Dilange Kála Kia Bhange Jelemiia
“Eme [Jihova] ngi langidila muene kizuelu kiami phala ku ki kumbidila.—JEL. 1:12.
1, 2. Mukonda diahi o ku “langidila” kua Jihova, a ku sokesa ni muxi ua mumenduela?
MU MILUNDU ia Libanu mu Izalaiele, o muxi uene mu dianga o ku bhana o ithulu, o mumenduela. O ithulu ia loza, ni ia zele i moneka ngó ku disukilu dia mbeji ia Katatu, mba ku dimatekenu dia mbeji ia Kauana. O dijina diê mu Hebalaiku, dilombolola ku “dianga ku phaphumuka.”
2 Kioso Jihova kia solo Jelemiia phala ku kala polofeta iê, o ukexilu ua muxi ua mumenduela a u solo kiambote phala kulondekesa kima. Kioso kia mateka o ukunji uê, o polofeta íii a ilondekesa o kisasa kia muxi iú, mu kisuma. Ihi ia lombolola? Jihova ua mu jimbulula: “Eme [Jihova] ngi langidila muene kizuelu kiami phala ku ki kumbidila.” (Jel. 1:11, 12) Kála o muxi ua mumenduela, ‘u phaphumuka’ mu kimenemene, Jihova “izuua ioso kukia ngó” ua mu tumikisa o jipolofeta jê phala ku dimuna o mundu uê ua lungu ni hadi ieji tala mukonda dia ku bhukumuka kuâ. (Jel. 7:25) Muéne keji bhuila—ueji kolokota mu ku ‘dimuna’ athu—katé kieji kumbidila o kizuelu kiê. Mu 607 A.K.K., mu kithangana kia tokala, Jihova ua fundisa o mundu ua Juda, akexile mu dituna ku belesela.
3. Kidielelu kiahi ki tua tokala ku kala nakiu kia lungu ni Jihova?
3 Kiene kimoxi ué lelu, Jihova ua mu langidila phala ku kumbidila o vondadi iê. Muéne ka-nda kamba ku kumbidila o kizuelu kiê. Kiebhi o ku langidila kua Jihova kua ku tokala ué? O kuila eie u xikina kuila, ku muvu iú ua 2011, Jihova ua mu “langidila” phala ku kumbidila o ikanenu iê? Se tuala ni phata ia lungu ni ikanenu ia Jihova, kiki kiene o kithangana ki tua tokala o ku dilanga ku ukexilu ua ku boua mu nzumbi. (Lom. 13:11) Kála o polofeta ia Jihova, Jelemiia ua kolokotele o ku dilanga. O ku di longa se kiebhi, ni mukonda diahi, Jelemiia ua kolokotele mu ku dilanga mu kikalakalu kia mu bhanene Nzambi, kia-nda ku tu kuatekesa kuijiia se kiebhi ki tu tena o ku kolokota o ku bhanga o kikalakalu kia tu bhana Jihova.
Njimbu ia ku i Tula ni Lusolo
4. Ibhidi iebhi ia dibhana na-iu Jelemiia ia lungu ni njimbu iê, ni ihi ia bhangesa ku i tula ni lusolo?
4 Nange Jelemiia ua kexile ni 25 a mivu kioso kia tambula kua Jihova o kikalakalu kia ku kala mulangidi. (Jel. 1:1, 2) Maji muéne ua di monene kála mona-ndenge hanji, keji tena kuzuela ku adiakimi a ifuxi akexile mu ididi ia fuma. (Jel. 1:6) Muéne ua kexile ni njimbu ia ku fundisa, bhenge-bhenge ku atuameni a jingeleja, ku jipolofeta ja makutu, ku jinguvulu, katé muene ku muthu ni muthu “u bhambuka mu njila iê,” ni ku athu a ‘kambe kulondekesa o ufiiele uâ.’ (Jel. 6:13; 8:5, 6) O tembulu ia dikota, ia Sobha Solomá, muene mua kexile mu bhanga o ubhezelu ua kidi mu hama jiuana ja mivu, eji ku i buika ué. Jeluzaleme ni Judá, ieji kala kiphulungunzu kia hatu, o athu a tungile-mu, eji ku ambata ku ubhika. Mu kidi, o njimbu ia bhana kua Jelemiia ia tokalele ku i tula ni lusolo!
