Etukulwa 16
Okwa katuka pandunge, nouladi nokuheliholamwene
1-3. (a) Ester okwa li e udite ngahelipi eshi a li ta ka holoka kolukalwapangelo lomushamane waye? (b) Ohamba oya li ye linyenga ngahelipi ketalelepo laEster?
ESHI Ester a li pokufika polukalwapangelo, omutima waye owa li tau denge tau endelele. Diladila nee kunghee mongulu inene yohamba mouhamba waPersia osho shi li muSusan mwa li mwa mwena ndele naashi Ester ta katuka okwa li ta dulu okuuda eenghatu nosho yo omalinyengo oshikutu shaye shouhamba. Okwa li e na okuyandja elitulemo opo a ha efe omadiladilo aye a twalwaatwalwe kewapalo loshihale shohamba, keengudi dasho odo da wapala ile keembuli dasho odo da kondwa nawa noipilangi ya dja kuLibanon. Onghee hano, okwa li a yandja elitulemo alishe komulumenhu oo a li omutumba kolukalwapangelo, oo a li ta dulu okutokola kutya Ester ota kala nomwenyo ile ota dipawa.
2 Eshi Ester a li ta ehene popepi nolukalwapangelo, ohamba oya li tai mu tale nawa ndele tai mu ulike nepangelodibo loshingoldo. Edidiliko olo lanafangwa ola li la xupifa omwenyo waEster, kungaho ohamba oya li ye mu popila eshi a tauluka oshipango shayo mokuholoka koshipala shayo ina ifanwa ko. Ester okwa ehena kolukalwapangelo ndele ta kumu komutwe wepangelodibo nolupandu. — Ester 5:1, 2.
Ester okwa li a pandula ohamba nelininipiko omolwonghenda yayo
3 Oinima aishe yohamba Ahasveros oya li tai ulike kutya oku li oshipuna nomunaenghono. Otakutiwa kutya oshikutu shomupangeli waPersia wopefimbo lonale osha li shi na ongushu i fike peedola omamiliyona omafele. Kakele kaasho Ester okwa li e shii kutya omushamane waye oku mu hole. Ohamba oye mu pula ya ti: ‘Omumbada Ester, owa hala shike noto kongo shike? Keshe eshi we shi hala, ohandi shi ku pe, nande etata loshilongo.’ — Ester 5:3.
4. Ester okwa li a taalela eshongo lilipi?
4 Ester okwa li nale a ulika ouladi neitavelo la tongomana, eshi a li a holoka kohamba opo a popile oshiwana shaye shiha kombwe po ashishe. Nonande okwa li a pondola fiyo opopo, okwa li natango a taalela eshongo. Okwa li e na okutomha omupangeli oo omulinenepeki, kutya omuyandjimayele waye oo e lineekela oku li omukolokoshi nokwe mu kengelela opo a tokolele Ovajuda efyo. Ongahelipi Ester a li ta ka tomha ohamba, noshike hatu lihongo keitavelo laye?
Okwa li a hoolola pandunge ‘efimbo lokupopya’
5, 6. (a) Ongahelipi Ester a li a tula moilonga efinamhango olo li li mOmuudifi 3:1, 7? (b) Ongahelipi Ester a li a ulika ounongo monghedi oyo a li a popya nomushamane waye?
5 Mbela Ester okwa li ta ka holola oupyakadi waye moipafi yovanhu aveshe? Okuninga ngaho okwa li taku ka fifa ohamba ohoni noku pa omuyandjimayele wayo Haman omhito a pataneke eendjovo daEster. Ester okwa li a ninga po shike? Omido omafele da pita, ohamba Salomo oya li ya nwefwa mo i shange tai ti: ‘Ashishe shi notundi ya sho ya pangelwa, efimbo lokumwena nefimbo lokupopya.’ (Omuud. 3:1, 7) Otashi dulika Mordekai a li a honga Ester omafinamhango a tya ngaho fimbo a li te mu tekula. Osha yela kutya Ester okwa li e shii kutya osha fimana okuhoolola nawa “efimbo lokupopya.”
