Nga Tambula Mabesá Avulu Kwa Jihova Mu Kudilonga ni Jiphangu Jambote

A ngi vwalela mu ixi ya Canada, mu Mbanza ya Quebec, mwa zwela o dimi dya Françes. O dijina dya tat’etu, Louis; o mam’etu Zélia. Nga kudila ku mwiji wexile ni henda yavulu. O tat’etu kexile muthu wa kuzwela kyavulu, maji wa zolele o kutanga. Nga wabhelele kyavulu o kusoneka, kyenyiki nga mesenene kukituka jornalista.

Kyoso ki nga tenesa 12 dya mivu, o koleka ya tat’etu kumoxi ni makamba mê eza mu tu kunda kubhata dyetu. Ene exile Jimbangi ja Jihova. Eme ki ngejidile ima yavulu yalungu ni Jimbangi ja Jihova, ki nga mesenene ku dilunga nawu. Maji o kya ngi bhangesa kudiwana, o ukexilu wâ wa kutambwijila o ibhwidisu bhu kaxi ka Bibidya. Ni jitata jami adiwana, mu kyenyiki twa xikina kudilonga o Bibidya.

Sayi ithangana, ngexile muya mu xikola ya ngeleja ya Katolika. Sayi kizuwa ngexile mu zwela ni koleka yami yalungu ni ima i ngexile mu dilonga mu Bibidya. O mulongexi wetu, wexile mukunji, wevu o maka o twene mu zwela. Mu veji dya ku ngi londekesa bhu kaxi ka Bibidya kuma o ima i nga mu zwela makutu, mwene wa ngi tatela ngó kwila ngi muthu wabhukumuka! Kiki kya ngi luwalesa kyavulu, maji kya ngi kwatekesa kumona kwila, o ilongesu ya ngeleja ki ya difwile ni ilongesu ya Bibidya. Nga mono kwila ki nga tokalele dingi kuyaku. O jitata jami a ngehela kuya mu xikola yengi.

NGA DILONGO KUZOLA O UKUNJI

Nga suluka ni kudilonga o Bibidya, maji ki nga kudile kyavulu mu nzumbi mukonda ngexile ni wôma wa kuboka nzo ni inzo. O Ngeleja ya Katolika yexile mu fidisa o kikalakalu kyetu kya kuboka. Maurice Duplessis, wexile kupholo dya unguvulu mu mbanza ya Quebec, wexile ni ukamba ni ngeleja. Ni kikwatekesu kyê, mundu wavulu wa zukutisa ni kukusa o Jimbangi ja Jihova. Mu kithangana kiki o Jimbangi ja Jihova ja bhingile kuswina phala kuboka.

O phange John Rae mwene wa ngi kwatekesa kutolola o wôma. Mwene wa bhange o Xikola ya kavwa ya Ngiliyade. O phange John, wexile ni uhete wavulu, wa lendukile, wexile muthu wambote. Mwene wa ngi tendelesa mu kuzwela ni eme maji nga dilongo dingi mu ibhangelu ni phangu yê yambote. O phange John wa bhange nguzu phala kuzwela o dimi dya Françes. Mu veji javulu twa kalakala kumoxi mu ukunji, ngexile mu mu kwatekesa kudilonga o dimi. O kithangana ki nga bhiti ni phange John kya ki kwatekesa kusola kukala Mbangi ya Jihova. Nga di batizala mu kizuwa 26 ya Kasambwadi, wa 1951, mu kubhita dikwinyi dya mivu tunde ki nga zwelele mu veji yadyanga ni Jimbangi ja Jihova.

Mu ka kilunga k’etu mu Mbanza ya Quebec, avulu exile aboki a thembu yoso. O phangu yâ yambote ya ngi swinisa kukituka we muboki wa thembu yoso. Mu thembu yoyo, mu kuboka nzo ni inzo, twexile mu kukalakala ngó ni Bibidya. Ki twexile ni jifalamenda ja lelu. Kyenyiki, twa dilongo kukalakala kyambote ni Bibidya, twa soto kwijiya kyambote o jivelusu ja Bibidya jeji tu kwatekesa kuzokela o kidi. Maji né kiki, avulu kexile mu xikina kutanga o Bibidya. Ene exile kutanga ngó o Bibidya yo xikine kwala o Ngeleja ya Katolika.

