Mulangidi KIDIDI KYA KUBHAKA MADIVULU MU INTERNETE
Mulangidi
KIDIDI KYA KUBHAKA MADIVULU MU INTERNETE
Kimbundu
  • BIBIDYA
  • MADIVULU
  • YÔNGE
  • bt kiba. 15 jimb. 133-140
  • “Kuswinisa o Jiphange mu Ilunga”

O vidyu iwasolo seku luwa.

Tuloloke, kwamoneka kibhidi mu kujikula o vidyu.

  • “Kuswinisa o Jiphange mu Ilunga”
  • ‘Bhana Umbangi’ Walungu ni Utuminu wa Nzambi
  • Tudyambu
  • Milongi Yadifu
  • “Tuvutuke ni tukunde dingi o jiphange” (Ika. 15:36)
  • “Ene azoko” (Ika. 15:37-41)
  • “O jiphange ku Listra ni ku Ikônyu, akexile ku muximana kyavulu” (Ika. 16:1-3)
  • “O ilunga yakexile muswina dingi mu kixikanu” (Ika. 16:4, 5)
  • “Mon’ami a Henda, ua Fiiele Mua Ngana”
    O Mulangidi ua ku di Longa—2015
  • ‘Ni Kutena Kwa Jihova, Aboko o Njimbu ni Kuswina Kwoso’
    ‘Bhana Umbangi’ Walungu ni Utuminu wa Nzambi
  • Enu mu Minzangala ya Mayala, Kayelenu o Phangu ya Máluku ni ya Timote
    O Mulangidi U Bhana Ngolokela ia Utuminu Ua Jihova (Milongi Phala Kudilonga) (2025)
  • “O Maxibulu Asangulukile Kyavulu, Ezalele we ni Nzumbi Ikôla”
    ‘Bhana Umbangi’ Walungu ni Utuminu wa Nzambi
Tala dingi ima yamukwa
‘Bhana Umbangi’ Walungu ni Utuminu wa Nzambi
bt kiba. 15 jimb. 133-140

KIBATULU 15

“Kuswinisa o Jiphange mu Ilunga”

Tufunga twa ilunga akwatekesa o ilunga kukala ni kixikanu kya kolo

Adikatula mu divulu dya Ikalakalu 15:36–16:5

1-3. (a) Poxolo Phawulu wasolo nanyi phala kwendanê mu kikalakalu kya kukunda o ilunga? Mwene wexile muthu wa kidifwa kyahi? (b) Ihi itwandadilonga mu kibatulu kiki?

KYOSO poxolo Phawulu kyexile mukwenda njila mwene wexile mubanza ni kumona o munzangala Timote wexile kumbandu yê. Timote wexile ni nguzu ya vulu nange wexile ni 20 a mivo. O njila yiyi yamubhangesa kukala dikanga dya inzo yê. Kyoso o dikumbi dyexile mu boba o mbanza ya Listra ni Ikônyu yexile mukala dingi dikanga. Ihi yejibhita ni ene? Phawulu wejidile kyambote o ima yejibhita mukonda yiyi yexile o njila yê ya kayadi kala mukunji wa jixi jengi. Mwene wejidile o ibhidi ni ilwezu yeji dibhana nayu. O kwila o munzangala Timote wejitena kukolokota mu ibhidi yiyi?

2 Timote wexile muthu walenduka, nange kadidyelele, maji Phawulu wamudyelele kyavulu. O ima yabhiti yabhangesa Phawulu kumona kwila wabhindamene muthu phala kwendanê mu njila yiyi. Phawulu wejidile kwila phala kubhanga o kikalakalu kya kuswinisa o jiphange ni kukunda o ilunga, o tufunga twa ilunga abhingile kuswina ni kukala ni muxima umoxi. Mukonda dyahi nange Phawulu wadivwile kiki? Nange mukonda dya kuzoka ni Balanabé, mu kiki ene adisandwile.

3 Mu kibatulu kiki twandadilonga yalungu ni ukexilu wafwama wa kubatula o maka. Twandadilonga we se mukonda dyahi Phawulu wasolo Timote phala kwendanê mu kikalakalu kya kukunda o ilunga, ni ihi yene mubhanga o tufunga twa ilunga mu izuwa yetu phala kuswinisa o ilunga.

