‘Etelela omishangwatonywa, unene tuu edi domapergamenti’
OMUYAPOSTOLI Paulus oye a li a popya eendjovo odo ta lombwele omutumwa mukwao, Timoteus, kutya ne mu etele oishangomwa yonhumba. Mbela Paulus okwa li ta popi kombinga yomishangwatonywa nomapergamenti oludi lilipi? Oshike sha li sha ningifa Paulus a tume Timoteus e mu etele omishangwatonywa odo? Oshike hatu dulu okulihonga moshinima osho?
Paulus okwa li a shanga eendjovo odo lwopokati kefelemudo lotete O.P., eshi omambo 39 Omishangwa dOshiheberi a li a tukulwa momambo e li 22 ile 24, oo mahapu omuo tashi dulika a li a tukulwa momishangwatonywa da yoolokafana. Omuprofesa umwe wedina Alan Millard okwa li a didilika kutya nonande omishangwatonywa odo oda li di na ondilo, osho inashi hala okutya “kada li . . . tadi dulu okulandwa koipuna.” Vamwe vomuvo ova li tava dulu okulimonena omushangwatonywa umwe. Pashihopaenenwa, elenga lokuEtiopia ola li li na omushangwatonywa metemba lalo nola li tali “lesha omishangwa domuprofeti Jesaja.” Omulumenhu oo okwa li ‘elenga la kula lohambanghainhu Kandake wokuEtiopia, nowemona laye alishe.’ Otashi dulika elenga olo la li oshipuna nomolwaasho la li la dula okukala li na omushangwatonywa walo vene. — Oil. 8:27, 28.
Paulus okwa li a lombwela Timoteus a ti: ‘Elwakani lange linya nda fiya kuTroas meumbo laKarpus, li etelela, fiku to uya, [nomishangwatonywa, NW] unene tuu edi domapergamenti.’ (2 Tim. 4:13) Osho tashi ulike kutya Paulus okwa li e na omishangwatonywa daye mwene. Paulus ka li tuu a lenga neenghono Eendjovo daKalunga shi dulife omambo aeshe oo a li e na! Omuhongwanhu umwe wOmbibeli wedina A. T. Robertson okwa popya shi na sha ‘nomapergamenti’ oo a popiwa movelishe oyo a ti: “Eekopi odo otashi dulika da li domambo Etestamenti Likulu, ashike omishangwatonywa domapergamenti [doipa] oda li di na ondilo di dule edi domanenge.” Paulus okwa li a ‘longwa peemhadi daGamaliel’ okudja kounyasha waye. Gamaliel okwa li omuhongi wOmhango yaMoses nokwa li a fimanekwa kovanhu aveshe. Onghee hano, itashi kumwifa eshi Paulus a li e na eekopi daye domishangwatonywa dEendjovo daKalunga. — Oil. 5:34; 22:3.
Nghee Ovakriste va li va longifa omishangwatonywa
Osha li oufembanghenda kovanhu ovo va li ve na omishangwatonywa dOmishangwa Diyapuki, molwaashi ovanhu vahapu kava li ve di na. Ndele mbela ongahelipi Ovakriste vahapu va li va dula okulesha nokuuda Eendjovo daKalunga pefimbo olo? Ohatu dulu okumona enyamukulo kepulo olo mokulesha osho Paulus a li a shanga monhumwafo yotete oyo a li a shangela Timoteus. Okwa li a lombwela Timoteus a ti: “Fiyo ohandi uya, twikila okukala we litula mokulesha moipafi.” (1 Tim. 4:13, NW) Oshiwana shaKalunga osha kala shi na onghedindjikilile yokulesha Eendjovo daKalunga moipafi okudja pefimbo laMoses nohashi ningi yo sha faafana pokwoongala kwopaKriste kunena. — Oil. 13:15; 15:21; 2 Kor. 3:15.
Eli omukulunhuongalo, Timoteus okwa li e na ‘okulitula’ mokulesha mokule opo ovo va li vehe na eekopi dOmishangwa va dule okumona mo ouwa. Nopehe na omalimbililo, ngeenge Eendjovo daKalunga da li tadi leshwa moipafi, ovapwilikini aveshe ova li hava pwilikine nelitulemo opo vaha pitililwe po kondjovo nande oimwe notashi dulika ovadali nounona va li hava ka kundafana komaumbo osho va uda pokwoongala.
