Jehovamut nalunaajaasut ilungersortut siumukartut!
JEHOVAP NALUNAAJAASUI ukiuni hundredelinni siullerni inuusut ilungersortuullutillu nakimaatsuupput. Ilungersortumik Jesusip peqqussutaa sulissutigisarpaat: „Aallaritsi inunnillu inuiannit tamaneersunik ajoqersuganngortitsigitsi.“ — Matîuse 28:19, 20, NV.
Qanorli nalunngissinnaavarput suliassaq tamanna ilungersuutigineraat? Aap, tamanna Bibelimi apustilit suliáinik agdlagkat-ni uppernarsarneqarpoq, tassani takutinneqarmat kristumiut siulliit ilungersortuullutik Jehovamut nalunaajaasuusut siumukartut.
TUNULIAQUTAASUNUT PAASISSUTISSAT
Iivangkiiliut pingajuata apustilit suliáinik agdlagkat-llu oqaatsitigut allattaatsikkullu assigiissutaasigut erserpoq tamarmik ataatsimik allattoqartut, tassa Lukas, ’nakorsaasoq asanartoq’. (Kulorsamiut 4:14) apustilit suliáinik agdlagkat imarisaanni immikkut ittuusut tassaapput oqaloqatigiinnerit qinnutillu eqqartorneqartut. Atuakkap 20 procentiata missaa oqalugiaatinik imaqarpoq, assersuutigalugu, Peterip Paulusillu upperisamut ilumoortumut illersuillutik oqalugiaataat.
apustilit suliáinik agdlagkat qularnanngitsumik Romami ukiup 61-ip missaani allanneqarsimapput. Paulusip kaasarimut sassartitaanera imaluunniit Nerop ukiumi 64-mi kristumiunik malersugaasitsinera eqqartorneqanngillat. — 2 Timûtiuse 4:11.
îvangkîlio Lúkarsip agdlagâ-tut apustilit suliáinik agdlagkat Theofilusimut allagaapput. Kristumiut upperisaat nakussatsinniarlugu kristumiussutsillu siaruariartornera oqaluttuariniarlugu allanneqarsimapput. (Lúkarse 1:1-4; apustilit suliáinik agdlagkat 1:1, 2) Jehovap assaata kiffaanik unneqqarissunik tapersersuineranut takussutissaapput. Guutip anersaavata pissaanera eqqaasitsissutigineqarpoq siulittuutinullu Guutimit isumassarsiarititaasunut tatiginninnerput nakussatsinneqarpoq. apustilit suliáinik agdlagkat aammattaaq malersugaanermi qasusuinissatsinnik ikiorpaatigut, immitsinnut tunulliulluta Jehovamut nalunaajaasuunissatsinnut kajumissaarluta, Naalagaaffimmillu neriuutitsinnik nakussatsilluta.
OQALUTTUARISAANIKKUT EQQORLUARTOQ
Lukas Paulusimut angalaqataasutut angalasarnitik allaatigai. Aamma pisimasunik allaatigisaminik arlalinnik takunnissimasut oqaloqatigisimavai. Tamanna, Lukasillu peqqissaartumik piareersarsimanera pissutigalugit, allassimasai oqaluttuarisaanikkut eqqorluassuseq eqqarsaatigalugu allagaapput pitsaalluartut.