“Tuvutuke ni tukunde dingi o jiphange” (Ika. 15:36)

4. Mukonda dyahi Phawulu wabhange o njila yê ya kayadi kala mukunji wa jixi jengi?

4 Mu kibatulu kyabhiti twamono kwila Phawulu, Balanabé, Judá ni Sila aswinisa o kilunga ku Andiyokiya ni kima kyasolo o kibuka kya utuminu yalungu ni kusaya. Ihi yabhange Phawulu ku pholo dya kwenda? Mwene wambe kwa Balanabé o kima kyejibhanga: “Kindala, tuvutuke ni tukunde dingi o jiphange mu jimbanza joso mu twa bokela o mak’â Jihova ni tumone kyebhi kyala.” (Ika. 15:36) Phawulu ni Balanabé kejikunda ngó o jiphange jojo kala makamba. O divulu dya Ikalakalu dilondekesa o kima kyamesenene kubhanga Phawulu mu njila yê ya kayadi. Kya dyanga, wejisuluka mu kubhixidisa ku jiphange o ima yasolo o kibuka kya utuminu. (Ika. 16:4) Kya kayadi, kala kafunga ka ilunga, Phawulu wexile mu swinisa o jiphange mu ilunga ni kwakwatekesa kukala ni kixikanu kya kolo. (Lom. 1:11, 12) Kyebhi o Jimbangi ja Jihova lelu kyene mu kayela o phangu ya jipoxolo?

5. Kyebhi o Kibuka kya Utuminu lelu kibhana itendelesu ni kiswinisu mu ilunga?

5 Lelu Kidistu wasolo o Kibuka kya Utuminu phala kubhana o itendelesu ku ilunga ya jiselevende ja Jihova. Ene abhana itendelesu ni kiswinisu mu ilunga yoso mu ngongo bhukaxi ka mikanda, madivulu, yônge ni maukexilu engi. O Kibuka kya Utuminu asota we kwijiya kyebhi kyala o jiphange mu ilunga bhukaxi ka tufunga twa ilunga. O Kibuka kya Utuminu kisola mazunda a tufunga mu ngongo phala kusidivila kala tufunga twa ilunga.

6, 7. Ikalakalu yebhi yala nayu o tufunga twa ilunga?

6 O tufunga twa ilunga bhukaxi ka Bibidya aswinisa o jiphange joso mu ilunga mwene mu kunda. Kyebhi kyene? Mu kukayela o phangu ya Jikidistá mu hama dyanga kala Phawulu. Mwene wabhana o kiswinisu kiki ku kafunga ni mukwá: “Boka o maka a Nzambi, bhanga kyenyiki ni lusolo, kikale mu ithangana yambote mba mu ithangana yabhonzo, u atendelesa, u abazela, u adimuna ni mwanyu woso ni uhete woso wa kulonga. . . . Bhanga o kikalakalu kya mukunji.”—2 Ti. 4:2, 5.

7 Kala kilondekesa o izwelu yiyi, o kafunga ka ilunga, se wakazala kyá, kumoxi ni muhatu wê, akalakala ni jiphange mu maukexilu avulu a sidivisu ya kuboka. O jiphange jiji kumoxi ni ahatu’â aboka ni kuswina kwoso, ene alonga we ni uhete woso. Kiki kikwatekesa kyavulu o jiphange mu ilunga yamukunda. (Lom. 12:11; 2 Ti. 2:15) O athu abhanga o kikalakalu kiki ata o ibhindamu ya akwâ kupholo. Abhanga nguzu yavulu, katé mwene ni kukunda o ilunga yala mu ididi mwavulu o ilwezu. (Fil. 2:3, 4) O tufunga twa ilunga aswinisa o jiphange, kwalonga ni kwatendelesa we bhukaxi ka madiskulusu. O jiphange joso mu kilunga akatula mbote ku phangu ya jiphange jiji ni kixikanu kyâ.—Jih. 13:7.

