Milongi phala Ukexilu ua Ukidistá ni Ukunji Uetu Milongi Phala o Iônge
5-11 IA KAUANA
O VALOLO IA MAK’Â NZAMBI | MATESU 12-13
“Kifika Kia Jimbutu Jambote ni Jimbundu ja Iangu”
(Matesu 13:24-26) Jezú anga u a tela kifika kiamukuá, uixi: Utuminu ua Diulu ua dufangana ni muthu u kuua jimbutu jambote mu díbhia diê. 25 Kioso-phe kiai athu ku kilu, nguma iê uiza, mu jimbutu jambote anga u kuua-mu jimbundu ja iangu, iu uaiê. 26 O kia sabhuka jimbutu, hé ji mateka kuima, ku moneka dingi ni jimbundu ja iangu.
Mulangidi 15/07/13 mban. 9-10 kaxi 2-3
“Talenu, Eme-muène Ngà Kala Ni Enu Izuua Ioso”
2 O izulukutu i bhita mu kifika kia díbhia, ilondekesa kiebhi ni thembu kuxi Jezú kieji ongeka o kibuka bhu kaxi ka mundu, phala kukala o kibuka kia jimbutu jambote—o Jikidistá a a undu eji tumina nê kumoxi ku Utuminu uê. A mateka kukuna ku muvu ua 33 mu Pendekoxi ua K.K. O kubhongolola kua-nda bhua kioso kia-nda ta o kidimbu kia sukina ku Jikidistá a a undu, a-nda kala hanji ku muenhu ku dizubhilu dia mundu, mu kusuka-ku, a-nda ku ambata ku diulu. (Mat. 24:31; Dij. 7:1-4) Kála o muthu uala ku thandu dia mulundu u tena kumona ioso iala bhu kaxi kê, o kifika kiki ué ki tu kuatekesa kuijiia o izulukutu ieji bhita mu 2.000 ja mivu. Mu ibanzelu ietu, izulukutu iebhi ia lungu ni Utuminu i tuene mu mona? O kifika ki tanga kithangana kia kukuna, kia kukula, ni kubhongolola. O milongi íii ia-nda zuela bhenge-bhenge ia lungu ni kubhongolola.
JEZÚ UA MU KU A LANGA
3 Ku dimatekenu dia hama ia kaiadi K.K., ‘o jimbundu ja iangu ja moneka’ kioso o Jikidistá ja makutu ja moneka mu díbhia dia mundu. (Mat. 13:26) Ku hama ia kauana o Jikidistá a a sokesa ni jimbundu ja iangu a bhitakana o Jikidistá a a undu. Lembalala kuila mu kifika, o abhika a bhingi kua ngana iâ phala kuvuza o jimbundu ja iangu. (Mat. 13:28) O ngana ua tambuijila kiebhi?
(Matesu 13:27-29) Jiselevende ja mukua dibhata anga jiza, ji mu ibhula, exi: Ngana, eie mu dibhia dié kua kuuile-mu jimbutu ja mbote? Muala-phe kiebhi ni jimbundu ja iangu? 28 Muene u ambela, uixi: Sai-ku nguma ia ngi bhange kienhiki. Kuala jiselevende: O kiki, ua mesena ni tuie ku ji nona-mu? 29 Muène-phe, uixi: Kana! Sumba ki muia kunona-mu jimbundu ja iangu, mu ji vuzila kumoxi ni jimbutu ja mbote.
Mulangidi 15/07/13 mban. 10 kaxi 4
“Talenu, Eme-muène Ngà Kala Ni Enu Izuua Ioso”
4 Mu kuzuela ia lungu ni jimbutu jambote ni jimbundu ja iangu, Jezú uambe: ‘Ehelenu-ju, jene joso ji kudile bhuamoxi katé kia-nda kuila o idima iabhi.’ O kitumu kiki kilondekesa kuila tundé ku hama ia dianga katé lelu, mu ixi kuene Jikidistá a a undu a a sokesa ni jimbutu jambote. Tu banza kiki, mukonda dia izuelu ia Jezú ku maxibulu mê: “Eme-muène ngà kala ni enu izuua ioso, katé ku dizubhilu dia mundu.” (Mat. 28:20) O Jikidistá a a undu eji ku a langa izuua ioso katé ku dizubhilu dia mundu. Maji, kuma ene ka kulu kiavulu kála o jimbundu ja iangu, ki tuijiia kiambote se nanhi ua tokalele mu jimbutu jambote mu kithangana kia kukula. Maji, mivu ande dia kumateka o ku bhongolola o kibuka kia jimbutu jambote ja betele-kota mu kumoneka. Kiebhi kia bhiti o kizulukutu kiki?
(Matesu 13:30) Ehelenu-ju, jene joso ji kudile bhuamoxi katé kia kà bhia o idima. O bhu thembu ia kubhongolola kiene ki ngà k’ambela abhongolodi, kuila: Diangenu kubhongolola o jimbundu ja iangu, mu ji kute ita, phala ku ji oha. Maji o jimbutu jambote-phe mu ji bhongoluela mu kitula kiami.
Mulangidi 15/07/13 mban. 12 kaxi 10-12
“Talenu, Eme-muène Ngà Kala Ni Enu Izuua Ioso”
10 Kia dianga, o kubhongolola o jimbundu ja iangu. Jezú uambe: ‘O bhu thembu ia ku bhongolola kiene ki nga k’ambela a bhongolodi kuila, diangenu kubhongolola o jimbundu ja iangu, mu ji kute ita.’ Kioso kia bhiti o muvu ua 1914, o ji-anju ja mateka ‘kubhongolola’ o Jikidistá ja difuile ni jimbundu ja iangu, mu ku a katula bhu kaxi ka Jikidistá a a undu, ió ‘a tokala ku utuminu.’—Mat. 13:30, 38, 41.
