Nĩmia 1:1-imît 13:31 ilángutdlugo
erkortumik gûtisiornek ajugaussok „bîbilimit atuagagssane pingârnerssaussut“
aulajangeriatâtdlarĸigsumik suliníkut Jehovamigdlo tatigingnigdluínarníkut erĸortumik gûtisiorneĸ ajugauvoĸ. Nĩmiap agdlagaisa tamána pingârnerssarât. Nehemiasip ĸunusuitsumik sujulerssuineratigut Jerusalemip ĸarmarssuisa ĸarmarĸingneĸarnerat agdlagkane táukunane ûmássuseĸarpalugtumik oĸalugtuarineĸarpoĸ.
ukiut pingârutilingmik pisimassoĸarfiussut, sapâtit akúnerisa 70-it uvdlue ukiúngortitat Messiasip tikiúnigssâta tungânut ingerdlassugssat autdlartivfigssât agdlagkane táukunane oĸalugtuarineĸarpoĸ. (Dâniale 9:24-27) versime autdlarĸáume agdlagsimassumit ãma oĸalugtuap kináussusersiut sujugdleĸ atordlugo agdlauserineĸarneranit ersserĸigsumik pâsineĸarsínauvoĸ Nehemias atuagkiortûssoĸ. Esrap agdlagai Nĩmiap agdlagaine nangitáuput, Ezrap agdlautigissaisa ukiut 12-it migssaisa kingornagut pisimassut Nehemiasip agdlautigerĸingmagit.
agdlautigissat táuko atuartitdlugit pâsísavarput Jehovap pissunik tamanik tupingnangârtumik ingerdlatitsinera, piumassâta tamatigut pinigssânut. ãmátaoĸ kivfaminik ilumôrtunik píssagtitsissarnera kãmagtuissarneralo malugísavavut.
Jerusalemip alianarnera
atuákit Nĩmia 1:1-imît 2:20 ilángutdlugo. Nehemiasip, Persiap kúngiata ímitsissuata, tusâmavâ Jerusalemip ĸarmarssue sule úpisimassut inuilo „perdlungâr“tut. aliasûtigeĸâ, ũmámiugissanilo Jehovamut ilungersordlune ĸinunermigut aniatípai. aliasungnera kúngip malugâ, tássûnalo Nehemias periarfigssarsivoĸ Jerusalemimut autdlarnigssaminut igdloĸarfiuvdlo ĸarmarssuisa ĸarmarĸingneĸarnigssãnik nákutigdlînigssaminut.
◆ Neh 1:1 — tássa ukioĸ suna?
tássa kúngip Artaxerxesip (agssarĸortûp) nâlagáussusiata ukiuisa 20-gssât. (2:1) kislev-ip ĸáumatâ (november-december) oĸalugtuame tássane nisan-ip ĸáumatâta (marts-april) sujornagut taineĸarmat, Persiap kúngîsa nâlagáussutsimik ukiue ukiamît ukiamut, imalũnît kúngíngorfingmingnîtdle, nautsorssûtigissánguatsiarpât. silamiut ingerdlausiáne pisimassuviussut bîbilimilo sujuligtûtit erĸũsimassut nâpertordlugit pâsineĸarsínauvoĸ Artaxerxesip ukiuisa 20-gssât nisan-ip nagdliuvfia tássaussoĸ 455 u.n.m.a.s. Nehemiasip oĸalugtuarissai 456-ip ukiaunerane autdlartíput, Jerusalemivdlo ĸarmarssuinik ĸarmaerĸingnerĸússut 455-ip upernânerane nalunaerutigineĸarpoĸ.
◆ 2:4 — Nehemiasip ’tugsiarnera’ pivfigssaĸ kingugdlerpâĸ atordlugo neriûtaerutdluínardlune ĸínutiginerpâ?
nâgga, sivisungâtsiartumingme Nehemiasip ĸinunermine Jerusalemip aserugaunera „uvdlúkutdlo únuákutdlo“ taissarpâ. (1:4, 6) Jerusalemip ĸarmarssuinik ĸarmaerĸigkusungnine kúngimut Artaxerxesimut oĸautigísavdlugo periarfigssarsigame, ĸinorĸigpoĸ, ĸavsêriardlune ĸanoĸ iliorêrnermisut iliorĸigdlune. ĸínutâ Jehovap tusarmago Nehemias akuerineĸarpoĸ igdloĸarfiup ĸarmarssuinik ĸarmaerĸingniarnigssaminut.