“Ene azoko” (Ika. 15:37-41)

8. Kyebhi Balanabé kyamono o ndunge ya Phawulu?

8 Balanabé waxikina o ndunge ya Phawulu ya ‘kukunda o jiphange.’ (Ika. 15:36) Ene akalakala kyá kumoxi, ejidile o jimbanza ni athu eji kwakunda. (Ika. 13:2–14:28) O kubhanga kumoxi o kikalakalu kiki, yexile ndunge yambote. Maji kwamoneka maka. Ikalakalu 15:37 izwela: “Balanabé wamesenene kyavulu kuya kumoxi ni Nzwá, amwixana we Máluku.” Balanabé kexile ngó mubhana ndunge. Maji “wamesenene kyavulu kuya kumoxi ni” Máluku. Máluku wexile mon’a sekulu a Balanabé.

9. Mukonda dyahi Phawulu kaxikina o kima kyamesenene Balanabé?

9 Phawulu kaxikina. Mukonda dyahi? O Bibidya yamba: “Maji Phawulu kaxikina kuya-nê kumoxi, mukonda mwene [Máluku] wa axisa mu mbanza ya Panfídya, ka sulukile nawu mu ukunji.” (Ika. 15:38) Máluku wende kumoxi ni Phawulu ni Balanabé mu njila yâ ya dyanga kala akunji a jixi jengi, maji kasuluka nawu katé ku disukilu. (Ika. 12:25; 13:13) Ku dimatekenu dya njila yoyo mu mbanza ya Panfídya, Máluku wa axisa yu wavutuka kubhata dyê mu Jeluzaleme. O Bibidya ki itutangela se mukonda dyahi Máluku wa axisa, maji Phawulu kawabhelele o ukexilu yú wa Máluku, walondekesa kwila kexile mu bhana valolo ku kikalakalu. Nange Phawulu wexile ni phata se Máluku wexile mwene muthu wakumudyelela.

10. Ihi yabhangesa Phawulu ni Balanabé kuzoka, ni ihi yabhiti?

10 Né kiki Balanabé wamesenene kyavulu kwambata Máluku. Maji Phawulu wambe we kwila kamesenene ku mwambata. Ikalakalu 15:39 yamba: “Mu kyenyiki, ene azoko, ya a diwanuna.” Balanabé wayi kumoxi ni Máluku ku Xipele mu mbanza mwamuvwalele. Phawulu wasuluka ni kikalakalu kyê. O Bibidya izwela: “Phawulu anga usola Sila. O jiphange asambe kwa Jihova phala kulondekesa o ngalasa yê kwa Phawulu, mwene anga uya.” (Ika. 15:40) Kiyadi kyâ ayi mu “jimbanza ja Sídya ni Silisya, ni kuswinisa o jiphange mu ilunga.”—Ika. 15:41.

11. Se sayi phange watuluwalesa, idifwa yebhi itwatokala kukala nayu phala kitubatule o ukamba ni mwene?

11 O musoso yú utulembalesa kwila etu enyoso tu akwa ituxi. Phawulu ni Balanabé exile ni ikalakalu yavulu mu kilunga kya Jihova. Ene exile mubhixidisa o njimbu ya kibuka kya utuminu. Nange Phawulu watokalele we mu kibuka kya utuminu. Maji mu kubatula o maka alungu ni Máluku, Phawulu ni Balanabé alondekesa kwila exile akwa ituxi. O kwila ehela o maka yá kuzubha o ukamba wexile nawu? Sumbala exile akwa ituxi, Phawulu ni Balanabé exile athu alenduka, exile ni kilunji kya Kidistu. Ku pholo dya kwenda, adiloloka, ya adilondekesa o henda ya kidi yala nayu o Jikidistá. (Efe. 4:1-3) Mu kubhita thembu, Phawulu ni Máluku akalakala kumoxi.a—Kol. 4:10.

12. Mu kukayela o phangu ya Phawulu ni Balanabé idifwa yebhi yatokala kukala nayu o tufunga mu ilunga ni tufunga twa ilunga?

12 Phawulu ni Balanabé azoko ngó mu kithangana kyenyókyo. Ene kexile ni kifwa kiki. Balanabé amwijidile kala muthu wambote, mukwa kubhana. Mu veji dya kumwixana mu dijina dyê dya Zuze, o jipoxolo amubhana o dijina dya Balanabé dilombolola “muthu ukolokotesa akwâ.” (Ika. 4:36) Phawulu amwijidile we kala muthu mukwa henda. (1 Te. 2:7, 8) Mu kukayela o phangu ya Phawulu ni Balanabé, o tufunga mu ilunga ni tufunga twa ilunga, atokala kubhanga nguzu phala kulondekesa o kulenduka ni kutalatala ni henda o tufunga ni akwá, ni jiphange joso mu kilunga.—1 Ph. 5:2, 3.