Ku muvu wa 1952, nga kazala ni Simone Patry, twa tokalele kilunga kimoxi. twayi kutunga ku Montreal, mu muvu wadyanga wa ukaza wetu twa tambula dibesá, o kukala ni mona wa muhatu, Lise. Sumbala nga bhingile kweha o sidivisu ya thembu yoso ande dya kuzala ni Simone, kala mwiji, twa soto kusosolola o ima ku mwenyu wetu, phala tu tene kubhanga dingi mu sidivisu mu kilunga.

Mu ku bhita kya kwinyi dya mivu, nga mateka kuxinganeka dingi kukala muboki wa thembu yoso. Ku muvu wa 1962, kyoso ki nga bhange o Xikola ya tufunga ku Betele ya Canada, twexile mu xilu imoxi ni phange Camille Ouellette. O kuswina kwa phange Camille kwa ngi bhangesa kudiwana, benge-benge mukonda dya kukala ni mona. Mu thembu yoyo jimphange jofele jexile mu kalakala kala aboki a thembu yoso, se a mu sasa twana. Maji yiyi yene yexile o mbambe ya phange Camille. Mu kithangana ki twa bhiti kumoxi mwene wa ngi swinisa kuxinganeka mu maka enya. Mu ku bhita tu mbeji nga mono kwila ngi tena kusidivila dingi kala muboki wa thembu yoso. Sayi ya ambe kwila, ki kyexile kixinganeku kyambote, maji nga suluka mwene, nga kituka dingi muboki wa thembu yoso, mukonda nga dyelele kuma Jihova weji ngi kwatekesa mu ukunji wami.

TWA VUTUKA KU MBANZA YA QUEBEC KALA MUBOKI WA KATUNDA

Ku muvu 1964, Simone ni eme a tu bhana o ujitu wa kukalakala kala aboki a katunda mu mbanza ya Quebec, bhata dyetu dya uvwalukilu. Kwene ku twa sidivila mu mivu yavulu m’ukulu. Mu thembu yoyo o izukutisu ki ya vudile dingi, maji kwexile hanji athu a kexile ku tu zukutisa.

Sayi ngoloxi kya Sabhalu, a twambata mu kambanza ka Sainte-Marie, ya zukama ni Mbanza ya Quebec. O xiku dya ngoxi wa ngambata yu wa ngi te mu kaleya mukonda ngexile mu boka nzo ni inzo, sumbala ki ngexile ni ufôlo. Mu kubhita kithangana angi bhekela mufundixi wa diyala, a mwixana Baillargeon phala ku ngi tesa wôma. Mwene wa ngibhwidisa se nayi weji ngi zokela. Kyoso ki nga tumbula o dijina dya Glen How,a kuma mwene a mwijidile kyambote kala muzokedi wa Jimbangi ja Jihova, mwene ni njinda yoso wadikola wixi: “Nanyi, kana! Mwene kana!” Kuma Glen How a mwijidile kyambote, wexile muzokela ni uhete woso o Jimbange ja Jihova mu thembu yenyenyo. O inzo ya kufundisa ya ngi tangela kwila ki ngexile dingi ni kikuma.

O kifidisu kya kikalakalu kyetu mu Quebec kya bhonzesa kusanga ididi ya kulukala phala kubhanga o yônge yetu. O ka kilunga ka sange kididi kya kubhaka makalu kya kukikile kyá maji ki kyatemene. O jiphange exile ni kitemesu (aquecedor) kya maji, phala kukwatekesa mu mbambi ya kixibhu. Mu veji javulu, etu exile mu dyongeka ande dya ola ya kyônge phala kudiswinisa bhu kaxi ka misoso yâ.

Ki sangulukisa muxima kumona o kukula kwa sidivisu ya kuboka mu mivu yoso yiyi. Mu mivu ya 1960 kwexile ngó tu ilunga twofele mu Mbanza ya Quebec, mu mbandu ya Côte-Nord ni kikolo kya Gaspé. Lelu sayi kya ilunga yavulu ni Ididi ya Ubhezelu ya fwama kwene mu dyongeka o jiphange.

