Vamwe ovo ve liyamba va longe nehalo liwa muafrika lokouninginino

Pascal okwa li a halelela onghalamwenyo iwa, molwaashi okwa kulila moshitukulwa sha hepa moIvory Coast. Molwaashi ka li natango a ninga omudengingonyo a pyokoka, okwa li te lipula kutya, ‘Openi handi dulu okumona omhito yokuninga enyakwa moudano opo ndi ninge oshipuna?’ Eshi a li e na omido 20 nasha, okwa li a mona kutya okoEuropa a li ta ka mona omhito oyo. Ashike molwaashi ka li e na omikanda dokuya koEuropa, okwa li e na okuya ko shihe li paveta.

Pascal okwa li a hovela olweendo laye mo 1998, eshi a li e na omido 27. Okwa tauluka peengaba ta i moGhana, ta tavakana ta piti moTogo ta tauluka Benin, nolwanima okwa li a fika modoolopa yaBirni Nkonni moNiger. Opo nee okwa li e li pokutwikila nolweendo likwao olo la nyika oshiponga filufilu. Okwa li e na okukwata olefa nokutauluka Ombuwa yaSahara a finda kolundume. Shimha a fiki pEfuta lopokati, okwa li e na okuya nombautu kuEuropa. Osho osha li ashike omhangela, ndele opa li oinima ivali oyo ya ningwa moNiger ye mu ya moshipala.

Shotete, oimaliwa okwa li ya pwa po. Oshitivali, okwa li a shakeneka Noé, omukokolindjila oo a li a hovela naye ekonakonombibeli. Osho a li e lihonga osha li she mu kuma neenghono nosha lundulula etaleko laye li na sha nonghalamwenyo. Elalakano laye lokulalakanena omaliko ola li la pingenwa po kohokwe yoinima yopamhepo. Pascal okwa ninginifwa muDesemba 1999. Opo a ulike olupandu laye kuJehova, okwa ninga omukokolindjila moNiger, mo 2001, moodolopa omo a monena oshili. Okwa li e uditile ngahelipi oilonga yaye? Okwa ti: “Ondi na onghalamwenyo iwa paife nohandi i hafele pauyadi.”

OTU UDITE TWA WANENWA FILUFILU NOTWA HAFA ESHI HATU UDIFA MU-AFRIKA

Ngaashi Pascal, vahapu ova mona kutya okulalakanena omalalakano opamhepo ohashi va kwafele va kale va wanenwa filufilu. Vamwe opo va hange omalalakano oo, ova fiya po Europa nova tembukila kuAfrika opo va kwafele koitukulwa oko ku na omhumbwe inene yovaudifi vOuhamba. Eendombwedi 65 di li pokati komido 17 no-70 da dja kuEuropa, oda li da tembukila koilongo yokouninginino waAfrika, koBenin, Burkina Faso, Niger naTogoa oko ku na omhumbwe inene. Oshike sha li she di linyengifa opo di ninge elunduluko olo linene, nosha li she di endela ngahelipi?

Anne-Rakel oo a dja koDenmark okwa ti: “Ovadali vange ova li ovatumwa moSenegal. Luhapu ova li hava popi va tunhukwa kombinga yonghalamwenyo youtumwa oyo naame nda li nda hala.” Omido 15 lwaapo da pita, eshi Anne-Rakel a li e na omido 20 nasha, okwa li a tembukila kuTogo oko a li ta kwafele meongalo lelaka lokuudika. Okutembuka kwaye okwa li kwa twa ngahelipi vamwe omukumo? Okwa ti: “Lwanima eendenge dange mbali nado oda li da tembukila kuTogo.”

Aurele, omumwatate a hombola womido 70 a dja koFransa, okwa ti: “Omido 5 da pita eshi nda pendjelwa, onda li ndi na ehoololo: okukala nonghalamwenyo iwa moFransa nokuteelela Oparadisa i uye ile ndi tamunune mo oukalele wange.” Aurele okwa li a katuka eenghatu a tamunune mo oukalele waye. Omido 3 lwaapo da pita, okwa li a tembukila koBenin pamwe nomukulukadi waye Albert-Fayette. Aurele okwa ti, “Okulongela kwetu Jehova oku, oku li oshinima sha denga mbada osho twa ninga.” Okwa weda ko te limemesha a ti, “Oshidjemo, eenhele dimwe domoshitukulwa shetu shokomunghulofuta ohadi djuulukifa nge Oparadisa.”