“O jiphange ku Listra ni ku Ikônyu, akexile ku muximana kyavulu” (Ika. 16:1-3)

13, 14. (a) Nanyi wexile Timote ni kyebhi Phawulu kya mwijidile? (b) Ihi yakwatekesa Phawulu kumona kwila o munzangala Timote wexile ni nguzu? (c) Kikalakalu kyebhi kya tambula Timote?

13 Mu njila yê kala mukunji wa jixi jengi Phawulu wabhiti mu mbanza ya Ngalásya, o mbanza yiyi yatokalele ku utuminu ya Loma. Ku disukilu mwene “wabhixila mu mbanza ya Delebe ni ya Listra.” O Bibidya izwela: “Ku Listra kwexile dixibulu dijina dyê Timote, many’â wexile Judé, waxikinine Ngana, maji tat’ê wexile Ngeleku.”—Ika. 16:1.b

14 Nange Phawulu wejidile o mwiji wa Timote mukithangana kyendele o njila mu veji ya dyanga mu mbanza yoyo mu muvu wa 47 K.K. Mukubhita mivu iyadi mba itatu tunde o kithangana Phawulu kyakundu o mbanza yiyi, wamono kwila o munzangala Timote wexile ni nguzu ni kwila “o jiphange ku Listra ni ku Ikônyu, akexile ku muximana kyavulu.” Ko jiphange ngó mu mbanza ya Listra mwavwalele Timote, exile mumuximana. O Bibidya yamba kwila mu mbanza ya Ikônyu o athu exile mu muximana, tunde mu mbanza ya Listra kate ku Ikônyu o dikanga dyexile dya 30 a jikilómetulu. (Ika. 16:2) Ni kikwatekesu kya nzumbi ikola o tufunga abhana kikalakalu kyadikota kwa Timote kala mukwatekexi wa Phawulu ni Sila phala kukunda o ilunga.—Ika. 16:3.

15, 16. Ihi yabhangesa Timote kumuximana kyavulu?

15 Sumbala wexile munzangala, ihi yabhange Timote yabhangesa kumuximana kyavulu? O kwila mukonda dya kwijiya kwê, kuwabha o pholo mba o mauhete exile nawu? Yiyi yene o ima ibhangesa o athu kudiwana. Sayi kizuwa katé mwene ni polofeta Samuwele wehela kwila o ima yiyi imufunyisa. Maji Jihova wamulembalesa: “Kuma Jihova kene kutala kala ki tala o muthu; mbata o muthu u tala kidifwa kya kanga, Jihova-phe u tala ku muxima.” (1 Sam. 16:7) O jiphange mu ilunga kexile muximana Timote mukonda dya unjimu wê mba kuwabha o pholo, maji exile mu muximana mukonda dya muxima wê wambote.

16 Mu kubhita mivu poxolo Phawulu watumbula o idifwa yexile nayu Timote. Phawulu wazwela yalungu ni ukexilu wa Timote wakuta kupholo o ibhindamu ya akwâ, o henda yê ni kudibhakula kwê mu ikalakalu ya Jihova. (Fil. 2:20-22) Athu ejidile kwila Timote wexile ni ‘kixikanu kya kidi.’—2 Ti. 1:5.

17. Kyebhi o minzangala kyatena kukayela o phangu ya Timote?

17 Lelu minzangala yavulu ene mu kayela o phangu ya Timote mu kukala ni idifwa isangulukisa Nzambi. Sumbala minzangala, né kiki ala ni ukexilu wambote bhupholo ya Jihova ni ya jiselevende jê. (Jisa. 22:1; 1 Ti. 4:15) Ene ki ambombo kumbodi, alondekesa kixikanu kya kolo. (Jisá. 26:4) Mukonda dya kiki, kala Timote atena kutambula ikalakalu yavulu mu kilunga. Kyoso kyakituka aboki a njimbu yambote, kyabhakula o myenu yâ kwa Jihova anga a abatizala, o makamba mâ ni jindandu jâ azolo Jihova adivwa kyambote!

