Mulangidi KIDIDI KYA KUBHAKA MADIVULU MU INTERNETE
Mulangidi
KIDIDI KYA KUBHAKA MADIVULU MU INTERNETE
Kimbundu
  • BIBIDYA
  • MADIVULU
  • YÔNGE
  • bt kiba. 10 jimb. 87-94
  • “O Mak’â Jihova Akexile mu Dimwanga Dingi”

O vidyu iwasolo seku luwa.

Tuloloke, kwamoneka kibhidi mu kujikula o vidyu.

  • “O Mak’â Jihova Akexile mu Dimwanga Dingi”
  • ‘Bhana Umbangi’ Walungu ni Utuminu wa Nzambi
  • Tudyambu
  • Milongi Yadifu
  • “O athu mu kilunga akexile ku mu sambela kwa Nzambi ni kuswina kwoso” (Ika. 12:1-5)
  • “Ngi kayele” (Ika. 12:6-11)
  • “A mu mono anga adiwana” (Ika. 12:12-17)
  • “O anju ya Jihova ya mu kwama” (Ika. 12:18-25)
  • Kaiela o Phangu ia Jipoxolo ja Jezú ia Lungu ni ku Dilanga
    O Mulangidi—2012
  • Muéne ua di Longo o ku Loloka ni Mesene Iê
    Kaiela o Kixikanu Kiâ
  • “Ngi Bhinga Kwila o Maka Enyá a Bhixile Kwa Sézalu”
    ‘Bhana Umbangi’ Walungu ni Utuminu wa Nzambi
‘Bhana Umbangi’ Walungu ni Utuminu wa Nzambi
bt kiba. 10 jimb. 87-94

KIBATULU 10

“O Mak’â Jihova Akexile mu Dimwanga Dingi”

Phetele amujituna, o izukutisu ki yabhangesa o maxibulu kweha o kuboka

Adikatula mu divulu dya Ikalakalu 12:1-25

1-4. Kibhidi kyebhi kyadibhana nakyu Phetele? Kyebhi kiweji divwa se wexile bhu kididi kya Phetele?

O DIBHITU dyonene dya felu adijika ni nguzu yoso. Phetele amukutu ni malubhambu. Wexile mwaxaxi ka alangidi ayadi akwa Loma, exile mu mwambata mu kaleya. Anga mu ji ola javulu mba izuwa ku pholo, wakingila o ima yeji bhitanê. Mu kaleya, wexile ngó mumona o malubhambu, o alangidi ni jiphalelu.

2 Ku pholo dya kwenda Phetele watambula njimbu yatundu ku Sobha Helode Ngilipa ya dyanga. O njimbu yatambwile, ki yexile njimbu yambote. O sobha yiyi wamesenene kumujibha.a O ndunge yê yexile kulondekesa Phetele ku mundu kyoso kyeji bhita o fesa ya Phasu. Kujibha o poxolo yiyi, kweji sangulukisa o mundu. Helode kexile ngó mukwatesa wôma kwa Phetele. Mukonda ki kubhitile thembu yavulu tundé kyajibhile poxolo Tiyaku.

3 Kwakambele ngó kizuwa kimoxi phala kujibha Phetele. Ihi yexile mubanza mwene mu kaleya koko kavundile? O kwila wexile mubanza mu izwelu ya Jezú yamba kwila Phetele ejimukuta ni ku mwambata mu kididi kamesenene, phala kumujibha? (Nzw. 21:18, 19) Nange Phetele wexile mu dibhwidisa se o kithangana kyabhixile kyá.

4 Kyebhi kiweji divwa se wexile mu kididi kya Phetele? Avulu eji tandanganya kyavulu mu kubanza kwila seku dingi kidyelelu. Phala o akayedi a Jezú Kidistu, o kwila sayi ibhidi itena kumoneka yakambe kidyelelu? Ihi itutena kudilonga mu ukexilu wa Phetele ni jiphange ja mukwá, kyoso kyadibhanene ni izukutisu? Tutale.

“O athu mu kilunga akexile ku mu sambela kwa Nzambi ni kuswina kwoso” (Ika. 12:1-5)

5, 6. (a) Mukonda dyahi ni kyebhi Sobha Helode Ngilipa ya dyanga kyazukutisa o kilunga kya Jikidistá? (b) Mukonda dyahi o kufwa kwa Tiyaku kyexile kibhidi phala o kilunga?

