Лефевр Датапл Мәрьве кӧ Дьхԝәст ԝәки Һʹәму Мәрьв Хәбәра Хԝәде Фәʹм Бькьн

ДӘСТПЕКА сала 1520-да рʹожа Ләʹде шәбәԛе, бьнәлийед бажарәки бьчʹук бь наве Мо, кӧ незики Парисе йә, гӧһе хԝә баԝәр нәкьрьн әԝе йәке, чь кӧ дереда бьһистьбун. Әԝана ль сәр зьмане хԝә бьһистьн хԝәндьна чар кʹьтебед Инщиле йә пешьн (Мьзгини), демәк ль сәр зьмане Франси нә кӧ Латини!

Тʹәрщьмане ван чар кʹьтеба, Зак Лефевр Датапьл бу, (бь Латʹини: Jacobus Fabеr Stapulеnsis). Әԝи һәваләки хԝәрʹа тьштед ӧса ньвиси: «Хԝәде аликʹарийе дьдә, ԝәки һʹәму мәрьв, Хәбәра ԝи фәʹм бькьн».

Ԝи чахи Дера Католики у теоложи (олзани) дь Париседа, ԛәбул нәдькьрьн бьдьнә хәбате ԝәлгәрʹандьнед Кʹьтеба Пирозә ӧса, кӧ гәләк мәрьварʹа ԝе фәʹмдари буйа. Гәло ле чь Лефевр һелан кьр, ԝәки Кʹьтеба Пироз ль сәр зьмане Франси тʹәрщьмә бькә? У чаԝа әԝи карьбу аликʹарийе бьдә гәләк мәрийа, сәва кӧ Хәбәра Хԝәде фәʹм бькьн?

ДЬГӘРʹЬН МӘʹНА РʹАСТ ЙА РЕʹЗЕД КʹЬТЕБА ПИРОЗ

Пешийа кӧ Лефевр бьбә ԝәлгәрʹе Кʹьтеба Пироз, әԝи дьхәбьти, сәва кӧ мәʹна орижинале йа философийе у теоложийе ԝәгәрʹинә щи. Әԝи кʹьфш кьр, кӧ нава ԛьрʹнада текстед кәԝьн нәрʹаст һатьбун дәрбазкьрьне. Ләма жи ԝәлгәрʹандьнада шаши һәбун у фькьред ӧса, йед кӧ мәрьва дьхәльфандьн. Чахе әԝи ньвисаред кәԝьн леколин дькьр, сәва кӧ мәʹна ньвисандьнейә рʹаст бьвинә, әԝи ӧса жи дәстпекьр кʹур леколин кә Кʹьтеба Пирозә Дера Католики, демәк Вулгатайә Латини.

Әԝи бь дьл у щан леколина Ньвисаред Пироз дькьр у ахьрийеда һатә сәр ԝе нете, кӧ «һинбуна рʹастийа Хԝәде у созед ԝи . . . бәхтәԝарийа мәзьн тинә». Хенщи ԝе йәке, Лефевр һинбуна философийе да сәкьнандьне у һʹәму ԛәԝата хԝә да ԝәлгәрʹандьна Кʹьтеба Пироз.

Дь сала 1509-да, Лефевр нәшьр кьр пенщ варйантед щурʹә-щурʹә йа Зәбура Латини,a бь һьнә коментарийед хԝә кӧ әԝи Вулгатеда ньвиси. Анәгори мәрьвед теоложийе йа ԝан чаха, әԝи дьхԝәст тьште ӧса бькә кӧ бь тʹәбийәти у һеса әʹламәтийа Кʹьтеба Пироз дәрбаз кә. Метода ԝи йа шьроԝәкьрьна Ньвисаред Пироз, гәләк һʹӧкӧм кьрьбу ль сәр зандаред дьнә Кʹьтеба Пироз. (Бьньһерʹьн чаргошә «Чаԝа Ԝәлгәрʹандьна Лефевр ль сәр Мартин Лутер Һʹӧкӧм Кьрьбу»).