Omido 16 da pita, Clodomir nomukulukadi waye, Lysiane, ova li va dja koFransa nova tembukila moBenin. Tete, ova li va djuulukwa neenghono ovapambele nookaume kavo koFransa, nokwa li ve na oumbada kutya itava ka ikilila onghalo yavo ipe. Ndele nande ongaho, kava li ve na etomheno lokukala va tila. Ova li va mona ehafo linene. Clodomir okwa ti: “Moule womido odo 16, otwa li tu na oufembanghenda wokukwafela hanga omunhu umwe omudo keshe a tambule ko oshili.”

Sébastien naJohanna, ovalihomboli va dja koFransa, ova li va tembukila koBenin mo 2010. Sébastien okwa ti: “Meongalo omwa li mu na shihapu osho sha pumbwa okulongwa. Okukwafela oku osha li sha fa ashike hatu pewa meendelelo edeulo lopamhepo.” Ovanhu ova li have linyenge ngahelipi moukalele? Johanna okwa ti: “Ovanhu ova li va halelela neenghono okulihonga oshili. Nokuli nofiku inatu ka udifa, ova li have tu kangheke mepandavanda tave tu pula omapulo opaMbibeli noishangomwa yetu.” Okutembuka okwa kuma ngahelipi ohombo yavo? Sébastien okwa ti: “Okwa pameka ohombo yetu. Ohashi kala shihafifa okulonga moukalele efiku alishe pamwe nomukulukadi wange.”

Eric nomukulukadi waye Katy, ova li tava kokola ondjila koitukulwa oyo i na ovanhu vanini kolundume laBenin. Omido omulongo lwaapo da pita, omanga ve li moFransa, ova li va hovela okulesha oitukulwa i na sha noku ka udifa oko ku na omhumbwe inene nokupopya naavo ve li moilonga yefimbo li yadi. Osho osha li she ve linyengifa va kale va hala okutembukila koshilongo shimwe, naasho osho va li va ninga mo 2005. Ova li va mona nghee omuvalu wovaudifi tau hapupala neendelelo. Eric okwa ti: “Omido 2 da pita, ongudu yetu yomodoolopa yaTanguiéta oyo kwa li i na ovaudifi 9; paife oi na ovaudifi 30. MOsoondaxa, oupokati wovanhu 50 no-80 ohava kala pokwoongala. Kasha li tuu shitunhula okumona ekulo la tya ngaho!”

OKUDIDILIKA MO NOKUFINDA OMASHONGO

Vamwe ovo va tembukila oko ku na omhumbwe inene ova li va shakeneka omashongo elipi? Mo 2000, omumwaina waAnne-Rakel womido 33 wedina Benjamin, okwa li a shakeneka omutumwa umwe moDenmark oo ha udifile moTogo. Benjamin okwa ti: “Eshi nda lombwela omutumwa kutya onda hala okukokola ondjila, okwa ti: ‘Oto dulu oku ka kokola ondjila moTogo.’” Benjamin okwa li a diladila kombinga yasho. Okwa ti: “Pefimbo opo kanda li nokuli ndi na omido 20, ashike ovamwamemekadona 2 ova li nale tava udifile moTogo. Osho sha li she shi ninga shipu kwaame okutembukila ko.” Onghee hano, okwa li a tembuka. Ashike opa li natango pe na eshongo. Benjamin okwa ti: “Kanda li ndi shii nande oshitya shimwe shOshifransa. Eemwedi dopehovelo 6 oda li didjuu molwaashi kanda li handi popi lela novanhu.” Ashike mokweendela ko kwefimbo, okwa li a ninga exumokomesho. Paife Benjamin oha longo kObetel yaBenin, ha twala omitwalo doifo nokukwafela koshikondo sheekombiyuta.

Eric naKaty, ovo va tumbulwa metetekelo, okwa li hava udifile moshitukulwa omo hamu popiwa elaka loshinailongo moFransa manga inava tembukila koBenin. Onghalo muAfrika lokOuninginino oya li ya tya ngahelipi? Katy okwa ti: “Kasha li shipu okumona onhele yokukala tai wapalele. Oule weemwedi, otwa li tu li meumbo muhe na olusheno nomeva.” Eric okwa weda ko a ti: “Ovashiinda shetu ova li hava shiki eemusika di li pombada unene fiyo omokati koufiku. Ou na okulididimikila oinima ya tya ngaho nokutambula ko onghalo.” Aveshe ova li va dimina kutya: “Ehafo lokulonga koitukulwa oyo inai udifilwa nale itali dulu okuyelekwa nomaupyakadi oo twa shakeneka.”