5 Kala ki twamono mu kibatulu 9, kyoso akwa jixi jengi akambele ku asaya, Kolonelyu ni mwiji wê kya kituka Jikidistá, kiki kyexile kima kya katunda phala o kilunga kya Nzambi. Maji utena kuxinganeka kyebhi kyadivu o Jijudé kexile Jikidistá, kumona o Jijudé Jikidistá kumoxi ni athu akwa jixi jengi akambele ku asaya, amubheza Nzambi mu kilunga kya Jikidistá?

6 Kuma Helode wexile nguvulu mukwa mangonya, wamono o kithangana kyokyo kala kithangana phala kubhangesa o Jijudé kumuzola dingi, mu kiki wamateka kuzukutisa o Jikidistá. Sé phata, mwene wejidile kwila Tiyaku wexile dikamba dya kazola dya Jezú Kidistu. Mu kyenyiki, Helode “watumu kujibha Tiyaku, phang’ya Nzwá ni xibhata.” (Ika. 12:2) Kiki kyexile kibhidi phala o kilunga! Tiyaku wexile mwaxaxi ka jipoxolo jiyadi amono Jezú kyoso kyalunguluka bhu pholo yâ ni madiwanu a mukwá abhangele mwene, o jipoxolo jamukwá katenene kwamona. (Mat. 17:1, 2; Mál. 5:37-42) Tiyaku ni Nzwá mukonda dya kuswina kwâ, Jezú wa exanene kala “An’a Kinuminu kya Nzaji.” (Mál. 3:17) Mu kyenyiki kyoso Tiyaku kyamujibhile, o kilunga kyaxala sé o poxolo yoyo waswina, wafiyele, amuzolele kyavulu.

7, 8. Ihi yexile mubhanga o jiphange kyoso Phetele kyexile mu kaleya?

7 O kufwa kwa Tiyaku kwasangulukisa o Jijudé, kala kyamesenene sobha Ngilipa. Ni kusanguluka kuku, wamesenene we kujibha Phetele. Kala kyojimbulule ku dimatekenu dya kibatulu kiki, mwene watumu kuta Phetele mu kaleya. Sobha Ngilipa wejidile kwila o jipoxolo atundile kyá mu kaleya bhukaxi ka madiwanu, kala kitwadilongo mu Kibatulu 5 kya divulu didi. Kuma kamesenene kwila kiki kibhita dingi, watumu alangidi ayadi kukuta Phetele, watumu we 16 dya alangidi phala kulanga usuku ni mwanya o kaleya mwakexile Phetele, phala kalenge dingi. Se mwene walengele, o alangidi ejifwa bhu kididi kya Phetele. Mu kithangana kyenyókyo, ihi yatokalele kubhanga o jiphange mu nzumbi?

8 O jiphange ejidile kyambote ihi yatokalele kubhanga. Ikalakalu 12:5 yamba: “Kyenyiki, Phetele ukala mu kaleya, maji o athu mu kilunga akexile ku mu sambela kwa Nzambi ni kuswina kwoso.” Mu kidi, o jiphange exile mu dyonda kwa Nzambi, ni kusamba ni kuswina kwoso yalungu ni phange yâ ya kazola. O kufwa kwa Tiyaku ki kyabhangesa o jiphange jiji kweha o kuboka, né kubanza kwila o kusamba ki kyexile ni valolo, Jihova ubhana valolo yavulu ku misambu. Jihova ubhana valolo yavulu ku misambu. Se yene ilunga ni vondadi yê, u itambwijila. (Jih. 13:18, 19; Tiy. 5:16) Didi disá dya dikota phala o Jikidistá lelu.

9. Yalungu ni misambu ihi itutena kudilonga ku phangu yatuxila o Jikidistá kyoso kyasambela Phetele?

9 Eye wejiya jiphange mu nzumbi amudibhana ni ibhidi? Nange amudibhana ni ibhidi yalungu ni izukutisu, kifidisu kya jinguvulu mba mavuwa. Twakudyondo, tumbula o jiphange jiji mu misambu yé. Nange eye wejiya phange wamudibhana ni ibhidi yedi kala kibhidi kyofele, kala maka ku mwiji, kuluwala ku muxima, ni kima kyosokyoso kilola o kixikanu. Se uxinganeka ande dya kusamba nange wandatena kulembalala athu avulu ni kutumbula o majina mâ kyoso ki wandazwela ni Jihova, o “mukwa kwívwa o kusamba.” (Jisá. 65:2) Mu kidi, twamesena kwila o jiphange jetu atusambele we kyoso kitubhita mu ibhidi.