6 Ester okwa ti: ‘Ngeenge tashi wapalele ohamba, ohamba naHaman nave uye nena koitelekela ame nde i i telekela.’ (Ester 5:4) Ohamba oya li ya dimina ndele tai ifana Haman. Mbela ou wete nghee Ester a li a popya pandunge? Okwa li a fimaneka omushamane waye nokuunganeka opo a holole omaliudo aye pefimbo noponhele tai wapalele. — Lesha Omayeletumbulo 10:19.
7, 8. Oitelekela oyo Ester a li a longekida tete oya li ya tya ngahelipi, nomolwashike a li a ongaonga okulombwela ohamba oupyakadi waye?
7 Nopehe na omalimbililo, Ester okwa li a longekida oitelekela nawa nokwa li a shilipaleka kutya okwa kwatela mo keshe shimwe osho omushamane waye e hole. Oitelekela oyo oya li ya kwatela mo omaviinyu mawa oo taa hafifa omutima. (Eps. 104:15) Ahasveros okwa li e i tyapula noshe mu linyengifa a pule vali Ester kutya oshike osho tashi dulika a hala okuningilwa. Mbela paife ola li nee efimbo lokupopya?
8 Ester ka li e wete li li efimbo la wapala natango. Ponhele yaasho okwa li a shiva ohamba naHaman koitelekela oshikando oshitivali, mefiku tali landula. (Ester 5:7, 8) Omolwashike a li ta ongaonga? Dimbuluka kutya Ovajuda aveshe ova li va taalela efyo omolwaHaman oo a li a pewa epitikilo kohamba oku va dipaifa. Omolweemwenyo dihapu odo da li monghuwo inonghambe, Ester okwa li e na okushilipaleka kutya ota ka popya pefimbo la wapala. Onghee hano, okwa li a teelela oku konga omhito nokuulikila omushamane waye kutya okwe mu lenga shi fike peni.
9. Elididimiko ola fimana shi fike peni, nongahelipi hatu dulu okuhopaenena Ester moshinima osho?
9 Elididimiko ola pumba noli li oukwatya wa fimanenena. Nonande Ester okwa li a nyika oluhodi nokwa halelela okulombwela ohamba osho sha li tashi ka ningwa po, okwa li a teelela nelididimiko efimbo la wapala. Ohatu dulu okulihonga shihapu koshihopaenenwa shaye, molwaashi atusheni otashi dulika hatu mono oinima oyo ya pumbwa okuyukifwa. Ngeenge otwa hala okutomha omunhu wonhumba oo e na eenghonopangelo opo a ungaunge noupyakadi wonhumba, otashi dulika twa pumbwa okuhopaenena Ester nokukala ovalididimiki. Omayeletumbulo 25:15 okwa ti: “Ohamba tai mwenekwa koutalonheni, nelaka lombili tali teya po omakipa.” Ngeenge otwa teelele nelididimiko efimbo la wapala nokupopya nombili ngaashi Ester, otashi dulika tu tomhe omunhu oo te tu pataneke. Mbela Jehova okwa li ngoo a nangeka noupuna Ester omolwelididimiko nounongo waye?
Elididimiko ohali palele ouyuki ondjila
10, 11. Omolwashike Haman a li a handuka konima eshi a dja koitelekela oshikando shotete, nomukulukadi waye nookaume kaye ova li ve mu ladipika a ninge shike?
10 Elididimiko laEster ola li la palela ondjila oiningwanima oyo ya ka landula ko. Oshikando shotete Haman okwa li a dja koitelekela a “hafa nokwa shambukwa unene komwenyo” ta diladila kutya ohamba nomumbada ove mu hokwa shi dulife ovanhu aveshe. Eshi Haman a li ta ende poshivelo shongulu yohamba, okwa li a mona Mordekai Omujuda, oo ta anye oku mu linyongamena. Ngaashi twa mona metukulwa la tetekela, eshi Mordekai a li ina hala okulinyongamena Haman hamolwaashi ine mu fimaneka, ndele omolweliudo laye nosho yo ekwatafano laye naJehova. Ashike Haman ‘Okwa li a yada ehandu.’ — Ester 5:9.
