Xwepopaleka ongushu yomailikano oye okupitila mokukonakona Ombibeli
“Akutu Omwene, okutwi kwoye naku ude hano eindilo lovapiya voye.” — NEH. 1:11.
1, 2. Omolwashike shi na ouwa okukonakona amwe omomailikano oo a shangwa mOmbibeli?
OKWIILIKANA nosho yo okukonakona Ombibeli oku li oshitukulwa sha fimanenena shelongelokalunga lashili. (1 Tes. 5:17; 2 Tim. 3:16, 17) Oshoshili kutya Ombibeli kai fi embo lomailikano, ndele oi na omailikano mahapu, mwa kwatelwa mahapu oo e li membo lOmapsalme.
2 Ngeenge to lesha Ombibeli noku i konakona, oshi na oupu u hange mo omailikano oo a yukila keenghalo odo ho shakeneke. Ngeenge owa kwatele eendjovo domailikano oo a shangwa mOmishangwa momailikano oye, otashi dulu okuxwepopaleka omailikano oye. Oshike to dulu okulihonga kwaavo omailikano avo a li a nyamukulwa eshi va li va pula ekwafo nosho yo keendjovo domailikano avo?
Konga ewiliko laKalunga nokudulika kulo
3, 4. Omupiya waAbraham okwa li a ya molweendo lashike, noshike hatu dulu okulihonga mwaasho Jehova a li e mu ningila?
3 Eshi wa konakona Ombibeli owe lihonga kutya ou na alushe okwiilikana kuKalunga e ku pe ewiliko laye. Natu ka tale kwaasho sha li sha ningwa po eshi tatekulululwa Abraham a li a tuma omupiya waye omukulunhu, tashi dulika Elieser, kuMesopotamia a ka kongele Isak omukainhu omutilikalunga. Eshi ovakainhu va li tave uya okuteka omeva pomufima umwe, omupiya oo okwa li a ilikana a ti: ‘Kalunga nashi ningwe hano: okakadona aka ame handi ke ka lombwela: Ehenifa oshiyuma shoye, ndi nwe mo, ngenge ta nyamukula: nwa, ame ohandi ka nwefa yo eengamelo doye, opo nee ye ou we mu nunina omupiya woye Isak, nosho ngaha ame ondi shi shii, nokutya Ove wa filonghenda omwene wange.’ — Gen. 24:12-14.
4 Eilikano lomupiya waAbraham ola li la nyamukulwa eshi Rebekka a li a xwiila eengamelo domupiya oo. Opo nee Rebekka okwa li a ya diva pamwe nomupiya oo kuKanaan ndele ta ningi omukulukadi omuholike waIsak. Oshoshili kutya ito dulu okuteelela Kalunga e ku pe edidiliko le likalekelwa, ndele ote ke ku wilika monghalamwenyo yoye ngeenge owa kala ho ilikana nowa tokola toko okuwilikwa komhepo yaye. — Gal. 5:18.
Eilikano ohali kwafele omunhu aha kale noshisho sha pitilila
5, 6. Oshike shididilikwedi shi na sha neilikano laJakob eshi a li poku ka shakeneka Esau?
5 Eilikano otali dulu okukwafela omunhu aha kale noisho ya pitilila. Eshi Jakob a li a tila okuningilwa owii komumwaina Esau, oo va dalwa naye epasha, okwa li a ilikana a ti: ‘Akutu Omwene, Ame inandi wanena onghenda aishe noudiinini aushe Ove we u ningila omupiya woye. Xupife nge meke lomumwameme, meke laEsau, osheshi ame ohandi mu tila, ye te uya okudipaa nge, nooina pamwe nounona. Ove mwene wa tile: Oshili Ame ohandi ke ku ningila ouwa nokuhapupalifa oludalo loye li fike pefuta, lo itali dulu okuvalwa molwouhapu walo.’ — Gen. 32:9-12.
6 Nonande Jakob okwa li a katuka eenghatu nelungi, eilikano laye ola li la nyamukulwa eshi va li va diminafana po naEsau. (Gen. 33:1-4) Ngeenge owa lesha eilikano laJakob noukeka, oto ka mona kutya ka li ashike a ilikana a pewe ekwafo. Okwa li a popya kutya oku na eitavelo mOludalo la udanekwa nosho yo olupandu omolwouwanghenda waKalunga. Mbela naave ou na ‘etilo meni’ loye? (2 Kor. 7:5) Ngeenge osho, eilikano laJakob otali dulu oku ku dimbulukifa kutya eilikano ohali kwafele omunhu aha kale noisho ya pitilila. Ashike omailikano kae na ashike okukala a kwatela mo okupula ekwafo ndele oku na yo okukwatela mo eendjovo odo tadi ulike kutya omunhu oku na eitavelo.