5, 6. (a) Kiebhi Jihova kiene mu tumina o kibuka kia Jelemiia lelu? (b) Ihi i tua-nda di longa mu milongi íii?
5 Mu izuua ietu, mu henda iê, Jihova ua bhana ku athu, kibuka kimoxi kia Jikidistá a a undu, phala ku kala alangidi phala ku dimuna o athu ia lungu ni kufundisa kua mundu iú. Mu mivu iavulu, o kibuka kiki, kia Jelemiia, kiene mu suínisa o athu kuijiia kiambote o jithembu ji tuala. (Jel. 6:17) O Bibidia i zuela kuma Jihova, o Ngana ia Jithembu, ki mukua kaxixi. O kizuua kiê kia-nda kuíza mu kithangana kia tokala, kia-nda sasumukisa athu oso.—Sof. 3:8; Mar. 13:33; 2 Phe. 3:9, 10.
6 Mu kuijiia kuila Jihova ua langidila, iu ua-nda batula mu kidi mu kithangana kia tokala ku mundu ubhe. O kidi kiki, kia tokala ku suínisa dingi o kibuka kia Jelemiia ku kuatekesa o jiphange jê ku dilanga, ni ku tula o njimbu ia a bhana, ni lusolo. O kuila o maka enhá a ku tokala? Jezú ua londekesa kuma athu oso a tokala ku kuatekesa o Utuminu ua Nzambi. Tua-nda di longa ídifua itatu ia kuatekesa Jelemiia o ku dilanga, ni kiebhi ki ia-nda tu kuatekesa ué.
O Henda ku Athu
7. Jimbulula se kiebhi o henda, ia kuatekesa Jelemiia o kuboka, né muene mu ithangana ia bhonzo.
7 Ihi ia suínisa Jelemiia o kuboka, né muene mu ithangana ia bhonzo? Muéne ua zolele athu. Jelemiia uejidile kuila, o jimesene ja makutu, akexile mu talesa hadi iavulu ku athu. (Jel. 23:1, 2) Kiki, kia mu kuatekesa ku bhanga o kikalakalu kiê ni henda ioso. Muéne ua mesenene kuila o athu mu mbanza iê, a belesela o mak’â Nzambi, phala ku kala ni muenhu. Muéne ua thandanganhele kiavulu mukonda dia kibuikilu kieji ku a tula. (Tanga Jelemiia 8:21; 9:1.) O divulu dia Kuditenda, di tanga kiambote o henda ia kexile na-iu Jelemiia, ku dijina dia Jihova, ni ku athu. (Kud. 4:6, 9) Kioso lelu ki u mona athu “atate, a di [muange] kála jimbudi ja kambe [abhidi]” o kuila eie u kala ni vondadi ia ku a kuatekesa ni njimbu iambote ia Utuminu ua Nzambi?—Mat. 9:36.
8. Ihi ilondekesa kuila o hadi ia tale Jelemiia ki i mu bhangesa ku luuala?
8 Jelemiia a mu talesa hadi ku athu akexile mu kuatekesa, maji né kiki, muéne ka vutula phonzo, mba ku luuala. Muéne kexile ni muanhu, ni henda, katé muéne ni Sobha ia iibha Zedekiia! Kioso Zedekiia kia mesenene ku jibha Jelemiia, Jelemiia ua mu diondela ku belesela Jihova. (Jel. 38:4, 5, 19, 20) O kuila o henda ietu ku athu iavulu ué, kála ia Jelemiia?