11 Eshi Haman a li a lombwela omukulukadi waye nookaume kaye shi na sha nodino oyo, ova li ve mu ladipika a longekide omuti, u na oule weemeta di dulife po 22 nokupula ohamba i mu pe epitikilo a endjelelife ko Mordekai. Haman okwa li a hafela ediladilo lavo ndele ta longekida omuti meendelelo. — Ester 5:12-14.
12. Omolwashike ohamba ya li ya pula i leshelwe mokule momishangwa dopambelewa doshilongo, noya li ya shiiva shi na sha nashike?
12 Ombibeli oya ti: Oufiku tuu oo, “eemhofi da londoka ohamba,” onghee oya li ya pula i leshelwe mokule momishangwa dopambelewa doshilongo. Elesho olo ola li la kwatela mo ehokololo li na sha nomhangela yokudipaa Ahasveros. Okwa li tai dimbuluka oshinima osho; ovakengeleledi ovo ova li va kwatwa ndele tava dipawa. Ndele ongahelipi shi na sha naMordekai oo a li a holola omhangela oyo? Ohamba oya li ya pula ngeenge okwa li ngoo a pewa ondjabi yasha. Enyamukulo? Omulumenhu oo ka li a pewa sha. — Lesha Ester 6:1-3.
13, 14. (a) Oinima oya hovela ngahelipi okweendela nai Haman? (b) Omukulukadi waHaman nookaume kaye ova li ve mu lombwela shike?
13 Ohamba oya li ya handuka ndele tai pula kutya olyelye e li po ta dulu oku i kwafela opo i yukife oinima. Haman okwa li e liteteka, onghee okwa li a hangwa nale moshihale shohamba, tashi dulika molwaashi a li a hala okupewa epitikilo opo a dipae Mordekai. Ndele fimbo Haman a li ina pula ohamba osho a li a hala, ohamba oya li ye mu pula kutya omulumenhu oo a hokiwa kuyo oku na okufimanekwa ngahelipi. Haman okwa li te lipula kutya ohamba oye tai diladila. Onghee hano, okwa li a popya a ti: Omulumenhu oo na dikwe oshikutu shohamba ndele ta londekwa konghambe yohamba noku endaendifwa muSusan ashishe kelenga lomombala tali vilikile efimano laye. Kala nee wa fa u wete oshipala shaHaman eshi a shiiva kutya omulumenhu oo ta yelwa oMordekai. Mbela olyelye a li a pewa oshinakuwanifwa kohamba okuvilikila efimano laMordekai? OHaman. — Ester 6:4-10.
14 Haman okwa li a longa nenyeme oshilonga osho a li a tala ko shi fifa ohoni ndele ta shuna keumbo a nyika oluhodi. Omukulukadi waye nookaume kaye ova ti kutya eshi a fimaneka Mordekai moipafi, otashi ulike kutya ita ka pondola oku mu kondjifa. — Ester 6:12, 13.
15. (a) Elididimiko laEster ola eta oidjemo iwa ilipi? (b) Omolwashike shiwa kufye okukala tu na oikala yokuteelela?
15 Molwaashi Ester okwa li a teelela nelididimiko opo a ka lombwele ohamba oupyakadi waye, Haman okwa li a pewa omhito opo e litele omwiyo. Mbela itaku dulu yo okutiwa kutya Jehova oye a li a ningifa ohamba i kale ya londokwa keemhofi? (Omayel. 21:1) Itashi tu kumwifa eshi Eendjovo daKalunga tadi tu ladipike tu kale tu na oikala ‘yokuteelela.’ (Lesha Mika 7:7.) Ngeenge otwa kala twe lineekela Kalunga nokuteelela a katuke eenghatu, ohatu ka mona kutya oye ashike ta dulu okukandula po omaupyakadi e tu monghedi ya denga mbada.
Okwa li a popya nouladi
16, 17. (a) Omhito ilipi Ester a li e wete i li “efimbo lokupopya”? (b) Ongahelipi Ester a li a yooloka ko kuVasti oo a li nale omukulukadi wohamba?