11 Kioso kiai ni kubhongolola a beta-kota kutungulula o ibuka iiadi. (Dij. 18:1, 4) Ku muvu ua 1919, athu oso a mono kuila o Babilonha ia Dikota ia luezele. Ihi ia bhangesa kuila o Jikidistá ja makutu a di tungula bhu kaxi ka Jikidistá ja kidi? O sidivisu ia kuboka. O jiphange ja kexile ku pholo dia Adilongi a Bibidia, a monene kuila a tokalele kuia mu tula o njimbu iambote ia Utuminu ku athu. Mu kifika, ku muvu ua 1919 a bhange kamukanda kambele, To Whom the Work Is Entrusted, (A Nanhi a a Dielela o Kikalakalu) ka kexile mu suínisa o Jikidistá joso a a undu, kuia mu boka inzo ni inzo. O kamukanda kambele kiki: “O kikalakalu kiki kia nzungule, maji kia tokala kua Ngana, mu nguzu iê tua-nda tena ku ki bhanga. Eie uala ni ujitu ua kukuatekesa mu kikalakalu kiki.” Kiebhi kia tambuijila o jiphange? Tundé o kithangana kieniókio, O Sociedade Torre de Vigia, iambele kuila, ku muvu ua 1922, o Adilongi a Bibidia a bandekesa o sidivisu iâ ia kuboka. Tundé o kithangana kieniókio o sidivisu ia kuboka inzo ni inzo, ia di bhange o kijimbuete kia Jikidistá ja fiiele—kiene kimoxi ué mu izuua ietu.
12 Kaiadi, kubhongolola o jimbutu jambote. Jezú ua tumina o ji-anju jê: “O jimbutu jambote-phe mu ji bhongoluela mu kitula kiami.” (Mat. 13:30) Tundé ku muvu ua 1919, o Jikidistá a a undu ene mu ku a bhongoluela mu kilunga kia ubhe kia Jikidistá. Phala o Jikidistá a a undu a-nda kala hanji ku muenhu mu izuua isukidila-ku, o kubhongolola kua suku-ku mu kitula, kua-nda bhita kioso kia-nda tambula o kifutu kiâ ku diulu.—Dan. 7:18, 22, 27.
Tokuesa o Milongi ia Nzambi
(Matesu 12:20) Dithethele dióxine muène ka di tolola, muanga u xongota ká u jima, katé kià tubhula kufundisa kua kidi, n’a lende kíkoue.
nwtsty milongi phala kutokuesa Mat 12:20
muanga u xongota: O kandeia ka dibhata kexile kima kia difu ni kambia ka mavu, kezalele ni maji. Muanga mba kaditele ka linhu akexile mu ka ta mu maji enhó, phala ku vudisa o mulengu. O kizuelu “muanga u xongota” mu Ngeleku, ki lombolola muanga ua mu tunda dixi, mukonda moxi muala hanji túbhia, maji o mulengu ki ua mu muika dingi kiambote mba ua mu jima. O divulu dia Izaia 42:3, dia kanena o henda ieji londekesa Jezú; muene keji jima o kidielelu kiofelefele kiala mu mixima ia athu a lenduka ni ió a toloka o mixima.
(Matesu 13:25) Kioso-phe kiai athu ku kilu, nguma iê uiza, mu jimbutu jambote anga u kuua-mu jimbundu ja iangu, iu uaiê.
Mulangidi 10/16 mban. 32
Eie ua Kijidile?
O kuila m’ukulu kuexile muene athu akexile mu kuna jimbundu ja iangu mu mábhia a akuá?
MU DIVULU dia Matesu 13:24-26, Jezú uambe: “Utuminu ua Diulu ua difangana ni muthu u kuua jimbutu jambote mu díbhia diê. Kioso-phe kiai athu ku kilu, nguma iê uiza, mu jimbutu jambote anga u kuua-mu jimbundu ja iangu, iu uaiê. O kia sabhuka jimbutu, hé ji mateka kuima, ku moneka dingi ni jimbudu ja iangu.” Saí asoneki, ka xikina kuila, o kifika kia tele Jezú, kia kidi muene. Maji saí madukumendu a Loma o soneke m’ukulu, alondekesa kuila, o ima íii ia kexile mu bhita mu kidi.
“Saí divulu dia zuela kuila, o kitumu kia Loma kia zuelele kuila, o kukuna o jimbundu ja iangu mu díbhia dia muthu, phala ku mu vutula phonzo, kiexile kituxi. Se a bhangele o kitumu kiki, kilombolola kuila, akexile mu bhanga muene o ima ienióio. Alastair Kerr, mukuá kutokuesa o itumu iokulu, uambe kuila, ku muvu ua 533, mu kithangana kia Kristu, Justiniano, o Nguvulu ia Loma, ua soneka divulu ni mikanda ia lungu ni kitumu kia Loma. (100-250 K.K.) O divulu dia soneka muene, a dixana, Digesto, di zuela kuila, Ulpian ua tumbula maka a batuile Ngana Celsius. Sai muthu ua kunine jimbundu ja iangu mu díbhia dia ngene, anga u buika o idima ioso. O ima íii ia bhiti ku hama ia kaiadi. O divulu di zuela ué kuila, o muthu ua buika o idima ia ngene ua tokalele kubhana kitadi, phala kufuta o idima ia buika.
O ima íii, ilondekesa kuila, m’ukulu, saí athu akexile mu kuna jimbundu ja iangu mu mábhia a ngene kala kia zuela Jezú.