Phange a mu kutu, a mumwambata mu kaleya.

Tusamba phala Jihova kukwatekesa o jiphange jetu ala mu kaleya mukonda dya kixikanu kyâ

“Ngi kayele” (Ika. 12:6-11)

10, 11. Jimbulula kyebhi o anju ya Jihova kyakatula Phetele mu kaleya.

10 O kwila Phetele watandanganyele ni kima kyeji bhitanê? Kitwejiya. Maji mu usuku wê wasukina mu kaleya, kyoso o alangidi ayadi kyexile mu mulanga, mwene wayile ku kilu kya zongo. O diyala didi dya kixikanu wejidile kwila, kima kyosokyoso kyeji bhita mu kizuwa kya kayela, Jihova weji mulanga. (Lom. 14:7, 8) Maji Phetele kejidile o ima yeji bhita. Mu kithangana ni mbandu, o mukengeji wamwikina mu kaleya. Anju imoxi yamoneka maji o alangidi katenene kumumona. O malubhambu akutile o maku a Phetele, adijituna, abu bhoxi kala kalungoji ngó!

Phetele wamukayela anju yabhiti o mulangi ku dibhitu dya fwelu diya mu mbanza.

“Abhixila bhu dibhitu dya felu dya ku tundila bhu kanga dya mbanza. O dibhitu anga dijikuka mudyê.”—Ikalakalu 12:10

11 O anju yabhana kwa Phetele itendelesu yavulu: “Balumuka ni lusolo! . . . Disokejeke, ta o jihayi jé. . . . Zwata o divunga dyé.” Phetele anga wabelesela ni lusolo lwoso. Mu kusuluka o anju yambe: “Ngi kayele.” Kyene kyabhange Phetele. Ene atundu mu kaleya, abhiti ku pholo dya alangidi emanene bhu kanga, anga endele katé bhu dibhitu dyonene dya felu. Kyebhi kyejitena kubhita bhu dibhitu dyonene? Né mwene se Phetele wadibhange o kibhwidisu kiki, mu kithangana ni mbandu akitambwijila. “O dibhitu anga dijikuka mudyê.” Bhenyobho ene atundu, amateka kwenda mu ikoka mu kusuluka o anju yaxisa Phetele. Mu kubhita kithangana mwene watongoloka kwila o ima yiyi yabhiti mwene ki yexile nzoji kana. Mwene watundile mu kaleya!—Ika. 12:7-11.

12. Mukonda dyahi tuswina kyoso kituxinganeka kyebhi Jihova kyabhulula Phetele?

12 Ki kima kyambote kuxinganeka o kutena kwala naku Jihova kwa kubhulula o jiselevende jê? Phetele amutele mu kaleya kwa sobha wexile ni kikwatekesu kya unguvulu wexile mu tumina o ngongo mu thembu yenyoyo. Maji né kiki, Phetele watundu mu kaleya sé kifidisu kya kima kyosokyoso! Kidi, Jihova kene mubhanga o madiwanu kala yá phala o jiselevende jê joso. Mwene kabhange kiki phala kubhulula Tiyaku. Kakibhangele we phala kubhulula Phetele kyoso o izwelu ya Jezú yalungu ni mwene yadikumbidila. Lelu o Jikidistá kakingila kwabhulula mu madiwanu. Maji twejiya kwila Jihova kalunguluka. (Mal. 3:6) Kwakambe ngó bhukaxi ka Mon’ê Jezú, wandabhulula mazunda a athu mu kaleya kabhonzo kutundamu, o kalunga. (Nzw. 5:28, 29) O kwijiya o kidi kiki kutubhana nguzu phala kudibhana ni ibhidi.

“A mu mono anga adiwana” (Ika. 12:12-17)

13-15. (a) Kyebhi kyadivu o jiphange adyongekele mu dibhata dya Madiya kyoso Phetele kyabhixila? (b) Katé bhabha o divulu dya Ikalakalu dimateka mu kudikwatenena mu ikalakalu ya nanyi ni kyebhi Phetele kyasuluka mu kukwatekesa o jiphange jê mu nzumbi?