16 Ester ka li vali a hala okuyeleka elididimiko lohamba; okwa li e na oku i lombwela oinima aishe eshi e va ifana olutivali koitelekela. Ndele mbela ongahelipi a li ta dulu oku shi ninga? Ohamba oya li ye mu pa omhito eshi ye mu pula vali kutya oshike osho tashi dulika a hala okuningilwa. (Ester 7:2) Ester okwa li e wete kutya paife olo “efimbo lokupopya.”
17 Otashi dulika Ester a li a ilikana kuKalunga kaye momutima fimbo ina popya eendjovo odo tadi ti: ‘Akutu ohamba! Ame ngeenge nda mona onghenda koshipala shoye, ndele ngeenge tashi wapalele ohamba, nandi xupifilwe omwenyo wange omolweindilo lange, nowoshiwana shange, eshi handi shi indile.’ (Ester 7:3) Didilika kutya okwa shilipaleka ohamba kutya okwa fimaneka etokolo layo li na sha naasho tashi wapalele ohamba. Ester ka li tuu a yooloka ko kuVasti oo a li nale omukulukadi wohamba nokwa li a fifa omushamane waye ohoni owina! (Ester 1:10-12) Kakele kaasho, Ester ka li a sheka ohamba omolwokulineekela kwayo Haman. Ponhele yaasho, okwa li a indila ohamba i xupife omwenyo waye.
18. Ongahelipi Ester a li a hololela ohamba oupyakadi oo wa li po?
18 Nopehe na omalimbililo, eindilo la tya ngaho ola li le linyengifa nola kumwifa ohamba. Olyelye oo a hala okutula omumbada wayo moshiponga? Ester okwa nyamukula: “Fye twa landwa po, ame noshiwana shange, tu hanaunwe po, tu dipawe ndele tu kombwe po. Ngeno twa landifwa po tu ninge ovapika ovalumenhu novakainhu, ngeno nda mwena, ndelenee omupya ou itau ka mona ewanifo mokunyekwa kwohamba.” (Ester 7:4) Didilika kutya Ester okwa li a popya paushili nokuholola oupyakadi waye, ndele okwa li a weda ko kutya ngeno okwa li ashike va landifwa po moupika ngeno okwa mwena. Edipao lopamihoko olo ola li yoo tali ka kuma ohamba, onghee okwa li e na oku i lombwela kombinga yalo.
19. Oshike hatu lihongo kuEster shi na sha nounghulungu wokutomhafana?
19 Oshihopaenenwa shaEster otashi tu hongo ounghulungu wokutomhafana. Ngeenge otwa hala okukundafana oupyakadi wonhumba nomuholike wetu ile naumwe oo e na eenghonopangelo, otwa pumbwa elididimiko, efimaneko nokukala ovanashili. — Omayel. 16:21, 23.
20, 21. (a) Ongahelipi Ester a li a holola omhangela yaHaman, nosha li she linyengifa ngahelipi ohamba? (b) Haman okwa li e linyenga ngahelipi eshi omhangela yaye ya nyanekwa pomutenya?
20 Ahasveros okwa li a pula a ti: “Ye olyelye, ndele openi e li, ou a diladila momutima waye oku shi ninga?” Kala nee wa fa u wete Ester ta ulike Haman ndele ta ti: “Omunandubo nomutondadi ou Haman, omunawii!” Mbela Haman okwa li te ke linyenga ngahelipi keendjovo odo da kwata moiti? Okwa li a kwatwa koumbada. Faneka nee momadiladilo oye ohamba oyo i handukedi ya tilyaneka omesho eshi ya uda kutya omuyandjimayele wayo oo ye lineekela okwe i kengelela i shaine omukanda oo tau ka dipaifa omwalikadi wa yo omuholike. Ohamba oya li ya ya koshikunino meendelelo opo i ka ngungumaneke omadiladilo ayo. — Ester 7:5-7.