Kitangelu Kia Bibidia
(Matesu 12:1-21) Bhu thembu’obho, kizuua kia sábhalu, Jezú u kala mù bhita mu mábhia a masa. Jixibulu jê, kuma nzala ia a kuata, a kuata kubukula masa ni ku a dia. 2 Jifalizeu-phe kia ki mono, a mu ambela, exi: Talesa, jixibulu jé jí bhanga kimbamba kikôla mu Kitumu ku ki bhanga mu sábhalu! 3 Kuala muène: Enu kiluua mu tanga kia bhangele Davidi, muène ni akuá a kexile-nê, kia a kuatele nzala? 4 U bokona ni akuá m’onzo ia Nzambi, anga u dia jimbolo ja sata, jene ki ji mu tokala ku ji dia, mba akuá, mbata ja ngene ja jinganga? 5 Inga mu Kitumu kia Moze kiluua mu tanga-mu kuila jinganga mu tembulu ji fula o kunhoha mu kizuua kia sábhalu, maji ki jikala ni kituxi? 6 Ngi mi ambela-phe, kuila bhenhabha sai-bhu ua tundu o Tembulu. 7 Enu se mua k’ijidile kioso ki kia jimbulula mu Mikanda Ikôla, kuila: Nginda o ku kuatela mukuenu henda, ki ngindi sata, hinu ki mua tena kulongolola athu a kambe kikuma. 8 Mbata Mon’a Muthu ngana ue ia kizuua kia sábhalu. 9 Bhenhobho anga u tunda-bhu, uiza mu dilombe diâ. Talesa, muenhomo mu kala diiala dia kukuta o lúkuaku. 10 Anga a mu ibhula, exi: o kusaka muthu mu kizuua kia sàbhalu ki kôla mu kitumu kietu, inga kana? Ienhi’ii ndunge iâ ia ku mu tatela. 11 Kuala muène: Muthu uebhi mu dienu, u kala ni mbudi, anga i di bhala mu dikungu kia sábhalu, muène n’a kambe ku i zaúla? 12 Ni muthu-phe ni mbudi, kífua muthu kala ko’tèlele? Uila kiki o ku bhanga mbote mu kizuua kia sabhalu, k’ele kuma ua tondala Kitumu, kana? 13 Anga u ambela, o diiala uixi: sunununa o lúkuaku lué. Muène anga u lu sunununa, hé lu di sanza kala o lúkuaku luê luamukuâ. 14 Jifalizeu anga ji katuka, aia ku mu tela kionge kia kioso kianda ku mu jibha. 15 Jezu-phe kuma ua k’jiia u tunda bhenhobo. O mundu ua vulu anga u mu kaiela, muène anga u a saka ene oso. 16 U kala-phe kua tendelela kuila ka mu fumanese; 17 Phala ni ki tenene kala kia tangela polofeta Izaia, uixi: 18 Talesa selevende iami nga mu solo; mukua henda iami ua ngi uabhela muxima; ngi ta Nzumbi iami ku thandu diê, a kà bheke kufundisa kua kidi ku matumbu. 19 Ka kale mukua jimvunda, mba mukua kudikola, dizui diê kà d’ívua mu nzunga. 20 Dithethele dióxine muène ka di tolola, muanga u xongota ká u jima, katé kià tubhula kufundisa kua kidi, n’a lende kíkoue. 21 Matumbu a kà dielela mu dijina diê.
12-18 IA KAUANA
O VALOLO IA MAK’Â NZAMBI | MATESU 14-15
“Udisa Mundu Uavulu Bhu Kaxi ka Athu a Tolo”
(Matesu 14:16, 17) Kuala Jezú: Ene ka bhingi ngó kuia; enuenu a bhanienu kúdia. 17 Exi: O bhabha tuala-bhu ngó ni mbolo jitanu ni mbiji jiiadi.
Mulangidi 15/07/13 mban. 15 kaxi 2
Udisa Mundu Uavulu Bhu Kaxi Ka Athu a Tolo
2 Mu kumona o mundu, Jezú ua kexile ni henda ia athu, mukonda dia kiki, muéne ua sake o mauhaxi bhu kaxi ká, iú ua a longo ima iavulu ia lungu ni Utuminu ua Nzambi. Mu kuila kua mu vunda kiá, o maxibulu a bhinga kua Jezú phala ku di lekela ni mundu n’ié mu jisanzala ja zukama ku sumba kúdia. Maji Jezú uambela o maxibulu mê: ‘Enu a bhanienu kúdia.’ O izuelu iê ia a thandanganhesa, mukonda ka kexile ni kúdia kua soko phala o mundu uoso—mbolo jitanu ni mbiji jiiadi jofele.
(Matesu 14:18, 19) Kuala muène:Ngi bhekelienu na-ju! 19 Muène anga u tuma mundu kuxikama bhu iangu. Hé u katula o mbolo jitanu, ni mbiji jiiadi, u tala ku diulu, u sakidila Nzambi, anga u kuata kubhasujula o jimbolo ni ku ji bhana jixibulu, ene hé a kala mu ji uanena o mundu.
Mulangidi 15/07/13 mban. 15 kaxi 3
Udisa Mundu Uavulu Bhu Kaxi Ka Athu a Tolo
3 Mukonda dia henda iê, Jezú ua bhange madiuanu—o madiuanu iâ, ene ngó o soneke mu Madivulu a uana a jipoxolo. (Mar. 6:35-44; Luka 9:10-17; Nzuá 6:1-13) Jezú uambela o maxibulu mê phala kuambela o mundu, n’a xikame kala kibuka 50, kala kibuka 100. Kioso kia bhange o musambu, muéne ua kuata o ku bhasujula o jimbolo ni ku uana o mbiji. Mu veji dia kuuanena o jimbolo ku athu, Jezú ua bhana ku ‘jixibulu phala ku a uanena.’ Mu madiuanu iâ, kua kexile kúdia kuavulu phala enioso kudia! Mu kiki, xinganeka hanji: Jezú ua disa jimidi ja athu bhu kaxi ka athu a tolo—o maxibulu mê.
(Matesu 14:20, 21) Ene oso anga a dia, ekuta. Ku ibhasu ia subhujuka, maxibulu anga a nona-ku kuinhi dia ngalu ni jiiadi jezala. 21 Enhá adi a tena midi jitanu ja mala; o ahatu ni anandenge engi.
nwtsty milongi phala kutokuesa Mat 14:21
o ahatu ni anandenge engi: Matesu muene ngó ua tumbula ahatu ni ana ndenge kioso kia soneka o kidiuanu kiki. Nange o athu adi bhu kaxi ka kidiuanu kiki, a bhiti 15.000.
Mulangidi 15/07/13 mban. 15 kaxi 1
Udisa Mundu Uavulu Bhu Kaxi Ka Athu a Tolo
XINGANEKA ia mu bhita. (Tanga Matesu 14:14-21.) Kua kambele ngó ithangana iofele phala o kizuua kia Phasu ia muvu ua 32 K.K. Mundu uavulu ua sokela mu 5.000 ja maiala, katu-ko o ahatu ni an’a-ndenge, ala kumoxi ni Jezú ni maxibulu-mê mu kikangalakata kia hatu bhua zukamene mu Betesáida, bhu sanzala ia thunda ku Kalunga ka Ngalileia.
Tokuesa o Milongi ia Nzambi
(Matesu 15:7-9) Muala ni kàdia. Kidi kia Izaia, kia mi tange, uixi: Nzambi uambe: 8 Athu iá a ngi xila ni mizumbu iâ; mixima iâ-phe ia ngi kala kualebha. 9 A ngi bheza-phe ngó makutu, ni kulonga ijila ia tumu ngó athu, kala Nzambi muène ua i tumu.
nwtsty milongi phala kutokuesa Mat 15:7
kàdia mba mangonha: O kizuelu hypokritesʹ kia tokalele ku athu mu Ngeléxia ni ku Loma, a kexile mu bhanga jidrama, anga a ta kima phala kuxita o pholo (máscaras) phala ku a kuatekesa kulungulula o dizuí. O kizuelu kiki a kexile mu kizuela kala sabhu, phala kulombolola kuila, o muthu iú mukuá mangonha mba mbombo ku mbodi. Mu kiki, mu velusu íii Jezú uexana o atuameni a Jijudé kala akua “kàdia” mba mangonha.—Mat 6:5, 16.
