6 Omolwashike pe na okumona oixuna kuhapu nosho yo okuhenouyuki?
1, 2. Omapulo elipi ovanhu have lipula nao omolwokumona oixuna oko ku li po?
1 Ngeenge Kalunga okwa li a lalakanena edu li ninge oparadisa, noku kale ovanhu va wanenena, omolwashike edu lihe fi oparadisa kunena, ngeenge elalakano laye inali lunduluka? Omolwashike ovanhu va kala tava mono oixuna notava longelwa oilonga yokuhenouyuki oule womafelemido mahapuhapu?
2 Nopehe na omalimbililo, ovanhu ova kala tava mono oixuna omolwoita, oukoloni, omahepeko, okuhenouyuki, oluhepo, oiponga yopaushitwe, omikifi nosho yo efyo. Omolwashike ovanhu vahapu ovo vehe na ondjo va kala tava mono oixuna? Ngeenge Kalunga omunaenghono adishe, omolwashike a efa okumona oixuna kwa tya ngaho ku kale po oule womayovimido? Ngeenge Kalunga okwa tulila po omaminikilo omewangadjo eemhango doku a kaleka taa longo palandulafano, omolwashike a efa ovanhu kombada yedu va kale ve li medundakano nova kale tava nyonauna edu?
Efaneko
3-5 (a) Efaneko lilipi tali dulu oku tu kwafela tu ude ko kutya omolwashika Kalunga kelandulafano a efa ovanhu va kale ve li medundakano? (b) Mokutala komatomheno oo atatu, opulaneta yedu oi li monghalo ilipi?
3 Natu diladileni kefaneko tali landula, olo tali tu kwafele tu ude ko kutya omolwashike Kalunga kelandulafano a efa ovanhu va kale ve li medundakano. Natu tye nee ngeno owa li to ende mofuka ndele ohaluka owa mona eumbo lonhumba. Eshi wa ehena popepi nalo, owa mona kutya ola mona oixuna neenghono. Omakende alo okwa tatuka mo, oipeleki oya lika kolushu, omuvelo otau hale okuwa ko komakandula, nominino domeva oda fita.
4 Molwaashi eumbo olo ola mona oixuna neenghono, mbela oto ka fika pexulifodiladilo kutya kala li la tungwa komutungi omunekeka? Ile oto ka fika pexulifodiladilo kutya ole uya po ashike kulo vene? Ngeenge owa itavela kutya ola tungwa po komunhu, mbela oto ka fika pexulifodiladilo kutya omutungi oo ka li omunekeka nonokutya ka li a diladila nawa?
5 Natu tye nee eshi wa kala to li konenene, owa mona kutya ola li la tungikikika, sha hala okutya, ola li la tungwa noukeka. Ndele nande ongaho, ola li mehalakano molwaashi inali filwa oshisho. Mbela oto ka diladila kutya oupyakadi owa etifwa kushike? (1) Otashi dulika u diladile kutya mwene walo okwa fya; (2) ile u diladile kutya omutungi walo nande okwa li omunekeka, ke na ko nasha vali nalo; (3) ile u diladile kutya mwene walo okwa li a tula mo omunhu wonhumba, ndele ina kala te li file oshisho. Opulaneta yedu oi li naanaa monghalo ngaashi oyo ya popiwa metomheno etitatu.
Oshike sha etifa okumona oixuna kombada yedu?
6, 7. Oshike sha ningilwa Adam naEva eshi va nyona?
6 Embo lotete lOmbibeli otali tu lombwele kutya Kalunga ka li a lalakanena ovanhu va kale tava mono oixuna nokufya. Ovadali vetu votete, Adam naEva, ova ka fya ashike eshi va tauluka oshipango shaKalunga. (Genesis, etukulwa eti-2 neti-3) Okudja opo, inava kala vali tava longo ehalo laKalunga. Kungaho, ova li ve liteeka omafiloshisho aKalunga, Omushiti wavo, oo e li ‘ofifiya yomwenyo.’ — Epsalme 36:10.
7 Ngaashi ashike efiya lokolusheno hali ende tali talala ngeenge olusheno la dimi, omadiladilo nomalutu ooAdam naEva nao okwa enda taa xutuka, taa kulupa, fiyo va fya. Oshike sha ningwa po eshi va fya? Ombibeli oya ti: “Oto shuna medu, osheshi omo wa kufwa.” Hano, ova shuna medu, omo va dile. Kalunga okwa li e va londwela nale kutya ngeenge ova nyono, otava “ka fya shili.” — Genesis 2:17; 3:19.
