Кʹьтеба Пироз Дәрһәԛа Данийел Чь Дьбежә?

Щаба Кʹьтеба Пироз

Пʹехәмбәре Ибрани Данийел, кӧ ԛьрʹна һʹәфта у шәша Б.Д.М.-да дьжит, йәки навдар бу. Хԝәде фәрәсәт да ԝи, кӧ хәԝна шьровәкә, у хәԝн-хәйалед дәрһәԛа ԛәԝьмандьнед ахьрийе жерʹа әʹйан кьр. Әԝи ӧса жи рʹӧһʹе пироз дайе, ԝәки кʹьтебәкә жь Кʹьтеба Пироз бьньвисә, йа кӧ иро бь наве ԝи йә (Данийел 1:17; 2:19).

Данийел кʹи бу?

Данийел Щьһудайеда мәзьн бьбу. Һьнге бажаре Оршәлиме у пʹарьстгәһа Ибранийа дькʹәтә нава пʹадшатийа Щьһудайе. Сала 617 Б.Д.М. Нәбукәднәсәр пʹадше Бабилоне, Оршәлим зәфт кьр у мәрьвед бь нав у дәнг дилти бьрә Бабилоне (2 Пʹадшати 24:15; Данийел 1:1). Данийел һьнге һе хорт бу у әԝ жи ча дил бьрьн.

Данийел у хортед дьн дьбьнә ԛәсьра Бабилоне.

Данийел у һьнә хортед дьн (нав ԝанда бун Шәдрак, Мәшак у Абәднәго), бьрьнә ԛәсьра Бабилонийа, ԝәки әԝана бона ԛӧльхийа дәԝләте һинбуна мәхсус бьстиньн. Ԝедәре әԝана дьданә зоре кӧ тьштед ӧса бькьн, чь кӧ мьԛабьли баԝәрийа ԝан бу, ле йәкә Данийел у се һәвалед ԝи Йаһоԝа Хԝәдерʹа амьн ман (Данийел 1:3-8). Паши се салед һинбуна ԝан, Нәбукәднәсәр Пʹадша пʹайе ԝан да бона билани у фәрәсәтед ԝан, у гот ԝәки әԝана «жь һʹәму сербаз у фелбазед ԝәлет дәһ ԛати занатьр у зедәтьр ьн». Әԝи Данийел у һәвалед ԝи кʹьфш кьр, ԝәки ԛәсьра пʹадшеда ԛӧльх кьн (Данийел 1:18-20).

Бь дәһа сала шунда чахе Данийел дьԛәԝьмә ида 90 сали бу, гази ԝи кьрьн кӧ һәрʹә ԛәсьре. Бәлшатсар Пʹадша кӧ һьнге Бабилонеда сәрԝерти дькьр, Данийелрʹа әʹмьр кьр ԝәки ньвисара сәр диԝер, йа кӧ бь кʹәрәмәти хӧйа бьбу, шьровәкә. Данийел бь рʹебәрийа Хԝәде шьровәкьр, кӧ Бабилон ԝе бькʹәвә дәсте Имперйа Мәдийа-Фарьса. Һәма ве шәве Бабилон һатә зәфткьрьне (Данийел 5:1, 13-31).

Мәдийа-Фарьса сәр Бабилонерʹа сәрԝерти дькьр у һьнге Данийел ча ԝәзир һатә кʹьфшкьрьне. Дарйус Пʹадша дьхԝәст ԝи сәр тʹәвайа пʹадшатийе бьльнд кьра (Данийел 6:1-3). Мәрьвед хԝәйиһʹӧкӧм чʹәʹвнәбари Данийел дькьрьн у хԝәстьн ԝи бькӧжьн. Ԝана әԝ авитьнә чʹәла шера, ле Йаһоԝа ԝи хьлаз кьр (Данийел 6:4-23). Незики хьлазийа жийина Данийел, мәләкәк ԝирʹа хӧйа бу у әԝ дӧ щара да баԝәркьрьне, кӧ әԝ мәрьвәки гәләк ԛимәт ә (Данийел 10:11, 19).

Әв ԛәԝьмандьн бона мә һе реали дьбьн бь сайа филма сәр һʹиме Кʹьтеба Пироз, йа кӧ жь дӧ пʹара йә у наве ԝе йә «Данийел: Бь Сайа Баԝәрийе Ԛәԝи бу». Жь кʹәрәма хԝә бьньһерʹьн.

Тʹәрихи дәрһәԛа кʹьтеба Данийел чь әʹйан дькә?

Данийел гьли кьр: Нәбукәднәсәр һәйкәләки мәзьн дани у фәрман да, ԝәки һʹәму мәрьв бәр ви һәйкәли та бьн. Кʹи кӧ гӧрʹа Нәбукәднәсәр нәкьра, әԝи ԝе әԝ бавита фьрна бь агьре гӧрʹ (Данийел 3:1-6).