(Matesu 15:26) Muène u kumbulula, uixi: O mbolo ia ana, ki i tokala ku i texila tuana tua jímbua.
nwtsty milongi phala kutokuesa Mat 15:26
ana . . . tuana tua jímbua: Mu Kitumu kia bhanene Nzambi kua Mozé o jímbua ja kexile bhu kaxi ka iama ia xidi, mu kiki o Bibidia i tumbula kiavulu o kizuelu kiki phala kulombolola ukexilu uaiibha. (Ij 11:27; Mat 7:6; Fi 3:2; Dij 22:15) Kikale mu musoso mu divulu dia Marku (7:27), uixi o musoso mu divulu dia Matesu o izuelu ia Jezú, ‘kambuá’ mba “kana kambuá” a i tumbula phala ku bhebhulukisa o ima. Nange kilondekesa kuila Jezú ua tumbula kizuelu kia henda phala kuzuela ia lungu ni athu ki Jijudé. Mu kusokesa akua Izalaiele ni “ana,” o ió ki Jijudé ni “tuana tua jímbua,” nange Jezú ua mesenene kulondekesa se nanhi ua beta-o-kota mba ua tokala kukala ku pholo. Mu inzo muala ni ana ni jímbua, o tuana ene a tokala ku dianga ku a disa.
Kitangelu Kia Bibidia
(Matesu 15:1-20) Kienhokio kua Jezú kuiza jifalizeu ni jisaduseu ja tundu ku Jeluzaleme phala kuzuela-nê anga a mu ibhula, exi: 2 Phala-hi jixibulu jê ji tondala o kífua kia lekelela adiakimi òkulu? Kuma ene kia dia ka sukula maku, kala kiene o kijila kietu kia tu xila akulu-a-ndamba. 3 Muène-phe u a vutuila, uixi: Enu uenu, phala-hi mu tondala o kijila kia Nzambi, mukonda dia kífua kienu? 4 Mbata Nzambi uambe, kuma bhana tat’ ‘enu ni mam’enu ujitu. O uoso u xinga tat’â, mba mam’â, muthu ua ku mu jibha. 5 Enu-phe muixi: Uoso u ambela tat’â mba mam’â, uixi: Ioso i ueji kubhandulukila ko-kuame, nga i lumbila Nzambi, 6 kuabhu, o tat’â ka mu bhan’ê dingi ujitu. Mu kubhanga kiki, o maka ma Nzambi mua ma tumbulula mukonda dia kífua kienu. 7 Muala ni kàdia. Kidi kia Izaia, kia mi tange, uixi: Nzambi uambe: 8 Athu iá a ngi xila ni mizumbu iâ; mixima iâ-phe ia ngi kala kualebha. 9 A ngi bheza-phe ngó makutu, ni kulonga ijila ia tumu ngó athu, kala Nzambi muène ua i tumu. 10 Muène anga uixana kifuxi, uixi: Ivuenu, mu ijiie: 11 Kima ki bokona mu kanu, ki kiene ki xidisa muthu; inda ki tunda mu kanu, kiene ki xidisa o muthu. 12 Jixibulu anga jiza, ji mu ambela, exi: Eie ua kijiia kuma jifalizeu ja fatuluka mú kuívua o mak’ama? 13 Jezú-phe ua vutuila, uixi: Kidima kioso kia bhingi Tata iami mu diulu ki muène ua ki phaphe, ki bhinga ku ki vuza. 14 A ehi’enu! Ala atuameneni a ifôfo. Kifôfo-phe, se ki tuamenena kifôfo ni mukuá, kiiadi kiâ a-nda kudibhala mu dikungu. 15 Phetele u kumbulula uixi: Tu jimbuile kifik’okio. 16 Jezú, uixi: Ni enu uenu, kífua hanji mua kambe ku k’ijiia? 17 Kífua ki mu mono kuma kioso ki bokona mu kanu, ki bhita mu mala, anga ki tundila bhoxi? 18 Ima-phe i tunda mu kanu, ia tundu ku muxima, iene i xidisa o muthu. 19 Mbata mu muxima muene mu tunda ixinganeku iaiibha; makujibha, jiphànda, maundumbu, mauii, maumbangi ma makutu, makuxinga. 20 Ima ienhi’ii iene ima i xidisa o muthu; o kúdia-phe ni maku ki mósukule, ki ku xidisa muthu.
19-25 IA KAUANA
O VALOLO IA MAK’Â NZAMBI | MATESU 16-17
“Ibanzelu ia Nanhi i Uala Na-iu?”
(Matesu 16:21, 22) Tunde bhu thembu ioio Jezú u kuata kuidikiza jixibulu jê kuma muène u bhinga kuia mu Jeluzaleme, kumona jiphaxi javulu ku adiakimi, ni ku jinganga ja makota ni asoneki, ni ku mu jibha, ni kufunuka mu kizuua kia katatu. 22 Phetele anga u kuata ku mu fuinhisa, uixi: Lu ku suke, Ngana! Kienhiki ki ki ku bhite.
Sentinela 15/02/07 pág. 16 parág. 17
Anumi—Xilenu o Ungana ua Kristu
17 Mu kithangana kia mukua, Jezú ua tangela o jipoxolo jê kuila ua tokalele kuia mu Jeluzaleme; kumona jiphaxi javulu ku “adiakimi, ni ku jinganga ja makota ni asoneki, ni ku mu jibha, ni [kufukunuka] mu kizuua kia katatu.” Phetele anga u kuata ku mu fuinhisa, uixi: “Lu ku suke, Ngana! Kienhiki ki ki ku bhite.” Mu kidi, Phetele uehela o henda ia kexile na-iu kufunhisa o ibanzelu iê. Kua bhingile ku mu bazela. Jezú ua muambela: “Bhita ku dima diami Satana! Eie ua dibhange u ditadi dia kidibhukanu, ua-lu sota ku ngi bhalesa mu njila iami! Kuma o ima ia Nzambi ki iene i ua bhake muxima, ni ku i xinganeka, maji o ima ia athu!”—Matesu 16:21-23.