Nzambi u Bhana ku Suína
9. Kiebhi ki tuejiia kuila o ku suína kua Jelemiia, kua tundu kua Nzambi?
9 Kia dianga, kioso Jihova kia zuela ni muéne, Jelemiia ua ditunu o kuzuela. Mu kiki, tu mona kuila muéne ka kexile ni ku suína ni ku kolokota. O nguzu ia londekesa Jelemiia mu ukunji uê ua u polofeta, ia tundile mu ku dielela kua Nzambi. Mu kidi, Jihova ua kexile ni polofeta “kála kutende mu ita” muéne ua kuatekesa Jelemiia, iu ua mu suínisa ku kumbidila o kikalakalu kiê. (Jel. 20:11) O ukexilu uambote ua Jelemiia ua kuzuela o kidi ni ku suína, a kilondekesa kua Jezú, kioso kia kexile mu ixi mu ukunji uê, a mukuá a banzele kuila Jezú muéne Jelemiia ua vutukile ku muenhu!—Mat. 16:13, 14.
10. Mukonda diahi tu tena kuzuela kuila o athu a a undu ala ku ‘thandu dia akua-jixi, ni ku thandu dia mautuminu?’
10 O ‘Muenexi uevu o ifuxi ioso’ Jihova, ua tumina Jelemiia ku tula o njimbu ia ku fundisa, ku ifuxi ioso, ni ku jinguvulu. (Jel. 10:6, 7) Maji mu ukexilu uahi o athu a a undu ala ku “thandu dia akua-jixi, ni ku thandu dia mautuminu?” (Jel. 1:10) Kála o polofeta Jelemiia, o kibuka kia Jelemiia, kia lelu a mu bhanga kikalakalu kia a bhana kua Ngana ia ngongo. Kienhiki, o jiselevende ja Nzambi a undu a mu tula o njimbu ia utuminu ku ifuxi ioso, ni ku jinguvulu. Ni kikuatekesu kia Nzambi, o Muteni-a-Ioso, ni kia Bibidia, o kibuka kia Jelemiia, ene mu boka kuila o ifuxi ni jinguvulu ja lelu, a-nda ku a buika kua Nzambi mu kithangana kia tokala, mu kaxi ka muthu a mu solo. (Jel. 18:7-10; Dij. 11:18) O kibuka kia Jelemiia, ka-nda kamba ku kumbidila o kikalakalu kia bhana Nzambi, kia lungu ni ku tula o njimbu ia Jihova, ia ku fundisa o ixi ioso.
11. Ihi ia-nda tu kuatekesa ku kolokota kioso ki tu dibhana ni izukutisu, ni ibhidi, ni ima ia mukuá dingi?
11 Ki kituxi ku luuala mukonda dia ku dibhana ni izukutisu, ni ibhidi, ni ima ia mukua dingi. (2 Kol. 1:8) Maji kála Jelemiia, tu kolokote mu kikalakalu kietu. Kana ku luuala. Muthu ni muthu, ua tokala ku kolokota mu ku bhinga kua Nzambi, ni ku dielela kua muéne, ni ku “bhua uôma,” kioso ki tuia ni ku sota o kikuatekesu kiê. (1 Tes. 2:2) Mukonda tu abhezi a kidi, tua tokala ku dilanga, ni ku kolokota mu sidivisu ietu ia tu bhana Nzambi. Tua tokala ku kolokota mu kuboka sé ku bhuila, o kibuikilu kia-nda kuíza ku Kidistándade, kála kia kanene ku Jeluzaleme ia kambele o kixikinu. O kibuka kia Jelemiia, ki kia-nda boka ngó “o muvu ua Ngana ua kubhanduluka,” maji kia-nda boka ué “o kizuua kia phonza ki thunda kua Nzambi ietu.”—Iza. 61:1, 2; 2 Kol. 6:2.
Kisangusangu Kia Kidi
12. Mukonda diahi tu tena kuzuela kuila Jelemiia, ua kexile ni kisangusangu, ni ihi ia mu kuatekesa ku kala ni kisangusangu?