tamána sumik ilíniarfigisínauvarput: Nehemias Jehovamut sujulerssortípoĸ. pingârtunik aulajangigagssaĸarângavta ’ĸasusuitdluta ĸinu’ssariaĸarpugut, Jehovap sujulerssuinera najorĸutaralugo iliûseĸarniardluta. — Rûmamiut 12:12.
perdlulioĸatigîngniarneĸ soĸutiginago ĸarmarssue ĸarmarĸingneĸartut
atuákit 3:1-imît 6:19 ilángutdlugo. ĸarmarssuaĸ ĸarmarĸingneĸaleriarmat, agssortuissut mítatigdlîvdlutigdlo asigssuíput. tauvalo sãssússiumârdlutik sujôrasâríput. ersisuitdlune Nehemiasip sulissut kãmagtorpai oĸardlune: „[Jehova] angingârtoĸ mianernartoĸ erĸaisiuk.“ agfait pigârput ĸalugiussalersorsimavdlutik pisigsilersorsimavdlutigdlo, avdlatdlo sulissarput sákutik piarêrsimatitdlugit. sujôrasârneĸaraluardlutik avdlanigdlo perdlulioĸatigîngniartoĸaraluartoĸ jûtit ĸarmarssuaĸ uvdlune 52-ine inerpât!
◆ 3:5 — ’akimanerit’ táuko kíkũpat?
Tekoap, igdloĸarfiup kilometerit 16-it Jerusalemip kujatânĩtup, inuisa imalũnît tássane najugaĸarsimassut akimanertarait. ’akimanerit’ táuko pingârniarpatdlãnguatsiaramik nikanartíkumángitdlat Nehemiasip nákutigdlîssúngortitai suleĸatigísavdlugit. — nalerĸiuguk Jerimia 27:11.
◆ 4:17 — ĸanoĸ ilivdlutik „agssamik igdluánik“ sulisínáupat?
ĸarmaissut agssatik igdlugît atortariaĸarpait sulititdlutik. táukua sákutik ĸiterúmiugait (4:18). nangmagkersuissut agssamik igdluáne sákumik tigumiardluarsínáuput igdlualo atordlugo nangmagagssatik igitagssaussut ĸarmasigssiakûssutdlũnît tuvimiugkatik niaĸumiugkatigdlũnît najúmivdlugit. — 1 Môrsase 24:15, 45.
◆ 5:7 — suna pivdlugo akiliúmik akimortitsiniarneĸ ajorpa?
Jehovap inatsisânik uniorĸutitsineruvoĸ. (3 Môrsase 25:36; 5 Môrsase 23:19) untrititerarterutâ ĸáumatit tamaisa akilerĸuneĸarune ukiumut 12 procente naligísagaluarpâ. (5:11) kângnerssuaĸ persiamiutdlo akilerârutigerĸussait píssutigalugit inuit angnikitdliungârput. (5:3, 4) taimáikaluartordle pisôrssuit nãkigtaitdlutik ĸatángutitik pîtsut ernianik angisûnik akilêrĸuvait.
◆ 6:5 — sôĸ ’agdlagkat magpersimassut’?
agdlagkat avdlanit atuarĸussáungitsut pûgssiamîtíneĸartarput naĸíssusigauvdluartume. Sanballat „agdlagkanik magpersimassunik“ nagsitsigame ajuatdlagtitsiniutitut isumaĸartísimásavâ. imalũnît, únerdlût ’agdlagkane magpersimassune’ avdlanit atuarneĸarsínaungmat, neriûtigisínausimásavâ Nehemias narrujũminermit Jerusalemimit autdlásassoĸ pasigdlerneĸarnermine píngitsûnine ugpernarsariásavdlune. ímaĸalo Sanballat neriugsimásaoĸ agdlagkat erĸigsiungnaertitsísassut jûtit suliagssamingnik suliumajungnaersitdlugit.
tamána sumik ilíniarfigisínauvarput: agsorornartumik sulineĸ ingmivtínut nikanarsautaussutut issigísángilarput tunuásanatalo, sôrdlo tekoamiut „akimanertaisa“ issigigât. kisiánile tekoamiutut nalingínartut mardloriáumik nãmagsissaĸartutut kivfaritísaugut. — Nĩmia 3:5, 27.
erĸortumik gûtisiorneĸ ũmarsarneĸartoĸ
atuákit 7:1-imît 10:39 ilángutdlugo. suliagssat tamarmik atausĩnaĸ sujunertaralugo suliarineĸarput: erĸortumik gûtisiornerup atulerserĸingneĸarnigssâ. inuit kisíneĸarnerata kingornagut tamarmik katerssũput Ezrap Levíkutdlo inatsisinik atuainerat navsuiaineratdlo tusarnârniardlugo. taimailiordlutik „sianigi“ssaĸalerêrsimagamik tipaitsugdlutik nagdliússivik tupiussaliorfik nagdliússivât. tauva inuit îsíngíniarput ajortuliatigdlo navsuerutigalugit, iliûseĸalerdlutigdlo kúkunitik iluarsardlugit.