“O ilunga yakexile muswina dingi mu kixikanu” (Ika. 16:4, 5)

18. (a) Kikalakalu kyebhi kyatambula Phawulu ni Timote mu kukala akunji a jixi jengi? (b) Kyebhi o ilunga yexile mwabesowala?

18 Phawulu ni Timote akalakala kumoxi mu mivu yavulu. Kuma exile akunji a jixi jengi, abhange ikalakalu yavulu yatambula ku kibuka kya utuminu. O Bibidya izwela: “Mu kuya mu jimbanza, ene akexile mutangela ku jiphange o itendelesu yabhana o jipoxolo ni tufunga mu Jeluzaleme, phala a ibelesele.” (Ika. 16:4) O tufunga exile mu kayela o itendelesu ya jipoxolo ni tufunga mu Jeluzaleme. Mukonda dya kubelesela, “o ilunga yakexile muswina dingi mu kixikanu, anga ikala mu dibandekesa izuwa yoso.”—Ika. 16:5.

19, 20. Mukonda dyahi o Jikidistá atokala kubelesela yó ala kupholo?

19 Kyene we kimoxi lelu o Jimbangi ja Jihova ene mwabesowala mukonda dya kutumaka ni kubelesela o itendelesu ya yó ala kupholo. (Jih. 13:17) Kuma o funza ya ngongo yiyi yamulunguluka, o Jikidistá atokala kudilonga ni kuxikina o itendelesu yene mu tambula ku “kimbadi kya fiyele kya dimuka.” (Mat. 24:45; 1 Ko. 7:29-31) Kubhanga kiki kwandatukwatekesa phala kitudibhale mu nzumbi ni kukala sé dixaka dya mundu yú.—Tiy. 1:27.

20 Mu kidi, lelu kikale o jiphange jatokala ku Kibuka kya Utuminu ni tufunga twamukwá enyoso akwa ituxi kala kyexile Phawulu, Balanabé, Máluku ni tufunga twa mukwá ku hama ya dyanga. (Lom. 5:12; Tiy. 3:2) Kuma o jiphange jatokala ku Kibuka kya Utuminu abelesela o Mak’â Nzambi ni kukayela o phangu yaxisa o jipoxolo, tutena kwadyelela. (2 Ti. 1:13, 14) Mukonda dya kiki o ilunga yene mu swina dingi mu kixikanu.

TIMOTE WAKALAKALA “KALA MUBHIKA MU KUSANZUMUNA O NJIMBU YAMBOTE”

Timote wexile mukwatekexi wa katunda wa poxolo Phawulu. Kyoso kyakalakala kumoxi mu 11 dya mivu, Phawulu wazwela kiki yalungu ni Timote: “Mukonda kingala ni muthu wala ni muxima wasokela ni wa mwene phala ku milanga ni henda yoso. . . . Enu mwejiya kwila Timote wadibhakula, kala mona kyene mu kalakala ni tat’ê, mwene wakalakala n’eme kala mubhika mu kusanzumuna o njimbu yambote.” (Fil. 2:20, 22) Mu ithangana yoso Timote wexile mu kalakala kala mubhika mu kusanzumuna o njimbu yambote, mu kyenyiki poxolo Phawulu wamuzolele kyavulu. Timote watuxila phangu yambote.

Timote.

Many’â wexile Judé, tat’ê wexile mukwa Ngelexya, nange Timote amusase mu mbanza ya Listra. Many’â Unise ni kukwê Loide amulongo o kidi kya Mikanda Ikôla, tundé undenge. (Ika. 16:1, 3; 2 Ti. 1:5; 3:14, 15) Kitatu kyâ nange akituka Jikidistá kyoso Phawulu kyakundu o mbanza ya Listra mu veji ya dyanga.

Mivu ku pholo kyoso Phawulu kyavutuka mu mbanza ya Listra, Timote nange wexile ni 20 a mivu. Mu kithangana kyenyókyo “o jiphange ku Listra ni ku Ikônyu, akexile ku muximana kyavulu.” (Ika. 16:2) Bhukaxi nzumbi ikôla, Phawulu ni tufunga mu kilunga abhana kikalakalu kya katunda ku munzangala Timote: kukala mukunji wa jixi jengi kumoxi ni Phawulu. (1 Ti. 1:18; 4:14; 2 Ti. 1:6) Timote wabhingile kuxisa o mwiji wê. Phala kabhangese o Jijudé kudibhukana, Timote amusaye, mukonda mu jimbanza mweji kuya mwexile Jijudé.—Ika. 16:3.

