini nomu hole ovanhu vakweni ngaashi nafye yo tu mu hole. Onghee twikileni yo okuyandja nehalo liwa.
8 Eshi handi popi ngaho kashi fi oshipango, ndele onda hala mu shiive nghee vamwe hava longo noudiinini nonehalo liwa. Onda hala yo okumona ngeenge omu na ohole yashili. 9 Osheshi omu shii efilonghenda lOmwene wetu Jesus Kristus kutya nonande okwa li a punapala, okwa ninga ohepele omolweni opo mu dule okupunapala omolwoluhepo laye.
10 Ondi wete kutya oilonga ei otai mu etele ouwa molwaashi omwe i hovela omudo wa ya, ndele natango otamu ulike kutya omwa halelela oku i longa. 11 Onghee hano, kaleni mwa halelela okumanifa oilonga yokwoongela oikwafa, ngaashi ashike mwa li mwe i hovela. 12 Kalunga oha tambula ko eeshali odo hadi yandjwa nomutima aushe, osheshi okwa teelela omunhu keshe a yandje osho e na, ndele hashosho ehe na. 13 Inandi hala oku shi ninga shipu kuvamwe ofimbo handi mu twike omutengi. 14 Ndele onda hala pa kale efaafano, opo nye ovo mu na shihapu mu kwafele ovo ve li moluhepo, opo navo eshi tava ka kala ve na shihapu ve mu kwafele yo, opo pa kale efaafano. 15 Omishangwa oda ti: “Ou e na shihapu ina kala e na shihapu unene, naau e na shinini ina kala e na shinini unene.”
16 Ohatu pandula Kalunga eshi Titus e na ko nasha nanye ngaashi fye, 17 molwaashi eshi twe mu ladipika e uye kunye, ina ongaonga, ndele okwe shi ninga nehalo liwa. 18 Ndele Titus ohatu mu tumu pamwe nomumwatate umwe oo a shiivika nawa momaongalo aeshe omolwokuudifa onghundana iwa. 19 Kakele kaasho, omumwatate oo okwa li yo a nangekwa po komaongalo opo a kale ta ende pamwe nafye eshi hatu twala oikwafa oyo tai fimanekifa Omwene notai ulike kutya otwe lilongekida okukwafela vakwetu. 20 Kungaho kape na oo te ke tu popila mowii eshi hatu tukulile ovamwatate oikwafa oyo ya yandjwa nehalo liwa. 21 Osheshi ‘ohatu longo oinima aishe pauyuki, hamoipafi ashike yaJehova, ndele nomoipafi yovanhu.’
22 Ohatu va tumu pamwe nomumwatate oo twa longifa lwoikando notwa mona kutya omudiinini moinima ihapu, notu wete kutya ote ke mu kwafela, unene tuu eshi e mu lineekela filufilu. 23 Ngeenge ope na epulo kombinga yaTitus, oku li omweendi nomulongi pamwe naame omolwouwa weni, nongeenge ope na omapulo kombinga yovamwatate, ove li ovayapostoli momaongalo nohava fimanekifa Kristus. 24 Onghee va ulikileni kutya omu va hole nokuulikila omaongalo kutya omolwashike hatu litange molweni.
9 Inandi pumbwa oku mu shangela shi na sha nokukwafela* ovayapuki 2 osheshi ondi shi shii kutya omwa halelela okukwafela. Ohandi mu litangele kOvamakedonia, nonde va lombwela kutya omudo aushe nye vomuAkaia omwa kala mwe lilongekida okukwafela. Molwaashi omwa halelela okuyandja, oshe linyengifa vahapu vomuvo va kale yo va hala okuyandja. 3 Ohandi tumu ovamwatate kunye opo elitango letu li na sha nanye liha kale longaho moshinima osho nomu kale mwe lilongekida ngaashi nde va lombwela. 4 Ngeenge onde uya pamwe nOvamakedonia, ndele hatu hange inamu lilongekida, otashi ke tu fifeni ohoni molwaashi otwe mu lineekela. 5 Onghee ondi wete sha wapala okuladipika ovamwatate ve uye kunye komesho yefimbo va ongele diva eeshali odo mwa udaneka okuyandja opo di kale da longekidwa di li eeshali dehalo liwa, ndele inadi yandjwa kefininiko.