(Matesu 16:23) Bhonhibho Jezú-phe u sakuka, u ambela Phetele, uixi: bhita ku dima diami Satana! Eie ua dibhange u ditadi dia kidibhukanu, ua-lu sota ku ngi bhalesa mu njila iami! Kuma o ima ia Nzambi ki iene i ua bhake muxima, ni ku i xinganeka, maji o ima ia athu!
Mulangidi 15/05/15 mban. 7-8 kaxi 16-17
Dilangienu Satanaji ua Mesena ku mi Buika!
16 Satanaji uala ni kutena kua kunganala ué o jiselevende ja suína ja Jihova. Mu kifika, xinganeka mu ima ia bhiti, kioso Jezú kia tangela maxibulu mê kuila, kua kambele ngó bhofele phala ku mu jibha. O Poxolo Phetele ua zolele kiavulu Jezú, uambe: “Lu ku suke, Ngana! Kienhiki ki ki ku bhite.” Jezú uambe kua Phetele: “Bhita ku dima diami Satana!” (Matesu 16:22, 23) Mukonda diahi Jezú uexana Phetele, “Satana?” Mukonda Jezú uejidile o izulukutu ieji bhita ku pholo. Kua kambele ngó bhofele, Jezú ueji fua kala sata ia ku kula, ni ku londekesa kuila, Satanaji mukuá makutu. Kiki kiexile kithangana kia dikota phala o athu oso mu ngongo, ki kiexile kithangana kia Jezú ku di kuatela ‘henda.’ Satanaji ueji sanguluka kiavulu se Jezú ka di langele.
17 O dizubhilu dia mundu iú dia zukama, mu kiki etu tuala ué mu jithembu ja bhonzo. Satanaji ua mesena kuila, tu di kuatela ‘henda,’ mu ku tu bhangesa ku di suínisa ku di tunda kiambote ku mundu iú ua iibha. Muéne ua mesena ku tu bhangesa kujimba kuila, tuala mu izuua i sukidila-ku ni tu kambe ku di langa. Kana kuehela o kima kiki ku bhita n’eie! Mu veji dia kiki, kolokota mu ku ‘di langa.’ (Mat. 24:42) Kana kuxikina ku makutu a Satanaji a kuila, o dizubhilu diala hanji dikanga mba ki dia-nda kuíza.
(Matesu 16:24) Kienhókio Jezú u ambela jixibulu jê, uixi: Se muthu ua mesena ku ngi kaiela eme, a di fule o kudibanza muène-muene, a zangule dikulusu diê, a ngi kaiele.
Sentinela 01/04/06 pág. 23 parág. 9
‘Enu-phe Ndenu mua ka Longe Maxibulu, ni ku a Batizala’
9 Kukaiela o phangu ia Jezú mu kubhanga o vondadi ia Nzambi kua lungu ni ihi? Jezú uambela o maxibulu mê: “Se muthu ua mesena ku ngi kaiela eme, a di fule o ku di banza muène-muene, a zangule dikulusu diê, a ngi kaiele.” (Matesu 16:24) Ni izuelu iii muene ua tumbula ima itatu i tua tokala o kubhanga. Kia dianga, o ‘kufula ku di banza.’ Kiki kilombolola kudituna o jihanji jetu jaiibha mba o jivondadi jetu, tu xikina o itendelesu ni itumu ia Nzambi. Kaiadi, ‘kuambata o taka ietu.’ Mu izuua ia Jezú o taka ia kexile mu lombolola jisonhi ni hadi. Kuma tu Jikidistá, tua xikina kutala hadi mukonda dia njimbu iambote. (2 Timote 1:8) Sumbala o athu ku mundu a tu xonguena, a tu lebhula kala kia bhangele ni Kristu, ‘ki tu kala ni jisonhi,’ tu sanguluka mukonda tuejiia kuila, tua mu ximanesa Nzambi. (Jihebeu 12:2) Mu kusuka-ku tu ‘suluka ni kukaiela Jezú’.—Jisálamu 73:26; 119:44; 145:2.
Tokuesa o Milongi ia Nzambi
(Matesu 16:18) Kala kiki, ngi ku ambela dingi, kuma eie Phetele, o bhu ndànji iíi, bhene bhu ngi tunga o Ngeleja iami, o mielu ia Kalunga ki ia kà tena ku i lundumuna.
nwtsty Milongi phala kutokuesa Mat 16:18
Eie Phetele, o bhu ndànji iíi: O kizuelu kia Ngeleku peʹtros kilombolola “kibumu kia ndanji mba ditadi.” Mu velusu iii, kilombolola dijina dia muthu (Phetele), o dijina dia bhanene Jezú kua Ximá. (Nzuá 1:42) O kizuelu peʹtra kilombolola “ndanji,” ki tena kulombolola ue ditadi, dizokozoko dia ditadi, mba ka ditadi. O kizuelu kiki, kia Ngeleku, ki moneka ue mu madivulu a Mat 7:24, 25; 27:60; Lu 6:48; 8:6; Lo 9:33; 1Ko 10:4; 1Ph 2:8. Mu kidi Phetele ka kexile mu di mona kala ndanji bhueji tunga Jezú o kilunga kiê; muene uejidile kuila, Jezú muene o “ditadi di kuatesa bhu thungi ia inzu,” dia kanene, a mu solo kua Nzambi, kala kia soneka mu divulu 1Ph 2:4-8. Poxolo Phaulu, ua tumbula ue Jezú kala “disesa” ni ‘ndanji ia nzumbi.’ (1Ko 3:11; 10:4) Kienhiki Jezú ua kexile mu sokesa mba kutonoka ni izuelu, kioso kiambe: ‘Eie-eie ió nga muixana Phetele, Kibumu kia Ndanji, ua tongolola se Kristu nanhi, o “ndànji iíi,” ia-nda kala disesa mba o dimatekenu dia kilunga kia Jikidistá.’