13 Phetele wemanene mu kikoka kyavundile kyavulu mu kubanza se kwebhi kweji ditela. Maji walembalala kwila sayi phange yamuhatu amwixana Madiya, watungile bhu mbandu yazukamene mu kididi kyenyokyo. Nange wexile mutudi, wexile ni kitadi. Wexile ni inzo ya dikota, phala kilunga kimoxi kukalamu. Wexile many’â Nzwá amwixana we Máluku, yiyi yene o veji ya dyanga amutumbula mu divulu dya Ikalakalu. Ku pholo dya kwenda, wakituka kala mon’a Phetele. (1 Ph. 5:13) Mu usuku wenyó, avulu atokalele mu kilunga kyenyokyo, adyongeka mu inzo ya Madiya, exile musamba ni kuswina kwoso. Sumbala yexile kyá tadidi ya usuku, sé phata exile musamba phala Phetele amukatule mu kaleya. Maji ene kexile mu kingila Jihova kwa tambwijila mu kithangana kyenyokyo!

14 Phetele waphuphu ku dibhitu. Selevende ya muhatu amwixana Lode, dijina Ngeleku, adijidile kyambote ku athu, dilombolola “Loza.” Mwene katena kuxikina mu kima kyevu. O dízwi dya Phetele! Kuma wasangulukile kyavulu, mu veji dya kujikula o dibhitu, waxisa Phetele bhu kanga, wayi ni kulenga monzo kutangela o jiphange kwila Phetele wemana bhu mwelu. Maji o jiphange amutangela kwila wasalukile. Kuma mwene kexile ni kifwa kya kubhwila ni lusolo, wajiji mukonda wejidile kwila wexile mu zwela o kidi. Mu kuxikina kwila nange o muhatu mwenyú wevwile kima, amoxi ambe kwila nange anju yexile muzwela bhu kididi kya Phetele. (Ika. 12:12-15) Kyoso kyexile mubhita o ima yiyi, Phetele wexile hanji mu phupha o dibhitu, mu kusuluka amujikula.

15 Ku dibhitu “a mu mono anga adiwana”! (Ika. 12:16) Ene asangulukile kyavulu, abhange jibuya javulu, Phetele wabhingile kwatululukisa phala atene kwatangela yoso yabhiti. Mwene we wa atendelesa phala kutangela Tiyaku ni jiphange ja mukwá o ima yoso yabhiti. Mwene wabhingile kutunda ande dya masoladi a Helode kumusanga. Phetele wayi mu kididi kya kondama, mu kididi kyejitena kusuluka mu sidivisu yê ni ufiyele woso. Katé bhabha o divulu dya Ikalakalu dimateka mu kudikwatenena mu ikalakalu ni jinjila jabhange poxolo Phawulu. O divulu didi ki dizwela dingi yalungu ni Phetele, katuku ngó mu kibatulu 15 kyoso kya kwatekesa kubatula o maka alungu ni kusaya. Maji tutena kuxikina kwila mwene wakolokotesa o kixikanu kya jiphange jê mu nzumbi bhwosobhwoso bhwakexile. Mu usuku kyoso Phetele kyatundu ku dibhata dya Madiya, sé phata o jiphange adyongekele kwenyoko, asangulukile kyavulu.

16. Mukonda dyahi twadyelela kwila ku hádya ima yavulu yanda tusangulukisa?

16 Sayi ithangana Jihova ubhana ku jiselevende jê, ima ka ifikile. Kiki ki asangulukisa kyavulu. Kyene kyabhange o jiphange ja Phetele mu usuku wenyó. Nange kiki kyene kitudivwa kyoso kitutambula o mabesá a Jihova. (Jisa. 10:22) Ku hádya o ikanenu yoso ya Jihova yanda dikumbidila mu ngongo yoso. O ima yandabhita yanda tusangulukisa dingi, o itwene mu xinganeka ndenge. Mu kiki, se tukolokota mu ufiyele wetu tutena kudyelela kwila ku hádya, twandasanguluka kyavulu.

“O anju ya Jihova ya mu kwama” (Ika. 12:18-25)

17, 18. Ima yebhi yabhangesa o mundu kuximana Helode mu makutu?