6 Ou ta kunu nouluva ota ka teya shinini, naau ta kunu shihapu ota ka teya yo shihapu. 7 Keshe umwe na yandje ngaashi a tokola momutima waye, hanomunyengutima* ile kefininiko, osheshi Kalunga oku hole ovo hava yandje nehafo.
8 Onghee hano, Kalunga ota dulu oku mu hapupalifila efilonghenda laye, opo mu kale alushe mu na keshe osho mwa pumbwa nokukala mu na oinima ihapu, opo mu wanife oshilonga keshe shiwa. 9 (Omishangwa oda ti: “Okwa yandja eeshali dihapu;* okwa yandja keehepele. Ouyuki waye otau kala po fiyo alushe.” 10 Ndele ou ha yandje eembuto dihapu komukuni nosho yo omungome wokulya ote ke mu pa eembuto deni mu kune noku di hapupalifa nota ka hapupalifa yo oidjemo iwa yoilonga yeni youyuki.) 11 Kalunga okwe mu nangeka noupuna opo mu dule okuyandja shihapu, novanhu otava ka pandula Kalunga omolweeshali deni odo hatu ka yandja kuvamwe. 12 Okuyandja ekwafo la tya ngaho itashi ka kwafela ashike ovayapuki ovo ve na omhumbwe, ndele otashi ke linyengifa yo vahapu va pandule Kalunga. 13 Eshi tamu yandje eeshali odo, otamu ulike kutya nye ovanhu va tya ngahelipi, novanhu otava ka hambelela Kalunga molwaashi ohamu katuka metwokumwe nonghundana iwa oyo hamu udifa i na sha naKristus, nomolwaasho hamu yandje kuvo nehalo liwa nokovanhu aveshe. 14 Otava ka kala ve mu hole notave ke mu ilikanena omolwefilonghenda linene laKalunga olo mwa pewa.
15 Kalunga na pandulwe omolwoshali yaye ihe fi okutumbulwa.
10 Ame Paulus, ou vamwe vomunye hamu ti kutya ohandi lininipike ngeenge ndi li punye, ndele ngeenge ndihe po ihandi mu yavelele, ohandi mu kumaida nelininipiko nonefilonghenda laKristus. 2 Onde lineekela kutya eshi handi ka fika oko, ovo hava diladila kutya ohatu ende pambelela ohandi ka hanga va lundulula etaleko lavo opo ndihe va katukile onghatu. 3 Nonande otu li pambelela, ihatu lu oita yopambelela. 4 Osheshi oilwifo yetu kai fi yopambelela, ndele oya dja kuKalunga noi na eenghono, tai dulu okungumauna po eeshungongulu da kola. 5 Ohatu hanauna po omadiladilo nosho yo oshinima keshe osho tashi imbi ovanhu va shiive Kalunga, nediladilo keshe ohatu li tula moukwatwa* opo li dulike kuKristus. 6 Konima ngeenge omwa ulike filufilu kutya ohamu dulika, ohatu ka kala twe lilongekida okuhandukila keshe oo iha dulika.
7 Ohamu tokola oinima she likolelela keholokepo lokombada. Ngeenge ope na oo ta popi a tomhwa kutya owaKristus, na dimbuluke kutya nafye otwaKristus. 8 Nonande ondi litange omolweenghonopangelo odo twa pewa kOmwene doku mu pameka, ndele haku mu teya omukumo, itandi ka fifwa ohoni. 9 Inandi hala okukala ngeno nda fa handi mu tilifa neenhumwafo dange. 10 Ovanhu vamwe ohava ti: “Eenhumwafo daye oda popya oinima ya fimana noi na eityo, ndele ngeenge e li nafye oha monika mudinifa nokupopya kwaye okwongaho.” 11 Ovanhu ovo hava popi ngaho nava kale ve shi shii kutya osho twa shanga* meenhumwafo osho hatu ka ninga* ngeenge twe uya. 12 Inatu hala okukala mumwe novalitangi noinatu hala okukala twe va fa. Ohave litokola vo vene she likolelela koinima oyo va tala ko kutya oiwa, nokungaho ohava ulike kutya kave na eshiivo lasha.
