Әʹрәба Дәнги кӧ Милйонарʹа Нас бу

БРАЗИЛЙАЙЕДА сала 1930-да, һедиһеди пешдачуйин дьчу дь бәлакьрьна мьзгина Пʹадшатийеда. Сала 1935, дӧ пешәнга, Натанайел у Мод Йули нәʹмәк ньвисин Щозеф Ф. Рутерфордрʹа, кʹижани кӧ wи чахи рʹебәрийа шьхӧле бәлакьрьна мьзгине дькьр. Wана гот кӧ әwана дьхwазьн бь рʹәзәдьли хьзмәт кьн, у һазьр ьн һәрʹьн һәр щийи.

Натанайел кӧ гәләк сала ча инжинер дьхәбьти, 62 сали бу. Әwи ль Сан Франсискода Калифорнйайеда, дь щьватеда чаwа бәрпьрсийаре хьзмәтийе хьзмәт дькьр. Ль wе дәре әwи рʹебәрийа шьхӧле бәлакьрьна мьзгине дькьр, у сәва кӧ мьзгине бәла кә әwи дьда хәбате һʹащәтед дәнги. Чьмки әw щерʹьбанди бу у тʹьме рʹәзәдьли шьхӧле хьзмәткьрьне дькьр, әw гәләк керһати бу дь кʹьфшкьрьна хwәйә тʹәзәда. Әw һатә кʹьфшкьрьне чаwа хьзмәткʹаре филиале ль Бразилйайеда, wәлате кӧ сәр гәләк зьмана хәбәрдьдьн.

Сала 1936 Натанайел у Мод, тʹәви Антонио Андраде пешәнг, йе кӧ wәлгәрʹе wан бу, һатьнә Бразилйайе. Wана бь гәмийа баркʹеш тʹәви хwә баре гәләк qимәт һьлдан, әw һәбун 35 фонограф у әʹрәба дәнги. Wи чахи ль Бразилйайеда, кʹижан кӧ нав тʹәмамийа дьнйайе бь мәзьнбуне щийе пенща йә, тʹәне 60 мьзгинванед Пʹадшатийе һәбун. Ле әw һʹащәтед дәнги али wан кьр, кӧ һәма нава чәнд салада бь милйон мәрьва бьһистьн.

Паши мәһәке чахе Натанайел у Йул һатьнә Бразилйайе, филиале организә кьр щьвата мәзьнә пешьн йа хьзмәткьрьнеa. Әw щьват дәрбаз бу ль шәһәре Сао Пауло. Бь сайа әʹрәба дәнги мьзгинвана мәрьва тʹәглиф дькьрьн сәр готаре, кʹидәре кӧ 110 мәрьв һатьн! Дьqәwьмә кӧ әw әʹрәба дәнги Мод дажот. Мьзгинван бь бәрнама ве щьвата мәзьн һелан бун, кӧ һе хирәт бьн хьзмәткьрьнеда. Әwана пеһʹәсийан кӧ чаwа мьзгине бәла кьн бь сайа әʹдәбйәта у бәлгед пешанине, ӧса жи бь ньвисандьнед фонографе сәр зьмане Инглизи, Алмани, Һунгари, Полони, Испани, у паше һьнәк wәʹдә бь зьмане Португали.

Wәʹде се щьватед мәзьн йа хьзмәткьрьне, кʹижан кӧ дәрбаз бун ль Сао Пауло, Рио де Жанеиро, у Куритибайеда, сала 1937 рʹебәрийа тʹәзә һатә дайине дь шьхӧле бәлакьрьна мьзгинеда. Әwед кӧ сәр щьвата мәзьн бун дьчунә хьзмәткьрьне мал-бь-мал у пәй wан жи әw әʹрәба дәнги дьһат. Хосе Магловски, кӧ wи чахи щаһьл бу, дәрһәqа ве йәке паше ньвиси: «Мә әʹдәбйәтед Кʹьтеба Пироз сәр стенда датанин, у чахе әʹрәба дәнги дәнг дәрдьхьст бь ньвисандьне, мә гәрәке тʹәви wан мәрьва хәбәрда, йед кӧ жь мале дәрдькʹәтьн кӧ бьвиньн һәла чь дьqәwьмә».