Ilikana u pewe ounongo
7. Omolwashike Moses a li a ilikana opo a shiive eendjila daJehova?
7 Okukala wa hala okuhafifa Jehova oku na oku ku linyengifa u ilikane u pewe ounongo. Moses okwa li a ilikana opo a shiive eendjila daKalunga a ti: ‘[Jehova] oto lombwele nge kutya twala oshiwana eshi [okudja muEgipti]. Hano ame eshi nda filwonghenda momesho oye, shiivifile nge eendjila doye, opo ndi shiive okufilwonghenda momesho oye.’ (Ex. 33:12, 13) Kalunga okwa li a nyamukula eilikano laMoses moku mu pa eshiivo lihapu lokushiiva eendjila daYe, olo a li a pumbwa opo a dule okukwatela komesho oshiwana shaYe.
8. Ongahelipi to dulu okumona ouwa mokudilonga kEehamba dotete 3:7-14?
8 David naye okwa li a ilikana a ti: “Omwene, ulikile nge eendjila doye.” (Eps. 25:4) Salomo omona waDavid okwa li a ilikana Kalunga e mu pe ounongo oo wa li wa pumbiwa komunhu opo a dule okukala ohamba yaIsrael. Eilikano laSalomo ola li la hokiwa kuJehova, ndele te mu pe osho a li a indila nosho yo oupuna nefimano. (Lesha 1 Eehamba 3:7-14.) Ngeenge owa pewa oinakuwanifwa yonhumba meongalo oyo u wete ya fa idjuu, ilikana u pewe ounongo nokukala we lininipika. Opo nee Kalunga ote ke ku kwafela u mone eshiivo nosho yo ounongo oo wa pumbwa opo u wanife po oinakuwanifwa yoye monghedi ya yuka noyopahole.
Ilikana tashi di komutima
9, 10. Oshike u wete shididilikwedi eshi Salomo a tumbula omutima meilikano laye olo a li a ilikana peyapulo lotembeli?
9 Opo eilikano lomunhu li udike, oli na okudja komutima. Eshi eemhunga dovanhu da li da ongala muJerusalem peyapulo lotembeli yaJehova mo 1026 K.O.P., Salomo okwa li a ilikana tashi di komutima eilikano olo li li mEehamba dotete etukulwa eti-8. Konima eshi oshikefa shehangano sha li sha twalwa mOuyapukielela nosho yo eshi oluudi laJehova la li la yadifa otembeli, Salomo okwa li a tanga Jehova.
10 Ngeenge owa konakona eilikano laSalomo oto ka mona kutya okwa popya shi na sha nomutima. Salomo okwa dimina kutya Jehova oye aeke e shii omitima dovanhu. (1 Eeh. 8:38, 39) Eilikano olo otali ulike yo kutya ovanyoni otava dulu ‘okwaalukila kuKalunga nomutima aushe.’ Ngeenge ovatondi ova kwata po oshiwana shaKalunga, eilikano loshiwana ola li tali dulu okuudika ngeenge osha li tashi mu longele nomutima aushe. (1 Eeh. 8:48, 58, 61) Onghee hano, omailikano oye oku na okudja komutima.
Nghee omapsalme taa dulu okuxwepopaleka omailikano oye
11, 12. Oshike we lihonga meendjovo deilikano dOmulevi umwe oo a li ita dulu okuya kouyapuki waKalunga oule wefimbo?
11 Okukonakona Omapsalme otaku dulu okuxwepopaleka omailikano oye notaku dulu oku ku kwafela u teelele Kalunga e a nyamukule. Diladila kelididimiko olo Omulevi umwe oo a li moukwatwa a li a ulika. Nonande ka li ta dulu okuya kouyapuki waJehova oule wefimbo, okwa imba a ti: “Omwenyo wange, oshike wa polimanena [ngaha], ndee to nukauka meni lange u he na efudo? Teelela Kalunga! Natango tuu [handi] ke mu hambelelela ekwafo tali di kuye.” — Eps. 42:5, 11; 43:5.