13 Fye itatu litangele osho inatu longa, ndele ohatu litangele oshinakuwanifwa osho twa pewa kuKalunga, nanye yo mwa kwatelwa mo. 14 Eshi twe uya kunye inatu longa oshilonga osho inatu shi pewa kuKalunga, molwaashi ofye twe mu udifila tete onghundana iwa kombinga yaKristus. 15 Itatu litangele oilonga yavamwe, ndele otwe lineekela kutya eitavelo leni otali kala la kola opo oilonga oyo twa longa i hapupale mokati keni, notu kale natango tu na shihapu okulonga. 16 Kungaho, ohatu ka dula okuudifila onghundana iwa koitukulwa imwe i lili opo tuhe litangele oilonga oyo ya longwa nale kuvamwe moitukulwa imwe i lili. 17 “Ndele ou te litange, ne litange omolwaJehova.” 18 Jehova oha tumbaleke omunhu oo a hokwa, ndele iha hokwa oo te litumbaleke ye mwene.
11 Nonande onda fa omunhu ehe na eendunge, onda hala mu lididimikile nge. 2 Ondi na ko nasha nanye neenghono ngaashi Kalunga, nomolwaashi nda hala oku mu yandja mu hombolwe kuKristus mu li ngaashi okakadona elela. 3 Ndele ngaashi Eva a kengelelwa nokupukifwa keyoka, onda tila kutya nanye otamu ka pukifwa, ndele tamu kala muhe fi ovadiinini noinamu koshoka. Ashike ovapiya vaKristus ove na okukala ovadiinini nova koshoka. 4 Ngeenge umwe okwe uya kunye te mu udifile kombinga yaJesus umwe, ehe fi oo twe mu udifila, ile te mu etele omhepo imwe i lili ihe fi oyo mu na nale, ile te mu udifile onghundana iwa ihe fi oyo mwa tambula ko nale, ohamu tambula ko noupu osho te mu lombwele. 5 Nghi wete pe na osho tashi ulike kutya ondi dulike kovayapostoli veni ovo have limonikifa va fa ve li nawa. 6 Ndele nonande nghi na ounongo wokupopya, ondi na eshiivo; osho otwe shi mu ulikila filufilu moinima aishe.
7 Ile onda nyona eshi nde mu udifila nehafo onghundana iwa yaKalunga oshali nosho yo eshi nde lininipika opo mu nenepekwe? 8 Onda kwafelwa komaongalo amwe, nokungaho onda fa nde a nyeka opo ndi mu yakule. 9 Onda li ndi na omhumbwe eshi nda li punye, ndele inandi twika nande oumwe womunye omutengi molwaashi ovamwatate vokuMakedonia ova li va wanifa po eemhumbwe dange adishe. Onda kala handi kendabala ndihe mu twike omutengi nohandi ka twikila okuninga ngaho. 10 Ndele fimbo ndi li omushikuli waKristus, kape na osho tashi imbi nge ndi litangele oshinima osho muAkaia ashishe. 11 Omolwashike mbela? Mbela omolwaashi ndihe mu hole? Kalunga oku shi shii kutya ondi mu hole.
12 Ope na ovo have litange nohava ti kutya ove li ovayapostoli ngaashi fye. Ohandi ka twikila okuninga ngaashi handi ningi shito opo vaha kale ve na etomheno lokulitanga. 13 Ovanhu va tya ngaho ovayapostoli ovanaipupulu, hava pukifa ovanhu vakwao nohave lifefa ovayapostoli vaKristus. 14 Onghee hano, itashi kumwifa eshi Satana naye he lifefa omweengeli muwa.* 15 Itashi tu kumwifa yo eshi ovapiya vaye navo have lifefa ovalongi vouyuki, ndele xuuninwa otava ka pewa ondjabi she likolelela koilonga yavo.
