Jihova ‘Wayukisa Onjila Jami Joso’

O JITATA JAMI JANGIKWATEKESA KUSANGA ONJILA YAYUKA

Mumivu ya 1920 ande dya jitata jami kukazala, ene adilongo okidi kya Bibidya. Eme angivwala kudimatekenu dyamuvu 1939. Mu undenge wami ku ixi ya Inglaterra, eme ngexile muxinjikila o jitata jami muyonge, ngexile we mubhanga mbandu muxikola, Xikola ya Utuminu (Escola do Ministério Teocrático.) Mu izuwa yiyi, ngilembalala kyebhi kingexile mudivwa kyoso kingexile mubanda muditala. Ojiphange exile muta kibaka phala ngitene kutala kyambote ojiphange axikama andakwivwa odiskulusu dyami dyadyanga. Eme ngexile ngo ni mivu isamanu, ngexile muteketa ni wôma mukutala ojiphange axikama.

Yalungu ni ukunji, tatetu wasoneka izwelu yabhebhuluka mukamukanda, phala ngitene kuzwela mukutula onjimbu yambote. Oveji yadyanga ingayi muphupha kudibhitu ubhekawami, ngexile ngo ni dinake dyamivu. Ngasanguluka kyavulu kyoso omukwadibhata kyatange okalata kami, yuwaxikina mukithangana kyenyokyo odivulu “Seja Deus Verdadeiro”! Ngayi ni lusolo kutangela kwa tatetu, yoso yangibhiti mu ukunji. O ukunji ni yonge, yangibhekela kisangusangu kyavulu, yangikwatekesa kukala ni hanji yakusidivila Jihova muthembu yoso.

Ngamateka kuzola dingi okidi kya Bibidya, kyoso tatetu kyangisoneka phala kuya ni kutambula O Mulangidi mumbeji joso. Kyoso o Milangidi kyexile mubhixila bhukaxi ka Korreyo eme ngexile mubhanga yoso phala ku itanga sé kulaleka. Kyenyiki ngamateka kudyelela dingi kwa Jihova. Okiki kyangibhangesa kudibhakula kwa mwene.

Omwiji wetu a usolo phala kuya mukyonge Aumento da Teocracia, yabhiti mumbanza ya Nova York mumuvu wa 1950. Odyambu dya kizuwa kya Kinda kya 3, mumbeji ya Kakwinyi, dyexile “Kizuwa Kya Akunji a Jixi Jengi.” Mukizuwa kyenyokyo, phange Carey Barber, wasidivila Mukibuka Kya Utuminu, mwene wabhange o diskulusu dya batizu. Kyoso kyabhange okibhwidisu kwayó eji kwabatizala kudisukilu dya diskulusu dyê, eme ngemana, anga ngatambwijila “Kyene!” Eme ngexile ngo ni 11 kamivu, maji ngejidile kwila obatizu kikima kyakutonoka. Nekiki ngakexile ni wôma mukonda kingejidile luwa kuzowa. Sekulwami wangyendesa kate muditangi dyabatizu yu wangidyelelesa kwila, yoso yandaditunda kyambote. Mukidi angibatizala ni lusolo katé o inama yami ki yatula bhoxi dyaditangi. Angibhitisa bhumaku ajiphange, umoxi wangibatizala, mukwa wangizangula muditangi. Tunde okizuwa kyokyo kyakatunda, Jihova wenemuyukisa onjila jami joso.

NGASOLO KUDYELELA KWA JIHOVA

Kyoso kingazubha oxikola ya kaxi, ngamesenene kya kukala muboki wathembu yoso. Maji alongexi mami angiswinisa kubokona muxikola yakatunda, eme ngaxikina, eme ngamateka oxikola yakatunda. Maji kikwabhiti ithangana yavulu ngamono kwila, kingejitena kubhanga o ima iyadi mukithangana kimoxi, kifwa okubhanga oxikola yakatunda ni kukala muboki wa thembu yoso. Kyenyiki, ngasolo kuxisa oxikola. Ngasambe kwa Jihova yalungu ni maka yá, eme ngasoneka omukanda. Nikuxila kwoso ngasoneka kwila, kudisukilu dyamuvu wadyanga ngejixisa oxikola. Nikidyelelu kyoso kwa Jihova, ngamateka kukalakala kala muboki wathembu yoso sé kulaleka.

