Inngilit — itsaq nalitsinnilu
„Juullip nalaani takusarpavut, orpiliamut pinnersaatitut imaluunniit assiliaaqqatut atorneqartut — kuultiusamik inuusaliaallutik saamarpaluttumik kiinaqarlutik timmiaaqqatullu naatsunik suloqarlutik, kukkilattariarsorlutik imaluunniit pattagiarsuarsorlutik imaluunniit naneruummik ikumasumik tigumiarlutik. Tassaapput inequnartutut taasariaqartut.“ — The Sunday Denver Post.
UPPERISARSIORNERMIK ILISIMATUSARFINNI inngilit nalinginnaasumik oqallisigineqarneq ajorput, sapaatikkut atuarfinni qaangiinnarneqartarput, aammalu National Catechetical Directory-p (USA-mi katuullinut upperisarsiornermik ilinniartitsinermut ilitsersuutip) oqaatsinik ujarlerfissiartaani taaneqarsimanngillalluunniit.“
Taama allappoq Charles W. Bell, aviisit ilaanni aaqqissuisuusoq upperisarsiornermullu tunngasunik allaatiginnittartuusoq. Taassuma maluginiarsimavaa upperisarsiornermik ilisimatuut ilaasa, pingaartumik naaggaartoqarfiulluartuneersut, „[oqaaseq] ’inngilit’ tusassallugu toqqissisimanartinngikkaat“. Aammalu qinerlerfissiaq New Catholic Encyclopedia naapertorlugu eqqarsaatersortartut moderneunerusut isumaqarput „inngilit piunerannik upperinninneq sunaluunniit assortortariaqartoq“.
Taamatulli isumaqarneq saqqumilaarnerujuaannarsimanngilaq. Assersuutigalugu ukiut hundredellit 13-issaanni upperisarsiornermik ilisimatuut angelologimik (upperisarsiornermik ilisimatusarnerup iluani immikkoortortaq inngilit pillugit ilinniarneq) ilinniartut pillugit oqartoqarsimavoq inngilit „pissusiat, silassorissusiat nammineersinnaassusiallu“ pillugit eqqarsaatersortorujussuusut. Ukiuni hundredelinni arlaqartuni arlaat inngilinut illersortigisatut taaneqartunut qinusoqartarsimavoq. Tamatumali kingorna inuit isumaat allanngoriartorsimagunarpoq.
New Catholic Encyclopedia naapertorlugu „inuit moderneusut isumaanni inngilit . . . iluartulersaarutinut, oqaluttualianut meeqqallu eqqarsaatersuutaannut tunngatinneqariartuinnarsimapput“. Ukiut hundredellit 19-issaat qiteqqutiinnartoq inngilit inupparujussuarnit upperisarsiornermut tunngatinneqaratik eqqarsaatersuutinut oqaluttualiaannarpasissunut silamiorpaluttunullu tunngatinneqartalersimapput. Ullumikkut inuit suli amerlanerusut inngilit oqaluttualiaannartut isigaat, taamaattumillu inngilit piuneri upperiumanagit.
Upperisarsiornikkut isummat ilaat
Taamaakkaluartorli ilagiit upperisarsioqatigiillu ilaanni inngilit suli pingaartumik inissisimaffeqarput. Assersuutigalugu katuullit ilagiit iluanni „uppertut kajumissaarneqarput inngilit asassagaat, ataqqissagaat torlorfigissagaallu“. Aap, inngilisut isigineqartut pingasut — Mikael, Gabriel Rafaelilu — allaat iluartuutitatut nersornarsisissimavaat. Rafael Bibelimi illernartumi eqqartorneqanngilaq taamaallaalli allakkani apokryfeusuni (allakkani Bibelip allagartaanut ilaatitaanngitsuni) eqqartorneqarsimalluni.
Ilagiit katuullit grækeriusut qinnutiminni saammaateqqussutaasuni sinnerseraalluni erinarsornikkut ingerlanneqartartuni inngilit pingaartumik inissisimaffeqartippaat. Aammattaaq muuamaakkunni inngilit inissisimaffeqarput, tassami taakkuninnga upperinninneq tassaammat muuamaakkut upperisaanni ilinniutit tunngaviusut ilaat.
Taamaakkaluartoq inngilit piunerannik upperinninneq nalitsinni ersarissumik annikilliartuinnarpoq.
Inngilit piunerannik upperinnippit?
New Catholic Encyclopedia-mi inngilit piunerannik upperinninneq pillugu ima allassimasoqarpoq: „Piffissap sivisungaatsiartup ingerlanerani ineriartoreernerup pisoqanngoriartuaareernerullu kingorna . . . Allakkat Illernartut paasisassartaannik eqqarsaatersorluni itisinersiuereernikkut, inngilit pillugit ilinniut saqqummerpoq ilagiinni annerusumik minnerusumilluunniit aalajangersumik upperusinngorsimasoq.“ [Uagut allanneri uingaartunngorlugit erseqqissarpavut.] Inngilit piunerannik illit upperinninnerit sakkortussagaluarnerpa ilisimasuugukku tamanna taamaallaat ’eqqarsaatersornermik’ tunngaveqartoq?
Allaat katuullit ilagiivisa akornanni apeqqummut tamatumunnga tunngatillugu isummat assigiinngimmata eqqarsariaallannarpoq. Inngilit qanga pinngortitaasimanerat pillugu qinerlerfissiaq Enciclopedia de la Religión Católica ima oqarpoq: „Grækerit [ilagiivisa] siuaasaasa paasinnittaasiat naapertorlugu silarsuup takussaasup pinngortinneqarnera sioqqullugu inngilit pinngortinneqarsimapput, akerlianilli latinerit siuaasaasa paasinnittaasiat naapertorlugu silarsuup takussaasup pinngortinneqarnerata kingorna pinngortinneqarsimallutik. Inngilit silarsuullu ataatsikkut pinngortitaasimanerannik eqqarsaat maanna amerlanerit tapersersorpaat.“ Nalornineq tamanna inuppassuit isumaannik paatsiveerutitsivoq aammalu nalitsinni uppinngissusermut allisaataalluni.
Itisuumik eqqarsartartoq juutiusoq Filonimik atilik tunngavissaqartumik oqarsimavoq inngilit tassaasut „avataarsuani takussutissaallutillu pissaanilissuit“. Inngilit pissusiat immikkullu malunnaataat pillugit apeqqummut tunngasunik ukiut ingerlaneranni upperisarsiornermik ilisimatuut oqallittarsimaqaat, ilaatigut apeqqut soqutaarpianngivissoq una oqallisigisarsimallugu: Inngilit qassit meqqutip nuuani nikorfasinnaappat? Taamaattumik tupinnarpallaanngilaq inuppassuit piffissami moderneusumi inuusut inngilinik upperinnikkusunngimmata.
Isumarpassuit imminnut akerleriissut eqqarsaatigalugit, inngilit Bibelimi namminermi qanoq oqaatigineqarnersut misissorusussannginnerparput? Taamaaliorutta apeqqutinut soorlu ima ittunut tatiginartumik akissutissarsisinnaalissaagut: Ilumut inngilit piuppat? Taamaassagaluarpat, inunnut tunngasunik suliaqarsimappat? Aammalu, suli pingaarneroqisoq, inuunitsinnut inngilit sunniuteqarsinnaappat? (wD 15/12 87)