16 Natango ohandi ti: Inamu diladila kutya kandi na eendunge. Ndele ngeenge osho tamu diladila ngaho, tambulei nge ko ngaashi omunhu oo ehe na eendunge opo ndi dule okulitanga nande okanini. 17 Itandi popi nda fa omunhu ta shikula oshihopaenenwa shOmwene, ndele ohandi popi nda fa omunhu oo ehe na eendunge, he litange nokwe lineekela muye mwene. 18 Ndele molwaashi ovanhu vahapu otave litangele oinima yopanhu, naame ohandi i litangele yo. 19 Nonande ohamu ti kutya nye ovanaendunge, ohamu lididimikile nehafo ovo vehe na eendunge. 20 Kakele kaasho, ohamu lididimikile ovo tave mu twala moupika, ovo tave mu nyeke oinima yeni nakeshe osho mu na, ovo tave mu linenepekele nosho yo ovo tave mu denge nomanghava moipala.
21 Oshi fifa ohoni okupopya ngaho molwaashi vamwe vomunye ova fa ve wete inatu longifa nawa eenghonopangelo detu.
Ndele molwaashi vamwe inava fya ohoni okulitanga, naame itandi fi ohoni okulitanga, nonande vamwe ove wete nda fa ndihe na eendunge. 22 Mbela ove li Ovaheberi? Naame yo Omuheberi. Mbela Ovaisrael? Naame yo Omuisrael. Mbela ove li oludalo* laAbraham? Naame yo oludalo laAbraham. 23 Mbela ove li ovayakuli vaKristus? Ohandi popi ngaashi elai; ame omuyakuli waKristus ndi va dule: Onda longa oilonga ihapu ndi va dule, onda tulwa modolongo luhapu ndi va dule, onda dengwa luhapu nonda xupa mefyo lwoikando ihapu. 24 Onda dengwa lwoikando itano kOvajuda eengola 39, 25 nda dengwa lwoikando itatu neengola, nda dengwa lumwe nomamanya, nda xupa lwoikando itatu moskepa ya teka nonda li omutenya noufiku aushe mokati kefuta. 26 Onda shakeneka eenghalo didjuu momalweendo ange, ngaashi momilonga, okudja kovanyeki, koshiwana shetu, koiwana imwe, moshilando, mombuwa, mefuta nosho yo mokati kovamwatate ovanaipupulu. 27 Onda longa noudjuu, nda kala omaufiku mahapu inandi kofa, nda fya ondjala nenota, nda kala ndihe na oikulya omafimbo amwe, nonda fya outalala nonghai.*
28 Kakele koinima oyo, ohandi kala yo ndi na oshisho* efiku keshe shi na sha nomaongalo aeshe. 29 Ngeenge umwe oshingone, mbela ame kandi fi oshingone? Ngeenge umwe okwa pundukifwa, mbela kandi na okuhanduka?
30 Ngeenge ohandi litange, ohandi litangele oinima oyo tai ulike oungone wange. 31 Kalunga, oo e na okutangwa fiyo alushe, Xe yOmwene Jesus, oku shi shii kutya itandi fufya. 32 Ngoloneya womuDamaskus oo a li koshi yewiliko lohamba Aretas, okwa li a tula po ovanangeli poshivelo shoshilando opo va kwate nge po, 33 ndele onda li nda kulukifilwa mekende loshilando ndi li moshimbaba, nonda li nda ya onhapo.
12 Ondi na okupopya nelitango kombinga yomamoniko oo nda ulikilwa kOmwene nosho yo omatumwalaka oo a pa nge, nonande osho itashi etele nge ouwa. 2 Ondi shii omulumenhu umwe oo e li omuhongwa waKristus, oo a li a twalwa meulu etitatu omido 14 da pita, kutya nee okwa twalwa mo palutu ile omonghedi imwe i lili, nghi shi shii; Kalunga oye e shi shii. 3 Omulumenhu oo ondi mu shii. Okwa li a twalwa moparadisa, kutya nee opalutu ile omonghedi imwe i lili, nghi shi shii; Kalunga oye e shi shii. 4 Ndele fimbo a li moparadisa, okwa uda eendjovo dihe fi okutumbulwa noinadi pitikwa pamhango okupopiwa kovanhu. 5 Ohandi litange omolwomulumenhu oo, ashike itandi litange molwange mwene, ndele omolwoungone wange. 6 Osheshi nonande ngeno onda hala okulitanga, ondi li omunaendunge molwaashi ohandi popi oshili. Ndele itandi litange opo paha kale nande oumwe ta pandula nge unene shi na sha naasho a uda kwaame ile a mona mwaame, 7 eshi nda pewa omatumwalaka makumwifi.