Ngamateka osidivisu yami yathembu yoso mumbeji ya Kavwa wamuvu 1957 mumbanza ya Wellingborough. Ngabhingi kujiphange ku Betele ya Londres, phala kusola phange wala ni uhete mukikalakalu kya muboki wathembu yoso phala ngitene kukalakalane kumoxi. Ene asolo phange Bert Vaisey, mwene wangilongo imayavulu, mwene wexile muboki waswina, wangikwatekesa kukala ni programa yambote yakuboka. Mukilunga kyetu, twexile ngo tudinake dya jiphange, phange jisamanu ja ahatu akuka, phange Vaisey ni eme. Kuphelephalala ni kubhanga mbandu muyonge yoso kwangibhana kithangana phala kudyelela dingi kwa Jihova ni kujimbulula okixikanu kyami.

Kyoso kingabhiti tu ithangana mukaleya, mukonda dyakudituna kuya mu usoladi, ngadijiya ni phange yamuhatu amwixana Barbara. Mwene wexile muboki wakatunda. Twakazala mumuvu wa 1959, twexile polondo phala kuya kabasa kididi. Kudimatekenu twasidivila mumbanza ya Lancashire, kuthunda dya Inglaterra. Mumbeji ya Katatu mumuvu wa 1961, angixana phala kuya kubhanga o Xikola ya Akunji a Utuminu kubetele ya Londres. Oxikola yiyi yejilaleka mbeji yamuvimba. Ngadiwana mukonda, kudisukilu dya xikola angibhana okikalakalu kyakukunda o ilunga. Asolo phange wala ni uhete mukikalakalu kyakukunda o ilunga, watokala mukilunga kya Birmingham, yu wangilongo musemana jiyadi kumoxi ni Barbara, okazola kami. Mukusuluka atutumikisa mukikalakalu kyetu mumbanza ya Lancashire ni Cheshire.

SE TUDYELELA KWA JIHOVA IMA YOSO YANDAKWENDA KYAMBOTE

Kyoso kitwexile munyoha mumbeji ya Kakwinyi wamuvu wa 1962, twatambula mukanda watundu mu Filiyale. Moxi amukanda atemu petisá phala yó amesena kubhagna o Xikola ya Ngiliyade! Twasambe kwa Jihova yalungu ni maka yá. Mukusuluka kiyadi kyetu twasoneka opetisá, etu twa ivutula kubetele sé kulaleka. Mukubhita mbeji jitanu, twexile muya ku Broklyn mumbanza ya Nova York, phala kubhanga oxikola ya 38 ya Ngiliyade. Oxikola yiyi yakexile mulaleka kwinyi dya jimbeji.

Muxikola ya Ngiliyadi twadilongo ima yavulu yalungu ni Maka a Nzambi, ni kilunga kye ni jiphange kumundu woso. Sumbala ngexile ngo ni 24 amivu, omuhatwami 23 amivu, twadilongo ima yavulu ni jikoleka jetu ja xikola. Eme ngexile ni ujitu wakubhanga kikalakalu izuwa yoso kumoxi ni phange Fred Rusk, mulongexi wetu. Odisá dyadikota dingadilongo ondunge yakubhana itendelesu mu ukexilu watokala, kifwa o itendelesu itubhana, yatokala itunda mu Bibidya. Bhukaxi kajiphange ala ni uhete exile mubhanga madiskusu muxikola yetu, mwala phange Nathan Knorr, Frederick Franz, ni Karl Klein. Twadilongo ima yavulu ni jiphange alenduka kala phange A. H. Macmillan. Odiskulusu dyabhange, dyatukwatekesa kutendela kyambote kyebhi Jihova kyendesa omundu wê mukithangana kyajipolova ya bhiti mumivu ya 1914 ndu 1919!

KIKALAKALU KYA UBHE

Kudisukilu dya xikola, phange Knorr watutangela kwila, eji tutumikisa ku Afrika ku ixi ya Burundi. Twayi ni lusolo mubibilyoteka ya Betele, phala kumona mu Anuário, se aboki akuxi exile mu ixi ya Burundi. Maji twadiwana mukonda kitwasangele kima kyalungu ni ixi ya Burundi! Kifwa twexile muya mukididi mwakambele aboki, kitwejidile we ima yavulu yalungu ni kididi kiki. Twexile ni hele yavulu, maji okusamba kwatutululukisa.

Mukikalakalu kyetu kya ubhe yoso yadifwile kyengi, okutema kwadikumbi, o idifwa ya athu ni madimi. Yoso kitwa ijidile, kindala twabhingile kudilonga odimi dya Frances. Kyatubhonzele we kusanga inzo phala etu. Mukubhita izuwa iyadi tunde kitwabhixila, koleka yetu ya Xikola ya Ngiliyade Harry Arnott watukundu kyoso kyexile muvutuka, mukikalakalu kyê mu ixi ya Zambia. Mwene watukwatekesa kusanga inzo, yene yadyanga kukala o inzo yetu, ni kula o inzo phala o akunji ajixi jengi mu ixi ya Burundi. Kikwabhiti ithangana yavulu, ojinguvulu amateka kutuzukutisa, ene kejidile kima kyalungu ni mundu wa Jihova. Ojinguvulu atutangela kwila phala kusuluka kukala mu ixi twabhingile kukala ni mukanda ubhana ufolo wakubhanga okikalakalu kyetu kuboka. Kiki kyatuluwalesa mukonda twabhingile kuxa o ixi ya Burundi phala kuya mu ixi ya Uganda.