Taamaattumik ilisimatooq William Ramsay oqarsinnaasimavoq: „Lukas oqaluttuarisaanermik allaatiginnittuuvoq nuimasoq: paasissutissiissutai tatiginaannanngillat, aammali oqaluttuarisaanermik ilisimasaqarluartuuvoq . . . Oqaluttuarisaanermik ilisimatuut pitsaanerpaat ilagaat.“
PETER — NALUNAAJAASOQ AALAJAATSOQ
Tusagassamik nuannersumik oqaluussinermik Guutip suliareqqusaa Jehovap anersaava illernartoq ikiortigalugu aatsaat naammassineqarsinnaavoq. Taamaattumik Jesusip ajoqersugai anersaamik illernartumik tunineqarunik Jerusalemimi, Judæami Samariamilu, aap, ’nunap isuanut allaat’, taassuminnga nalunaajaasunngussapput. Ukiumi 33-mi piinsip ulluani anersaamik illernartumik ilumioqangaalerput. Ullaammat, nalunaaqutaq aatsaat qulingiluanngorluni, soorunami putumanngillat, soorlu ilaat isumaqaraluartut. Peter sunniinertuumik nalunaajaalerpoq inuillu 3000-t kuisipput. Naalagaaffimmik oqaluussisartut taakku upperisarsiortunit assortuisunit nipangersinniarneqaraluarput, kisianni nalunaajaasumi qinnutaat akillugu Guutip nakussatsippai nakimanatik oqaatsini oqaluutigeqqullugit. Sioorasaarneqaqqikkamik akipput: ’Guuti inunnit naalattariaqarneruvoq.’ Suliaq ingerlaqqippoq illumiit illumut oqaluussisartuarmata. — 1:1–5:42.
Jehovap Nalunaajaasuisa Jehovap anersaavanik tatiginninnertik pissutigalugu malersugaaneq naammagittarlutik atorsinnaavaat. Nalunaajaasoq aalajaatsoq Stefanus ujaqqanik milloortitaalluni toqunneqareermat Jesusip ajoqersugai siammarput, tusagassap siaruartitaanerulerneranik kinguneqartumik. Iivangkiiliumik oqaluussisartoq Filip Samariami aallarniilluni oqaluussivoq. Tamarmik tupaallaatigisaannik assortuisorsuaq Saulus Tarsusimeersoq kristumiunngorpoq. Apustilinngorami Paulus Damaskusimi malersugaanerup sualunnera misigaa, juutilli toqutsiniarlutik pilersaarutipiluat anigorpaa. Jerusalemimi sivikitsumik apustilit naapisimavai, taavalu oqaluussiartorluni ingerlaqqippoq. — 6:1–9:31.
Jehovap assaata nalunaajaasuni ilagiuarsinnarpai. Peterip Dorkas (Tabita) toqugaluartoq toqusunit makitippaa. Qaaqqussut akillugu Peterip Cæsareami Korneliusimut taassumalu ilaqutaanut ikinngutaanullu tusagassaq nuannersoq oqaluussissutigaa. Taakku juutiunngitsuni siullersaallutik Jesusimut ajoqersuganngorlutik kuisipput. Tamatumuuna ukiumi 36-mi ’sapaatit akunneri 70-it’ naapput. (Dâniale 9:24) Kinguninnguagut Herodes Agrippa I-ip apustili Jakob toqutitaatippaa Peterilu parnaarussaatillugu. Inngilimilli ikiorneqarluni apustili parnaarussivimmit aniguivoq ’Jehovallu oqaasia ajugaajartorpoq.’ — 9:32–12:25.
PAULUSIP AJOQERSUIARTORTITAALLUNI ANGALANERI PINGASUT
Guutimut kiffartornerminni Paulusitut imminnik tunniuttut pilluaqquneqaqaat. Paulusip ajoqersuiartortitaalluni angalanera siulleq Antiochiami Syriamiittumi pivoq. Cypernimi nunap naalagaa Sergius Paulus allarpassuillu uppertunngorput. Pamfyliami Johannesip (Markusip) Paulus Barnabasilu qimappai Jerusalemiliarniarluni, Paulusili Barnabasilu Antiochiamut Pisidiamiittumut ingerlaqqipput. Lystrami juutit malersuisitsilerput. Paulus naak ujaqqanik milloorneqaraluarluni toqutaasorineqaraluarlunilu, ajorunnaarpoq oqaluussisarninilu ingerlateqqilerlugu. Naggataatigut Barnabasilu Antiochiamut Syriamiittumut uterput angalanermik siulliat naallugu. — 13:1–14:28.