Ndele opo ndihe linenepeke unene, onda pewa ekiya mombelela, omweengeli waSatana a kale ta denge nge opo ndihe linenepeke unene. 8 Onda indila Omwene lwoikando itatu opo a kufe nge ekiya olo. 9 Opo nee okwa tya kwaame: “Efilonghenda lange nali ku wanene, osheshi eenghono dange otadi dulu oku ku pameka ngeenge wa nghundipala.” Onghee ohandi litangele oungone wange opo eenghono daKristus di uvike nge ngaashi etwali. 10 Ohandi kala nda hafa ngeenge ndi na oungone, handi tukwa, handi hepekwa, ndi li moluhepo nosho yo momaudjuu omolwaKristus. Osheshi ngeenge ndi li oshingone, ohandi kala omunaenghono.
11 Ohandi popi ngaashi omunhu ehe na eendunge omolweni. Osheshi ngeno omwa popilile nge mouwa, ngeno inandi popya ngaho. Nonande ame omunhu wongaho, ondi dule mukeshe shimwe ovayapostoli veni ovo have limonikifa va fa hava longo ouwa. 12 Onda longa mokati keni nelididimiko linene oilonga oyo tai ulike kutya ame omuyapostoli, ngaashi omadidiliko, oikumwifilonga nosho yo oilonganghono. 13 Molwaashi inandi mu twika nande omutengi washa, osho osho she mu ningifa mu kale mwa yooloka ko komaongalo makwao. Ndele mbela ngaho onda ninga epuko? Ngeenge osho, diminei nge po.
14 Taleni, paife onde lilongekida okuuya kunye oshikando oshititatu, ashike itandi ke mu twika nande omutengi. Osheshi ame inandi hala oiniwe yeni, ndele onye nda hala okumona. Ounona havo ve na okukongela ovadali vavo oinima, ndele ovadali ovo ve na oku va kongela. 15 Ohandi ka kala nda hafa okulongifa keshe osho ndi na nokuli nokuyandja omwenyo wange omolweni.* Ngeenge ondi mu hole neenghono, mbela nanye kamu na okukala mu hole nge shi dulife opo? 16 Nonande inandi mu twika nande omutengi washa, otamu ti onde mu kengelela nonde mu tela omwiyo. 17 Mbela onde mu kengelela okupitila mwaavo nda li nde mu tumina? 18 Onda li nda ladipika Titus nomumwatate umwe ve uye kunye. Mbela omwa li mwa kengelelwa kuTitus? Mbela katwa li twa longela kumwe navo nokukatuka monghedi ya faafana?
19 Mbela omwa kala tamu diladila kutya otwa kala hatu lipopile? Tu li ovashikuli vaKristus, ohatu popi oshili koshipala shaKalunga. Ovamwatate ovaholike, keshe osho hatu ningi, ohatu shi ningi opo tu mu pameke. 20 Eshi handi ke uya kunye, ondi wete kutya elihumbato leni itali ka kala ngaashi nda teelela, neenghatu dange itadi ka kala ngaashi mwa teelela. Mokati keni otashi dulika mu na eenhamanana, ondubo, ehandu la pitilila, omatukauko, omalundilo, olwaambo, ounhwa nosho yo edundakano. 21 Ngeenge nde uya vali kunye, otashi dulika ndi ka kale nda fya ohoni koshipala shaKalunga eshi ndi li mokati keni nohandi ka nyika oluhodi omolwavahapu ovo va li va nyona, ndele inave lidilulula nokweefa po okuhenoukoshoki, oluhaelo* nosho yo okunyona vehe nouxwenge.*
13 Eshi oshikando oshititatu handi ti kutya ohandi uya kunye. “Opo ku kolekwe oushili woshinima shonhumba, ope na okukala eembangi* mbali ile nhatu.” 2 Nonande nghi li pamwe nanye paife, onda fa ashike ndi li nanye natango. Ohandi mu londwele amushe, mwa kwatelwa ovo va nyona, kutya, ngeenge onde uya kunye, ohandi ka yandja outekuduliko kwaaveshe ovo va nyona. 3 Kungaho ohandi ke mu ulikila kutya Kristus ota popi okupitila mwaame. Kristus ina holola oungone mokati keni, ndele okwa ulika eenghono daye dinene. 4 Kristus okwa valelwa komuti moungone, ndele paife oku na omwenyo omolweenghono daKalunga. Nonande nafye otu na oungone paife ngaashi a li e u na, ohatu ka kala pamwe naye omolweenghono daKalunga odo mwa ulikilwa.