Лефевр ԝәк Католик һатә буйине, ләма жи әԝ баԝәр бу кӧ дер дькарә бе гӧһастьне тʹәне ԝи чахи, һәрге әԝана Ньвисаред Пироз рʹаст у лайиԛи, мәрийа һин кьн. Ле гәло чаԝа һʹәму щурʹә мәрьв, һәла һе мәрьвед кʹәсиб жи дькарьн кʹаре бьстиньн жь Ньвисаред Пироз, һәрге әԝ кʹьтеб һʹәчʹи зәʹф ль сәр зьмане Латини һатьбу ньвисандьне?

ԜӘЛГӘРʹАНДЬНА КʹЬТЕБА ПИРОЗ, КӦ ҺЕСА ДЬҺАТӘ ДӘСТХЬСТЬНЕ

Һʹьзкьрьна мәзьн һьндава Хәбәра Хԝәде, Лефевр һелан кьр ӧса бькә, кӧ Ньвисаред Пироз сәва гәләк мәрийа һеса бе дәстхьстьне. Сәва кӧ бьгьһижә әве нета хԝә, дь сала 1523-да, Лефевр нәшьр кьр чар кʹьтебед Инщиле йә пешьн ль сәр зьмане Франси, бь формата бьчʹук. Әв формата бьчʹук, баһе кʹижани кӧ жь ԝәлгәрʹандьнед дьн гәләк арзан бу, мәщал дьда мәрьвед кʹәсиб сәва кӧ һеса әве хԝәрʹа дәст хьн.

Һʹәму мәрьв, дәрбера һʹәԝас у дьлованийа хԝә һьндава ве кʹьтебе данә кʹьфше. Ча мер ӧса жи жьн һьзрәт бун ль сәр зьмане хԝә гьлийед Иса бьхуньн. Ԝәкә 1 200 копийед нәшьркьри йа ве кʹьтебе, нава чәнд мәһада ида хьлаз бун.

ПЬШТГЬРИЙА МЕРХАСИ

Пешхәбәрда сәва чар кʹьтебед пешьнә Инщиле, Лефевр шьроԝәкьр кӧ әԝи чьма ль сәр зьмане Франси әв кʹьтеб ԝәлгәрʹандьн. Әԝи шьроԝәкьр кӧ «мәрьвед кʹәсиб у бәләнгаз» йед кӧ дьчьнә дере, гәрәке «баԝәр бьн рʹастийа Кʹьтеба Пирозда, чаԝа әԝ мәрьв щәм кʹижана кӧ әв кʹьтеб ль сәр зьмане Латини һәбу». Ле гәло чьма Лефевр ӧса дьхԝәст али һʹәму мәрийа бькә, кӧ һинкьрьнед Кʹьтеба Пироз фәʹм бькьн?

Лефевр рʹьнд заньбу дәрһәԛа һинкьрьнед мәрьва у философийе, ԝәки әԝана чьԛас нәрʹаст у бь мьхәнәти ль сәр Дера Католики һʹӧкӧм дькьрьн (Марԛос 7:7; Колоси 2:8). У әԝ баԝәр бу кӧ ԝәʹдә ида гьһиштийә, сәва кӧ Мьзгини «нава тʹәмамийа дьнйайеда бе бәлакьрьне, ԝәки тʹӧ кәс ида нәйе хәльфандьне бь һинкьрьн у философийед мәрьва».

Лефевр ӧса жи дьхәбьти ԝәки ньһерʹандьна ԝан мәрийа рʹаст кә, йед кӧ мьԛабьли ве йәке бун кӧ Кʹьтеба Пироз ль сәр зьмане Франси бе ԝәлгәрʹандьне. Лефевр ԝан мәрийа дӧрутийеда нәһәԛ дькьр у дьгот: «Чаԝа әԝана ԝе бькарьбьн [мәрийа] һин кьн, һәму фәрманед Иса бьԛәдиньн, һәрге әԝана хԝәха нахԝазьн кӧ мәрьв ль сәр зьмане хԝә, Хәбәра Хԝәде бьхуньн?» (Рʹомайи 10:14).

Жь бо ве йәке мәрьвед теоложийе жь Заньнгәһа Парисе йе Сорбоне, хԝәстьн ӧса бькьн ԝәки Лефевр хԝә кәр кә. Дь мәһа Тәбахе сала 1523-да, ԝана һʹәсаб кьр кӧ ԝәлгәрʹандьна Кʹьтеба Пирозә сәр зьмане Франси, бь шьроԝәкьрьнед Лефевр, әв тьштәкә «хоф ә сәва Дере». Һәрге Пʹадше Франсйайе, демәк Франсис I, пьшта Лефевр нәгьрта, ԝе Лефевр һеретикида нәһәԛ кьрьна.

