O Kuila u Sota Kulondekesa o Kuiuka Kála ki bhanga Jihova?
“Nga-nda kufumanesa dijina dia Jihova . . . Nzambi muene o Kidi, o mua muene ki muene mangonha.”—MATENDELELU 32:3, 4.
MIMBU: 15, 2
1, 2. (a) Ihi ia bhiti ni Nabote, ni tuana tuê? (b) Idifua iebhi i tua-nda dilonga mu milongi íii?
MAIALA aiiadi aiibha a tatela diiala kuila, ua te kituxi kia dikota. Mu kidi, o ima ia zuela o maiala iá, iexile makutu. Maji ene a fundisa o diiala didi, anga a mu balakala o kufua. Xinganeka kiebhi kia divu o athu a zolele o kuiuka, kioso kia mono o athu kububa ni matadi o diiala didi ni tuana tuê, sumbala kexile ni kikuma! O musoso iú, ua kidi. Kiki kia bhitile ni selevende ia fiiele ia Jihova, ua tungile mu izuua ia Sobha Akabe mu Izalaiele. Dijina diê Nabote.—1 Jisobha 21:11-13; 2 Jisobha 9:26.
2 Mu milongi íii, tua-nda dilonga o ima ia bhiti ni Nabote. Tua-nda mona ue o kiluezu kia tele kafunga ka fiiele ku hama ia dianga. O phangu jiiadi jiji, ja-nda londekesa kiebhi o idifua kala o kulenduka ni ukexilu ua kuloloka, i tu kuatekesa kukaiela o kuiuka kua Jihova.
A MU JIBHA SÉ KIKUMA
3, 4. Nanhi uexile Nabote? Mukonda diahi muene ka xikina kusumbisa o díbhia diê kua Akabe?
3 O athu mu Izalaiele akexile mu kaiela o ima iaiibha ia kexile mu bhanga Sobha Akabe, ni muhatu’ê Nvuale Jezabele. Ene akexile mu bheza Bahale, o nzambi ia makutu, ni kubhukumukina Jihova ni itumu iê. Maji Nabote uexile diiala dia fiiele. Muene ka xikina kuxibhaka Jihova. Nabote ua zolele dingi Jihova, o muenhu uê ndenge.
4 Tanga 1 Jisobha 21:1-3. Akabe ua zuela ni Nabote phala ku mu sumbisa o díbhia diê dia muvidi, mba kutambula díbhia diéngi bhu kididi kia díbhia diê. Maji Nabote ua ditunu. Mukonda diahi? Muene ua mu jimbuluila ni kuxila kuoso, uixi: “Jihova a ngi lange; ka ng’ehele, kuila eme ngi ku bhana o undundu ua ngi xila o jitata jami.” Nabote ua ditunu kusumbisa o díbhia diê kua sobha Akabe, mukonda o kitumu kia Jihova kia fidisile o akua Izalaiele kusumbisa o undundu ua miji iâ. (Ijila 25:23; Dialuilu 36:7) Tu tena kumona kuila, Nabote ua kexile mu belesela Jihova.
5. Ihi ia bhange Jezabele, phala kutambula o díbhia dia Nabote?
5 Kioso Nabote kia ditunu kusumbisa o díbhia diê, Sobha Akabe ni muhatu’ê a bhange ima iaiibha. Phala kutambula o díbhia, Nvuale Jezabele ua tumina maiala aiiadi kutatela Nabote, kuila ua te kituxi kia dikota. Mukonda dia kiki, Nabote ni tuana tuê, a a jibha. Ihi ia bhange Jihova, kioso kia mono o ima íii?
O KUIUKA KUA NZAMBI
6, 7. Kiebhi Jihova kia londekesa kuila, muene ua zembe o kuiibha? Mukonda diahi o kuiuka kua Jihova kua bhangesa o muiji ua Nabote ni makamba mê ku divua kiambote?
6 Jihova ua tumikisa Elija mu kithangana kieniókio, phala kuzuela ni Akabe. Elija ua tangela Akabe kuila, muene uexile kijibhangânga. Ua mu tangela ue kuila, muene muii. Ihi dingi ia zuela Jihova? Ua zuela kuila, ki kale Akabe, muhatu’ê, ni tuana tuê, ene oso eji fua kala kia fuile Nabote ni tuana tuê.—1 Jisobha 21:17-25.