17 Helode wadiwana kyavulu kyoso kyevu kwila Phetele watundu mu kaleya, kyenyiki wexile ni njinda yavulu. Helode watumu kusota Phetele mu jimbandu joso ja mbanza. Watumu we kwibhwidisa o alangidi ni “kwa ambata phala kwa kaxtikala” nange kwajibha. (Ika. 12:19) Helode dya Ngilipa kexile mukwa henda. O kwila o diyala dyodyo wexile kindanda, kamukaxtikala?

18 Nange Ngilipa wadivu kyayibha, wexile we ni jisonyi mu kukamba kujibha Phetele. Kyenyiki wasange ndunge yengi phala kudizangeleka. Kwamoneka maka a jinguvulu. Mukonda dya maka yá o jinguma ja Helode Ngilipa, atokalelele kumubhinga nakale ni paze ni ene. Sé phata wamesenene kyavulu kubhanga diskulusu bhu pholo dya mundu. Luka wambe kwila, phala kubhanga kiki, “Helode wate izwatu ya usobha.” O mukwa musoso Judé amwixana Josefo, wambe kwila o izwatu ya Helode a ibhange ni phalata, kyenyiki kyoso o mukengeji wexile mumwika, wexile mubhenya ni kijingu kyoso. O diyala dyodyo mukwa ukumbu, wabhange o diskulusu dyê. Mu kuximana mu makutu, o mundu wadikola: “Didi dízwi dya nzambi, ki dya muthu kana!”—Ika. 12:20-22.

19, 20. (a) Mukonda dyahi Jihova wajibha Helode? (b) Ihi itulonga o kufwa kwa Helode Ngilipa mu kithangana ni mbandu?

19 O kijingu kyokyo kyatokalele kwa Nzambi, Mwene wexile mumona yoso yexile mubhita! Helode wexile ni kithangana kya kulenga o divuwa dyejibhita. Mwene wejibazela o mundu mba kudituna o kijingu kyokyo. Ku mwenyu wa Helode kwa dikumbidila o izwelu ya sabhu yiyi: “O izala yene mutwama, anga kukayela o kusenguluka.” (Jisa. 16:18) “Mu kithangana kyenyókyo o anju ya Jihova ya mu kwama.” O anju yabhangesa o sobha yoyo mukwa kudizangeleka, kufwa mu ukexilu wayibha. Helode “a mudi ku mawindu, yu wafu.” (Ika. 12:23) Josefo wasoneka kwila amujibha ni lusolo ni kwila o sobha amujibha mukonda dya kuxikina o kiximanu kya mundu. Josefo wasoneka we kwila Ngilipa watale hadi yavulu mu izuwa itanu ande dya kufwa.b

20 Sayi ithangana tumona kwila o athu ayibha kene mutala hadi mukonda dya ima yayibha yene mubhanga. Kiki ki kima kya kudiwana mukonda “o ngongo yoso yala bhu maku a kadya-phemba.” (1 Nz. 5:19) Maji né kiki o jiselevende ja Nzambi adivwa kyayibha mu kumona kwila o athu yá kamutala hadi mukonda dya ibhangelu yâ. Mukonda dya kiki kutanga misoso kala yiyi, kutuximbakatesa. Kilondekesa kwila Jihova wamubhanga kima, kilembalesa we o jiselevende jê joso kwila mwene wazolo o kuyuka. (Jisá. 33:5) Kindala mba ku hádya, wandasuluka mu kubatula o maka ni kuyuka kwoso.

21. Kima kyahi kya katunda kyala mu Ikalakalu 12 ni mukonda dyahi kiki kituswinisa kyavulu lelu?

21 O musoso usuka ni izwelu ya katunda: “O mak’â Jihova akexile mu dimwanga dingi.” (Ika. 12:24) O izwelu yiyi yalungu ni kikalakalu kya kuboka, itulembalesa kyebhi Jihova kyamubesowala o kikalakalu kiki mu izuwa yetu. O musoso wala mu Ikalakalu kibatulu 12 ki ulondekesa ngó kufwa kwa poxolo imoxi ni kwila o poxolo ya mukwá walenge mu kaleya. Uzwela we yalungu ni Jihova ni ima yabhange phala kufidisa o ikalakalu ya Satanaji phala kuzubha o kilunga kya Jikidistá ni kikalakalu kya kuboka. Satanaji walweza mu yoso yabhange. Wandalweza we mu yoso yandabhanga phala kuzukutisa o mundu wa Nzambi ku hádya. (Iza. 54:17) Majiphe o yó ala ku mbandu ya Jihova ni ya Jezú Kidistu abhanga o kikalakalu nuka kyandalweza. Kiki kituswinisa kyavulu! Phaletu ujitu wa dikota kukwatekesa kumwanga “o mak’â Jihova” lelu!