◆ 7:6 — agdlagsimavfik táuna Ezrap agdlagsimavfianît sôĸ avdláussuteĸarpa?
nalunaerutine tamane takutíneĸarpoĸ inugsiat erinarssortartutdlo nautsorssûtigíngíkáine inuit 42.360-it utersimassut. (Esra 2:64, 65; Nĩmia 7:66, 67) ilaĸutarîngnile atausiákâne utersimassut amerdlássusînik avdláussuteĸartarpoĸ. imaitdluarsínauvoĸ nautsorssuinermingne Ezra Nehemiasilo ássigĩngitsunik periauseĸarsimassut. imáisínauvoĸ áipâta utertugssángorniat agdlagfigigai, áipâtale utersimassut agdlagfigigai. palasit ilaisa, ímaĸalo avdlat, erĸardlerît kíkut erĸardlerigitik ugpernarsarsínáungilât. (7:64) agdlagsimavfît ássigĩngitsut katiterneĸarnerisigut 42.360-inik inerneĸángíneránut tamána píssutausínauvoĸ.
◆ 8:8 — ĸanoĸ ilivdlutik ’atuagkatik sukuiar’pait?
imáinguatsiarpoĸ Ezra ikiortailo taggiserigdlutik taivdluartârivdlutigdlo inatsisinik atuáinángitsut, ãmátaordle túngaviussumik najorĸutagssartait navsuiartardlugit atorneĸarnigssâtdlo erssersitdlugo, inuit pâsingnigdluarsínaorĸuvdlugit. Jehovap nalunaiaissuisa atuagkiáine atautsimîtitsinerinilo Gûtip oĸausia „sukuiar“neĸartarpoĸ, tássa navsuiarneĸartardlune.
◆ 9:1 — suna píssutigalugo Israelíkut pûgssialerdlutigdlo ingmingnutdlo sáupat?
pûgssialerdlune — pûgssiaĸ tássa atissat târtut savaussap merĸuinit ikârtitigkat — tássa imáipoĸ aliasûtinik atissaĸartoĸ. taimatútaoĸ ivssumik arssanigdlũnît ingminut sauvdlune aliasungârnermut nikanartínermutdlũnît ássersûtauvoĸ. (1 Sâmuale 4:12; 2 Sâmuale 13:19) jûtit taimailiorput ajortuliatik aliasûtigigitik manigûtdlutigdlo miserratigingníngínertik erssersíkumavdlugo. tauvalo aulajangerput navsuerumavdlutik, uniorĸutíneĸásángitsumik isumaĸatigĩssuteĸardlutik. (9:38) uvagútaoĸ manigûtdluta ajortuliavut miserratigísángilavut navsuerutigísavdlugitdlo Gûtimut ajúngitsumik píssuseĸartuásaguvta. — 1 Juánase 1:6-9.
◆ 10:34 — inatsisit nâpertordlugit ĸissugssanik túniússissugssáupat?
nâgga, kisiánile tunissivingme ingneĸarnermut ĸissugssarpagssuit atorfigssaĸartíneĸarput. netinim — tássa nâlagfingme kivfarsiat Israelíkũngitsut „ĸissugssior“nermik suliagssaĸartut — utersimassune nãmángitdlat. (Jôrsua 9:23, 27) ĸissugssanik pilersugaujuarnigssaĸ ĸulákêrniardlugo, ímeráutarput nagguveĸatigît atausiákât sutigut ĸissugssiortarfigssât aulajangerniardlugo.
tamána sumik ilíniarfigisínauvarput: „[Jehovap] tipaitsugfigerĸussâ“ misigilerpât Gûtip oĸausia sianigigamíko, inûnermingne najorĸutarigamíko Gûtivdlo ivertitaisa sujulerssuineránut nâlagtigitíkamik. (8:10) ãmátaoĸ Jehovap nalunaiaissuisa pâsissariaĸarpât pissariaĸardluínartoĸ kisimîtdlutik atuarĸigsârtarnigssartik, atautsimĩnernut najũtarnigssartik oĸalũssissarnigssartigdlo nuánârtuásagunik.