Omushangwatonywa waJesaja womEfuta La Fya oo wa shiivika nawa owa li u na oule weemeta heyali netata. Omishangwatonywa odi na okukala da li hadi kala didjuu okuhumbata, molwaashi oda li hadi da tangelwa koiti i li keexulo, naluhapu oda li hadi kala di na oipeko yoku di amena. Otashi dulika Ovakriste kava li hava humbata omishangwatonywa dihapu ngeenge tava ka udifa. Nonande Paulus okwa li e na omishangwatonywa dihapu, otashi dulika ka li ha i nado adishe ngeenge ta i momalweendo. Onghee hano, okwa li a fiila kaume kaye Karpus wokuTroas omishangwatonywa daye dimwe.
Oshike hatu lihongo moshihopaenenwa shaPaulus?
Pefimbo opo Paulus a li a idililwa modolongo muRoma oshikando oshitivali, okwa li a shanga eendjovo edi ofimbo ina tuma Timoteus e mu etele omishangwatonywa, a ti: “Ame onda lwa olwoodi liwa, onda xulifa etondoko . . . opo nee nda tuvikililwa oshishani shouyuki.” (2 Tim. 4:7, 8) Paulus otashi dulika a li a shanga eendjovo odo lwomo 65 O.P., pefimbo opo Ovakriste va li tava hepekwa komupangeli Nero. Pefimbo opo, okwa li ta mono oixuna neenghono modolongo nokwa li e wete kutya okwa li pokudipawa. (2 Tim. 1:16; 4:6) Onghee hano, oshi shii okuudiwa ko eshi Paulus a li a halelela okweetelwa omishangwatonywa daye. Nonande Paulus okwa li e shii kutya okwa lwa olwoodi liwa fiyo okexulilo, okwa li natango a halelela okukonakona Eendjovo daKalunga opo e lipameke pamhepo.
Timoteus otashi dulika a li natango muEfeso eshi Paulus a li e mu tuma. (1 Tim. 1:3) Okudja muEfeso to i kuRoma opa li pe na oshinano sheekilometa 1 600 lwaapo, ngeenge to pitile muTroas. Monhumwafo oyo tuu oyo, Paulus okwa li a ladipika Timoteus a ti: “Endelela, u uye fimbo okufu inaku [uya].” (2 Tim. 4:21) Ombibeli inai popya ngeenge Timoteus osho ngoo a monene ombautu yokuya kuRoma pefimbo olo a li a lombwelwa kuPaulus ile hasho.
Oshike hatu dulu okulihonga kuPaulus eshi a li a tuma Timoteus e mu ‘etele omishangwatonywa, unene tuu edi domapergamenti’? Paulus okwa li a halelela okukonakona Eendjovo daKalunga pefimbo olo a li meenghalo didjuu neenghono. Otu wete kutya osho osho sha li hashi kwafele Paulus a kale alushe e na ekwatafano lopofingo naJehova, e lipyakidila moilonga yaYe noku dule okutwa vamwe omukumo.
Inatu hafa tuu kunena eshi tu na Eembibeli detu de lixwapo! Vamwe vomufye otashi dulika nokuli tu na Eembibeli dihapu nosho yo omatoloko e lili noku lili. Ndele ngaashi Paulus, nafye otwa pumbwa okukulika ohokwe yoku di konakona opo tu mone eudeko lomoule lOmishangwa. Onhumwafo onhivali oyo Paulus a shangela Timoteus oyo yaxuuninwa keenhumwafo 14 da nwefwa mo odo a shanga. Paulus okwa li a lombwela Timoteus e mu etele omishangwatonywa lwopexulilo lonhumwafo yaye oyo. Shimwe vali, eendjovo odo Paulus a li a lombwela Timoteus kutya ne mu ‘etele omishangwatonywa, unene tuu edi domapergamenti’ oda li dimwe domeendjovo daPaulus daxuuninwa da shangwa omo a li a pula a ningilwe sha.
Mbela ino halelela okulwa olwoodi liwa leitavelo fiyo okexulilo ngaashi Paulus a li a ninga? Mbela ino hala okukala we lipyakidila moilonga yaJehova nokutwikila okukufa ombinga moilonga yokuudifa fimbo Omwene ina tya oya pwa? Ngeenge osho, omolwashike ito ningi osho Paulus a ladipikila Ovakriste va ninge? Onghee hano, “lipashukila ove mwene nenongeko loye” mokukala u na ohokwe yokukonakona Ombibeli pandjikilile, oyo paife i niwe kovanhu vahapu noipu okulongifwa i dulife omishangwatonywa. — 1 Tim. 4:16.
[Okaalita/Omafano pepandja 18]
(Opo u mone nghee ouyelele wa unganekwa, tala oshishangomwa sho vene)
Efeso
Troas
Roma