Ongahelipi tu na okukwafela ovaitaveli vakwetu ovo eehombo davo da teka?

Omukainhu ta hekeleke omumwameme oo ohombo yaye ya teka

Otashi dulika u shii omunhu wonhumba ile vahapu nokuli ovo eehombo davo da teka. Osho osho shi li ngaho molwaashi eteyohombo ola hapupala neenghono. Pashihopaenenwa, omakonakono oo a ningwa moPoland okwa ulika kutya ovanhu ovo ve na omido 30 nova kala va hombola oule womido 3 fiyo 6 ovo unene hava teya eehombo; ashike ovanhu vomido odo havo aveke hava teya eehombo.

Ehangano laSpain hali ifanwa Institute for Family Policy ola ti kutya: “Omavalulo oo a ningwa otaa ulike kutya etata laavo va hombola [muEurope] otali ka teya eehombo.” Osho otashi ningwa nomoilongo ikwao oyo ya putuka.

OKUTEYA OHOMBO OHAKU KUMU NAI OMUNHU PAMALIUDO?

Oshike sha kwatelwa moshinima osho shinyikifa oluhodi? Omuyandjimayele umwe a pyokoka moinima i na sha neehombo wokuEuropa lokOushilo okwa ti: “Opo ovanhu va teye ohombo osha yela kutya ova kala nale vehe na ekwatafano neteyohombo oli li ashike oshilanduliko shetopoko, oshinima osho shi yahameka neenghono.” Okwa weda ko vali a ti: “Osho luhapu ohashi etifa omaliudo mai neenghono ngaashi ehandu, okulivela ombedi, okuuda nai, ounye nosho yo ohoni.” Omafimbo amwe osho ohashi ningifa omunhu a kale a hala okulidipaa. “Ngeenge ohombo oya teka paveta, ovo va teya ohombo otava ka hovela onghalamwenyo ipe. Omolwomaliudo okukala e udite ehe na oshilonga nokwa ekelwashi, omunhu oo ohombo yaye ya teka otashi dulika e lipule kutya: ‘Paife eshi ohombo yange ya teka, onghalamwenyo yange oya yuka peni? Elalakano lange monghalamwenyo olashike?’”

Omukainhu wedina Ewa okwa ti kutya ota dimbuluka nghee a li e udite omido donhumba da pita, a ti: “Onda li nda fya ohoni neenghono eshi ohombo yetu ya teka. Ovashiinda novanailonga vakwetu ova li hava ula nge kutya onda hengwa. Osho osha li hashi handukifa nge neenghono. Molwaashi onda li nda fyaala po nounona vavali, onda li handi dana ongandangala yopavali, ndi li xe naina.”a Adam oo a kala omukulunhuongalo oule womido 12 nokwa fimanekwa, okwa ti: “Paife onde lidina neenghono, naasho omafimbo amwe ohashi handula nge nohandi kala nda hala okulitukula ko kovanhu.”

OTASHI PULA SHIHAPU OKUKALA VALI NETALEKO LI LI PANDJELE

Molwaashi ohava kala tave lipula shi na sha nonakwiiwa yavo, vamwe ohashi va pula shihapu opo va kale vali netaleko li li pandjele nokuli nokonima yomido okudja eshi va teya ohombo. Otashi dulika va fike pexulifodiladilo kutya kave holike. Shikwao vali, omutoolinghundana umwe moinima i na sha neehombo da teka, okwa ti: “Ove na okulundulula eenghedindjikilile davo nokulihonga okuungaunga nomaupyakadi kuvo vene.”

Stanisław okwa ti: “Eshi twa teya ohombo, omukulukadi oo twa hengafana naye ka li a hala ndi kale handi talele po ovanakadona vange vavali ovo natango vanini. Osho osha ningifa nge ndi kale ndi udite kutya kape na oo e na naame, nokuli naJehova oku na okukala a efa nge. Kanda li vali nda hala okukala nomwenyo. Lwanima onda ka mona kutya osho handi diladila osha puka.” Wanda naye oo ohombo yaye ya teka noku na omalimbililo e na sha nonakwiiwa yaye, okwa ti: “Onda li nda tomhwa kutya ovanhu, mwa kwatelwa ovaitaveli vakwetu, itava ka kala vali ve na ko nasha naame nosho yo ovana vange. Ashike paife ondi wete nghee ovamwatate hava ulike kutya ove na ko nasha nafye nohava kwafele nge eshi handi tekula ovana vange opo va ninge ovalongeli vaJehova.”