Ngeleja mba kilunga: Iii iene o veji ia dianga i moneka o kizuelu mu Ngeleku ekklesiʹa. O kizuelu kiki kia tundu mu izuelu iiadi ia Ngeleku, ek, kilombolola “bhu kanga,” ni kaleʹo, kilombolola “kuixana.” Kiki kilombolola kibuka kia athu a exana kumoxi phala kubhanga kima. (Tanga o Glossário mu Bibidia ia phutu.) Mu mbandu iii, Jezú ua kanena o kilunga kia Jikidistá, muala o Jikidistá a a undu, ala kala “matadi ma muenhu” a ‘mu tunga o tembulu ia nzumbi.’ (1Ph 2:4, 5) O kizuelu kiki kia Ngeleku ene mu ki tumbula luavulu mu Septuaginta phala ku ki sokesa ni kizuelu kia Hebalaiku kilombolola “kilunga,” kiene mu lombolola o mundu uoso ua Nzambi. (Mate 23:3; 31:30) Akua Izalaiele a a katuile mu Ijitu a exana ue “kilunga” mu divulu dia Ika. 7:38. Kiene kimoxi ue ni Jikidistá a a “katula . . . mua vundu” a a “tungula . . . ku mundu” a kituka ‘kilunga kia Nzambi.’—1Ph 2:9; Nz 15:19; 1Ko 1:2.
(Matesu 16:19) Eme ngi ku bhana o jisabhi ja Utuminu ua Diulu; kioso ki u kuta eie mu ngongo, ni mu diulu ki kale kiókute; kioso ki u jituna eie mu ngongo, ni mu diulu ki jituka.
nwtsty milongi phala kutokuesa Mat 16:19
o jisabhi ja Utuminu ua Diulu: Mu Bibidia o athu akexile mu a bhana jisabhi ki kale ja kidi mba ja kifika, a kexile mu a bhana maungana mba kutena. (1Mal 9:26, 27; Iz 22:20-22) Mukonda dia kiki, o kizuelu “sabhi” kilombolola kutena ni ujitu. Phetele ua kalakala ni “jisabhi” ja mu bhanene, phala kubhana ujitu phala o Jijudé (Ika. 2:22-41), akua Samádia (Ika. 8:14-17), ni athu kejidile Nzambi (Ika. 10:34-38) ua kutambula o nzumbi ia Nzambi, phala kubokona mu Utuminu ua diulu.
Kitangelu Kia Bibidia
(Matesu 16:1-20) Jifalizeu ni jisaduseu anga eza ku mu londa, a mu bhinga ku a edikiza kijimbuete ku diulu. 2 Muène-phe u a vutuila, uiixi. Enu, mu ngoloxi, muixi: Kuma kuanda kúkia kiamote, kuma diulu dia kusuka. 3 Mu kimemene, muexi: Lelu mvula! Kuma ku diulu kua kusuka, kualômbo. Akua mangonha! Muejiia kutungula o pholo ia diulu, maji mu lémbua kutungula o ijimbuete ia jithembu! 4 Muiji uaiibha, ua akua jiphànda, u sota kijimbuete! Kijimbuete-phe ka a bhana-kiu, kikale ngó o kijimbuete kia Jona, kuabhu! Anga u a-xa bhobho, uia kuengi. 5 Jixibulu anga a zaúka ku sámbua, anga a jimba kuambata jimbolo. 6 Jezú anga ua ambela, uixi: Alukenu, mu dimukine o kithûthume kia jifalizeu ni jisaduseu. 7 Ene anga a fueta mudiâ, exi: Muène ua ki zuelela o jimbulu’ojo, ji tua kambe kuambata. 8 Jezú kia ki mono, uixi: Enu tata, mua tolo o kuxikana, muala ku difuetela-hi mudienu, mukonda dia kukamba kuambata o jimbolo? 9 Kífua kiluua mu mona, ki mu lembalala o mbolo jitanu ku midi jitanu ja mala ni jingalu ji mua nonene-ku? 10 Ni sambuadi dia jimbolo ku midi jiuana, ni inda ioso i mua nonene-ku? 11 Ki mu k’ivu kiebhi kuila o jimbolo ki jene ji nga tange? Dimukinenu-phe o kithûthume kia jifalizeu ni jisaduzeu 12 Ene iá a k’ivu kiua kuma o kithûthume ki nanukisa o jimbolo ki kiene kia tange o ku ki dimukina, maji o ulongelu ua jifalizeu ni jisaduzeu. 13 Kiki kieza Jezú mu jimbandu ja Sezaleia ia Filipe, uibhula jixibulu jê, uixi: Eme, Mon’a Muthu , athu ala ku ng’ila kuma eme nanhi? 14 Kuala ene: Amoxi exi: Nzuá dia Batizu; amoxi, exi: Elija; amukuá, exi: Jelemiia, mba muthu ku jipolofeta. 15 Muène anga ua ambela, uixi: Enu-phe, muixi eme nanhi 16 Kuala Ximá Phetele: Eie u Kristu, Mon’a Nzambi ia muenhu. 17 Jezú u kumbulula, uixi: eie ua zediua, Ximá dia Jona! Mukonda o kidi kienhiki eie kua k’ijidila ku xitu ni manhinga, maji a ku bhana-kiu kuala Tata iami uene mu diulu. 18 Kala kiki, ngi ku ambela dingi, kuma eie Phetele, o bhu ndànji iíi, bhene bhu ngi tunga o Ngeleja iami, o mielu ia Kalunga ki ia kà tena ku i lundumuna. 19 Eme ngi ku bhana o jisabhi ja Utuminu ua Diulu; kioso ki u kuta eie mu ngongo, ni mu diulu ki kale kiókute; kioso ki u jituna eie mu ngongo, ni mu diulu ki jituka. 20 Bhenhobho Jezú anga u tendelela jixibulu kuila ki ji tangele muthu kuamba Jezú muene Kristu.