Anersaaq illernartoq siulersortigalugu apustilit utoqqaanertallu Jerusalemimiittut peqatigiillutik apeqqutit ilagiinni takkuttartut aalajangertarpaat soorluttaaq ullumikkut Siulersuisoqatigiit taamaaliortartut. ’Pisariaqartunut’, ’guutipilunnut tunissutinik ilangiinnginnissaq, aammillu ipisumillu nerinnginnissaq, arnaaneqannginnissarlu’, kipineqarneq ilaanngilaq. (15:28, 29) Paulusip ajoqersuiartortitaalluni angalanermi aappaa aallartimmagu Silasip angalaqatigaa, kingusinnerusukkullu Timoteus angallaqataalerpoq. Makedoniamukarnissamik kajumissaarisoqarmat taavunnarasuarput. Filippimi oqaluussisarnerat aalassannermik parnaarussaanerannillu kinguneqarpoq, kisianni nunap sajunneranit Paulus Silasilu aniguisinneqarput, oqaluussiffigaallu parnaarussat paarsisaat taassumalu ilaqutai, taakkua uppertunngornerat kuisinerallu kinguneralugit. — 15:1–16:40.
Jehovap kiffaasa eqiasuillutik taassuma oqaasii atuaqqissaartariaqarpaat, soorlu Paulus Berøamiullu sallusuisummik ujarlersut taamaaliorsimasut. Athenimi Areopagusimi Jehova Pinngortitsisuusoq nalunaajaassutigaa, ilaallu uppertunngorput. Korinthimiut soqutiginnilingaarmata Paulus illoqarfimmi tamatumani ukioq ataaseq affarlu uninngavoq. Tamaani Thessalonikamiunut allakkani siulliit aappaallu allappai. Silas Timoteusilu avissaareeramigit umiarsuarmut ilaalluni Efesusimukarpoq, taavalu Cæsareamut Jerusalemimullu ingerlaqqilluni. Antiochiamut Syriamiittumut uterami ajoqersuiartortitatut angalanerata aappaa naavoq. — 17:1–18:22.
Soorlu Paulusip maligassiaanit takuneqarsinnaasoq illumiit illumut oqaluussisarneq kristumiutut kiffartornermut ilaavoq pingaartoq. Ajoqersuiartortitatut pingajussaanik angalanermini (ukiuni 52-imiit 56-imut) aappassaanik angalanermini ingerlavigisimasani Paulusip ingerlavigai. Efesusimi, Korintumiunut agdlagkat sujugdlît-nik allaffigisaani, Paulusip oqaluussisarnera assortorneqalerpoq. Korintumiunut agdlagkat áipait Makedoniami allanneqarput, Korinthimiitillunilu Rûmamiunut agdlagkat allappai. Miletimi utoqqaanertat Efesusimeersut naapippai qanorlu ililluni tamanut ammasumik illumiillu illumut oqaluussiffigisimagini oqaluttuaralugu. Angalanerisa pingajuat naavoq Jerusalemimut tikimmat. — 18:23–21:14.
MALERSUGAANEQ SUNNIUTEQANNGILAQ
Jehovap nalunaajaasui aalajaatsut malersugaanerup oqaluussiunnaarsinngilai. Paulus Jerusalemimi naalaffimmi ajortumeerinianit saassussineqarami nakimaalluni inuppassuit kamangaartut oqaluussiffigai. Toqoriarneqaraluarnera akornuserneqarpoq sakkutuunit paarineqarluni Cæsareamut nunap naalagaanut Feliximut aallartinneqarmat. Paulus ukiuni marlunni qilersugaaqqavoq Felix isertortukkut akilerneqarnissaminik utaqqilusinnartoq. Kingoraartaata, Festusip, tusarpaa Paulusip eqqartuunneqarnini kaasarimut suliassanngorteqqissimagaa. Romaliartinnanili kunngi Agrippa tusaatillugu Paulus killinnartumik illersuilluni oqalugiarpoq. — 21:15–26:32.