Oimoniwa oyo otai ulike kutya konima yeteyohombo vamwe ohava kala va wililwa po komaliudo mai. Otashi dulika va kale ve lidina, tava diladila kutya kave na oshilonga nokave na okuulikilwa ohole. Osho otashi dulu oku va ningifa va kale vehe na ombili naavo ve li puvo. Oshidjemo, otava ka mona eongalo la fa lihe na ohole noukwao wananghali. Ashike oshimoniwa shaStanisław naWanda otashi ulike kutya ovo ve na eehombo da teka ohave ke shi mona mo kutya ovamwaxe ove na ko nasha lela navo. Nopehe na omalimbililo, Ovakriste vakwetu ohava kwafele monghedi ya denga mbada, nonande otashi dulika ekwafo lavo liha didilikwe mo pehovelo.

OKUKALA U UDITE OWIKE NOUHE NIWE NAAVE

Kaleka momadiladilo kutya kashi nee mbudi kutya ohatu ningi eenghendabala da tya ngahelipi, ovaitaveli vakwetu ovo eehombo davo da teka otashi dulika omafimbo amwe va kale ve udite owike. Ovamwameme ovo eehombo davo da teka ovo unene hava kala ve udite kutya havahapu ve na ko nasha navo. Alicja okwa ti: “Paife opa pita omido hetatu okudja eshi ohombo yetu ya teka, ashike natango omafimbo amwe ohandi kala ndi udite ndihe na oshilonga. Pomafimbo a tya ngaho ohandi kwatwa keamo lokulitukula ko kovanhu nokukala ashike handi lili nonde lietela onghenda.”

Nonande vahapu ovo eehombo davo da teka ohava kala ve udite ngaho, Ombibeli oye tu kunghilila tuhe litukule ko kovanhu. Okuhadulika komayele oo otaku ke tu ningifa tu kondjife osho “shi neendunge.” (Omayel. 18:1) Shikwao vali, ove na okulungama vaha kale ve na ondjikilile yokukonga omayele ile ehekeleko kuumwe woukashike koo okanhu wa yooloka ko kuwavo. Okuninga ngaho otaku dulu okutwala fiyo omoihole.

Ngeenge ovamwatate novamwameme ovo ve na eehombo da teka ove udite owike, ve udite va ekelwashi nove na oshisho omolwonakwiiwa, otu na okuhopaenena Jehova mokukendabala okuuda ko omaliudo avo nokuninga ngaashi hatu dulu opo tu va kwafele. (Eps. 55:23; 1 Pet. 5:6, 7) Otu shii kutya ekwafo keshe olo hatu va pe, otave ke li pandula neenghono. Kungaho otava ka mona ekwafo okudja kookaume kashili meongalo. — Omayel. 17:17; 18:24.

a Omadina oo hao ovanhu ovo lelalela.

Etaleko li li pandjele li na sha neteyohombo

Ovapiya vaJehova ova tala ko ohombo i li oshinima sha kwata moiti. Osho oshi li ngaho molwaashi ohatu kanghamekele okudiladila kwetu kwaasho Omishangwa tadi ti. Pashihopaenenwa, muMalakia 2:16 omu na elombwelo laJehova la yela nawa olo kutya, “Ame ohandi tondo eteyo lohombo.” Okuya momilele kondje yohombo oko ashike etomheno lopamishangwa lokuteya ohombo. Onghee hano, otashi ka kala epuko la kwata moiti okukala wa hala okuteya ohombo nopehe na etomheno lopamishangwa tashi dulika molwaashi to diladila oku ka hombola omunhu umwe e lili. — Gen. 2:22-24; Deut. 5:21; Mat. 19:4-6, 9.

Ngeenge ohombo oya teka, tashi dulika molwaashi kaume kopahombo Omukriste ehe fi omudiinini kukaume kaye kopahombo, ovamwatate novamwameme meongalo ohava kwafele. Ohava hopaenene Jehova mokuninga ngaashi tava dulu va kwafele ovayuki ovo ve “nomhepo ya nyanyauka.” — Eps. 34:16, 19; Jes. 41:10.

ONGAHELIPI TO DULU OKUKWAFELA?

Mbela ito dulu okukala ho yandje ekwafo olo la pumbiwa? Oshike to dulu okuninga opo u kwafele umwe oo e na omaliudo a fa oo a popiwa nale moshitukulwa eshi? Konakona kutya Ombibeli otai ti ngahelipi opo u mone nghee Ovakriste ovadiinini va yandja omakwafo oo a pumbiwa.