7 O muiji ua Nabote ni makamba mê, a luualele kiavulu mukonda dia ima iaiibha ia bhangele Akabe. Maji Jihova ua mono o kima kia bhangele, iú ua batula o maka ni lusolo. O kima kia bhange Jihova, kia a bhangesa ku divua kiambote. Maji o ima ieji bhita ku pholo ieji londekesa se ene a lendukile. Ieji londekesa ue, se ene a dielele kua Jihova, mba kana.
Elija ua tangela Akabe kuila, mukonda dia ku di tululula, Jihova keji bheka o divuua mu izuua iê
8. Ihi ia bhange Akabe, kioso kiévu o njimbu ia Jihova? Mukonda dia kiki, ihi ia bhange Jihova?
8 Kioso Akabe kiévu o njimbu ia Jihova, muene ua “tandujula o izuatu iê, anga u zuata dikuba ku mukutu uê, anga u jila; anga u zeka jinga ni dikuba, ni kuenda ni kutululuka kuoso, ni ku dijingununa.” Akabe ua di tulula. Kuma ua diela, ihi ia mu bhange? Jihova uambe kua Elija: “Mukonda-phe ua ditulula bhu pholo iami, uíndua iú u nga tange ku mu bhanga ki nga-nda ku u bheka mu izuua iê, kana; nga kà u bheka-phe mu izuua ia mon’ê ku thandu dia dibhata diê.” (1 Jisobha 21:27-29; 2 Jisobha 10:10, 11, 17) Kuma Jihova “mukua kutungula o mixima ia athu,” ua tonginina o muxima ua Akabe, iú ua mu londekesa o henda.—Jisabhu 17:3.
O KULENDUKA KU TU LANGA
9. Mukonda diahi, nange o kulenduka kua lange o muiji ni makamba a Nabote?
9 Kioso o muiji ni makamba a Nabote evu kuila, Jihova keji bheka o divuua ku muiji ua Akabe, ande dia muene kufua, nange kia a bhonzele kudielela kua Nzambi. Maji nange o kulenduka kua a kuatekesa kulanga o kixikanu kiâ. Mukonda diahi? Se ene a lendukile, eji kolokota mu kubheza Jihova, mukonda eji lembalala kuila, Nzambi muthu ua iuka. Muene ka tena kubhanga kima kiaiibha. (Tanga Matendelelu 32:3, 4.) Ku hádia, Nabote ni muiji uê a-nda tambula o dibesá dia kukala dingi ni jindandu jâ ja kazola ku difukunukinu. Kuma Nzambi ua-nda fukununa Nabote ni tuana tuê, ene a-nda mona kuila, muene ua batula o maka ni kuiuka. (Jobe 14:14, 15; Nzuá 5:28, 29) O muthu ua lenduka, uejiia kuila, “Nzambi hádia o ikalakalu ioso ua kà i bheka bhu kibhuna kia kufundisa, katé ni ióio iòsueke, kixi ia uabha mba ia iibha.” (Ndongixi 12:14) Jihova u mona o ima io sueke. Mu kiki, o kulenduka ku tu kuatekesa kusuluka mu kudielela Jihova.
O kulenduka ku tu kuatekesa kusuluka mu kudielela Jihova
10, 11. (a) Maka ahi a tena kulola o kixikanu kietu? (b) Kiebhi o kulenduka ku tena ku tu langa?
10 Ihi i ua-nda bhanga, se ku tendela kiambote o maka a batula o tufunga, mba u divua kuma, ene ka a batula kiambote? Mu kifika, ihi i ua-nda bhanga se a ku katula ujitu mu sidivisu ia Jihova, mba kamba dié dia kazola u bhita ni maka enhá? Abha se kaza dié, mon’é mba kamba dié, a mu kaia mu kilunga, anga u divua kuila o tufunga a lueza? Ihi i ua-nda bhanga se u mona kuila, o tufunga a lueza mu kulondekesa henda ku muthu ua te kituxi? O ima íii i tena kulondekesa se tu dielela kua Jihova, ni mu ukexilu uene mu sokejeka o ima mu kilunga. Se u dibhana ni maka enhá, kiebhi o kulenduka, ku tena ku ku kuatekesa? Tua-nda di longa maukexilu aiiadi.