Ester okwa li a nyaneka pomutenya oukolokoshi waHaman
21 Eshi omhangela yaHaman ya nyanekwa pomutenya, okwe livata peemhadi domumbada. Eshi ohamba ya alukila molupale ndele tai mono Haman e li komutala waEster te mu indile a filwe onghenda, oya handuka ndele tai ti kutya Haman okwa li ta kendabala okukwata omumbada keenghono meumbo lohamba. Osho ohamba ya popya osha li tashi ulike kutya Haman okwa taalela efyo. Okwa li a kufwa po a uvikwa koshipala. Umwe womovapiya vohamba okwa lombwela ohamba shi na sha nomuti munene wokumangeleka, oo Haman a li a longekidila Mordekai. Ahasveros okwa li a yandja elombwelo meendelelo kutya Haman oye na endjelelifwe komuti waye. — Ester 7:8-10.
22. Ongahelipi oshihopaenenwa shaEster tashi tu kwafele tuha teke omukumo notuha kanife eteelelo?
22 Mounyuni ou uhe na ouyuki, oshipu okudiladila kutya kape na efiku tu ka mone ouyuki tau longwa. Mbela ope na efiku limwe wa li u udite ngaho? Ester ka li a teka omukumo noka li a kanifa eteelelo. Eshi a li a mona omhito, okwa li a popila osho sha yuka nouladi nokwa li e na elineekelo kutya Jehova ota ka yukifa oinima. Natu shikuleni oshihopaenenwa shaye. Jehova ina lunduluka, oku li ashike ngaashi a li pefimbo laEster. Natango ota dulu okuyula ovanawii nosho yo ovanamakoto momalulo avo vene, ngaashi ashike a ninga Haman. — Lesha Omapsalme 7:12-17.
Okwa popila Jehova noshiwana shaYe nopehe na okuliholamwene
23. (a) Mordekai naEster ova li va pewa ngahelipi ondjabi kohamba? (b) Exunganeko laJakob eshi a li e li pokufya li na sha naBenjamin ola li la wanifwa ngahelipi? (Tala oshimhungu “Exunganeko la wanifwa.”)
23 Lwanima, ohamba oya ka shiiva kutya Mordekai oye lyelye; ke fi ashike omwaameni omudiinini oo e i amena i ha dipawe, ndele oye yo a li a tekula Ester. Ahasveros okwa li a ninga Mordekai Omuprima, ponhele yaHaman. Ohamba oya yandja kuEster eumbo laHaman noupuna waye muhapu, ndele Ester te li yandje mepashukilo laMordekai. — Ester 8:1, 2.
24, 25. (a) Omolwashike Ester a li ita ka mwena eshi omhangela yaHaman ya holoka? (b) Ongahelipi Ester a li a tula vali omwenyo waye moshiponga?
24 Molwaashi Ester naMordekai paife ova li meameno, mbela omumbada okwa li ta dulu okukala ite lipula vali nasha? Okuninga shapo e lihole mwene. Pefimbo opo, omukanda waHaman wokudipaifa Ovajuda aveshe, owa li wa tumwa nale mouhamba aushe. Haman okwa li a umba oshihoololifo ile o-Pur i li paumhulile opo a mone kutya efimbo lilipi la wapala nokuhovela eponokelo laye linyanyalifi. (Ester 9:24-26) Okwa li ku na omwedi natango, ashike efiku olo ola li tali endelele okufika. Mbela oupyakadi oo owa li ngoo tau dulu okukelelwa?
25 Ester okwa li natango a tula omwenyo waye moshiponga nopehe na okuliholamwene, eshi a ka holoka vali koshipala shohamba nonande ka li a ifanwa ko. Pomhito ei okwa lila omolwoshiwana shaye, ta indile omushamane waye a ngabeke omhango oyo ya nyika oshiponga. Ashike, eemhango odo da ningwa medina leehamba daPersia ihadi dulu okulundululwa. (Dan. 6:13, 16) Ohamba oya pa Ester naMordekai oufemba va shange omhango ipe. Eshiivifo etivali ola li la tumwa, olo tali pe Ovajuda oufemba woku liamena. Eenhondoki oda li da twala onghundana oyo iwa kOvajuda aveshe ovo ve li moitukulwa longo oyo. Paife Ovajuda ova li ve na eteelelo. (Ester 8:3-16) Diladila nee kunghee Ovajuda aveshe moitukulwalongo oyo, eshi va li tave lihomateke nokulilongekidila olwoodi, osho vaha li tava dulu okuninga ngeno kapa li omhango ipe. Sha fimanenena, mbela ‘Omwene womatanga ovakwaita’ okwa li ngoo ta ka kala pamwe noshiwana shaye? — 1 Sam. 17:45.