Misilinneqarnerit unissutiginagit Jehovap kiffai qunusuillutik oqaluussiuaannarput. Paulus tamatumunnga takussutissaviuvoq. Kaasarimut eqqartuussaanini suliassanngorteqqikkamiuk Lukas ilagalugu ukiup 58-ip missaani Romamut aallarput. Myrami Lykiamiittumi umiarsuarmut allamut ikipput. Umiiarlutik qeqertamut Maltamut tippussaapput, kingornali umiarsuarmi allami Italialiaanneqarput. Allaat Romami sakkutuunit paarineqarnermini Paulusip inuit qaaqqullugit oqaluussiffigisarpai. Tassani parnaarussaatilluni Evfisumiunut agdlagkat, Filípimiunut agdlagkat, Kulorsamiunut agdlagkat, Fîlimûmut agdlagkat aamma Eprîarinut agdlagkat allappai. — 27:1–28:31.
SIUMUKARTUARPOQ
Atuakkap apustilit suliáinik agdlagkat-p takutippaa suliaq Guutip erneranit aallarnerneqartoq ukiuni hundredelinni siullerni Jehovap nalunaajaasuinit aalajaatsunit ingerlateqqinneqarsimasoq. Aap, Guutip anersaava illernartoq pissaaneqaatigalugu aallussilluarlutik nalunaajaanertik naammassisarpaat.
Guutimik tatiginnittuaramik Jesusip ajoqersugai siulliit Guutip assaanit ilagineqarput. Taamaalilluni tuusintilikkuutaat uppertunngorsimapput, tusagassarlu nuannersoq ’pinngortitani tamani qilaap ataaniittuni oqaluussissutigineqarpoq.’ (Kulorsamiut 1:23) Taamanikkut ullumikkullu kristumiut ilumoortut Jehovamut nalunaajaasuupput ilungersorlutik siumukartut! (wD 15/5 90)
[Qupp. 9-mi ungalusaq/assiliartaq]
SAKKUTUUT NAALAGAAT KORNELIUS: Kornelius Italiamiut sakkutooqatigiivisa ilaannut naalagaavoq. (10:1) Sakkutuut naalagaat sakkutuunit nalinnginnarnit ukiumut tallimariaammik akissarsiaqarneruvoq, tassa denarit 1200-t sinnerlugilluunniit. Soraarninngoruni nunaammik aningaasanilluunniit tunineqassaaq. Sakkutuutut atisaasa ilaat tassaapput niaqorornaveeqqut silviusoq, atequteeraasaq, uliguaq meqqulualik kusanartoq niunullu illersuutit pinnersarsimasut. Sakkutuut naalagaata ataani sakkutuut 100-sarput, kisianni ilaannikkut 80-innaasarput. Sakkutuut nalinnginnaat Italiamiut sakkutooqatigiiviniittut Romamiut Italiamilu inussiaajunnaarsitat akornanni sakkutuussarsiarineqartannguatsiarput.
[Qupp. 9-mi ungalusaq/assiliartaq]
ILLUP QAANI QINUNEQ: Peter illup qaani qinugami upperluassutsi takoqqusaarutiginngilaa. (10:9) Illup qaava toqqissoq sinaakkutaqarmat allanit takuneqarsinnaannginnguatsiarpoq. (5 Môrsase 22:8) Illup qaava aamma unnukkut nipaatsuuvoq, aqqusinermi nipiliortunit avinngarusimagami.