8. Ongahelipi okunyona kwovadali vetu votete kwa kuma ounhu aushe?
8 Ngaashi ashike ovadali vetu votete, Adam naEva va fya, tu li oludalo lavo nafye otwa taalela efyo. Omolwashike mbela? Omolwaashi otwa fyuulula kuvo okuhawanenena nosho yo efyo. Eemhango dopaushitwe di na sha noufyuululwakwatya otadi ufa kutya ounona ove na okufyuulula omaufyuululwakwatya ovadali vavo. Ovaroma 5:12 otava ti: “Oulunde wa etwa mounyuni komunhu umwe [Adam, xekulululwa yovanhu aveshe], nefyo okoulunde, osho nee efyo ole uya movanhu aveshe, shaashi aveshe va nyona [omolwoufyuululwalunde, ile tu tye, eamo lokunyona].” Molwaashi paife ovanhu ohava nyono nohava fi omolwoufyuululwalunde, ovanhu vamwe ohava diladila kutya oinima oyo oi li paushitwe nomolwaasho itai dulu okuhenukwa. Ndele ovanhu votete ova li va shitwa va kale nomwenyo fiyo alushe. Ova li yo va shitwa nehalo lokukala nomwenyo waalushe. Nomolwaasho ovanhu vahapu ihava kala va hala okufya; ohashi va nyemateke lela ngeenge tava diladila kutya fiku limwe onava ka fye.
Omolwashike Kalunga a efa okumona oixuna ku kale po oule wefimbo lile?
9. Omolwashike Kalunga a efa okumona oixuna ku kale po oule wefimbo lile?
9 Omolwashike Kalunga a efa ovanhu va kale moukakombolilifa efimbo lile? Omolwashike a efa okumona oixuna ku kale po oule womafelemido aeshe oo a pita po? Etomheno limwe la fimana neenghono ololo kutya opa li pa holoka omhata ya fimanenena, oyo kutya: Olyelye e na oufemba wokupangela ovanhu? Mbela Kalunga oye e na okukala Omupangeli wovanhu, ile ovanhu otava dulu okulipangela vo vene nomupondo nopehe na ewiliko laye?
10. Ovanhu ova shitwa noukwatya ulipi, naasho osha kwatela mo oshinakuwanifwa shilipi?
10 Ovanhu ova shitwa ve na emanguluko lokuninga omatokolo, sha hala okutya, oukwatya wokudula okuhoolola osho va hala okuninga. Inava shitwa va fa omashina oo haa longo she likolelela kokushitelwa kwao, ile va fa oinamwenyo oyo hai ningi ashike oinima pashitwe yayo nopehe na okuninga omatokolo. Onghee hano, ovanhu otava dulu okuhoolola kutya olyelye va hala okulongela. (Deuteronomion 30:19; 2 Ovakorinto 3:17) Nomolwaasho Eendjovo daKalunga otadi tu kumaida kutya natu kale “ovamangululwa, ndelenee hamanguluko lokulituvika nalo oulunde, ndelenee ongaashi ovapiya vaKalunga.” (1 Petrus 2:16) Nonande ovanhu ova pewa oshali oyo ikumwifi, emanguluko lokuninga omatokolo, ove na okumona oilanduliko yomatokolo oo tava ningi ile yeenghatu odo tava katuka.
11. Oshike sha li sha yeleka okuningwa po, opo shi kale sha yela mo nawa kutya ovanhu itava dulu okulipangela nomupondo nopehe na ewiliko laKalunga?
11 Ovadali vetu votete ova li va ninga ehoololo la puka. Ova li va hoolola okulipangela vo vene nopehe na ewiliko laKalunga, nokungaho ova ninga ovanashibofa. Doshili, Kalunga okwa li ta dulu oku va hanauna po pefimbo opo, molwaashi ova longifa nai emanguluko lavo lokuninga omatokolo. Ndele osho ngeno inashi kandula po omhata i na sha noufemba waKalunga wokupangela ovanhu. Molwaashi ovalihomboli votete ova li va hoolola okulipangela vo vene nopehe na ewiliko laKalunga, opa li pa holoka epulo olo la li la pumbwa okunyamukulwa, olo kutya: Mbela eenghatu odo va katuka oda li ngoo shili tadi ka ningifa onghalamwenyo yavo i kale ihafifa noi na omupondo? Enyamukulo kepulo olo ola li ashike tali ka yela mo ngeenge ovalihomboli ovo noludalo lavo ova efiwa ve lipangele, molwaashi osho va hoolola. Mokweendelako kwefimbo, osha li tashi ka yela mo nawa kutya ovanhu itava dulu okulipangela nomupondo nopehe na ewiliko lOmushiti wavo.