Michel naMarie-Agnès, ovalihomboli va dja koFransa vomido 50 nasha, ova li va tembukila koBenin omido 5 lwaapo da pita. Ashike pehovelo kasha li shipu kuvo. Michel okwa ti kutya ovanhu vamwe ova li tava ti kutya etembu lavo ola nyika oshiponga. Okwa weda ko a ti: “Otashi dulu okukala shitilifa ngeenge ku shii kutya Jehova ote tu kwafele. Onghee hano, otwa li twa tembukila ko omolwaJehova nokekwafo laye.”

NGHEE U NA OKULILONGEKIDA

Ovo ve na owino wokuudifila koitukulwa oko ku na omhumbwe inene ova divilika nghee sha fimana okulilongekida mokukatuka eenghatu edi: Lilongekida komesho yefimbo. Lihonga okutambula ko onghalo. Ino longifa oimaliwa ya pitilila pomuvalu oo wa tokola okulongifa. Lineekela muJehova. — Luk. 14:28-30.

Sébastien oo a popiwa metetekelo okwa ti: “Fimbo inatu tembuka, ame naJohanna otwa li twa ongela oshimaliwa sheedula mbali mokuninipika oimaliwa oyo hatu longifa momalihafifo nokuhenuka okulanda oinima oyo inatu pumbwa.” Opo va twikile okuudifila kondje yoshilongo, ova li ve na okulonga eemwedi dinini moEuropa odula keshe, osho sha li tashi ke va kwafela va dule okukokola ondjila moBenin oshixupe shodula aishe.

Marie-Thérèse oumwe womovamwameme 20 lwaapo inava hombolwa ovo va li va tembukila koitukulwa yokoAfrika lokOuninginino oko ku na omhumbwe inene. Okwa li omushingi wobesa moFransa, ndele mo 2006 okwa li a kufa efudo omudo aushe opo a ka kokole ondjila moNiger. Moule ashike wefimbo lixupi, okwa li a mona kutya ei oyo naanaa onghalamwenyo oyo a li a hala okulalakanena. Marie-Thérèse okwa ti: “Lwanima eshi nda alukila koFransa, onda li nda popya nomuyandji wange woilonga kutya onda hala okuninga po elunduluko melandulafano lange loilonga, nokwa li e shi dimina. Paife, okudja muMei fiyo Auguste, ohandi shingi obesa moFransa, nomuSeptemba fiyo Aprili, ohandi kokola ondjila muNiger.”

Ovo tava ‘kongo tete Ouhamba’ otava dulu okukala nelineekelo kutya Jehova ote ke va pa oinima “aishe” oyo va pumbwa. (Mat. 6:33) Pashihopaenenwa: Tala osho sha li sha ningilwa Saphira, omumwameme ina hombolwa oo a dja koFransa, wepupi lomido 20 nasha, nota kokola ondjila moBenin. Mo 2011, okwa li a alukila koFransa opo a mone oimaliwa ya wana omudo mukwao (omudo waye omuti-6) opo a dule okuliyambidida eshi ta longo muAfrika. Saphira okwa ti: “Efiku lange laxuuninwa moilonga ola li Etitano, ashike onda li nda hala okuweda ko vali omafiku 10 opo ndi mone oimaliwa ya wana omudo tau uya. Onda li ndi na ko ashike oivike 2 opo ndi dje mo moFransa. Onda li nda ilikana kuJehova, nde mu lombwela onghalo yange. Konima yefimbo lixupi, onda li nda yakula ongodi ya endelela ya dja komuyandji woilonga umwe nokwa pula nge ngeenge ohandi dulu okupingena po umwe oule woivike ivali.” Omaandaxa Saphira okwa li a ya konhele yoilonga opo a ka deulwe komunailonga oo a li ta ka pingena po. Saphira okwa ti: “Kasha li tuu shikumwifa eshi nda li nda mona kutya mboli omunailonga oo omumwameme oo a li a hala efudo lomafiku 10 opo a dule oku ka kala pOfikola yOkudeula Ovakokolindjila! Omuyandji woilonga waye ka li a hala e mu pe efudo, okuninga shapo pe na oo a li te mu pingene po. Okwa li a ilikana kuJehova e mu kwafele ngaashi ame.”

ODJO YEWANENO LASHILI

Ovamwatate novamwameme vamwe ovo va longela muAfrika lokOuninginino oule womido dihapu ova tokola ashike omo va kale. Vamwe ohava dulu okukala ko oule womido donhumba opo nee tava shuna koilongo yavo. Nokuli nokunena, ovo va ka longele oko ku na omhumbwe inene ohava mono ouwa omolwomido odo va longa kondje yoilongo. Ova mona kutya okuwanenwa kwashili monghalamwenyo ohaku di mokulongela Jehova.