Ihi i ua-nda bhanga se o tufunga a bhana ngolokela, anga u mona kuila ene ka batula kiambote o maka? (Tala o kaxi 10, 11)
11 Kia dianga, se tu lenduka, tua-nda lembalala kuila, ki tuejiia o ima ioso. Né muene se tu banza kuila tuejiia o ima ioso ia lungu ni maka, Jihova muéne ngó uejiia o ima iala ku mixima ia athu. (1 Samuuele 16:7) Se tu lembalala o ima íii, tua-nda xikina ni kulenduka kuoso kuila, ki tuejiia kiambote o maka oso, ni kuila, tua bhingi kulungulula o ibanzelu ietu. Kia kaiiadi, se a tu bhange kima kiaiibha mu kilunga, o kulenduka kua-nda tu kuatekesa kubelesela, ni kukingila katé Jihova kia-nda batula o maka. O Bibidia i zuela: “Ió oso a xila Nzambi ene a zediua.” O Bibidia i zuela ue: “Maji o mukua phulu u lémbua ku kala kiambote, o muene ue o izuua iê ki ia-nda ku vula.” (Ndongixi 8:12, 13) Se tu londekesa o kulenduka, etu enioso tua-nda sanguluka.—Tanga 1 Phetele 5:5.
MBOMBO KUMBODI MU KILUNGA
12. Musoso uahi u tua-nda dilonga? Mukonda diahi tua-nda dilonga o musoso iú?
12 O Jikidistá ja dianga mu Andiioka ia Sídia, a dibhanene ni maka a londekesele se ene exile ni ukexilu ua kulenduka ni ua kuloloka. Tua-nda dilonga o musoso iú, ni tu tonginine se tuala ni ukexilu ua kuloloka mba kana. O musoso iú, u tena ku tu kuatekesa kutendela se kiebhi Jihova kia tena kukalakala ni athu akua ituxi, sé kulungulula o ijila iê.
13, 14. Ikalakalu iahi ia tambuile Phetele? Kiebhi kia londekesa kuila, muene uexile diiala dia suina?
13 Poxolo Phetele uexile kafunga. O Jikidistá ku hama ia dianga a muijiidile kiambote. Muene uexile kamba dia kazola dia Jezú. Jezú ua mu bhanene ikalakalu iavulu. (Matesu 16:19) Mu kifika, ku muvu ua 36, Phetele a mu tumina kubokela Koloneliu ni dibhata diê dioso. Mukonda diahi, o kikalakalu kiki, kiexile ujitu ua dikota? Mukonda Koloneliu kexile Judé, ka mu sáiele, muene ua tokalele mu ixi iengi. Kioso Koloneliu ni muiji uê a tambula o nzumbi ikola, Phetele ua mono kuila, ene akexile polondo phala kua batizala, na kituke ue Jikidistá. Muene uambe: “Manhi bhuala muthu u tena kukidika menha ma kubatizala iá a tambula ue o Nzumbi Ikôla mukuâ ni etu-ene?”—Ikalakalu 10:47.
14 Ku muvu ua 49, o jipoxolo ni tufunga mu Jeluzaleme a diongeka phala kumona se o Jikidistá a tokalele mu jixi jéngi a bhingile kua saia. Mu kiônge kiki, Phetele ni kusuina kuoso ua lembalesa o jiphange kuila, muene ua monene o athu a tokalele mu jixi jéngi kutambula o nzumbi ikola. O kima kia zuela Phetele, kiene kia kuatekesa o kibuka kia utuminu kubatula o maka. (Ikalakalu 15:6-11, 13, 14, 28, 29) Ki kale o Jijudé mba o Jikidistá ja tokalele mu jixi jéngi, nange ene oso a sangulukile mukonda dia kusuina kua londekesa Phetele, kioso kia zuela o ima ia monene. Nange ki ku bhonzele phala o Jikidistá ku hama ia dianga kudielela o kafunga kaka ka fiiele, mukonda muene uexile mu mona o ima mu ukexilu uambote!—Jihebeleu 13:7.
15. Ihi ia bhange Phetele kioso kiexile mu Andiioka ia Sídia? (Tala o foto ia dianga.)
15 Kioso kia bhiti o kiônge mu Jeluzaleme, Phetele uai mu kunda o mbanza ia Andiioka ia Sídia. Kioso kiexile mu mbanza ienióio, muene ua bhiti kithangana ni jiphange ja jixi jengi. Mu kidi, a sangulukile kiavulu mu kuívua o misoso ni ima ia mukuá ia a longo Phetele. Maji, kioso kia mono kuila, Phetele ka mesenene dingi kudia nau, nange ene a sasumuka, a divu kiaiibha. Phetele ua suinisa o Jikidistá exile ue Jijudé kala Barnabé, kubhanga ue kala muene. Mukonda diahi Phetele ua bhange o kima kiki kieji uanuna o kilunga, se muene uexile kafunga? Kiebhi o phangu ia Phetele i tena ku tu kuatekesa, se kafunga mu kilunga u zuela mba u bhanga ima i tu luualesa?