[Qupp. 9-mi ungalusaq/assiliartaq]
’GUUTIT INUTTUT ILERLUTIK’: Paulusip angut innarluttoq ajorunnaarsimmagu Lystramiut taanna Barnabasilu guutiusorilerpaat inuttut ilusillit. (14:8-18) Illoqarfimmi tamatumani grækerit guutiisa pingaarnersaannut Zeusimut pigititamik naalaffeqarpoq, taassumalu ernera Hermes, guutit aallartitaat, oqallorissutsimigut tusaamasaavoq. Inuit isumaqarput Paulus tassaasoq Hermes, taanna oqaluttuummat, taamaattumillu Barnabas Zeusiusoraat. Orpiit cypresip fyrillu avalequtaannit nigalilianik, sallilissamik naasunilluunniit inuit guutipilunnik inuusalianik pinersaasarnerat ileqquusimavoq, kisianni Paulus Barnabasilu guutipilussiorpaluttumik ataqqiniarneqarnertik tamanna tunuartipaat.
[Qupp. 9-mi ungalusaq/assiliartaq]
PARNAARUSSANIK PAARSISOQ: Filippimi nunap sajunnera pissutigalugu parnaarussiviup matui ammarmata parnaarussallu qilerussaarmata, paarsisaat imminornialeraluarpoq. (16:25-27) Sooq? Romamiut inatsisaat naapertorlugit parnaarussat paarsisaat nammineq parnaarussap qimaasimasup pillaatisiarisimasaanik pillaatisisarmat. Parnaarussat paarsisaat anniartitaangaarluni toqutaanissaminut, parnaarussat ilaasa pillaatissaagaluannut, taarsiullugu imminik toqukkumaneruvoq. Kisianni tusagassaq nuannersoq ilassivaa, taassumalu ilagisanilu ’kuisillutik’. — 16:28-34.
[Qupp. 10-mi ungalusaq/assiliartaq]
KAASARIMUT SULIAREQQEQQUSAQ: Paulus, inunnguutsiminit Romamiutut innuttaassuseqarami eqqartuunneqarnini kaasarimut Romami suliareqqeqqusinnaavaa. (25:10-12) Romamiutut innuttaassusillit eqqartuunneqartinnatik qilersugaaqqusaanatillu, iperartortinneqaqqusaanatillu pillarneqaqqusaanngillat. — 16:35-40; 22:22-29; 26:32.
[Suminngaanneernera]
Musei Capitolini, Roma
[Qupp. 10-mi ungalusaq/assiliartaq]
ARTEMISIP NAALAFFIANIK PAARSISOQ: Paulusip oqaluussinera siilvilerisartup Demetriusip narrutsaatigingaaramiuk pikitsitsisitsilerpoq. Illorpassuaqarfiulli naalagaata allattuata inuppassuit siammartippai. (19:23-41) Naalaffiup illernartuanik, tassa qitornigajussutsimut guutiutitaata arnap iviangerpassuallip Artemisip inuusaliartaata inissisimaffianik, siilvilerisut naalaffiusaaraliortarput. Illoqarfiit arlallit taassumunnga neōko̩ros-inngornissaq imaluunniit ’naalaffimmik paarsisunngornissaq’ unammissutigisarpaat.
[Qupp. 10-mi ungalusaq/assiliartaq]
UMIULERNEQ: Umiarsuaq Paulusip ilaaffia anoraasuarsuarmit Eurakvilomik taaneqartumit pitoraaffigineqarmat, ’umiatsiaaraq annaateqqavippaat’. (27:15, 16) Umiatsiaaraq umiarsuup kalitarisarpaa. Allunaasat nassarneqarput umiarsuaq nimersinnaaqqullugu anorersuarmi napparutip naqitsineranut qajannaattunngoqqullugu. (27:17) Umiarsuarmi kiffat sisamanik kisarput iputillu aquutitut atorneqartut qilerutaajarlugit. (27:29, 40) Umiarsuup Alexandriameersup siuani inuusaliaqarpoq qiperugakkamik ’Zeusip erneri’-nik — Castor Polluxilu, imarsiortunut guutigisaattut serissortaasutut isigineqartartunik. — 28:11.