12 Jelemiia ua kexile ni kisangusangu ku kikalakalu kiê. Muéne uambela Jihova: “Maka mé kioso ki nga ma sange, nga ma di lusolo, kuma maka mé ma ngi kala kutana ni kusanguluka ku muxima uami; kuma a ngi luku dijina dié, eie u Jihova.” (Jel. 15:16) Phala Jelemiia, uexile ujitu ua dikota kuzuela ia lungu ni Nzambi ia kidi, ni ku tula o maka mê. Kioso Jelemiia kia bhanene mátui ku athu akexile ku mu bhanga poko, muéne ka kexile dingi ni kisangusangu. Maji kioso muéne kia xinganeka o valolo ia njimbu ia kexile mu tula, o kisangusangu kiê kia vutuka dingi.—Jel. 20:8, 9.
13. Mukonda diahi o ku kala ni ukexilu ua ku di longa o milongi ia zongo, kima kiambote phala tu kale ni kisangusangu?
13 Phala ku kala ni kisangusangu mu kikalakalu kia kuboka mu izuua ietu, tua tokala kudia o “kudia kua nguzu” o milongi ia zongo, a Mak’â Nzambi. (Jihe. 5:14) O ku di longa o milongi ia zongo, i suínisa o kixikanu. (Kol. 2:6, 7) O ima i tu bhanga, i sangulukisa o muxima ua Jihova. Se tua mesena ku di longa o Bibidia, tua tokala ku bhanga ioso, phala tu kale ni kithangana kia ku di longa. Né muene ku di longa izuua ioso mu ithangana iofele, ni ku xinganeka mu milongi i tua di longo, i tena ku tu zukamesa dingi kua Jihova, ni ‘ku tana ni ku sanguluka kua muxima,’ kála kia bhiti ni Jelemiia.
14, 15. (a) Mabesá ahi a tambula Jelemiia mu ku kumbidila o kikalakalu kiê? (b) Ihi iejiia o mundu ua Nzambi lelu, ia lungu ni sidivisu ia kuboka?
14 Jelemiia ua tula itendelesu ia Jihova, o njimbu ia ku fundisa se ku bhuila, né kiki, muéne ua kexile ni kikalakalu kia ‘ku tunga ni ku kuna.’ (Jel. 1:10) O kikalakalu kiê kia ku tunga, ni ku kuna, kia bhanene ibundu. Saí Jijudé, ni athu kexile akua Izalaiele, a bhulukile, mu kibuikilu kia Jeluzaleme ku muvu ua 607 A.K.K. Tuejiia ia lungu ni Jilekabita, Ebede-Meleke, ni Mbaluke. (Jel. 35:19; 39:15-18; 43:5-7) O jifiiele jiji, a bhezele Nzambi, makamba a Jelemiia, alondekesa ió a kingila ku tunga mu ixi lelu, ene mu kuatekesa o kibuka kia Jelemiia. Ujitu ua dikota phala o kibuka kia Jelemiia ku suínisa mu nzumbi o “mundu uavulu.” (Dij. 7:9) Kiene kimoxi ué, o mundu iú, uene ué ni kisangusangu kia dikota kia ku longa o athu a lenduka o mixima kuijiia o kidi.
15 O mundu ua Nzambi, uejiia kuila o kuboka o njimbu iambote, ki sidivisu ngó iene mu bhanga ku athu evua, maji ia lungu ué ni kubheza Nzambi ietu. Ki kale se tu sanga athu a tu xikina, mba kana, o ku bhanga o sidivisu ikola ia Jihova, i tu bhekela kisangusangu kia dikota.—Jisá. 71:23; Tanga Loma 1:9.
‘Dilange’ mu Sidivisu iê!
16, 17. Kiebhi o divulu dia Dijingunuinu 17:10, ni Habakuke 2:3, dilondekesa kuila tuala ku dizubhilu?