12 Oshike to dulu okulihonga kOmulevi oo? Ngeenge owa kala iho dulu vali okweendafana novaitaveli vakweni keenhele dokwoongalela molwaashi wa kwatwa omolweitavelo loye, teelela Kalunga nelididimiko a katuke eenghatu e ku kwafele. (Eps. 37:5) Dilonga kunghee wa li wa hafa mefimbo la pita moilonga yoye yokulongela Kalunga nokwiilikana u lididimike fimbo wa “teelela Kalunga” e ke ku hanganife vali noshiwana shaye.
Ilikana u na eitavelo
13. Metwokumwe naJakob 1:5-8, omolwashike u na okwiilikana u na eitavelo?
13 Ilikana alushe u na eitavelo, kashi na nee mbudi kutya ou li meenghalo da tya ngahelipi. Ngeenge oudiinini woye tau yelekwa, dulika komayele omuhongwa Jakob. Ilikana kuJehova ndele ino kala wa limbililwa shi na sha nongeenge ote ku pe ngoo ounongo oo wa pumbwa opo u dule okulididimikila eyeleko loye. (Lesha Jakob 1:5-8.) Kalunga oku shii omayeleko aeshe oo tashi dulika u li muo, nota dulu oku ku wilika noku ku hekeleka nomhepo yaye. Mu mbubulila omutima woye u na eitavelo filufilu, ndele ‘ino kala wa limbililwa.’ Tambula ko ewiliko lomhepo yaKalunga nosho yo omayele Eendjovo daye.
14, 15. Omolwashike taku dulu okutiwa kutya Hanna okwa li a ilikana nokwa katuka meitavelo?
14 Hanna, umwe womovakulukadi vavali vOmulevi Elkana, okwa li a ilikana nokwa katuka meitavelo. Molwaashi Hanna ka li e na ounona, okwa li ha shindwa kunyamunghwao Peninna, oo a li a dala ounona vahapu. Eshi Hanna a li a ya ketwali, okwa li a ninga eano kutya ngeenge okwa dala okamati, ote ke ka yandja kuJehova. Fimbo Hanna a li ta ilikana, omilungu daye oda li tadi linyenge, nOmupristeri Omukulunhu Eli okwa li ta diladila kutya Hanna okwa kolwa. Eshi omupristeri a li a mona kutya mboli hasho, okwa li a lombwela Hanna a ti: “Kalunga kaIsrael ne ku pe eshi we mu indila.” Nonande Hanna ka li e shii kutya oidjemo otai ka kala ya tya ngahelipi kondadalunde, okwa li e na eitavelo kutya eilikano laye otali ka nyamukulwa. Onghee hano, Hanna ‘kali vali e na oluhodi’ noka li vali a nyemata ile a teka omukumo. — 1 Sam. 1:9-18.
15 Konima eshi Samuel a dalwa nokwa tova, Hanna okwa li e mu yandja kuJehova e ke mu longele oilonga iyapuki ketwali. (1 Sam. 1:19-28) Okudilonga keilikano laHanna olo a li a ilikana pomhito oyo otaku dulu okuxwepopaleka omailikano oye opaumwene notaku ke ku kwafela u mone kutya nonande owa nyika oluhodi omolwoupyakadi wonhumba oo we ku wilila po oto dulu okufinda oluhodi olo ngeenge owa ilikana u na eitavelo kutya Jehova ote ke ku nyamukula. — 1 Sam. 2:1-10.
16, 17. Oshike sha li sha ningwa po eshi Nehemia a li a ilikana nokwa katuka meitavelo?
16 Omulumenhu omuyuki Nehemia oo a li ko mefelemudo etitano K.O.P. naye okwa li a ilikana nokwa katuka meitavelo. Okwa li a ilikana a ti: “Akutu Omwene, okutwi kwoye naku ude hano eindilo lovapiya voye ovo va hala okutila edina loye! Ndele nena eli pa omupiya woye elao, u mu pe onghenda komesho yomulumenhu ou.” Nehemia okwa li ta ulike kulyelye eshi a ti ‘omulumenhu ou’? Omulumenhu oo okwa li Artasasta ohamba yaPersia, oyo ya li hai pindilwa kuNehemia. — Neh. 1:11.