26 IA KAUANA–4 IA KATANU
O VALOLO IA MAK’Â NZAMBI | MATESU 18-19
“Aluka! Kana Kudibhala mba Kubhangesa Akuenu Kudibhala”
(Matesu 18:6, 7) Uoso-phe ku tuana tutu, tua ngi xikana, u fudisa-ku kamona kamoxi ku ngi kaiela Eme, kia mu tokala o ku mu nhenga kiditadi mu xingu, ni ku mu bobesa mu’alunga mua zongo. 7 Lamba dia mundu mukonda dia ifudisu i bhekela athu ku ngi xisa Eme! Ima iíi kia bhingi i bhita muene, maji uoso-phe u i bheka, lamba diê!
nwtsty milongi phala kutokuesa Mat 18:6
ditadi dia kuhuha mba kuzuka di nhungisa o jumendu: mba “ditadi dionene dia kuhuha nadiu.” Amukuá amba exi, “ditadi dia kuhuha dia jumendu.” O ditadi didi o kulebha kuê kua 1.2-1.5 dia metulu, dia nemene kinéne, a tokalele ngó ku di nhungisa ku jumendu.
nwtsty jividiu ni jifikula
Ditadi Dia Kuhuha Mba Kuzuka
O matadi a kuhuha exile mu zuka-nau massa mba jimbutu ni kukama-nau o midiva phala kubhanga maji. Sai iá a tolele, a bhanene phala ku a nhungisa ni maku, maji amukuá exile a makota, phala ku a nhungisa kua bhingile kikuatekesu kia iama. Nange ene o matadi a kuzukila a kexile mu nhungisa Sansau, kioso kia mu jijidika ku akua Fidíxia. (Afun. 16:21) Ki akua Izalaiele ngó akexile mu zuka o ima ni kikuatekesu kia iama, maji o ukexilu iú ua kuzuka, akexile mu u bhanga ue ku Utuminu uoso ua Loma.
Matadi a Makota a Kuhuhila, a di Tudika
Ditadi dionene kala kilondekesa o fikula íii, a kexile mu di nhungisa ku iama, kala o jumendu; exile mu zuka-nau massa mba jimbutu ni kukama-nau midiva. O ditadi dia kuzuka di kala kuthandu, di tena kukala ni 1,5 dia metulu, dia bhanene phala ku nhungisa kuthandu a ditadi dia mukua dionene.
nwtsty milongi phala kutokuesa Mat 18:7
ifudisu mba kidibhalesu: O kizuelu skanʹdalon, mu dimi dia Ngeleku kilombolola “kubhangesa kudibhala,” ki tena kulombolola ue mibhetu; sai athu amba kuila iexile kala muxi mua kexile o mubhetu, kala o ixika ku nzolo.Kumbandu ia mukua, kilombolola kima kioso-kioso ki tena kubhangesa muthu kudibhala. Kilombolola ue kibhangelu ki bhangesa muthu uéngi kukaiela njila iaiibha, kudibhala, kubhanga kima kia ufusa, mba kuta kituxi. Mu musoso u tu sanga mu divulu dia Mat 18:8, 9, o kizuelu skandaliʹzo, kilombolola “kubhangesa kudibhala,” ki tena ue kulombolola “kukituka mubhetu; kubhangesa kuta kituxi.”
(Matesu 18:8, 9) Lúkuaku lué, mba kinama kié, se kia ku fudisa, batula-kiu, u ki texi! Mukonda ujitu uê kota o kubokona ku muenhu u kinema, mba ua kambe kidiandu, kana o kukala ni maku maiadi mba inama iiadi, n’a ku takula mu túbhia ki tuà jimi dingi. 9 Ni diesu dié, se di ku fudisa, lokola-diu, u ki texi! Mbata ujitu uê kota o kubokona ku muenhu u mukua diesu dimoxi, kana o kukala ni mesu maiadi, n’a ku takula mu ifernu ia túbhia.
nwtsty milongi phala kutokuesa Mat 18:9
Ifernu mba Geena: O kizuelu kiki kia tundu mu Hebalaiku gehhinnomʹ, kilombolola “dikolo mba honga ia Hinome,” Ia lungila ku luiji lua Jeluzaleme ió’kulu. (Tala o mapa mu App. B12, mu Bibidia ia phutu, ni diambu: “Jerusalém e proximidades.”) Mu izuua ia Jezú o honga íii iexile kididi phala kuoha-mu ixete, mu kiki o kizuelu “Geena” kiexile kijimbuete kia kibuika kia kalela-ku.
nwtstg Glossário
Geena
Diene o dijina mu dimi dia Ngeleku phala kuzuela o Honga ia Hinome, ia lungila ku luiji lua Jeluzaleme ió’kulu. (Jel. 7:31) A ki kanene kuila kieji kala o kididi kueji takula-mu o imbi. (Jel. 7:32; 19:6) Sé-ku kima kilondekesa kuila o athu ni iama akexile mu a takula mu Geena ni muenhu, ku a bhekesa mba ku a kuatesa uôma mba ku a kusa. Kienhiki o kididi kiki, ki kididi mueji jokotesa o athu mu túbhia, hádia ni hádia. Mu veji dia kiki, Jezú ni maxibulu mê a tumbula o kizuelu Geena, phala kulombolola o “kùfua kua kaiadi,” mba o kibuika kia kalela-ku.—Dij. 20:14; Mat. 5:22; 10:28.
(Matesu 18:10) “Alukenu, ki mu tènde kamona ku tuana tutu. Mbata ngi mi ambela kuma, o ji-anju jâ mu diulu jene mù mona o pholo ia Tata iami uene mu diulu.
nwtsty study note on Mt 18:10
jene mù mona o pholo ia Tata iami: mba “ene mu zukama kua Tata iami.” Kuma ene ala ni ujitu ua kuzukama bhu pholo ia Nzambi, kiki kilondekesa kuila o jianju ene ngó a mona o pholo ia Nzambi.—Mak. 33:20.
Sentinela 01/11/10 pág. 16
Kiebhi o Jianju ji tu Kuatekesa
Jezú ua londekesa kuila o jianju ja tambula o kikalakalu kia kudikila o jiselevende ja Nzambi mu nzumbi. Mu kiki, kioso Jezú kia dimuna o maxibulu ia lungu ni kubhangesa akuâ kudibhala, muene uambe: “Alukenu, ki mu tènde kamona ku tuana tutu. Mbata ngi mi ambela kuma, o ji-anju jâ mu diulu jene mù mona o pholo ia Tata iami uene mu diulu.” (Matesu 18:10) Maji Jezú ka kexile mu zuela kuila, kala muthu mudietu uala ni anju u mu langidila. Maji muene ua londekesa kuila, o jianju ji kalakala kumoxi ni Nzambi, a kukuatekesa o Jikidistá ja kidi.