16 O jithembu ji tuala a i tumbula kiavulu mu ki kanenu kiala mu divulu dia Dijingunuinu 17:10, NW. O sobha ia kasambuadi, o ku tukuluka kua Potência Mundial Anglo-Americana. Mu kiki, tua tange: “O kia-nda kuíza, [o potencia mundial ia kasambuadi] ku bhinga u bhanga ngó ka kithangana kófele mu ku tumina.” Lelu, o “ka kithangana kófele” kiala kiá ku dizubhilu diê. O polofeta Habakuke, u tu bhana kidielelu kia lungu ni dizubhilu dia ukexilu ua mundu iú ua iibha, kioso kiambe: “O [kisuma] kiki kia-nda ku bhita bhu thembu ia tokala . . . Eie-phe kinga na-kiu, kuma ni kidi muene kia kà bhita, ki kia-nda ku kokoloka, kana.”—Haba. 2:3.
17 Dibhudise: ‘O kuila mu ukexilu ua muenhu uami, nga mu londekesa kuila tuala mu izuua isukidila-ku? O kuila ukexilu ua muenhu uami u londekesa kuma o dizubhilu dia mundu, di bhixila kiá? Mba o ima i ngi sola ia mu londekesa kuila ki ngi kingila o dizubhilu mu ithangana ioso, né muene sé ku k’ijiia kuila kia-nda kuíza muene?’
18, 19. Mukonda diahi kiki, ki kithangana kia ku bhuila mu nzumbi?
18 O kikalakalu kia kibuka kia alangidi, kiluua ki bhua. (Tanga Jelemiia 1:17-19.) Kiki kisangusangu kia dikota, o athu a a undu ku kala kála “ngunji ia felu,” ni “mbonge ia difikidila!” ‘Ene bhu kinhonga a di kuta o kidi kala phonda’ ehela kuila o Mak’â Nzambi a a suínisa katé kia zubha ku bhanga o kikalakalu kiâ. (Efezo 6:14) Kiene kimoxi ué, o mundu ua belesela, ene mu kuatekesa o kibuka kia Jelemiia, phala ku kumbidila o kikalakalu kia Nzambi.
19 Kiki, ki kithangana kia ku bhuila, mu sidivisu ia Utuminu, kála kia ki tange mu divulu dia Jelemiia 12:5. (Tanga.) Etu oso tuene mu dibhana ni ibhidi, tua tokala ku kolokota. O polova íii ia kixikanu, a tena ku i sokesa “ni inama” i tua tokala ku lenga na-iu. Kienhiki, mukonda o “hadi ia dikota” ia zukama kuíza, tu tena ku kingila kuila o ibhidi i dimendala dingi. (Mat. 24:21) O hadi ia-nda kuíza ku hádia, a tena ku i sokesa, ni ku lenga ‘kua jikabalu.’ Kiki ki bhinga nguzu iavulu phala o muthu ku kolokota, ku lenga ni jikabalu. Kienhiki, kima kiambote ku dibhana kiambote ni ibhidi ia lelu, mukonda, i tena ku tu kuatekesa ku kolokota mu ibhidi, ia-nda kuíza ku hádia.
20. Ihi i ua-nda bhanga tundé lelu, katé ku hádia?
20 Etu enioso tu tena ku kaiela o phangu ia Jelemiia, ni ku kumbidila kiambote o kikalakalu kietu kia kuboka! O ídifua kála, o henda, o ku suína, ni kisangusangu kia kuatekesa Jelemiia kuboka mu 67 a mivu, mu ukunji uê. O ithulu ia mumenduela, i tu lembalesa kuma Jihova ua-nda kolokota ‘ku langidila’ phala ku kumbidila o kizuelu kiê. Saí ima i tu bhangesa ku bhanga kiki. Jelemiia ua kolokotele o ku ‘dilanga,’ etu uê, tu tena ku dilanga.
Eie ua Lembalala?
• Kiebhi o henda, ia kuatekesa Jelemiia ku kolokota o ‘ku dilanga’ mu kikalakalu kiê?
• Mukonda diahi tua mesena o ku suína kua Nzambi?
• Ihi ia kuatekesa Jelemiia ku kolokota ni kisangusangu?
• Mukonda diahi eie ua tokala ku ‘dilanga?’
[Jifoto ku mbandu 31]
O kuila ua-nda kolokota o kuboka, sumbala ni kizukutisu?