12. Jeremia okwa ti shike kombinga yokupangela kwovanhu, nomolwashike a tila ngaho?
12 Omushangi umwe wOmbibeli, Jeremia, okwa li a nongela oilanduliko yokupangela kwovanhu. Okwa li a nwefwa mo komhepo iyapuki yaKalunga, oyo i li eenghono daKalunga tadi longo, a shange oshili ei, a ti: “Omwene, ondi shi shii nokutya, ondjila yomunhu ihai kala mepangelo laye mwene, ile mepangelo lomulumenhu, nhumbi ta ende, nhumbi ta yukifa eenghatu daye.” (Jeremia 10:23, 24) Jeremia okwa li e shii kutya ovanhu ova pumbwa ewiliko laKalunga, oo e na ounongo wa shiya ko. Omolwashike mbela? Omolwaashi Kalunga ina shita ovanhu noukwatya wokudula okulipangela nomupondo nopehe na ewiliko laye.
13. Oidjemo yokupangela kwovanhu momukokomoko womido omayovi odo da pita po otai yandje oumbangi wa yela ulipi?
13 Oidjemo yokupangela kwovanhu momukokomoko womayovimido oo a pita otai shi ulike sha yela kutya ovanhu itava dulu okuyukifa eenghatu davo nopehe na ewiliko lOmushiti wavo. Ova hetekela okulipangela vo vene, nova mona oilanduliko inyikifa oluhodi. Onghee hano, ovo ve na okupewa oushima omolwoilanduliko ya tya ngaho. Ombibeli oya popya sha yela ya ti: “[Kalunga] ye emanya; oilonga yaye oya wana ya pwa. Osheshi eendjila daye adishe do omatokolo. Ye Kalunga koudiinini, ndee e he nowidi. Ye omuyuki nomunashili. Vo ove mu pwidukila. Vo va li ve he fi ovana vaye, ndelenee oshififohoni.” — Deuteronomion 32:4, 5.
Mafiku Kalunga ota ka katuka eenghatu a yukife oinima
14. Omolwashike Kalunga ita ka efa vali pa pite efimbo lile opo a katuke eenghatu a yukife oinima kombada yedu?
14 Molwaashi paife opa pita efimbo la wana olo ovanhu va kala tave lipangele vo vene, noshe liulika filufilu kutya kave na efiku ve ke shi pondole, Kalunga okwe lilongekida okukatuka eenghatu, opo a yukife oinima kombada yedu ndele ta xulifa po okumona oixuna, oluhodi, omikifi nosho yo efyo. Nonande Kalunga okwa efa ovanhu va ninge exumokomesho moinima ngaashi ounongononi, oikwafabrika, ounamiti nosho tuu, ova dopa filufilu okweeta po ombili yashili nokuninga edu alishe oparadisa. Okupangela kwovanhu nopehe na ewiliko laKalunga okwa etifa outondwe muhapu nomadipao manyanyalifi mounyuni. Heeno, osha yela kutya ovanhu kave na efiku ve ke shi pondole nandenande. Nomolwaasho Kalunga ina pumbwa vali okweefa ovanhu va kale tave lipangele natango oule womafelemido nopehe na ewiliko laye, va tale ngeenge otave ke shi pondola.
15. Otu na okudulika kekumaido lOmbibeli lilipi?
15 Nonande momukokomoko wondjokonona yovanhu opa kala ovapangeli vopanhu ovo hava kala va halelela shili okukwafela ovapangelwa vavo, eenghendabala davo inadi pondola. Eenghalo mounyuni aushe otadi ulike kutya ovapangeli vopanhu ova nyengwa filufilu okuyukifa oinima. Nomolwaasho Ombibeli otai tu kumaida tai ti: “Oidale [hayo] mu lineekela, havanhu, ava ve he nekwafo nande.” — Epsalme 146:3.
[Caption on page 25]
Ovapangeli vopanhu ovo hava kala va halelela shili okukwafela ovanhu navo ova nyengwa okweeta ombili yashili nokuninga edu oparadisa