17 Nehemia okwa li a ilikana e na eitavelo oule womafiku konima eshi a li a shiiva kutya Ovajuda ovo va mangululwa moupika waBabilon ‘ove li moluhepo linene nomefifohoni nohotekuma yaJerusalem oya ngumaunwa po.’ (Neh. 1:3, 4) Omailikano aNehemia okwa li a nyamukulwa ine shi teelela eshi ohamba Artasasta ya li ye mu pa epitikilo a ye kuJerusalem a ka tungulule ohotekuma yasho. (Neh. 2:1-8) Meni lefimbo lixupi, ohotekuma yaJerusalem okwa li ya tungululwa. Omailikano aNehemia okwa li a nyamukulwa molwaashi okwa li a yukifa elitulemo kelongelokalunga lashili nokwa li a ilikanwa meitavelo. Mbela naave oho ilikana monghedi ya tya ngaho?
Ino dimbwa okutanga nokupandula Kalunga
18, 19. Ovapiya vaJehova ove na oku mu tanga noku mu pandula omolwomatomheno elipi?
18 Ngeenge to ilikana, ino dimbwa okutanga Jehova noku mu pandula. Otu na omatomheno mahapu okutanga Jehova noku mu pandula. Pashihopaenenwa, David okwa li a halelela okutanga Jehova e li ohamba. (Lesha Epsalme 145:10-13.) Mbela omailikano oye ohaa ulike ngoo kutya owa lenga oufembanghenda wokushiivifa Ouhamba waJehova? Eendjovo dovashangi vomapsalme nadi ku kwafele yo u kale ho lombwele Kalunga meilikano tali di komutima kutya owa pandula omolwokwoongala kwopaKriste nosho yo oyoongalele inini naai ya kula. — Eps. 27:4; 122:1.
19 Olupandu loye li na sha nekwatafano li na ondilo olo u na naKalunga nali ku linyengife u mu ilikane tashi di komutima to longifa eendjovo da yukila kwaadi tadi ti: “Omwene, onda hala oku ku tanga mokati koiwana, onda hala ndi ku imbile mokati kovapaani. Osheshi ouwanghenda woye tau lundu eulu, noudiinini woye otau fiki fiyo koilemo. Kalunga, litumba kombada yomaulu, nefimano loye kombada yedu alishe.” (Eps. 57:9-11) Eendjovo odo itadi tu tu tuu omukumo! Mbela ito dimine kutya eendjovo dOmupsalme odo tadi kumu omutima otadi dulu okukuma nokuxwepopaleka omailikano oye?
Ilikana kuKalunga u na etilofimaneko
20. Maria okwa li a ulika ngahelipi kutya oku li omudiinini kuKalunga?
20 Otu na okukala hatu ulike etilofimaneko lokufimaneka Kalunga ngeenge hatu ilikana. Eendjovo detilofimaneko daMaria odo a li a popya diva konima eshi a uda kutya ota ka dala Messias oda faafana naado da li da popiwa kuHanna eshi a li ta yandje omunyasha Samuel a ka longe ketwali. Etilofimaneko laMaria lokufimaneka Kalunga oli liwetikile meendjovo daye odo tadi ti: “Omwenyo wange otau hambelele pombada Omwene, nomhepo yange otai nyakukilwa Kalunga, Omukulili wange.” (Luk. 1:46, 47) Mbela ito dulu okuxwepopaleka omailikano oye to longifa eendjovo da faafana naado? Itashi kumwifa eshi Maria omutilikalunga a li a hoololwa a ninge ina yaJesus, Messias!
21. Omailikano aJesus otaa ulike ngahelipi kutya oku na etilofimaneko nosho yo eitavelo?
21 Jesus okwa li ha ilikana e na etilofimaneko nosho yo eitavelo filufilu. Pashihopaenenwa, fimbo Jesus ina nyumuna Lasarus, “okwa liamena pombada ndee ta ti: Tate, ohandi ku pandula, shaashi wa uda nge. Ndele ondi shi shii, Ove ho udu nge alushe.” (Joh. 11:41, 42) Mbela omailikano oye ohaa ulike ngoo kutya ou na etilofimaneko nosho yo eitavelo? Ngeenge owa konakona oshihopaenenwa sheilikano laJesus olo a li a ilikana netilofimaneko, oto ka mona kutya ola kwatela mo oinima ya fimanenena yokondadalunde ngaashi okuyapulifwa kwedina laJehova, okuuya kwOuhamba waYe nosho yo okuwanifwa kwehalo laYe. (Mat. 6:9, 10) Diladila kombinga yomailikano oye. Mbela ohaa ulike ngoo kutya ou na ohokwe inene mOuhamba waJehova, mokuwanifwa kwehalo laye nosho yo mokuyapulifwa kwedina laye liyapuki? Heeno, omailikano osho e na okukala ngaho.
