Owe shi shiiva tuu?
Omolwashike Ombibeli ya kwatakanifa elongelokalunga loshikalunga Baal noivilo yomilele da nyata?
Oshikalunga Baal shOvakanaan osha li oshikalunga hashi dana onghandangala i na sha noludalo. Ovalongeli vaBaal ova li va itavela kutya Baal oye ha kwafele omapya nosho yo oimuna yavo i dale. Onghee hano, embo limwe lomauyelele ledina Eenghedindjikilile nosho yo omifyuululwakalo dOmbibeli ola ti kutya “omilele odo da li hadi ningilwa peenhele diyapuki domoshitukulwa oda li da nuninwa okuxumifa komesho okudala kwomapya moshilando mokuladipika oshikalunga shoshikungulu Baal nosho yo omukulukadi washo Asherah va ye momilele dopakalunga, opo pa kale eteyo lihapu nosho yo opo oimuna ihapu i dale nawa.”
Ovakanaan ova li va itavela kutya Baal ohai medu mokule pefimbo loshikukuta ngeenge a li a findwa kuMot, oshikalunga shoshikukuta noshefyo. Ndele ngeenge odula ya hovele okuloka, ova li va itavela kutya Baal oha kala vali e na eenghono nosha li hashi menifa oimeno ihapu nohaku dalwa oinamwenyo ihapu. Ovakanaan ova li hava dana efimbo lomudo olo noivilo ihapu yondala. Osho otashi ulike kutya omolwashike Ovaisrael va li va ‘haela novana oukadona Ovamoab’ eshi va li tava longele Baal-Peor. — Numeri 25:1-3.
Jesus okwa li a hala okutya shike eshi a ti kutya ovanongo vomishangwa nOvafarisai ova fa “eembila da kolongwa”?
Jesus okwa li a tokola ovanongo vomishangwa nOvafarisai omolwoihelele yavo ndele te va lombwele a ti: “Nye, omwa fa eembila da kolongwa, da wapala okutalwa kombada, ndele meni lado omu yadi omakipa ovafi nonyata aishe.” (Mateus 23:27) Ovajuda ova li ve na onghedindjikilile yokufeweka eembila moku di kolonga nokaalaka katoka ngeenge efimbo lomuloka la puko, mo 15 aAdar, shimha kwa li ku na ohani imwe Opaasa i fike. Oshoshili kutya odula oya li hai kungulula ko okaalaka ka toka oko ka kolongifwa.
Pa-The Jewish Encyclopedia, okukolonga eembila okwa li haku ningwa opo “ovaendanandjila vahapu ovo va li hava ende po tava i koshivilo shOpaasa” vehe linyateke. Omhango oyo i li muNumeri 19:16 oya popya kutya omunhu keshe oo ta kumu oshimhu, ekipa lomunhu ile ombila ota ka kala ina koshoka oule womafiku aheyali. Ngeenge Ovaisrael va li inava koshoka pamhango, osha li hashi va imbi va kufe ombinga momalipyakidilo e na sha nelongelokalunga la koshoka opo vaha fye. (Leviticus 15:31) Jesus okwa li a longifa efaneko olo eshi kwa li ku na omafiku manini Opaasa i fike, onghee hano, okukolongwa kweembila oko kwa li haku ningwa komudo okwa li natango momadiladilo ovapwilikini vaye. Jesus okwa li a hala okutya ovapataneki vaye vopalongelokalunga kava li ngaashi va li tava monika kombada nonokutya okuninga ekwatafano navo okwa li taku ka nyateka omunhu pamhepo.
[Efano pepandja 10]
Limestone stela of baal-of-the-lightning, 14th/13th centuries B.C.E.
[Odjo yefano]
Musée du Louvre, Paris