Tokuesa o Milongi ia Nzambi:
(Matesu 18:21, 22) Phetele anga uiza, u mu ambela, uixi: Mukuetu u ngi ta kituxi lukuxi, ni ngi mu loloka? Ngi mu loloka lusambuadi? 22 Kuala Jezú: Eme ki ngi mu ambela lusambuadi; maji katé lumakuinhi sambuadi a masambuadi.
nwtsty milongi phala kutokuesa Mat 18:22
lumakuinhi sambuadi a masambuadi mba 77 a jiveji: Mba., “makuinhi a sambuadi a jiveji ni sambuadi.” O kizuelu kiki kia Ngeleku ki tena kulombolola “70 ni 7” (77 a jiveji) mba “70 ku i bhitulula mu 7” a jiveji, ki tenesa (490 a jiveji). O kizuelu kimoxi kiki tu ki sanga ue mu Septuaginta, mu divulu dia Dim. 4:24, kia difu ni kizuelu mu dimi dia Hebalaiku “77 a jiveji,” mba “lumakuinhi sambuadi a masambuadi.” Tu tena ku ki tendela kiki: o kuia ni kubhitulula o sambuadi dia jiveji kilombolola “sé kubhua,” mba “sé disukilu.” Mu kuzuela kua Phetele kuila o 7 dia jiveji kana, maji mu 77 a ji veji, Jezú ua kexile mu londekesa ku akaiedi’ê kuila, o kuloloka ki kuene mbambe mba disukilu. Ki kiene ki longa o madivulu Talmude da Babilônia, o kijila kia jimesene jâ (Yoma 86b) i zuela: “Kioso muthu kia ta kituxi a tena ku mu loloka, mu veji ia dianga, ia kaiiadi, ni ia katatu, maji mu veji ia kauana ka tena ku mu loloka dingi.”
(Matesu 19:7) Kuala ene: Mozé-phe ua tu tumina-hi ku mu bhana mukanda ua kusenga, ni ku mu ambudisa?
nwtsty milongi phala kutokuesa Mat 19:7
mukanda ua kusenga: Mba “mukanda ua ku di xisa.” Mu kubhinga kuila o diiala se ua mesena kusenga ua tokala kusoneka o mukanda ni kusota kuzuela ni adiakimi, o Kitumu kia kexile mu bhana kithangana phala o muthu kubanza ande dia kubatula o maka iá a dikota. O Kitumu kiki a ki bhanene phala ku fudisa o makaza ku di senga ni lusolo, ni kulanga o ahatu. (Mate 24:1) Maji mu izuua ia Jezú, o atuameni a jingeleja a kexile mu bhana o kamukanda ka kusenga ni lusolo mba ki kubhonzele phala o athu kutambula o kamukanda kaka. Ku hama ia dianga, kuexile mukua kutangela musoso a muixana Josefo, uexile Falizeu, ua di sangele ni muhatu’ê, uambe kuila o muthu u tena kusenga “mukonda dia kima kioso-kioso” (ni kuila o ima ioso íii i bhita ku muenhu ua athu).”
nwtsty jividiu ni jifikula
Mukanda ua ku di Xisa
O kamukanda kaka ka ku di xisa, ka muvu ua 71 mba 72 K.K., a ka soneka mu dimi dia Alamaiku. A ka sange mu mbandu ia thunda ia Wadi Murabbaat, ku mavu a kukuta a ngiji mu kikangalakata kia Judeia. A soneka-mu kuila, ku muvu ua kasamanu ka kubhukumuka kua Jijudé, Zuze, mon’â Naqsan, ua di xisa ni Midiiana, Mon’â Jonata ia mbanza ia Hanablata, ua tungile mu diembu dia Massada.
Kitangelu Kia Bibidia
(Matesu 18:18-35) Ngi mi ambela kidi, kuma ima ioso i mu kut’enu mu ngongo, ni mu diulu i kale iòkute; ima ioso i mu jituna mu ngongo, ni mu diulu i jituka. 19 Lua mukuá dingi ngi mi ambela: Se mudienu mu kala kiiadi, a di xikina mu ngongo kima kioso kia bhinga, mu kusamba kienhókio a ki bhanga kuala Tata iami uene mu diulu. 20 Mbata bhuoso bhu bhongoloka kiiadi mba kitatu mu dijina diami, eme bhene bhu ngi kala mu’axaxi-kâ. 21 Phetele anga uiza, u mu ambela, uixi: Mukuetu u ngi ta kituxi lukuxi, ni ngi mu loloka? Ngi mu loloka lusambuadi? 22 Kuala Jezú: Eme ki ngi mu ambela lusambuadi; maji katé lumakuinhi sambuadi a masambuadi. 23 Kienhiki Utuminu ua Diulu ua difangana ni muthu, muenexi, ua mesena kubhanga jikonda ni jiselevende jê. 24 Kia kuata ku jikonda, a mu bhekela muthu uadi dikongo dia kuinhi dia midi dia talendu. 25 Kuma kia kufuta ka ki mono, ngana iê u tuma ku mu sumbisa, ni muhatu’ê, ni an’ê, ni ima ioso iala na-iu, phala dikongo ku di futisa. 26 Selevende’oio anga u di bhala, u mbolomoka, uixi: Ngana, ngi kuatele henda, hinu ioso ngi ku fute-iu! 27 Ngana ia selevende ienhoio, kuma henda ia mu kuata, u mu jituna, u mu loloka o dikongo. 28 Selevende’oio-phe u tubhuka, u sanga selevende ni mukuâ ua mu di dikongo dia hâm’a denádia. Anga u mu kuata, u mu xina bhu xingu, uixi: Dikongo diami futa-diu! 29 Selevende ni mukuá anga u di bhala, u mu dionda, uixi: Ngi kuatele henda, hinu ioso ngi ku fute-iu! 30 Muène-phe nguê! Hé uia-nê u mu tesa mu’aleia, katé a mu futu dikongo diadi. 31 Akuá-phe kia zubha ku ki mona, kia bhang’iki, kia a iibhila kiavulu. Anga eza kua ngana iâ, a mu tangela kioso kia bhiti. 32 Ngana iê anga u mu ixana, uixi: Eie selevende ia kimi, u kísueia! Eme nga ku ehela dikongo diosu’odio, mukonda ua ngi dionda; 33 manhi eie kífua ki kia ku tokalele ku kuatela mukuenu henda, uila eme ki ngi ku kuatela eie o henda? 34 Ngana iê njinda i mu kuata, anga u mu bhana akua kaleia, katé bhuoso bhua kà futila dikongo dioso diadi. 35 Ni Tata iami mu diulu, kiene kia kà mi bhanga enu, se ku mixima ienu mu kamba kuloloka mu kidi mukuenu uoso-uoso u mi bhanga kima kiaiibha.