Шанед мәйайе гәләк чәтьн ьн. Нав ԝанда һәйә әʹламәтийа биоложи, демәк АДН у ӧса жи организмед бьчʹук, кʹижан кӧ моләкӧла жь һәв дьжберьн, щигӧһасти дькьн у тʹәзә дькьн. Әԝ йәк бона ԝан шанәйа гәләк фәрз ә.
Жийин Чь Избат Дькә?
Әʹфринед бинбәр мәзьн дьбьн, щигӧһасти дьбьн у һәв зедә дьбьн. Бь ԝан әʹрд гәләк бәдәԝ дьбә. У дәрһәԛа ԝана инсанәт иро һе зедә тьшт занә, нә кӧ бәре. Жийин чь избат дькә дәрһәԛа ԝе йәке, кӧ әʹмьр ча дәстпебуйә? Ԝәрә әм шеԝьр кьн.
Жийин избат дькә кӧ әԝ һатийә әʹфьрандьне. Әʹфринед бинбәр жь пʹаред һур һатьнә чекьрьне, кʹижан кӧ тенә навкьрьне шанә. Әван шанәйа әм дькарьн бәрамбәри кʹархане бькьн, чьмки бь һʹәзара просесед чәтьн тенә кьрьне, сәва кӧ әʹфринед бинбәр бенә хԝәйкьрьне у һәв зедә бьн. Һәла һе тьштед һеса у бьчʹукда жи әм әв просесед чәтьн дьвиньн. Мәсәлә, ԝәрен әм шеԝьр кьн дәрһәԛа организмед йәкшани. Һьмбәри шанед мәрьва, әв шанед мәйа (йед биоложи), дькарьн һеса бенә кʹьфше. Ԝан шанед мәйада информасийа биоложи һәйә (АДН). Һәр шанәкә мәйа дькарә моләкӧла жь һәв бьжберә, щигӧһасти кә у тʹәзә кә, чь кӧ бона ԝан организмед бьчʹук гәләк фәрз ә, сәва кӧ әԝана сах бьминьн. Әԝ йәк бона ԝан шанәйа чаԝа нанхԝарьн ә. Һәрге әԝана хԝарьне нәстиньн, ԝе ча бежи рʹазен. Бь сайа ве йәке мәйа (һавен) дькарә гәләк ԝәхт бе хԝәйкьрьне, һʹәта кӧ диса бьдьнә хәбате.
Зандар гәләк сала шанед мәйайе леколин дькьн, сәва кӧ һе рʹьнд шанед мәрийа фәʹм бькьн. Ле диса гәләк тьшт һәнә, чь кӧ ԝанарʹа фәʹмдари нинә. Рос Кʹинг, зандаре Заньнгәһа Тʹекноложийайе йа Чалмерсе (Шԝедйа), ӧса дьбежә: Епʹещә зандаред мә тʹӧнә нә, кӧ һе рʹьнд леколин кьн у һәма фәʹм бькьн, ԝәки шанед мәйайе ча дьхәбьтьн».
Чахе һун дьфькьрьн, ԝәки формед жийинейә кӧ һеса тенә хане чьԛас чәтьн ьн, ԝәрʹа надә кʹьфше кӧ әв йәк кәсәки әʹфьрандийә? Һун ча дьфькьрьн, шанед мәйайе хԝәха чебунә?
Әʹмьр тʹәне жь әʹмьр дькарә пешда бе. АДН жь моләкӧла нә, йед кӧ тенә навкьрьне нӧкләотид. Һәр шанәкә мәрьвада 3.2 милйард нӧкләотид һәнә. Бь сайа ԝан тьшта ча бежи шьфрәк чедьбә, кʹижан кӧ шанәрʹа әʹлам дькә кӧ ча әԝ дькарьн әнзима у протәина пешда биньн.
Ль гора гьлийе зандара, һәрге әв нӧкләотид бь милйарда щара жи бьщьвьн, йәкә әԝана ԝе тʹәне щарәке АДН чекьн. Әв просес нәреали те кʹьфше, ләма жи наԛәԝьмә ԝәки әв хԝәха дәстпебуйа.
Бь рʹасти тʹӧ леколинәкә зандара избат нәкьрийә, ԝәки жийин бь хԝә йан жи жь тьштед нәсах пешда һатийә.
Жийина мәрийа мәхсус ә. Мәрьв бь хԝә ӧса ньн, кӧ дькарьн жийинерʹа ша бьн у ләзәте бьвиньн, чь кӧ ԝана жь әʹфринед дьн щӧдә дькә. Мәсәлә, фәрәсәтед мәйи ӧса һәнә, кӧ әм хԝәха тьшта чедькьн, хәбәр дьдьн у емосийед хԝә дьдьнә кʹьфше. Әм ӧса жи тәʹма щурʹә-щурʹә хԝарьна тʹәхмин дькьн, бине һьлдьдьн, дәнга дьбьһен, тьшта дьвиньн у рʹәнга тедәрдьхьн. Әв һʹәму тьшт шабун у ләзәте мәрʹа тиньн. Әм һьм жи тʹьвдир дькьн, кӧ әʹмьре хԝә ча дәрбаз кьн у нета жийине дьгәрʹьн.
Ча һун дьфькьрьн, әв һʹәму тьшт мәрʹа лазьм ьн, сәва кӧ әʹмьре мә бе хԝәйкьрьне у һәв зедә бьн? Йан әв һʹәму тьшт Әʹфьрандар жь һʹьзкьрьне пʹешкʹеш дайә мә?