Ihi ieji bhanga o Jikidistá ja jixi jengi mukonda dia kima kia bhangele Phetele?
16. Kiebhi Phaulu kia bazela Phetele? Ibhuidisu iebhi i moneka?
16 Tanga Ngalásia 2:11-14. Phetele ua kexile ni uôma ua athu. (Jisabhu 29:25) Phetele uejiidile kiebhi Jihova kiexile mu mona o athu a tokalele mu jixi jéngi. Maji né kiki, muene ua kexile ni uôma ua ima ieji banza o Jijudé a a sáiele, akexile mu tunda mu Jeluzaleme, kioso kieji mu mona ku di lunga ni Jikidistá jenhojo. Poxolo Phaulu ua tangela Phetele kuila, muene mbombo ku mbodi. Mukonda diahi? Mukonda ku muvu ua 49, Phaulu uévu Phetele kuzokela o Jikidistá jiji, mu kiônge kia bhitile mu Jeluzaleme. (Ikalakalu 15:12; Ngalásia 2:13) Ihi ieji bhanga o Jikidistá ja jixi jengi mukonda dia kima kia bhangele Phetele? O kuila eji bhuila mukonda dia maka enhá? O kuila Phetele keji kala dingi ni maujitu mu kilunga mukonda dia kima kia bhangele?
KALA NI UKEXILU UA KULOLOKA
17. Mbote iahi ia katula Phetele mukonda dia ukexilu ua Jihova ua kuloloka?
17 Phetele ua lendukile, mukonda dia kiki, muene ua xikina o kibazu kia Phaulu. O Bibidia ki i zuela se Phetele a mu katula o maujitu oso mba kana. Maji, mu kubhita thembu Phetele ua soneka mikanda iiadi ia Bibidia. Mu mukanda uê ua kaiiadi muene uambe kuila, Phaulu “phange ietu tua mu zola.” (2 Phetele 3:15) Nange o kima kia bhangele Phetele, kia luualesa kiavulu o Jikidistá ja tokalele mu jixi jéngi. Maji Jezú, o mutuameni ua kilunga, ua suluka ni ku mu bhana ikalakalu. (Efezo 1:22) O jiphange mu kilunga exile ni ujitu ua kukaiela o phangu ia Jezú ni Tat’ê mu kuloloka Phetele. Kima kiambote kuijiia kuila sé-ku muthu ua bhuila mukonda dia kima kia bhangele Phetele.
18. Mu ithangana iebhi i tua bhingi kukaiela o kuiuka kua Jihova?
18 Ki ku kexile tufunga tua iuka mu kilunga kia Jikidistá ku hama dianga. Lelu ue ki kuene tufunga tua iuka mu kilunga kia Jikidistá. O Bibidia i zuela: “Etu-ene oso, tuene mu [tondala] mu ima iavulu.” (Tiiaku 3:2) Tuejiia kuila o kiki kidi. Maji ihi i tua-nda bhanga se phange mu kilunga u tu bhanga kima kiaiibha? O kuila tua-nda kaiela o kuiuka kua Jihova? Mu kifika, ihi i ua-nda bhanga se kafunga u zuela ima ilondekesa katombo? Se kafunga u zuela kima ki ku luualesa, o kuila ua-nda bhuila? Mu veji dia kubanza kuila o phange iú ka fuama kukala kafunga, o kuila ua-nda kingila Jezú, o mutuameni ua kilunga, kubatula o maka? Mu veji dia kuxinganeka ngó mu kima kia ku bhange, o kuila ua-nda lembalala kuila, phange iú uene mu sidivila kiá ku mivu iavulu? Se phange ua ku bhange kima kiaiibha, u suluka ni kusidivila kala kafunga, mba u tambula dingi maujitu a mukuá mu kilunga, o kuila ua-nda sanguluka ue? Se u sota kuloloka, ua-nda londekesa kuila, ua mu kaiela o kuiuka kua Jihova.—Tanga Matesu 6:14, 15.
19. Ihi i tua tokala kubhanga?
19 Kuma tua zolo o kuiuka, tua mu kingila ni hânji ioso o kizuua kia Jihova kia kuzubha o kuiibha kuoso kuene mu tu bhekela Satanaji, ni mundu uê uaiibha. (Izaia 65:17) Kuma o kizuua ki ki bhixila luua, se a tu bhanga kima kiaiibha mu kilunga, tua tokala kulembalala kuila, nange ki tuejiia o ima ioso. Mu kiki, tua tokala kuloloka o jiphange ji tu bhanga o ima iaiibha. Se tu bhanga kiki, tua-nda kaiela o kuiuka kua Jihova.