Timote wende jinjila javulu. Waboko ni Phawulu ni Sila mu mbanza ya Filipe. Kumoxi ni Sila ku Beleya. Wayi ubheka wê ku Tesalonika. Kyoso kyadisange dingi ni Phawulu mu mbanza ya Kolindu, Timote watudile kwa Phawulu o njimbu yambote ya kwila, akwa Tesalonika sumbala ni izukutisu yexile mu dibhana nayu, exile mulondekesa henda ni kixikanu kya kolo. (Ika. 16:6–17:14; 1 Te. 3:2-6) Kyoso kyevu njimbu yayibha yalungu ni jiphange ku Kolindu, Phawulu wexile ku Efezu, waxinganeka kutumikisa dingi Timote ku Kolindu. (1 Ko. 4:17) Mu kubhita thembu, tundé ku Efezu Phawulu watumikisa Timote ni Elastu ku Masedonya. Maji kyoso Phawulu kyasonekena o jiphange ku Loma, Timote wexile nê dingi mu mbanza ya Kolindu. (Ika. 19:22; Lom. 16:21) Jiji o jinjila jende Timote “mu kusanzumuna o njimbu yambote.” Maji ko jinjila joso.

Nange Timote wexile ni hele ya kulondekesa ungana wê, kala kilondekesa o kiswinisu kyamubhanene Phawulu: “Kana kwehela muthu kukutenda mukonda dya unzangala wé.” (1 Ti. 4:12) Maji Phawulu wadyelele Timote, mu kiki wamutumikisa mu kilunga mwexile maka avulu, yu wamutangela: ‘Tendelesa athu amoxi phala kalonge milongi ya makutu.’ (1 Ti. 1:3) Phawulu wabhana we kwa Timote o ungana wa kusola mu ilunga o tufunga ni akwatekexi a tufunga.—1 Ti. 5:22.

Phawulu wazolele kyavulu Timote mukonda dya idifwa yê yambote. O Mikanda Ikôla ilondekesa kwila o munzangala yú wexile kamba dya kazola dya Phawulu, wexile fiyele kwa mwene. Phawulu wexile mu mutala kala mona. Phawulu wasoneka kwila wexile mulembalala o masoxi ma Timote, wexile ni hânji ya kumumona ni kwila wexile musambela Timote. Kala tata utandanganya ni mon’ê, Phawulu wabhana kitendelesu kwa Timote kyalungu ni “kukata” kwê, nange jindolo mu mala.—1 Ti. 5:23; 2 Ti. 1:3, 4.

Kyoso Phawulu kyamutele mu kaleya mu veji ya dyanga, Timote wexile ku mbandu yê. Lumoxi Timote wexile we mu kaleya. (Filim. 1; Jih. 13:23) Kyoso Phawulu kyexile phala kufwa, wasonekena kiki Timote: “Bhanga yoso i utena phala kwiza mu ngi kunda kindala.” (2 Ti. 4:6-9) Kiki kilondekesa kwila ene adizolele kyavulu. O Bibidya ki izwela se Timote watena kumona dingi Phawulu.

MÁLUKU WATAMBULA IKALAKALU YAVULU

O divulu dya Máluku dizwela kwila yó akwata Jezú, afikisa we kukwata “munzangala . . . wa lenge sé o kizwatu kya linyu.” (Mál. 14:51, 52) Kuma Máluku, amwijiya we mu dijina dya Nzwá dya Máluku, mwéne ngó wasoneka o musoso yú, nange mwéne o munzangala amutumbula mu jivelusu jiji. Se kyene kiki, Máluku wadimonene ni Jezú.

Máluku wamukwivwa ni kusoneka yamuzwela mwadyakime.

Mu kubhita 11 dya mivu, kyoso Helode Ngilipa kyexile muzukutisa o Jikidistá, “athu avulu” atokalele mu kilunga kya Jeluzaleme adyongeka phala kusamba mu inzo ya Madiya, many’â Máluku. Kyoso Phetele kyamukatula mu kaleya bhukaxi ka madiwanu, wayi mu inzo yiyi. (Ika. 12:12) Kyenyiki, Máluku amusase mu inzo mwexile mubhanga yônge. Sé phata Máluku wejidile kyambote o maxibulu adyanga a Jezú, amukwatekesa kukula mu nzumbi.