ԜӘЛГӘРʹ ХԜӘ КӘР НАКӘ У ШЬХӦЛЕ ХԜӘ ТʹӘМАМ ДЬКӘ

Лефевр нәһишт кӧ шәрʹ-дәԝед ԝан мәрийа рʹийа ԝи бьгьрьн у әԝи бәрдәԝам дькьр Кʹьтеба Пироз тʹәрщьмә бькә. Дь сала 1524-да паши тʹәмамкьрьна ԝәлгәрʹандьна Ньвисаред Йунанийа, (йа кӧ те навкьрьне Пәймана Ну), әԝи нәшьр кьр ԝәлгәрʹандьна Франси йа Зәбуре. Бь ве йәке мәрьвед кӧ Хԝәде баԝәр дькьрьн, дькарьбун «бь рʹазибун у шабунәкә мәзьн» Хԝәдерʹа дӧа бькьн.

Мәрьвед теоложийе йе Сорбоне ԝәʹде хԝә ӧнда нәкәрьн у пера-пера дәстпекьрьн ԝәлгәрʹандьна Лефевр рʹьнд леколин кьн. Зутьрәке ԝана фәрман да кӧ ԝәлгәрʹандьна ԝи йе Ньвисаред Йунанийа бәр һʹәмушка бе шәвьтандьне. У һьнә ньвисандьнед ԝи йед дьн жи ӧса һʹәсаб кьрьн «избаткьрьна Лефевр йед һеретики нә». Чахе мәрьвед теоложийе фәрман дан кӧ Лефевр биньн щәм ԝана, ԝана хԝәст кӧ әԝ ньһерʹандьна хԝә избат кә. Лефевр сафи кьр «кәр бә» у рʹәвийа ль Страсбурге. Ль ԝьр, әԝи дәстпекьр бь фәсали Кʹьтеба Пироз тʹәрщьмә бькә. Рʹаст ә һьнәк фькьрин кӧ әв жь бо тьрсе рʹәви, ле Лефевр фькьри кӧ әв щабәкә баш бу мәрьвед теоложийарʹа, йед кӧ ԛимәт нәдькьрьн «дӧрʹед» рʹастийа Кʹьтеба Пироз (Мәтта 7:6).

Тʹәне нава саләкеда паши һатьна ԝи ль Страсбурге, Пʹадша Франсис I, Лефевр кʹьфш кьр ча дәрсдаре кӧрʹе хԝә Чарлс, йе кӧ чар сали бу. Бь сайа ве кʹьфшкьрьне, гәләк ԝәʹде Лефевр һәбу, сәва кӧ ԝәлгәрʹандьна Кʹьтеба Пирозә хԝә тʹәмам кә. Дь сала 1530-да ԝәлгәрʹандьна Кʹьтеба Пирозә ԝийә тʹәмамкьри дь Белжикеда, бажаре Антԝерпеда һатә нәшьркьрьне бь дәстурдайина Импәратор Чарлс V.b

ХԜӘСТЬНА МӘЗЬН У АЛИКʹАРИ

Тʹәмамийа жийина хԝәда, Лефевр баԝәр бу кӧ дер рʹәԝ-рʹьзмед мәрьва, демәк әʹйд-ԛәйдед ԝан ԝе бьдә алики, у занәбуна рʹастә Ньвисаред Пироз пешда бьвә. Әԝи фәʹм дькьр кӧ «изьн у борще һәр Мәсиһи һәйә, сәва кӧ Кʹьтеба Пироз хԝәха бьхунә у һин бә». Ләма жи әԝ ӧса бь дьл у щан дьхәбьти, сәва кӧ гьшк Кʹьтеба Пироз бьхуньн. Рʹаст ә чаԝа кӧ әԝи дьхԝәст, дере, хԝә нәгӧһаст у занәбуна рʹаст пешда нәбьр, ле йәкә тьштәк щәм Лефевр дәркʹәт. Әԝи али гәләк мәрьва кьр, сәва кӧ Хәбәра Хԝәде бьзаньбьн у фәʹм бькьн.