22. Omolwashike to dulu okukala noushili kutya Jehova ote ke ku pa ouladi opo u udife onghundana iwa?
22 Luhapu omailikano ohaa kala a kwatela mo okwiindila ekwafo kuJehova opo tu mu longele nouladi molwaashi ope na omahepeko ile omayeleko e lili noku lili. Eshi Omhangu yopombada yOvajuda ya li ya lombwela Petrus naJohannes ‘vaha honge vali medina laJesus,’ ovayapostoli ovo ova li ve shi anya nopehe na oumbada. (Oil. 4:18-20) Konima eshi va efuwa, ova li va lombwela ovaitaveli vakwao kombinga yaasho sha ningwa po. Opo nee aveshe ovo va li pamwe navo ova li va ilikana kuKalunga opo e va kwafele va popye eendjovo daYe nouladi. Ovayapostoli kava li tuu va hafa eshi eilikano olo la li la nyamukulwa eshi vali ‘va yadifwa omhepo iyapuki, ndele tava popi nouladi eendjovo daKalunga’! (Lesha Oilonga 4:24-31.) Oshidjemo, eemhunga dovanhu oda li da ninga ovalongeli vaJehova. Omailikano otaa dulu yo oku ku pameka u udife onghundana iwa nouladi.
Twikila okuxwepopaleka omailikano oye
23, 24. (a) Tumbula oihopaenenwa imwe oyo tai ulike nghee okukonakona Ombibeli taku dulu okuxwepopaleka omailikano oye. (b) Oto ka ninga po shike opo u xwepopaleke omailikano oye?
23 Ope na oihopaenenwa imwe vali mOmbibeli oyo tai ulike kutya okulesha nokukonakona Ombibeli otaku dulu okuxwepopaleka omailikano oye. Pashihopaenenwa, oto dulu okupopya meilikano kutya “exupifo oli li mOmwene,” ngaashi Jona a li a ninga. (Jona 2:1-10) Ngeenge eliudo loye otali ku nyenyetele omolwenyono lonhumba la kwata moiti nowa konga ekwafo kovakulunhuongalo, oto dulu okukwafelwa keendjovo deilikano laDavid opo u popye kutya owe livela ombedi okupitila meilikano lopaumwene. (Eps. 51:3-14) Oto dulu okutanga Jehova momailikano okondadalunde, ngaashi Jeremia a li a ninga. (Jer. 32:16-19) Ngeenge oto kongo kaume kopahombo, okukonakona eilikano olo li li muEsra etukulwa eti-9, olo li na omaindilo opaumwene, otali dulu oku ku pameka u kale wa tokola toko okudulika kuKalunga u ‘hombole ashike mOmwene.’ — 1 Kor. 7:39, yelekanifa no-NW; Esra 9:6, 10-15.
24 Twikila okulesha Ombibeli noku i konakona. Konga oitwa oyo to dulu okukwatela momailikano oye. Oto dulu okulongifa omadiladilo Omishangwa momailikano oye ngeenge to pandula noto tange Jehova. Oto ka ehena popepi elela naJehova Kalunga ngeenge owa xwepopaleke omailikano oye okupitila mokukonakona Ombibeli.
Oto nyamukula ngahelipi?
• Omolwashike tu na okukonga ewiliko laKalunga nokudulika kulo?
• Oshike shi na oku tu linyengifa tu ilikane tu pewe ounongo?
• Ongahelipi embo lOmapsalme tali dulu okuxwepopaleka omailikano etu?
• Omolwashike tu na okwiilikana tu na eitavelo nosho yo etilofimaneko?
[Efano pepandja 15]
Omupiya waAbraham okwa li a ilikana Kalunga e mu wilike. Mbela naave osho ho ningi ngaho?
[Efano pepandja 17]
Ekonakono loukwaneumbo otali dulu okuxwepopaleka omailikano oye