Máluku wasidivila kumoxi ni tufunga twavulu. Twejiya kwila o kikalakalu kyê kyadyanga, o kusidivila kumoxi ni mon’a sekulu’ê Balanabé ni poxolo Phawulu mu mbanza ya Andiyokiya ya Sidya. (Ika. 12:25) Kyoso Phawulu ni Balanabé kyamateka o njila yâ ya dyanga kala akunji a jixi jengi, Máluku wende nawu, kyadyanga mu Xipele mu kusuluka ku Azya Menor. Kwenyoko Máluku wavutuka ku Jeluzaleme. O Bibidya ki izwela se mukonda dyahi Máluku wabhange kiki. (Ika. 13:4, 13) Kyoso Balanabé ni Phawulu kyazoko mukonda dya Máluku, kala kyotumbule mu kibatulu 15 kya Ikalakalu, Máluku ni Balanabé asuluka mu kalakala kala akunji a jixi jengi mu mbanza ya Xipele.—Ika. 15:36-39.

Ku muvu wa 60 K.K. mba 61 K.K. ene kexile dingi mulembalala o kuzoka kwâ, mukonda ku muvu yú Máluku wexile mukalakala dingi ni Phawulu maji mu Loma. Phawulu wexile mu kaleya mu Loma, wasoneka ku kilunga mu mbanza ya Kolose: “Adistaku mukwetu ngala-nê mu kaleya, wa mi menekena kumoxi ni Máluku mon’a sekulu a Balanabé (enu mwatambula itendelesu phala kutambulula Máluku se mwene uya ku mikunda).” (Kol. 4:10) Phawulu wexile mubanza kutumikisa Nzwá dya Máluku mu mbanza ya Kolose kala mukunji wê.

Bhukaxi ka muvu wa 62 ndu 64 K.K., Máluku wakalakala kumoxi ni Phetele ku Babilonya. Kala kitwamono mu kibatulu 10 kya divulu didi, ene exile ni ukamba wambote, Phetele wexana Máluku kala “monami.”—1 Ph. 5:13.

Ku muvu wa 65 K.K., kyoso poxolo Phawulu kyexile mu kaleya mu veji ya kayadi mu Loma, mwene wasoneka kiki kwa Timote wexile mu mbanza ya Efezu: “Kyoso ki wanda kwiza, wiza ni Máluku mukonda mwene wanda ngi kwatekesa kyavulu mu sidivisu yami kwa Nzambi. “ (2 Ti. 4:11) Sé phata Máluku waxikina o kixanu kiki, watundu ku Efezu yu wavutuka ku Loma. Mukonda dya kiki kitudiwana mu kumona kwila Balanabé, Phawulu ni Phetele azolele kyavulu Máluku!

O ujitu wabetakota wamubhana Jihova wexile o kusoneka o divulu dya Máluku. Athu avulu axikina kwila o ima yasoneka Máluku mu divulu dyê, Phetele mwene wamutangele nayu. Nange kiki kidi mukonda ima yavulu yasoneka Máluku, o utena kwijiya muthu ngó wa imono, kala Phetele. Maji nange Máluku wasoneka o divulu dyê ku Loma, kana ku Babilonya kyoso kyexile ni Phetele. Máluku watumbula izwelu yavulu mu dimi dya Latin, o izwelu mu dimi dya Hebalayiku mwene we wa ilungulula phala kukwatekesa o athu ki Jijudé kutendela. Kyenyiki, nange wasoneka o divulu dyê phala o athu akwa jixi jengi.

a Tala o kaxa “Máluku watambula ikalakalu yavulu,” mu difwe 134.

b Tala o kaxa “Timote wakalakala ‘kala mubhika mu kusanzumuna o njimbu yambote’” mu difwe 137.

    Madivulu Muoso Kimbundu (2008-2025)
    Kutunda
    Kubokona
    • Kimbundu
    • Kuwanena akwenu
    • Yakuwabhela
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ijila
    • Kikutu Kyetu
    • Definições de privacidade
    • JW.ORG
    • Kubokona
    Kuwanena akwenu