5 Kaleni nokulikonakona mu tale ngeenge omu na ngoo eitavelo. Kaleni nokulikonakona mu tale kutya nye ovanhu va tya ngahelipi. Ile kamu shi shii kutya omu na ekwatafano naJesus Kristus? Okuninga shapo inamu hokiwa kuKalunga. 6 Onde lineekela filufilu kutya omu wete kutya otwa hokiwa kuKalunga.
7 Ohatu ilikana kuKalunga opo muha nyone, ndele hamolwaashi twa hala okukala twa hokiwa kovanhu, ashike opo mu longe osho shiwa, nonande fye inatu hokiwa kovanhu. 8 Osheshi itatu dulu okukondjifa oshili, ponhele yaasho ohatu i yambidida. 9 Nonande fye otu na oungone, ohatu kala alushe twa hafa ngeenge mu na eenghono. Ohatu ilikana opo mu ninge omalunduluko apa sha pumbiwa. 10 Onghee ohandi mu shangele oinima ei opo eshi handi uya ndiha longife nai eenghonopangelo odo nda pewa kOmwene doku mu tunga, ndele haku mu teya omukumo.
11 Ovamwatate, xuuninwa, twikileni okukala mwa hafa, okuninga omalunduluko, okutambula ko etwomukumo lavamwe, okudiladila mu li omuko umwe nokukala nombili; opo nee Kalunga kohole nokombili ota ka kala pamwe nanye. 12 Kundilafaneni po nokuxupitafana pahole. 13 Ovayapuki aveshe otave mu kundile po.
14 Efilonghenda lOmwene Jesus Kristus nohole yaKalunga nosho yo omanangeko noupuna omhepo iyapuki nai kale pamwe nanye amushe.
Ile “he tu tu omukumo.”
Ile “momayeleko.”
Ile “momayeleko.”
Ile “omayeleko.”
Ile “osheshi omolwomailikano ovanhu vahapu.”
Ile tashi dulika, “oinima oyo mu shii nale.”
Oo ha ifanwa yo Silas.
Ile “omolwomwenyo wange.”
Ile “aha ponwe po.”
Ile “eemwiyo daye.”
Eln., “oshivelo osha li sha yeulukila nge.”
Ile tashi dulika, “omhepo yaJehova.”
Ile “oya uvikwa.”
Ile “konghalelo ei yoinima.” Tala omafatululo oitya.
Eln., “okupitila moshipala shaKristus.”
Ile “omayeleko.”
Ile “molukalwa.”
Eln., “omaliudo eni.”
Ile “okwa ninga etimbayambo.”
Tashi dulika omolweameno.
Ile “va wana okufya.”
Ile “va pewa outekuduliko.”
Ile “otwa popya twa manguluka.”
Ile “inamu limbwanga mumwe.”
Oshitya shOshiheberi tashi ti, “omunhu wongaho.” Oshilukadina shaSatana.
Ile “omudiinini.”
Ile “nokuyakula.”
Ile “nopehe na okwoongaonga.”
Ile “nehalo liwa.”
Ile “meti; hatu li pandeke.”
Eln., “osho twa popya.”
Eln., “osho hatu ka tula moilonga.”
Ile “omweengeli wouyelele.”
Eln., “ombuto.”
Eln., “nondi li hamunghele.”
Ile “handi lipula.”
Ile “omolweemwenyo deni.”
MOshigreka, porneia. Tala omafatululo oitya.
Ile “okunyona nopehe na okufya ohoni.” MOshigreka, aselgeia. Tala omafatululo oitya.
Eln., “omakanya.”