Чь те Һʹәсабе Принсипа «Чʹәʹв жь бәр Чʹәʹвва»?
Щаба Кʹьтеба Пироз
Принсип «чʹәʹв жь бәр чʹәʹвва», пʹара Ԛануне бу, кʹижан кӧ Хԝәде бь Муса дабу щьмәʹта Исраел. Иса Мәсиһ жи дәрһәԛа ве принсипе ԝәʹде Даннасинкьрьна сәр Чʹийе дьгот (Мәтта 5:38; Дәркʹәтьн 21:24, 25; Ԛануна Дӧщари 19:21). Әв принсипа «чʹәʹв жь бәр чʹәʹвва» дьһатә һʹәсабе, ԝәки щәзакьрьн гәрәке лайиԛи нәһәԛийе буйа.a
Әв принсип һьнге дьһатә пеканине, чахе кәсәк бь һʹәмде хԝә зийан дьда йәки дьн. Ль гора Ԛануна Муса мәрьве нәһәԛ ви щурʹәйи дьһатә щәзакьрьне: «Шкенандьн жь бәр шкенандьнева, чʹәʹв жь бә чʹәʹвва, дьран жь бәр дьранва, әԝи чаԝа зәдә мәрьв хьстьбә, ӧса жи гәрәке ль ԝи бькьн» (Ԛануна Кʹаһинтийе 24:20).
Чь бу нета принсипе «чʹәʹв жь бәр чʹәʹвва»?
Нета ве принсипе әв бу, ԝәки һʹакьм сафикьрьнед рʹаст бькьн, кʹижан кӧ гәләк сәрт нибун, нәжи гәләк нәрм бун.
Әве принсипе ӧса жи мәрьв хԝәй дькьрьн, кӧ әԝана бь һʹәмде хԝә зийане нәдьнә кәсәки у нә жи дәрһәԛа ве йәке бьфькьрьн. Ӧса жи Ԛанунеда дьһатә готьне: «Йед майин [әԝед кӧ дина хԝә дьдьн, ԝәки чаԝа диԝана Хԝәде тиньн сери] ԝе бьбьһен у бьтьрсьн, иди ԝе хьрабийа ӧса ль нава тәда нәкьн» (Ԛануна Дӧщари 19:20).
Гәло Мәсиһи гәрәке хԝә ль ве принсипе бьгьрьн?
На. Әв тʹәми пʹарәкә Ԛануна Муса йә, ԛәԝата кʹижани кӧ паши мьрьна Иса ида тʹӧнә бу (Рʹомайи 10:4).
Ле диса жи әв принсип «чʹәʹв жь бәр чʹәʹвва», али мә дькә һе рʹьнд Хԝәде нас бькьн. Мәсәлә, әв һин дькә, ԝәки Хԝәде йәки һәԛ у рʹаст ә (Зәбур 89:14). Хенщи ԝе йәке, әв дьдә кʹьфше, ԝәки ль гора нормед Хԝәдейә һәԛ, йед нәһәԛ гәрәке лайиԛи бенә щәзакьрьне (Йерәмйа 30:11).
Шьровәкьрьна нәрʹаст йа ве принсипе
Шьровәкьрьна нәрʹаст: Принсипа «чʹәʹв жь бәр чʹәʹвва» гәләк сәрт бу.
Избати: Әве принсипе изьн нәдьда, кӧ йе нәһәԛ гәләк сәрт бе щәзакьрьне. Мәрьве нәһәԛ тʹәне паши ԝе йәке дьһатә щәзакьрьне, чахе һʹакьмед сәрԝахт рʹьнд әв шьхӧл леколин дькьрьн у тедәрдьхьстьн, кӧ әԝ кьред нәһәԛ бь чь нете һатьбу кьрьне (Дәркʹәтьн 21:28-30; Жьмар 35:22-25). Демәк әв принсип «чʹәʹв жь бәр чʹәʹвва» аликʹари дьда, ԝәки щәзакьрьн гәләк сәрт нибә.
Шьровәкьрьна нәрʹаст: Принсипа «чʹәʹв жь бәр чʹәʹвва» һелан дькьр, ԝәки һʹәйфе вәкьн.
Избати: Ԛануна Мусада дьһатә готьне: «Һʹәйфе һьлнәди у кʹине зарʹед щьмәʹта хԝәрʹа нәжойи» (Ԛануна Кʹаһинтийе 19:18). Әве ԛануне мәрьв һелан нәдькьрьн кӧ һʹәйфе һьлдьн, ле бь рʹасти һелан дькьр кӧ итʹбарийа хԝә Хԝәде у система ԛануни биньн, чьмки әв алийе Хԝәдеда һатьбу сазкьрьне (Ԛануна Дӧщари 32:35).
a Әв принсипа ԛануни, йа кӧ ӧса жи әʹйан ә ча ԛануна талине (бь Латини: lex talionis), дьһатә дитьне системед ԛанунида у нава щьмәʹтед дьнда.