A TWIXANA PHALA KUKALAKALA ALA KAFUNGA KA ILUNGA

Simone n’eme a twixana phala kukalakala kala kafunga ka ilunga ku muvu wa 1970. Mu kusuluka, a tu bhana kikalakalu kya kukunda kafunga ka ilunga ku muvu wa 1973. Mu mivu yoyo, twa dilongo kyavulu ni uhete wa jiphange Laurier Saumur′b ni David Splane.c Kiyadi kyá a sidivila kala tufunga twa ilunga. Mu disukilu dya yônge yoso yonéne, eme ni David twexile mu dibhana jindunge, phala kubandekesa o uhete wetu wa kulonga. Sayi kizuwa, David wa ngambela, wixi: “Léonce, nga wabhela o diskulusu dyé dya sukina. Dya tundu kyambote. Maji o milongi yoso i wazwela, eme ngeji ku ibhanga mu madiskulusu atatu!” Eme nga tendela kuma nga tele milongi yavulu mu diskulu dyami. Nga mono kwila nga bhingile kubhebhulukisa o madiskulusu ami.

O kafunga ukunda o kafunga ka ilunga, wexile ni kikalakalu kya kuswinisa o tufunga twene mu kunda o ilunga. Maji ku Quebec aboki avulu angijidile kyambote. Ene mu veji javulu exile kudibakula phala kukalakala n’eme kyoso ki ngexile mu kunda o tufunga twa ilunga. Sumbala nga wabhelele kuboka n’ene, ki ngexile mubhita kithangana kya soko ni tufunga tu kunda o ilunga. Sayi kizuwa, kafunga ka ilunga wa ngi lembalesa ni henda yoso kwila: “Kima kyambote kukatula kithangana phala kukala ni jiphange. Maji kana kujimba kwila, eye weza bhabha mu semana yiyi phala ku ngi kunda éme. Eme we nga bhingi kiswinisu!” Eme nga dilongo kyavulu ni kitendelesu kiki kya henda.

Ku muvu wa 1976, nga dibhana ni kibhidi kyadikota. O muhatu wami Simone wa kwata uhaxi, yu wafu. Mwene wexile dikamba dya kazola, dya fwama, mukonda wexile muthu wa kulu mu nzumbi, wa zolele kyavulu Jihova. Kubhita ithangana yavulu mu ukunji, kwa ngi kwatekesa kuswina. Ngi sakidila Jihova mu ku ngi kwatekesa mu ithangana yabhonzo. Mu kubhita kithangana nga kazala ni Carolyn Elliott, muhatu wa swina, muboki wa katunda, u zwela o dimi dya Kingileji, weza muboka mu ididi mwexile ibhindamu yavulu mu Quebec. Carolyn muthu wambote ulondekesa henda kwa akwá, benge-benge akwa jisonyi ni yo adivwa ubheka. Mwene wa ngi kwatekesa kyavulu mu kikalakalu kya kukunda o ilunga.

MUVU WA KATUNDA

Mu mbeji ya Katatu wa 1978, angi bhana o kikalakalu kya mulongexile wa Xikola ya Aboki a Thembu Yoso ku Quebec. Nga kexile ni wôma mukonda nuka nga bhitile mu xikola yiyi, né kya ngo kwijiya o divulu dyê. Mu kiki ima yoso yexile ya ubhe phala eme. Ngi sakidila kyavulu, mukonda o xikola yadyanga i nga longo, mwexile aboki a thembu yoso exile kyá ni uhete wavulu. Sumbala éme ngexile o mulongexi, nga dilongo kyavulu ni maxibulu!