Ester naMordekai ova li va tuma eshiivifo kOvajuda vomouhamba waPersia
26, 27. (a) Jehova okwa li a pa oshiwana shaye efindano li fike peni okufinda ovatondi vasho? (b) Exunganeko lilipi la li la wanifwa eshi ovanamati vaHaman va li va hanaunwa po?
26 Eshi efiku olo la hoololwa la fika, oshiwana shaKalunga osha hangwa she lilongekida. Nokuli nomalenga mahapu Ovapersia okwa li a ama kOvajuda eshi a uda shi na sha nomuprima mupe, Mordekai Omujuda. Jehova okwa li a pa oshiwana shaye efindano linene. Nopehe na omalimbililo, okwa li a amena oshiwana shaye shiha findwe mo ku shi kwafela shi finde filufilu ovatondi vasho.a — Ester 9:1-6.
27 Kakele kaasho, Mordekai kali ta dulu okukala meameno eshi ta pashukile eumbo laHaman ofimbo ovanamati omulongo vaHaman omukolokoshi ve li momwenyo. Navo ova li va dipawa. (Ester 9:7-10) Kungaho, exunganeko lOmbibeli ola li la wanifwa, molwaashi Kalunga okwa li a xunganeka okukombwa po kwOvaamalek ovo va li ovakolokoshi novatondi voshiwana shaye. (Deut. 25:17-19) Ovanamati vaHaman otashi dulika va li vomwaavo va xuuninwa vomoshiwana osho sha tokolwa kuKalunga.
28, 29. (a) Omolwashike sha li ehalo laJehova opo Ester noshiwana shaye va kufe ombinga moita? (b) Omolwashike oshihopaenenwa shaEster shi li enangeko noupuna kufye kunena?
28 Ester okwa li e na okuhumbata oinakuwanifwa oyo idjuu unene tuu komukainhu omunyasha, ngaashi omikanda dohamba di na sha noita nokutokolela vamwe efyo. Otashi dulika shiha li shipu. Ashike osha li ehalo laJehova okwaamena oshiwana shaye shiha hanaunwe po, molwaashi moshiwana shaIsrael omo mwa li tamu ka dja Messias, oo ta ka etela ovanhu aveshe exupifo. (Gen. 22:18) Kunena, ovapiya vaKalunga ova hafa okushiiva kutya eshi Messias, Jesus, a li e uya kombada yedu okwa indika ovashikuli vaye okukufa ombinga moita, okudja tuu kefimbo olo okuyuka komesho. — Mat. 26:52.
29 Ndele nande ongaho, Ovakriste ohava lu oita yopamhepo molwaashi Satana okwa halelela shi dulife nale okunyona po eitavelo letu muJehova Kalunga. (Lesha 2 Ovakorinto 10:3, 4.) Oshihopaenenwa shaEster kashi fi tuu enangeko noupuna! Natu shikuleni oshihopaenenwa shaye mokukatuka pandunge tu na eitavelo nelididimiko, hatu longifa ounghulungu wokutomhafana, tu na ouladi notu na ehalo okupopila oshiwana shaKalunga nopehe na okuliholamwene.
a Ohamba oya li ya pa Ovajuda efiku etivali opo va finde filufilu ovatondi vavo. (Ester 9:12-14) Fiyo okunena, Ovajuda ohava dimbuluka efindano olo omudo keshe mohani Adar, oyo hai hovele lwokomufilo waFebruali fiyo opehovelo laMarsa. Oshivilo osho ohashi ifanwa Purim, sha lukilwa oshihoololifo osho Haman a li a umba eshi a li a hala okuhanauna po Ovaisrael.