Тʹәрихи чь әʹйан дькә: Әнсиклопедийа Британика дьбежә, ԝәки Нәбукәднәсәр проектед авакьрьнейә мәзьн Бабилонеда организә кьр, «нә тʹәне сәва һӧрмәткьрьна хԝә, ле ӧса жи сәва һӧрмәткьрьна хӧдана. Әԝи сәр хԝә дьгот, ԝәки әԝ һәйә кәсе кӧ ‹кьрийә сәр зар-зьмане мәрьва ԝәки хӧданед мәзьн һӧрмәт кьн›».

Дәстньвисаред Бабилонийада чәнд щара һатьбу готьне, кӧ мәрьве щәзакьри давитьнә фьрʹна гӧрʹкьри, ӧса жи дьһатә готьне дәрһәԛа ԝан дәрәща чахе сәрԝер тʹәми дьда, кӧ мәрьвед нәгӧһдар бьшәԝьтиньн. Текстәкә кәвьн йа ԝәʹде Нәбукәднәсәр, гьли дькә дәрһәԛа щәзакьрьна ԝәзиред кӧ хӧданед Бабилонийа һӧрмәт нәдькьрьн. Ве текстеда ӧса жи те готьне: «Ԝана кʹӧта кьн, бьшәԝьтиньн, бьԛәлиньн, . . . фьрнеда . . . агьр һаԛас гӧрʹ кьн кӧ әԝана бьмьрьн».a

Данийел ньвиси: Нәбукәднәсәр Пʹадша бь проектед хԝәйә авакьрьне хԝә ԛӧрʹә дькьр (Данийел 4:29, 30).

Кʹәлпичʹе кӧ Бабилонеда һатьбу дитьне, сәр кʹижани наве Набукәднәсәр кʹоланди йә

Тʹәрихи чь әʹйан дькә: «Ньвисаред кӧ Нәбукәднәсәр Пʹадша бона ньсьлед дьн һиштьбу, гьли дькьн . . . дәрһәԛа пʹадшаки гьринг, йе кӧ рʹастийа хԝәда у ԛәԝата хԝәда баԝәр бу».b Мәсәлә, сәр авайики ньвисарәк һәбу, кʹижан кӧ ԛӧрʹәбуна Нәбукәднәсәр дьда кʹьфше: «Мьн жь кʹәлпичʹа у жь бетуне диԝарәки мәзьн ава кьр, кʹижан кӧ мина чʹийа жь щийе хԝә нәдьһатә ләԛандьне . . . Мьн Есагила у Бабилон ԛәԝи кьр, сәва кӧ наве мьн һʹәта-һʹәтайе нәйе биркьрьн».c Сәр гәләк кʹәлпичʹед кӧ Бабилонеда һатьбун дитьне, наве Нәбукәднәсәр кʹоланди йә.

Данийел ньвиси: Балшатсар Пʹадша хԝәст ԝәки Данийел Бабилонеда бьбуйа «сәрԝере сьсийа» (Данийел 5:1, 13-16).

Кәвьре жь һʹәрʹийа сор йа сала 550 Б.Д.М., сәр кʹижани дәрһәԛа Набонид Пʹадша у кӧрʹе ԝи Балшатсар ньвисар ә

Тʹәрихи чь әʹйан дькә: Мәрьвәки бь наве Набонид пʹадшати дькьр ԝәʹде ԝан ԛәԝьмандьна, дәрһәԛа кʹижана Данийел сәре 5-да ньвисар ә. Ле Набонид һʹәчʹи зәʹф ԝәʹде сәрԝертийа хԝә, нә кӧ Бабилонеда, ле Әʹрәбьстанеда дәрбаз дькьр. Ле чахе әԝ Бабилонеда нибу, кʹи дәԝса ԝи сәрԝерти дькьр? Тʹәрихзан Реймонд Филип Дойерт, кʹьтеба хԝәда, наве кʹижане йә Набонид у Балшатсар, ӧса ньвиси: «Дәстньвисаред кәвьнда те готьне, ԝәки Набонид сәрԝертийа хԝә тʹәсмили кӧрʹе хԝәйи мәзьн Бәлшатсар кьрьбу». Жь бо ԝе йәке кӧ Набонид у Балшатсар пʹадшатийеда ида щийе пешьн дьгьртьн, Балшатсар готә Данийел кӧ әԝ бьбә сәрԝере сьсийа.

a Журнала Әʹдәбйәтед ль сәр Һʹиме Кʹьтеба Пироз, Пʹара 128, Номера 2, рʹупʹелед 279, 284.

b Бабилон—Бажаре Кʹәрәмәта, йа Ирвинг Финкел у Михайел Сеймор, рʹупʹела 17.

c Археоложийа у Кʹьтеба Пироз, йа Щорщ Бартон, рʹупʹела 479.