atorĸârtitsineĸ tipaitsungârfiussoĸ
atuákit 11:1-imît 12:47 ilángutdlugo. erĸortumik gûtisiornerup Jerusalât ĸiterissariuásagpago, igdloĸarfik táuna amerdlanerussunik inoĸartariaĸarpoĸ. kajumingnermingnit igdloĸarfingmut nûgkusugtut saniatigut, nunap inue ĸuliugângata atauseĸ ímeráuníkut tássunga nûngnigssânut torĸarneĸartarpoĸ. tauva igdloĸarfiup ĸarmarssue ĸujaniardlune erinarssoĸatigîngníkut nagdliútorsiornartumigdlo maligtarîgdlutik ingerdlaorníkut atorĸârtíneĸarput. amerdlasûnik pigdliuteĸarput, inuitdlo tipaitsungnerat ungasigsumit tusâneĸarpoĸ.
◆ 11:2 — suna pivdlugo kajumigdlutik nûgtut „pivdluarĸu“neĸarpat?
nunautine kingornússaĸ ĸimásavdlugo Jerusalemimutdlo nũsavdlune aningaussartûtigssanik ajoĸutigssanigdlo nagsataĸarsimásaoĸ. igdloĸarfingme najugaĸartut ímaĸa ássigĩngitsunik navianartorsiortarput. taimaingmat kajumigdlutik nûgtut nersornartíneĸarput, nunarĸataisalo Jehova ĸínuvigisimásavât pivdluarĸorĸuvdlugit.
◆ 12:27 — ĸarmarssuit ĸanga atorĸârtíneĸarpat?
ĸáumatit arfernata, elul-ip uvdluisa 25-áne 455 u.n.m.a.s. ĸarmarssuit inerneĸarput, ĸáumámilo tugdliútume pingârtunik atautsimêrssuarneĸartarpoĸ. (6:15; 8:2; 9:1) tamatuma kingunitsiánguagut, pisimassup tipaitsungnartup tipaitsungnarserugtorfiane atorĸârtitsineĸ pisimánguatsiarpoĸ.
tamána sumik ilíniarfigisínauvarput: kajumingnermit kivfartũssiumássuseĸ erinarssoĸatigîngníkutdlo nipilerssoĸatigîngníkutdlo Jehovamut ĸujamasungneĸ erssersíneĸarmat tipaitsungârnermut agdlíssutáuput. uvdlumíkut Jehovap nalunaiaissue atautsimêrssuarnertigut avdlatigútaoĸ avdlat iluaĸutigssãnut kajumingnermit kivfartũssissarput, ũmámitdlo erinarssortardlutik Gûtip únersiutigineĸautigssânik.
minguersarneĸartut
atuákit 13:1-31. Persiame kúngíkormiunut angalasimanermit angerdlamut uternermigut, peĸángínermine pisimassut Nehemiasip isumatsautigai. ernĩnaĸ iliûseĸalerpoĸ ajornartorsiutit ârĸigssorniardlugit.
◆ 13:3 — „ilaviúngitsut“ kíkũpat?
„ilaviúngitsut“ takornartáuput, sôrdlo Moabíkut Ammoníkutdlo (13:1, 2) ãmátaoĸ táukua ernere, Israelíkûssunik atâtaliussut, sujornatigúme jûtit nuliatik takornartaussut ernitigdlo autdlartísimavait. (Esra 10:44) jûtit takornartanik nuliarĸigsimáput, taimáitumigdlo arnat táuko ĸitornaitdlo jûtinit avigsârtíneĸartariaĸarput nunamitdlo autdlartíneĸartariaĸardlutik, tássûnalo Gûtip ínugtai ilagalugit Jehovamik kivfartũssinermik pisínautitauneĸ ánaivât. — Nĩmia 13:23-31.
tamána sumik ilíniarfigisínauvarput: jûtit avdlángujassut uvavtínut anusíngorsautáuput. erĸumajuartariaĸarpugut nunavdlo pînik pingârtitsivatdlârneĸ, ajortúngorsínauneĸ tunússisínaunerdlo erĸumavfigiuáinartariaĸardlugit.
Nĩmiap agdlagaine erĸarsaut túngaviussoĸ ’Jehovap igdlo ĸarmángigpago igdluliortut sulilugsínásassut’ ersserĸigsarneĸartaĸátârpoĸ. (Tussiaat 127:1) tamána túngaviussumik ilíniarfigisínauvarput, tássa: ĸanoĸ ilioraluaruvtalũnît, Jehovamit pivdluarĸussauguvta aitsât iliorniagkavut iluagtitsísáput. erĸortumigdlo gûtisiorneĸ inûnivtíne sagdliutítuáinaruvtigo aitsât táussumánga pivdluarĸuneĸásaugut. (wD 15/2 86)