Edina lomOmbiibeli la shangwa koshitoo shikulu

Oshikangwa shoshitoo osho sha kala ko eedula 3 000, osha li sha monika mo 2012 nosha li sha kumwifa ovakonakoni voinima. Omolwashike oshikangwa osho sha li shihokwifa? Omolwoitya oyo ya li ya shangwa ko.

Eshi ovalafululi voinima va tula kumwe oupambu ovo, ova li va mona kutya oku na eshangelo lOshikaanan tali ti: “Eshba’al Ben [omona wa] Beda.” Eshi osho oshikando shotete ovalafululi voinima va mona edina olo momashangelo onale.

MOmbiibeli omwa tumbulwa vali Esbaal, omonamati wohamba Saul. (1 Omaf. 8:33; 9:39) Omuprofesa Yosef Garfinkel oo a li a kufa ombinga melafululo olo, okwa ti: “Oshihokwifa okumona kutya edina Esbaal oli li mOmbiibeli nomondjokonona yopefimbo lokupangela kwohamba David.” Vamwe ova li hava diladila kutya ola li edina la fimana pefimbo olo. Natango, ouyelele oo u li mOmbiibeli owa kolekwa kovalafululi voinima.

Peemhito dimwe, edina Esbaal ola shangwa mOmbiibeli Isboset, tashi ulike kutya “baal” osha pingenwa po na “boset.” (2 Sam. 2:10) Omolwashike? Ovakonakoni ova ti: “Mu 2 Samuel edina olo Esbaal ola li hali henukwa molwaashi Baal edina loshikalunga shoshikungulu shOvakaanan, ashike edina olo lopehovelo . . . ola li la tumbulwa mOmafimbo.”