Kudyelela kwa Jihova, kwasosolola owoma wetu wakubhixila mu ixi ya Uganda mukonda kitwexile ni vistu mba visa. Phange mukwa Kanadá, wexile musidivila mu ididi mwabhindamena aboki mu ixi ya Uganda, wajimbulula omaka metu kwaxiku dyangoji alanga o athu atunda ni abokona mu ixi. Mwene watutangela kwila, tutena kukala tumbeji, katé kyandatubhana omukanda utubhana o ufolo wakukala mu ixi. Kiki kyatuxikinisa kwila, Jihova wexile mutukwatekesa.

O ima ku ixi ya Uganda, kiyadifwile ni ku ixi ya Burundi. Ku ixi ya Uganda okikalakalu kya kuboka exile mu kibhanga kyá, sumbala kwexile ngo 28 dya Jimbangi ja Jihova mu ixi yoso. Mumbambe yiyi twasange athu avulu azwela odimi dya Kingileji. Twamono kwila phala kusuluka ni kukwatekesa o athu amesenene kudilonga okidi, twabhingile kudilonga omadime a uvalukilu a ixi. Kyenyiki twexile muboka mumbanza ya Kampala, mumbanza yiyi avulu azwela odimi dya Luganda, mukiki, twasolo kudilonga odimi didi. Phala kwijiya kuzwela odimi didi, kwabhiti mivu yavulu, maji kuzwela odimi dya Luganda, kwatukwatekesa kuditunda dingi kyambote mukikalakalu kyakuboka! Twamateka kutendela kyambote o ibhindamu munzumbi ya maxibulu metu a Bibidya. Ene we amateka kujikula we dingi kyambote omixima yâ, ni kututangela kyebhi kyexile mudivwa, mu ima yamudilonga.

TWENDELE NJILA JAVULU

Twasanguluka kyavulu kyoso kitwakwatekesa athu kwijiya okidi kya Bibidya, okusanguluka kwetu kwadibandekesa dingi kyoso kyatubhingi phala kusidivila mukikalakalu kyakukunda o ilunga mu ixi yoso. Obethele ya kenya ya tutendelesa kwenda “njila” phala kusanga kididi kyambote phala o aboki akatunda kukalakalamu. Muveji javulu, o athu atutambulula kyambote mumabhata mâ, sumbala nuka amwene Jimbangi ja Jihova. Ene atulambela kudya, atubhangesa kudivwa kala twexile kubhata.

Mukifika ngende njila ya izuwa iyadi, tundé Kampala, katé mumbanza ya Mombasa mu ixi ya Kenya. Mukusuluka ngakwata o ulungu wangambata katé kukikolo kya Seycheles, kyala ku Oceanu Indiku. Tundé mumuvu wa 1965 ndu 1972, eme ni muhatu wami Barbara twexile mukunda kyavulu okikolo kya Seycheles. Mukithangana kyokyo, kudimatekenu kwexile ngo aboki ayadi, maji mukubhita kithangana okibuka kiki, kyakituka kilunga. Ngende we “jinjila” jakamukwá, phala kukunda ojiphange kujixi ja Eritrea, Ethiopia, ni Sudão.

O ima mu Uganda yalunguluka, kyoso kibuka kyamasoladi, kyatambula o ixi ya amateka ku itumina. Yoyo, yexile mivu yawôma wavulu. Yangilondekesa kwila, unjimu kubelesela okitendelesu kya Jezú, kyoso kyambe: “Bhanenu-phe Sézalu, kya tokala Sézalu.” (Mál. 12:17) Kwabhixila kithangana jinguvulu atumina kwila, oso atundu ku ixi yengi atokalele kudisoneka mu inzo yaxiku dyangoji mu dyembu dyâ, etu twabelesela ni lusolo lwoso. Kikwabhiti izuwa yavulu, kyoso kitwexile mukwenda ni dikalu mukuya mumbanza ya Kampala, axiku dyangoji atwimanesa. Mixima yetu yexile mutitila kyavulu! Atutatela umbangi wamakutu kwila, twexile tu alondi, ya atwambata katé mu inzo yabetakota ya xiku dyangoji. Bhenyobho twajimbulula kwila, twexile tu akunji ajixi, tu akwa kutululuka. Twa atangela kwila, twadisonekene kya mu inzo yengi ya xiku dyangoji, maji ene katubhana matwi. Ni massoladi akwata o uta, atwambata katé mu inzo dyaxiku dyangoji mudyembu dyetu. Twadivu kyambote kyoso oxiku dyangoji kya atangela kwila, etu twadisonekene kyá!