Mu kubhita kithangana, mu muvu wa 1978, twa sokejeka o Kyônge Kyadikota ni Jixi Jengi mu Olympic Stadium ya mbanza ya Montreal yexile ni dyambu: “Fé Vitoriosa.” Kiki kyexile o kyônge kya beta-kota mu Quebec, kya tenesa 80.000 a athu. A ngi bhana o ujitu wa kukalakala ni Departamentu dya minangu, dya kyônge kya dikota. Nga zwela ni jijornalista javulu, nga sangulukile we kyavulu mu kumona kwila exile mu soneka ima yambote yalungu n’etu. O minangu yalungu n’etu ya bhiti mu mitelembe ya kafwetele, ya inzumzumbya mu 20 a ola ndenge, minangu yavulu ya tundu mu hama jambandu mu jijornale. Wexile umbangi wadikota!

A TU TUMIKISA PHALA KUBOKA MU MBAMBE YENGI

Ima yalunguluka kyavulu ku mwenyu wami mu muvu wa 1996. Kyoso kya ngi batizala, nga sidivila mu mbonge ya Quebec, mwa zwela o dimi dya Frances. Maji mu muvu wa 1996 a ngi tumikisa mu mbanza ya Toronto, mwa zwela o dimi dya Kingeleji. Ngexile ni wôma wa kubhanga madiskulusu, mukonda ki ngejidile kuzwela kyambote o dimi dya Kingeleji. Nga bhingile kusamba kyavulu ni kudyelela kwa Jihova.

Kyoso ki twa mateka kusidivila mu mbambe yiyi, ngexile mu teketa ni wôma. Maji kindala ngi tena kuzwela ni kidi kyoso kwila, nga wabhela kyavulu o mivu iyadi i nga sidivila mu mbambe ya Toronto. Carolyn wa ngi kwatekesa ni mwanyu woso kuzwela kyambote o dimi dya Kingeleji, o jiphange ja ngi kwatekesa we kyavulu. Twa bhange makamba avulu mu kithangana kyofele.

Sumbala ngexile ni kikalakalu kya kusokejeka o yônge yamakota mu ji Sesa, mu veji javulu ngexile mu bhita ola imoxi ni kuboka nzo ni inzo mu mawusuku a Sesa. Amoxi akexile mu xinganeka: ‘Mukonda dyahi wene mu boka ande dya kyônge kya dikota, se wala kyá ni ikalakalu yavulu?’ Né kiki nga suluka, mukonda kuzwela ni athu mu ukunji, kwexile mu ngi swinisa kyavulu. Né mwene kindala ngi sanguluka kyavulu kyoso ki ngiya mu boka.

Mu muvu wa 1998, Carolyn n’eme a tu mukisa kala aboki a katunda mu mbanza ya Montreal. Mu mivu yavulu, eme ngexile mu sokejeka o madisukulusu a katunda, kusokejela o ikalakalu ya kuboka mu ikoka, kuzwela ni akwa minangu phala ku kwatekesa athu kutendela ni kutala kyambote o Jimbangi ja Jihova. Kindala eme ni Carolyn twene mu bokela o athu a tundu jixi jengi, eza ku Canada, ni yo amesena kyavulu kudilonga o Bibidya.

Kyoso ki ngi xinganeka mu 68 a mivu tundé kya ngi batizala kala Mbangi ya Jihova, ngi mona kwila, nga tambula mabesá avulu. Kuwabhela o ukunji ni kukwatekesa athu kwijiya o kidi, kwa ngi bhekela kisangusangu kyadikota. Kyoso mon’ami Lise ni holomi’yami kya sase o twana twâ, amateka kusidivila kala aboki a thembu yoso. Kyoso ki ngi mona o kuswina kwa mon’ami mu sidivisu ya kuboka, ngi sanguluka kyavulu. Ngi sakidila we kyavulu o phangu yambote ni ibazelu ya ngi bhana o jiphange, ya ngi kwatekesa kukala ni ukamba wambote ni Jihova, ni ku mu sidivila mu mawukexilu avulu. Nga mono kwila, tutena kubhanga kabasa kikalakalu kya tu bhana mu kilunga kya Jihova, se tu dyelela mu kutena kwa nzumbi ikôla ya Jihova. (Jisá. 51:11) Ngene mu sakidila Jihova izuwa yoso, mu ku ngi bhana o ujitu wa kuximana o dijina dyê!—Jisá. 54:6.