SOBHA HELODE NGILIPA YA DYANGA

Helode Ngilipa ya dyanga mwene wa tumu kujibha poxolo Tiyaku ni kuta Phetele mu kaleya, wexile mulawula wa Helode ya Dikota. O akwa Helode atokalele ku mwiji exile mutumina o Jijudé. O akwa Helode exile akwa mbanza ya Idumeya, mba Edomo. O akwa Idumeya exile Jijudé mukonda a ajijidika ku asaya ku muvu wa 125 A.K.K.

Helode Ngilipa ya Dyanga amuvwala ku muvu wa 10 A.K.K., amulongo mu mbanza ya Loma. Mwene wabhange ukamba ni athu avulu atokalele ku miji ya jisobha. Kamba dyê dimoxi wexile Caio amwijidile dingi ni dijina dya Calígula wa kitukile mutumini ku muvu wa 37 K.K. Anga Calígula watumbika Ngilipa mu usobha ku jimbanza ja Ituleya, Talakonite ni Abilene. Kupholo dya kwenda Calígula wabandekesa o usobha wa Ngilipa mukutumina o mbanza ya Ngalileya ni ya Peleya.

Kyoso Calígula kya mu jibha Ngilipa wexile mu mbanza ya Loma ku muvu wa 41 K.K. Akwa misoso amba kwila Ngilipa wa kalakala kyavulu phala ku Loma kikukale kavwanza kyoso kya jibha Calígula. Kyoso Nguvulu ya Loma Kilawudyu kya xikama phala kubatula o maka ya mwene we kwene kwakexile. Kilawudyu wexile kamba dyê. Kiki kyabhangesa kutumbika Kilawudyu kala mutumini kiki kya afidisa phala kabhange mudya. Phala kusakidila Ngilipa mu kikwatekesu kya abhana, Kilawudyu wa musolo kala sobha mu jimbanza ja Judeya ni Samadiya, o jimbanza jiji tunde ku muvu wa 6 K.K. akexile mujitumina kwala o madimixi akwa Loma. Mukonda dya kiki Ngilipa watumina we jimbanza javulu kala kukwê Helode ya dikota.

O mbanza ya beta kota mu utuminu wa Ngilipa yexile Jeluzaleme, o atwameni a jingeleja mu mbanza yiyi amuzolele kyavulu. Ene mu kwamba kwila mwene wexile mu belesela ni nguzu yoso o itumu ni ijila ya Jijudé, wexile mubhana jisata mu tembulu izuwa yoso. Kutanga o kijila bhu pholo ya mundu ni “kubhanga yoso phala kuzokela o kixikanu kya Jijudé.” Maji mwene wa londekesa kwila o ubhezelu wé kwa Nzambi wexile wa makutu mukusokejeka o kubhânga kwa abhika ni kubhana fesa ku jinzambi ja makutu. Ngilipa amutumbula kala “mukwa mangonya, mbombo kumbodi.”

a Tala o kaxa “Sobha Helode Ngilipa ya Dyanga,” mu difwe 89.

b Sayi musaki wasoneka kwila o ima yambe Josefo ni Luka ilondekesa kwila nange o mawindu yá abolesa o dikutu dya Helode. O mawindu a ukexilu yú sayi bhabha ene mutunda mu dikanu mba mu mukutu wa haxi kyoso kyamufwa. Sayi divulu dyambe: “O kima kyasoneka o musaki Luka kilondekesa kyambote kwila, mu kufwa [Helode] watale hadi yavulu.”

    Madivulu Muoso Kimbundu (2008-2025)
    Kutunda
    Kubokona
    • Kimbundu
    • Kuwanena akwenu
    • Yakuwabhela
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ijila
    • Kikutu Kyetu
    • Definições de privacidade
    • JW.ORG
    • Kubokona
    Kuwanena akwenu