Mu izuwa yoyo, twexile mudibhana ni ibhidi kyoso kitwexile musanga masoladi amulanga okikoka, kotelele se tusanga masoadi akodiwa kyavulu. Mu ithangana yoso yiyi, twexile musamba ni kwivwa okutululuka kwamuxima, kyoso kyexile kutwehela kubhita. Kima kyakuluwala mukonda kumuvu wa 1973 akunji oso ajixi jengi a atumina kuxisa o ixi ya Uganda.

Lwamukwa dingi atubhana kikalakalul kya ubhe, muveji yiyi atutumikisa kuthundila kumbi dya Afrika, ku ixi ya Costa do Marfim. Twabhingile kulungulula dingi ima yavulu ku mwenyu wetu. Twabhingile kwijidila idifwa yengi, kudilonga lwamukwa odimi dya Frances, ni kwijidila akunji ajixi kijidifu. Nekiki twamono lwamukwa dingi kyebhi Jihova kyendesa athu alenduka awabha omuxima kuxikina onjimbu yambote. Kiyadi kyetu twamono kyebhi okudyelela kwa Jihova kwayukisa ojinjila jetu joso.

Maji mukithangana ni mbandu muhatu wami Barbara amuzambula uhaxi wakanser. Sumbala twendele jixi javulu phala kumusaka, kumuvu wa 1983, twatonginina kwila, kitwejitena dingi kusuluka mukikalakalu kyetu ku Afrika. Kyatuluwalesa kyavulu!

IMA KUMWENYU YALUNGULUKA

O uhaxi wamuhatu wami Barbara, wayi ni kudibandekesa kyoso kitwexile musidivila kya ku Betele ya Londres, kudisukilu, wafu. Ojiphange ku mwiji wabetele atukwatekesa kyavulu. Sayi dikaza dyangikwatekesa kyavulu kuxikina o ukexilu wami wa ubhe, ni kusuluka ni kusidivila Jihova. Mukubhita kithangana ngejiya phange wexile mutunda kubhata dye phala kukalakala kubetele, mwene wasidivile kya kala muboki wakatunda. Ohenda ye kwa Jihova yexile mulondekesa kwila, wexile muthu wakulu munzumbi, dijina dyê Ann. Kiyadi kyetu twakazala kumuvu wa 1989, etu twasuluka mukusidivila ku Betele ya Londres.

Tunde mumuvu wa 1995 ndu 2018, eme ngexile ni ujitu wakusidivila kala mujitu watundu mumbonge yetu (Mu ukulu exile mwixana superintendente zonal), Ngakundu 60 ajixi. Mujixi joso jingakundu, ngamono kwila Jihova ulanga omundu wê, kabasa o ibhidi yamudibhana nayu ene.

Mumuvu wa 2017 twayi kukunda ojixi ja Afrika. Ngasanguluka mukulondekesa o ixi ya Burundi, ngasanguluka mukwambata Ann muveji yadyanga mu ixi ya Burundi. Kiyadi kyetu twadiwana mukumona kwila, okikalakalu kyakuboka kyamudibandekesa kyavulu mu ixi yiyi! Mukikoka mungexile muboka nzo ni inzo mumuvu wa 1964, kindala atungumu kya Betele yafwama, yamukwendesa okikalakalu kya 15.500 ja aboki.

Okusanguluka kwami kwadibandekesa dingi kyoso kitwatambula omukanda wa jixi jingejikunda mumuvu wa 2018. Mumukanda yu mwexile we o ixi ya Costa do Marfim. Kyoso kitwabhixila mumbanza yabetakota mu ixi yiyi, ombanza ya Abidjan, kyedile kala twavutuka kubhata. Kyoso kingakwata omukanda wamitelembe yajiphange amusidivila ku Betele, ngamono kwila, ophange watungile kumbandu ya dixilu mwatuzalela, dijina dyê Sossou. Eme ngalembalala kwila, twasidivila kumoxi mumbanza ya Abidjan. Maji ngadinganala mukonda, wexile omona.

Jihova wakumbidila yoso yakanena. Jihova wakumbidila okizwelu kyê, sumbala ni ibhidi yavulu ingadibhana nayu, ngatonginina kwila, kyoso kitudyelela kwa Jihova, mwene uyukisa mwene ojinjila jetu. Kindala twamesena kyavulu kusuluka ni kwendela munjila yiyi yayuka, yandatwambata kumwenyu wabetadingikota, omwenyu wakalelaku kumundu wa ubhe.—Jisa. 4:18.