Kala omupwilikini muwa. (Omayel. 16:20, 23)

Owa pumbwa okuuda ko kutya omunhu otashi dulika a kale ina hala okupopya moule shi na sha neteyohombo. Onghee hano, shi ulika kutya ou na ko nasha nomaliudo avo nowa hala okupwilikina ndele hakushitilila ouyelele wopaumwene. (Omayel. 12:25; Rom. 12:15) Michał oo a li a kwafela Adam oo a tumbulwa metetekelo okwa dimina kutya oto dulu okuudila umwe olukeno nokukala omupwilikini muwa nopehe na okushitilila omauyelele opaumwene. Michał okwa ti: “Onda kendabala okukwafela Adam a mone kutya efimbo olo a nghundipala nokwa wililwa po omolwomaliudo mai, otashi dulika a ka lombwele nge oshinima shonhumba osho lwanima te ke livela ombedi.” Kungaho Michał okwa ulika kutya ka li a hala okushiiva okanima keshe. Ashike okwa pwilikina e li kaume kashili. Otashi dulika shi ka ete ouwa ngeenge otwa pula omunhu omapulo anafangwa fimbo okwoongala inaku hovela ile konima yako kutya, “Onghalo oi li ngahelipi? Ondi wete kutya ou li monghalo idjuu, ashike onde lilongekida oku ku yambidida.”

Ulika kutya ou na ko nasha. (Fil. 2:4)

Mirosław okwa ti: “Ame nomukulukadi wange otwe litulila po elandulafano loku ka kwafela omumwameme oo ohombo yaye ya teka. Pashihopaenenwa, otwa pangela ekumba laye lomuvelo. Otwa li yo twe mu twala koshipangelo.” Oinima oyo otai monika ya fa yanafangwa ashike otai ti sha noya kwafela. Omumwameme oo a kwafelwa kovalihombo ovo mokweendela ko kwefimbo okwa ka kala vali e na ondjele. Ndele osho shihokwifa unene oshosho kutya lwanima okwa ka hovela okukokola ondjila, nomonakadona waye womido 11 okwa ka ninginifwa.

Shilipaleka omunhu oo e na ohombo ya teka kutya Jehova oku udite ko onghalo yaye.

Ngeenge umwe oku udite a fa ehe na oshilonga, mu shilipaleka kutya Kalunga okwa lenga ovapiya vaye aveshe. Otu “dule oiyandja ihapu,” twe likalekelwa notu na ondilo momesho aye. (Mat. 10:29-31) “Omwene ta yeleke omitima” nota dulu okuuda ko omaliudo aavo eehombo davo da teka. (Omayel. 17:3; Eps. 145:18; Heb. 13:5) Ita ka hauluka nande oumwe womovapiya vaye ovadiinini. (Omayel. 17:3; Eps. 145:18; Heb. 13:5) Eshi to ulike kutya ou na ko nasha, shilipaleka omunhu kutya Kalunga okwe mu pandula eshi e hole oshili nosho yo eenghendabala daye dokuyambidida elongelokalunga lashili. — Fil. 2:29.

Ladipika omunhu oo ohombo yaye ya teka aha kale kokule neongalo.

Ovanhu vamwe ohava mono shidjuu okuya kokwoongala ngeenge ova wililwa po nai pamaliudo. Ashike okwoongala kweongalo ohaku tu pameke noku tu twa omukumo molwaashi okulile po “okutunga.” (1 Kor. 14:26; Eps. 122:1) Onghee hano, eenghendabala dovakulunhuongalo moshinima osho otadi ti sha. Wanda oo a tumbulwa metetekelo, okwa ti: “Itatu dimbwa efiloshisho lavo lopahole.”

Ladipika oo e na ohombo ya teka a pameke ekwatafano laye naKalunga okupitila meilikano, mekonakono lopaumwene nomokudilonga. (Jak. 4:8)

Nonande Jehova omunaenghono adishe noku li meulu, oha yandje elitulemo ‘komufyoona nokwaau e nomhepo ya nyanyaulwa, ndee ta kakama molwondjovo yaYe.’ Shilipaleka oo e na ohombo ya teka shi na sha naasho, nokudivilika nghee keshe umwe womufye ha mono ouwa mokweehena popepi elela naKalunga okupitila meilikano nekonakono lopaumwene. — Jes. 66:2.

Mu shiva mu ka longe moukalele ile mu lilongekide okwoongala pamwe.

Osho otashi ka kwafela Omukriste oo e na ohombo ya teka a kale e na omukumo eshi ta pula komesho nonghalamwenyo yaye. Marta oo a li a kwafela omumwameme omuladi oo a li a mongoshoka eshi ohombo yaye ya teka, okwa ti: “Otwa kala hatu longo pamwe moukalele. Ohashi tu hafifa ngeenge otwa mono kutya otwa hanga elalakano olo twe litulila po. Omafimbo amwe ohatu lilongekidile pamwe okwoongala nohashi dulika tu liningile sha shiwa shokulya.”