Ньхӧмандьн дь голеда дьбу. Wедәре мәрьва хwә аве дьхьстьн у хwә дьданә бәр тәʹве. Әw йәк мәщәләкә баш бу, кӧ әwана бь сайа ве әʹрәба дәнги мьзгине пебьһʹәсьн! Готара ньхӧмандьне кӧ Бьре Рутерфорд дьгот бь дәнгәки qайим бәла дьбу. Мәрьв дора ве әʹрәбе тʹоп дьбун у дьбьһистьн әw готар кӧ дьһатә wәлгәрʹандьне сәр зьмане Португали. Паше, мьqама Пʹадшатийе дьһатә вехьстьне сәр зьмане Полони, у әwед кӧ гәрәке бьһатана ньхӧмандьне дькʹәтьнә бьн аве. Хушк у бьра сәр щурʹә-щурʹә зьмана дьстьран. Дь кʹьтеба «Һәрсалида йа 1938» һатә готьне: «Әw йәк ани бира мә кӧ чаwа wәʹде Рʹожа Пенщийе Һʹәсабе һәр кәси бь зьмане хwә фәʹм дькьр».

Һәр Шәми, паши щьвата мәзьн, фьрqи тʹӧнә бу баран бә йан тәʹв бә, готаред сәр һʹиме Кʹьтеба Пироз кӧ бь әʹрәба дәнги дьһатә вехьстьн, дьгьһиштә мәрьва дь паркада, малада, у кʹарханада ль сентра Сао Пауло у шәһәред незик. Жь Сао Паулода рʹоава-рʹоһлате wәкә 97 км дур һәбу колонйа мәрьвед кʹоти кӧ 3 000 мәрьв бун. Әwана бәрнама һәрмәһи дьбьһистьн бь ве әʹрәба дәнги. Паши һьнә wәʹдә, щьватәкә пʹьрʹ баш саз бу. Рʹаст ә кʹотибун нәхwәшикә гәләк гьран ә, ле әwан мьзгинвана изьн хwастьн кӧ һәрʹьнә колонйа мәрьвед кʹотийә дьн, сәва кӧ әwана жи пебьһʹәсьн мьзгина кӧ дьлгәрм дькә.

Сала 1938 готаред Пʹадшатийе сәр зьмане Португали жи һатьнә ньвисандьне. Дь рʹожа «Биранина Мьрийа», бь ве әʹрәба дәнги бәр мәзәла готар дьһатьнә вехьстьне бь наве «Гәло Мьри Кʹидәре нә?», у «Йаһоwа». Әw готар бьһистьн 40 000 мәрьва зедәтьр, кӧ ве рʹоже биранина мьрийед хwә дькьрьн.

Кʹәшиша хwәш нәдьһат бәлакьрьна ве мьзгина жь Кʹьтеба Пироз. Ләма wана гәләк щар жь дәwләте һиви дькьрьн кӧ әwе әʹрәба дәнги бьдьн кәрʹкьрьн. Йули хушк гьли кьр дәрһәqа qәwьмандьнәке, чахе кʹәшишәк әʹлаләта мьqабьл дәр доре әʹрәба дәнги тʹоп кьр. Ле чахе мәрьве дәwләте у полисйа һат, wана әw бәрнамә тʹәмам бьһистьн. Ахьрийе әw мәрьве дәwләте әʹдәбйәтәкә сәр һʹиме Кʹьтеба Пироз һьлда. Wе рʹоже пәйкʹәтьн тʹӧнә бу. Рʹаст ә пәйкʹәтьн һәбун, ле чаwа кӧ кʹьтеба «Һәрсали йа 1940»-да һатә готьне, кӧ бона Бразилйайе сала 1939 «һʹәмуйарʹа wәʹдәки пʹьрʹ баш бу бона хьзмәтийа» Йаһоwа Хwәдерʹа у бона әʹйанкьрьна наве wи.

Әw «әʹрәба дәнги йа Бьрща Qәрәwьлийе», ль Бразилйайеда бь рʹастийе гәләк кʹар ани дь шьхӧле бәлакьрьна мьзгинеда. Әве шьхӧләкә мәзьн кьр, кӧ мьзгина Пʹадшатийе бьгьһижә бь милйона мәрьва. Сала 1941 әw әʹрәба дәнги кӧ нав у дәнг бу, һатә фьротане. Ле йәкә бь сәда һʹәзара Шәʹдед Йаһоwа ль Бразилйайеда бәрдәwам дькьн дь ве територийа мәзьнда мьзгине бәла кьн. (Жь архивед мә ль Бразилйайеда.)