Ԝә Заньбу?
Гәло Рʹомайа изьн дьда ԝәки кәсәк, мәсәлә Иса Мәсиһ, йе кӧ ԝана стунева дардакьрьбу, бь щурʹәки нормал бе дәфьнкьрьне?
ГӘЛӘК мәрьв заньн кӧ Иса Мәсиһ ортʹа дӧ ԛачахада сәр стуне һатә дардакьрьне (Мәтта 27:35-38). Ле һьнә кәс дьфькьрьн, кӧ ль гора Кʹьтеба Пироз, әԝ йәк кӧ щьнйазе Иса бона дәфьнкьрьне һатә һазьркьрьне у паше тʹьрбәкеда һатә данине, нә рʹаст ә (Марԛос 15:42-46).
Һьнә критикед кӧ Мьзгини леколин дькьн, дьфькьрьн кӧ һьнге изьн нәдьдан ԝәки кәсед дардакьри, бь щурʹәки нормал бенә дәфьнкьрьне. Журналист Ариел Сабар, журналәкеда мәʹнийед ве ньһерʹандьне зәлал дькә: «Мьхкьрьн, щәзаки бона кәсед һәри хьраб бу, у һьнә експерт баԝәр накьн кӧ Рʹомайа ԝе изьн бьда, ԝәки кәсәки ӧса бь щурʹәки нормал бе дәфьнкьрьне» («Smithsonian»). Чьмки Рʹомайа дьхԝәст сущдаред инкʹаркьри ньмьз кьра, щьнйазед ԝан щарна сәр стуне дьһиштьн, ԝәки һʹәйԝан ԝана бьхԝьн. Паше жи, әԝ дьһатьнә авитьне ве чʹәле, кʹидәре кӧ щьнйазед дьн дьһатьнә авитьне.
Ле археолож дитьнә кӧ һʹале һьнә Щьһуйед мьхкьри нә ӧса бу. Сала 1968-да, незики бажаре Оршәлиме тʹьрба малбәтәкә Щьһу һатә дитьне. Ве тʹьрбеда, һәстуйед мерәки кӧ ԛьрʹна йәкеда һатьбу кӧштьне, һәбун. Әв һәсту ԛӧтʹикеда һатьбун дәфьнкьрьне. Йәк жь ван һәстуйа, һәстуйе пәʹнийе бу. Әв һәсту бь мьхәки 11,5 сантиметри сәр тʹәхтәки мьхкьри бу. Сабар дьбежә: «Бь сайа һәстуйе пәʹнийа мерәки бь наве Йәһоһанан, ида һатә избаткьрьне кӧ ньвисаред Мьзгини, йед кӧ дьбежьн ԝәки Иса тʹьрбәкеда һатә дәфьнкьрьне, рʹаст ьн. . . . Пәʹнийа Йәһоһанан нишани мә дькә, кӧ рʹожед Исада Рʹомайа изьн дьда ԝәки мере мьхкьри ль гора әʹдәтед Щьһуйа бьһата дәфьнкьрьне».
Ль сәр һʹиме ве һәстуйе пәʹнийе, дәрһәԛа щурʹе дардакьрьна Иса сәр стуне, щурʹә-щурʹә ньһерʹандьн һәнә. Диса жи әшкәрә те фәʹмкьрьне, ԝәки һьнә щьнйазед ԛачахед дардакьри нәдавитьнә чʹәләке, ле дәфьн дькьрьн. Ләма жи әм дькарьн итʹбарийа хԝә Кʹьтеба Пироз биньн, йа кӧ дьбежә ԝәки щьнйазе Иса тʹьрбәкеда һатә дәфьнкьрьне. Чаԝа мә дит, избатед археоложи пьштгьрийа готьнед Кʹьтеба Пироз дькьн.
Йаһоԝа пешда готьбу ԝәки Иса Мәсиһ ԝе тʹьрба мерәки дәԝләмәндда бе дәфьнкьрьне, у тʹӧ кәс нькарә рʹийа Хԝәде бьгьрә ԝәки гьлийед хԝә бинә сери (Ишайа 53:9; 55:11).